+Ph©n phèi

+Trao ®æi

+Tiªu dïng

C¸c kh©u nµy cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau,trong ®ã kh©u s¶n xuÊt lµ

kh©u c¬ b¶n ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh; c¸c kh©u kh¸c phô thuéc vµo s¶n xuÊt,

nh­ng chóng cã quan hÖ trë l¹i ®èi víi s¶n xuÊt còng nh­ ¶nh h­ëng tíi

nhau.Trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi, ph©n phèi vµ trao ®æi lµ c¸c kh©u

trung gian nèi s¶n xuÊt vµ tiªu dïng, võa phôc vô vµ thóc ®Èy s¶n xuÊt,võa

phôc vô tiªu dïng.

Ph©n phèi bao gåm:

Ph©n phèi cho tiªu dïng s¶n xuÊt (sù ph©n phèi cho t­ liÖu s¶n xuÊt,

søc lao ®éng cña x· héi vµo c¸c ngµnh s¶n xuÊt) lµ tiÒn ®Ò ,®IÒu kiÖn vµ lµ mét

yÕu tè s¶n xuÊt , nã quyÕt ®Þnh quy m«, c¬ cÊu vµ tèc ®é ph¸t triÓn cña s¶n

xuÊt,ph©n phèi thu nhËp quèc d©n h×nh thµnh cña c¸c tÇng líp d©n c­ trong x·

héi.

Ph©n phèi thu nhËp lµ kÕt qu¶ cña s¶n xuÊt, do s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh.

Tuy lµ s¶n vËt cña s¶n xuÊt, song sù ph©n phèi cã ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®èi

víi s¶n xuÊt: cã thÓ thóc ®Èy hoÆc k×m h·m sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt .

Ph.Angghen viÕt:" Ph©n phèi kh«ng ph¶i chØ ®¬n thuÇn lµ kÕt qu¶ thô ®éng

cña s¶n xuÊt vµ trao ®æi: nã còng cã t¸c ®éng trë l¹i s¶n xuÊt vµ trao ®æi." Nã

còng cã liªn quan mËt thiÕt víi viÖc æn ®Þnh t×nh h×nh kinh tÕ- x· héi vµ n©ng

cao ®êi sèng nh©n d©n.

25

Nh­ vËy,ph©n phèi lµ ph©n phèi tæng s¶n phÈm x· héi vµ ph©n phèi thu

nhËp quèc d©n vµ nã ®­îc thùc hiÖn d­¬Ý c¸c h×nh th¸i:

+ Ph©n phèi hiÖn vËt

+ Ph©n phèi d­íi h×nh th¸i gi¸ trÞ

+Ph©n phèi qua quan hÖ tµi chÝnh

+ Ph©n phèi qua quan hÖ tÝn dông

………….

26

2.1. 2. Ph©n phèi lµ mét mÆt cña quan hÖ s¶n xuÊt:

C.M¸c ®· nhiÒu lÇn nªu râ quan hÖ ph©n phèi còng bao hµm trong

ph¹m vi quan hÖ s¶n xuÊt :"quan hÖ ph©n phèi vÒ thùc chÊt còng ®ång nhÊt víi

quan hÖ s¶n xuÊt Êy,r»ng chóng cÊu thµnh mÆt sau cña quan hÖ s¶n xuÊt Êy".

XÐt vÒ quan hÖ gi÷a ng­êi víi ng­êi th× ph©n phèi do quan hÖ s¶n xuÊt quyÕt

®Þnh.V× vËy, mçi ph­¬ng thøc s¶n xuÊt cã quy luËt ph©n phèi cña c¶i vËt chÊt

thÝch øng víi nã. Quan hÖ s¶n xuÊt nh­ thÕ nµo th× quan hÖ ph©n phèi nh­ thÕ

Êy. C¬ së cña quan hÖ ph©n phèi lµ quan hÖ së h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt vµ quan

hÖ trao ®æi ho¹t ®éng cho nhau.Sù biÕn ®æi lÞch sö cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ

quan hÖ s¶n xuÊt kÐo theo sù biÕn ®æi cña quan hÖ ph©n phèi.Quan hÖ ph©n

phèi cã t¸c dông trë l¹i ®èi víi quan hÖ së h÷u vµ do ®ã ®èi víi s¶n xuÊt: cã

thÓ lµm t¨ng hoÆc gi¶m quy m« së h÷u, hoÆc còng cã thÓ lµm biÕn d¹ng tÝnh

chÊt cña quan hÖ së h÷u. C¸c quan hÖ ph©n phèi võa cã tÝnh ®ång nhÊt ,võa cã

tÝnh lÞch sö . TÝnh ®ång nhÊt thÓ hiÖn ë chç,trong bÊt cø x· héi nµo,s¶n phÈm

lao ®éng còng ®­îc ph©n chia thµnh:

+ Mét bé phËn cho tiªu dïng s¶n xuÊt

+ Mét bé phËn ®Ó dù tr÷

+ Mét bé phËn cho tiªu dïng chung cña x· héi

+ Mét bé phËn cho tiªu dïng cña c¸ nh©n

TÝnh lÞch sö cña quan hÖ ph©n phèi lµ mçi x· héi cã quan hÖ ph©n phèi

riªng phï hîp víi tÝnh chÊt cña quan hÖ s¶n xuÊt cña x· héi ®ã,nghÜa lµ quan

hÖ ph©n phèi lµ mét mÆt cña quan hÖ s¶n xuÊt vµ còng nh­ quan hÖ s¶n xuÊt,

27

quan hÖ ph©n phèi cã tÝnh chÊt lÞch sö. C.M¸c viÕt"Quan hÖ ph©n phèi nhÊt

®Þnh chØ lµ biÓu hiÖn cña mét quan hÖ s¶n xuÊt lÞch sö nhÊt ®Þnh." Do ®ã,mçi

h×nh th¸i ph©n phèi ®Òu biÕn ®i cïng mét lóc víi ph­¬ng thøc s¶n xuÊt nhÊt

®Þnh t­¬ng øng víi c¸c h×nh th¸i ph©n phèi Êy.ChØ thay ®æi ®­îc quan hÖ ph©n

phèi khi ®· c¸ch m¹ng ho¸ ®­îc quan hÖ s¶n xuÊt ®Î ra quan hÖ ph©n phèi

Êy.Ph©n phèi cã quan hÖ rÊt lín ®èi víi s¶n xuÊt nÒn nhµ n­íc c¸ch m¹ng cÇn

sö dông ph©n phèi nh­ lµ mét c«ng cô ®Ó x©y dùng chÕ ®é míi,®Ó ph¸t triÓn

kinh tÕ theo h­íng x· héi chñ nghÜa

2.2.C¸c h×nh th¸i ph©n phèi thu nhËp trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ

nghÜa x· héi

2.2.1 TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña sù tån t¹i nhiÒu h×nh thøc ph©n

phèi thu nhËp trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam

XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu cña c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan vµ tõ ®Æc

®IÓm kinh tÕ_ x· héi n­íc ta,trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë n­íc

ta tån t¹i nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp.§ã lµ v×:

Thø nhÊt,nÒn kinh tÕ n­íc ta lµ nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn,cã nhiÒu

h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau.

Thø hai, trong nÒn kinh tÕ n­íc ta cßn tån t¹i nhiÒu ph­¬ng thøc kinh

doanh kh¸c nhau.

NÒn kinh tÕ n­íc ta lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ

nghÜa. Trong nÒn kinh tÕ nµy, cã nhiÒu chñ thÓ s¶n xuÊt ,kinh doanh thuéc

nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ tham gia. Mçi thµnh phÇn kinh tÕ cã ph­¬ng thøc tæ

28

chøc s¶n xuÊt- kinh doanh kh¸c nhau.Ngay trong mçi thêi kú, kÓ c¶ thµnh

phÇn kinh tÕ nhµ n­íc cògn cã c¸c ph­¬ng thøc kinh doanh kh¸c nhau, do ®ã,

kÕt qu¶ vµ thu nhËp lµ kh¸c nhau.

H¬n n÷a,trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, c¸c chñ thÓ s¶n

xuÊt, kinh doanh tham gia vµo nÒn kinh tÕ ®Òu cã sù kh¸c nhau vÒ së h÷u cña

c¶i, tiÒn vèn, tr×nh ®é chuyªn m«n, tay nghÒ, n¨ng lùc së tr­êng, thËm chÝ

kh¸c nhau c¶ may m¾n… Do ®ã, kh¸c nhau vÒ thu nhËp.

V× vËy , kh«ng thÓ cã mét h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp thèng nhÊt,

tr¸i l¹i cã nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau.

2.2.2.C¸c h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ

nghÜa x· héi.

§¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII cña §¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh vµ

§¹i héi §¶ng lÇn thø IX còng tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh ®IÒu ®ã:"Thùc hiÖn nhiÒu

h×nh thøc ph©n phèi, lÊy ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ

lµ chñ yÕu,®ång thêi ph©n phèi dùa trªn møc ®ãng gãp c¸c nguån lùc kh¸c

vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt- kinh doanh vµ ph©n phèi th«ng qua phóc lîi x· héi ".

a.Ph©n phèi theo lao ®éng:

Ph©n phèi theo lao ®éng lµ ph©n phèi trong c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ dùa trªn

c¬ së h÷u c«ng céng vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt (kinh tÕ nhµ n­íc) hoÆc c¸c hîp t¸c

x· cæ phÇn mµ phÇn gãp vèn cña c¸c thµnh viªn b»ng nhau ( kinh tÕ hîp t¸c).

C¸c thµnh phÇn kinh tÕ nµy ®Òu dùa trªn chÕ ®é kh¸c nhau. Ng­êi lao ®éng

29

lµm chñ nh÷ng t­ liÖu s¶n xuÊt ,nªn tÊt yÕu còng lµm chñ ph©n phèi thu

nhËp.V× vËy,ph©n phèi ph¶i v× lîi Ých cña ng­êi lao ®éng.

Trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi vµ ngay c¶ trong giai ®o¹n

thÊp cña chñ nghÜa céng s¶n,tøc lµ chñ nghÜa x· héi còng ch­a thÓ thùc hiÖn

ph©n phèi theo nhu cÇu vµ còng kh«ng thÓ ph©n ph«Ý b×nh qu©n mµ chØ cã thÓ

ph©n phèi theo lao ®éng.

TÊt yÕu ph¶i thùc hiÖn ph©n phèi theo lao ®éng trong c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ

thuéc thµnh phÇn kinh tÕ dùa trªn c¬ së c«ng h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt lµ v×:

_ Lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn ch­a cao, ch­a ®Õn møc cã ®ñ s¶n phÈm

®Ó ph©n phèi theo nhu cÇu.V× ph©n phèi do s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh, cho nªn

C.m¸c ®· viÕt:" QuyÒn kh«ng bao giê cã thÓ ë mét møc cao h¬n chÕ ®é kinh

tÕ vµ sù ph¸t triÓn v¨n ho¸ cña x· héi do chÕ ®é kinh tÕ ®ã quyÕt ®Þnh"

_ Sù kh¸c biÖt vÒ tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é lao ®éng dÉn tíi viÖc mçi ng­êi

cã sù cèng hiÕn kh¸c nhau, do ®ã ph¶i c¨n cø vµo lao ®éng ®· cèng hiÕn cho

x· héi cña mçi ng­êi ®Ó ph©n phèi.

_Lao ®éng ch­a trë thµnh mét nhu cÇu cña cuéc sèng, nã cßn lµ ph­¬ng

tiÖn ®Ó kiÕm sèng, lµ nghÜa vô vµ quyÒn lîi ,h¬n n÷a cßn nh÷ng tµn d­ ý thøc,

t­ t­ëng cña x· héi cò ®Ó l¹i nh­ : coi khinh lao ®éng ,ng¹i lao ®éng ch©n tay,

ch©y l­êi, thÝch lµm Ýt h­ëng nhiÒu,so b× gi÷a cèng hiÕn vµ h­ëng thô(cid:0)

Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ®ã , ph¶i ph©n phèi theo lao ®éng ®Ó khuyÕn

khÝch ng­êi ch¨m, ng­êi giái, gi¸o dôc kÎ l­êi, ng­êi xÊu, g¾n sù h­ëng thô

cña mçi ng­êi víi sù cèng hiÕn cña hä. §©y còng lµ h×nh thøc nh»m kh¾c

phôc nh÷ng tµn d­ t­ t­ëng cña x· héi cò, kh«ng chØ trong thêi kú qu¸ ®é mµ

30

c¶ khi chñ nghÜa x· héi ®· ®­îc x¸c lËp, ph©n phèi theo lao ®éng vÉn lµ h×nh

thøc ph©n phèi chñ yÕu

Ph©n phèi theo lao ®éng lµ h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp c¨n cø vµo sè

l­îng vµ chÊt l­îng lao ®éng cña tõng ng­êi ®· ®ãng gãp cho x· héi. Theo

quy luËt nµy, ng­êi lµm nhiÒu h­ëng nhiÒu, ng­êi lµm Ýt h­ëng Ýt, cã søc lao

®éng mµ kh«ng lµm th× kh«ng h­ëng; lao ®éng cã kü thuËt cao, lao ®éng ë

nh÷ng ngµnh nghÒ ®éc h¹i trong nh÷ng ®iÒu kiÖn khã kh¨n ®Òu ®­îc h­ëng

phÇn thu nhËp thÝch ®¸ng.

C¨n cø cô thÓ ®Ó ph©n phèi theo lao ®éng lµ:

_Sè l­îng lao ®éng ®­îc ®o b»ng thêi gian lao ®éng hoÆc sè l­îng cña

s¶n phÈm lµm ra.

_ Tr×nh ®é thµnh th¹o lao ®éng vµ chÊt l­îng thµnh phÈm lµm ra

_ §iÒu kiÖn vµ m«i tr­êng lao ®éng:

+ Lao ®éng nÆng nhäc

+ Lao ®éng trong hÇm má

+ Lao ®éng ë nh÷ng vïng cã nhiÒu khã kh¨n,x a x«i hÎo l¸nh nh­

miÒn nói ,h¶i ®¶o ,…

_ TÝnh chÊt cña lao ®éng

31

_ C¸c ngµnh nghÒ ®­îc khuyÕn khÝch

Ph©n phèi theo lao ®éng ®­îc thùc hiÖn qua nh÷ng h×nh thøc cô thÓ

nh­:

_ TiÒn c«ng trong c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt_ Kinh doanh

_ TiÒn th­ëng

_ TiÒn phô cÊp

_ TiÒn l­¬ng trong c¸c c¬ quan hµnh chÝnh sù nghiÖp

Ph©n phèi theo lao ®éng cã t¸c dông:

_ Thóc ®Èy mäi ng­êi n©ng cao tinh thÇn tr¸ch nhiÖm,thóc ®Èy n©ng cao

n¨ng suÊt lao ®éng, x©y dùng tinh thÇn vµ th¸i ®é lao ®éng ®óng ®¾n, kh¾c

phôc nh÷ng tµn d­ t­ t­ëng cò, cñng cè kû luËt lao ®éng

_ Thóc ®Èy mäi ng­êi n©ng cao tr×nh ®é nghÒ nghiÖp,tr×nh ®é v¨n ho¸,

æn ®Þnh lao ®éng, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc tæ chøc lao ®éng x· héi

_ T¸c ®éng m¹nh ®Õn ®êi sèng vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cña ng­êi lao ®éng

,võa ®¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt, søc lao ®éng, võa t¹o mäi ®iÒu kiÖn cña ng­êi lao

®éng ph¸t triÓn toµn diÖn.

32