Bernard Baruch - Lã Bất Vi
của phương tây
"Có hàng ngàn cách tiêu tiền, nhưng chỉ có 2 cách kiếm tiền. Một
là làm việc vì tiền. Hai là để đồng tiền làm việc cho mình”
Trong thế giới đầu cơ nghiệt ngã và vô tình, bạc bẽo và không
khoan nhượng, đầy cơ hội và lắm cạn bẫy, cho tới nay có không
ít nhà đầu cơ lưu danh muôn thủa về thành công và thất bại, may
mắn và bi kịch, nổi tiếng và tai tiếng, nhưng lại rất hiếm nhà đầu
cơ trứ danh chết trong giàu sang, lại có quyền uy đối với giới
chính trị và chức sắc quyền lực nhà nước. Bernard Baruch là một
trong số ít đó.
Đầu cơ kiếm tiền và làm chính trị
Bernard Baruch được coi là một trong những nhà đầu cơ vĩ đại
nhất ở nửa đầu của thế kỷ trước. Sự đánh giá đó có liên quan
trực tiếp đến những phi vụ đầu cơ nổi tiếng tới mức chúng được
đưa vào trong mọi cuốn cẩm nang truyền miệng về đầu cơ
Baruch là người đã giúp nhiều đời tổng thống Mỹ tổ chức nền sản
xuất phục vụ hai cuộc chiến tranh thế giới. Ngày nay, người ta
vẫn còn kháo nhau rằng, tướng Paul von Hindenburg, sau này trở
thành Quốc trưởng Đức, từng cho rằng “Nước Đức đã bị Baruch
đánh bại trong thế chiến thứ nhất” và trùm Quốc xã Đức Hitler
cũng hận Baruch đến tận xương tuỷ. Baruch giàu có nhờ đầu cơ,
nhưng từ thế mạnh về đồng tiền kiếm được nhờ đầu cơ, Baruch
gây dựng được vai trò chính trị và nhờ vai trò chính trị ấy mà
thành công hơn nữa trong lĩnh vực kinh doanh.
Baruch sinh ra ở Mỹ năm 1870, mất năm 1965. Cha ông là thầy
thuốc, gốc Phổ, di cư sang Mỹ, không giàu có nhưng cũng khá
giả. Baruch không có hứng thú học hành ngay từ nhỏ mà luôn tìm
kiếm khả năng và cơ hội kiếm tiền nhanh. Cũng vì thế mà thế giới
đầu cơ coi Baruch là người có năng khiếu đầu cơ bẩm sinh. Năm
21 tuổi, Baruch làm thuê cho một nhà môi giới chứng khoán và
chỉ 10 năm sau, nhờ học lỏm mánh lới đầu cơ chứng khoán mà
Baruch đã có riêng được 3 triệu USD - một số tiền rất lớn vào
thời điểm chuyển giao hai thế kỷ ở Mỹ. Baruch cũng còn là nhà
đầu cơ đầu tiên chính thức đưa ra định nghĩa về nhà đầu cơ -
vừa để tự vinh danh chính mình, vừa để phản bác lại cách nhìn
nhận chung của công luận về nghề đầu cơ. Đó là: “Ngày nay,
khái niệm “nhà đầu cơ” bị đánh đồng với “kẻ chơi bạc” hay “phiêu
lưu mạo hiểm”. Đầu cơ là từ có gốc La-tin (speculari), có nghĩa là
theo dõi và quan sát. Tôi định nghĩa nhà đầu cơ là người nhìn
thấy trước những chuyện sẽ xảy ra trong tương lai và hành động
có lợi nhất cho mình trước khi chúng xảy ra”. Theo Baruch, đầu
cơ không có gì là xấu, không vi phạm pháp luật hay tiêu chí đạo
đức, không trái với giá trị văn hoá truyền thống hay quy phạm tiêu
chuẩn về ứng xử, mà là tri thức và nghệ thuật, bản lĩnh và năng
khiếu.
Trong thế giới đầu cơ đến nay vẫn còn truyền tụng và ngợi ca ba
phi vụ đầu cơ lừng danh nhất của Baruch. Lần thứ nhất vào năm
1898. Ngày 3/7/1898, hải quân Mỹ đánh bại hải quan Tây Ban
Nha ở Santiago de Cuba. Giống như Mayer Rothschild đã tận
dụng cơ hội với trận chiến ở Waterloo, Baruch đoán rằng vì thế
mà giá trị cổ phiếu của Mỹ sẽ tăng trong khi giá trị các loại cổ
phiếu Châu Âu sẽ giảm. Nhưng vì ở Mỹ, mãi đến ngày hôm sau
các sở giao dịch chứng khoán mới hoạt động nên Baruch và các
đối tác đã dốc hết tiền ra mua tất cả cổ phiếu Mỹ có thể mua
được ở Châu Âu và bán đi tất cả các cổ phiếu Châu Âu. Ngày
hôm sau, 4/7/1898, thị trường chứng khoán Mỹ và Châu Âu đã
diễn biến đúng như dự đoán của Baruch. Chỉ riêng phi vụ này thôi
cũng đã đủ giúp Baruch trở thành một trong những người giàu
nhất nước Mỹ thời kỳ đó.
Lần thứ hai là dịp đại khủng hoảng và suy thoái kinh tế thế giới