Đ án kinh t chính trề ế ị
L I M Đ UỜ Ở Ầ
S p x p, đ i m i, phát tri n và nâng cao hi u qu Doanh nghi p nhàắ ế ổ ớ ể ệ ả ệ
n c là m t trong nh ng yêu c u b c thi t c a Đ ng và Nhà n c ta hi nướ ộ ữ ầ ứ ế ủ ả ướ ệ
nay. Th c ti n ho t đ ng c a Doanh nghi p nhà n c Vi t Nam hàngự ễ ạ ộ ủ ệ ướ ở ệ
ch c năm qua cho th y m c dù Doanh nghi p nhà n c đ c giao phó vaiụ ấ ặ ệ ướ ượ
trò ch đ o song ho t đ ng c a chúng có nhi u đi m b t c p. Doanhủ ạ ạ ộ ủ ề ể ấ ậ
nghi p nhà n c chi m ph n v n đ u t ch y u t ngân sách. Đ i ngũệ ướ ế ầ ố ầ ư ủ ế ừ ộ
cán b có đào t o, cán b qu n lý có năng l c cũng t p trung ch y u trongộ ạ ộ ả ự ậ ủ ế
các Doanh nghi p ệnhà n c. Các Doanh nghi p nhà n c chi m lĩnh nh ngướ ệ ướ ế ữ
lĩnh v c quan tr ng c a n n kinh t nh d u khí, v n t i, b u chính, đi n,ự ọ ủ ề ế ư ầ ậ ả ư ệ
khai khoáng và nhi u ngành, lĩnh v c khác nh b o hi m, ngân hàng… Tuyề ự ư ả ể
nhiên, v i nhi u th m nh nh v y song Doanh nghi p nhà n c v n ch aớ ề ế ạ ư ậ ệ ướ ẫ ư
th c s phát huy t t vai trò c a nòng c t c a chúng trong vi c làm cho kinhự ự ố ủ ố ủ ệ
t Nhà n c th c s đóng vai trò ch đ o. Đa s các Doanh nghi p nhàế ướ ự ự ủ ạ ố ệ
n c làm ăn thua l , gây th t thoát tài s n c a Nhà n c m t cách nghiêmướ ỗ ấ ả ủ ướ ộ
tr ng. Nh ng v tham nhũng đi n hình đ u tr c ti p ho c gián ti p liênọ ữ ụ ể ề ự ế ặ ế
quan đ n Doanh nghi p nhà n c. Chính vì v y, t tr c đ n nay, v n đế ệ ướ ậ ừ ướ ế ấ ề
s p x p, đ i m i Doanh nghi p nhà n c đ lo i hình doanh nghi p nàyắ ế ổ ớ ệ ướ ể ạ ệ
tr thành đ ng l c ch y u c a n n kinh t luôn luôn đ c Đ ng và Nhàở ộ ự ủ ế ủ ề ế ượ ả
n c ta chú tr ng. S p x p, đ i m i Doanh nghi p nhà n c càng tr nênướ ọ ắ ế ổ ớ ệ ướ ở
c p bách khi đ t n c chuy n sang n n kinh t th tr ng đ nh h ng xãấ ấ ướ ể ề ế ị ườ ị ướ
h i ch nghĩa và ch đ ng h i nh p vào n n kinh t khu v c và th gi i.ộ ủ ủ ộ ộ ậ ề ế ự ế ớ
M t trong nh ng gi i pháp đ i m i Doanh nghi p nhà n c đ c th cộ ữ ả ổ ớ ệ ướ ượ ự
hi n có hi u qu và mang l i nhi u thay đ i tri t đ trong c u trúc t ch cệ ệ ả ạ ề ổ ệ ể ấ ổ ứ
và ho t đ ng c a Doanh nghi p nhà n c là c ph n hoá. C ph n hoáạ ộ ủ ệ ướ ổ ầ ổ ầ
đ c b t đ u tri n khai cách đây 15 năm v i nh ng b c đi th nghi m vàượ ắ ầ ể ớ ữ ướ ử ệ
sau đó là s tri n khai r ng kh p trên c n c. Tuy nhiên, do nhi u lý doự ể ộ ắ ả ướ ề
khác nhau, c ph n hoá v n ch a mang l i nh ng k t qu mong mu n.ổ ầ ẫ ư ạ ữ ế ả ố
SV: Hoàng Th Trangị
Đ án kinh t chính trề ế ị
M c dù ho t đ ng c a các Doanh nghi p nhà n c đ c c ph n hoáặ ạ ộ ủ ệ ướ ượ ổ ầ
đã ch ng t tác d ng to l n c a nó song th c t s Doanh nghi p nhà n cứ ỏ ụ ớ ủ ự ế ố ệ ướ
đ c c ph n hoá ít h n nhi u so v i yêu c u đ t ra. Chính vì v y, vi cượ ổ ầ ơ ề ớ ầ ặ ậ ệ
nghiên c u c ph n hoá Doanh nghi p nhà n c, tìm đ c nh ng h n chứ ổ ầ ệ ướ ượ ữ ạ ế
c a nó, đ đ a ra các gi i pháp nh m đ y nhanh ti n trình c ph n hoáủ ể ư ả ằ ẩ ế ổ ầ
Doanh nghi p nhà n c là vi c làm c n thi t. Đó cũng chính là lý do mà emệ ướ ệ ầ ế
ch n đ tài “ọ ề M t s bi n pháp nh m ti p t c đ y m nh quá trình cộ ố ệ ằ ế ụ ẩ ạ ổ
ph n hoá trong m t b ph n Doanh nghi p nhà n c n c ta trongầ ộ ộ ậ ệ ướ ở ướ
giai đo n hi n nayạ ệ ” làm đ tài nghiên c u môn h c Kinh t chính tr v iề ứ ọ ế ị ớ
mong mu n s hi u h n v ti n trình c ph n hoá Doanh nghi p nhà n cố ẽ ể ơ ề ế ổ ầ ệ ướ
n c ta. T đó th y đ c trách nhi m và nghĩa v c a b n thân c nở ướ ừ ấ ượ ệ ụ ủ ả ầ
ph i làm gì đ góp ph n thúc đ y quá trình c ph n hoá Doanh nghi p nhàả ể ầ ẩ ổ ầ ệ
n c Vi t Nam.ướ ở ệ
Là m t sinh viên còn ng i trên gh nhà tr ng, v i v n ki n th c cònộ ồ ế ườ ớ ố ế ứ
h n ch , ch c ch n bài vi t c a em còn nhi u sai sót. Vì th em r t mongạ ế ắ ắ ế ủ ề ế ấ
đ c s ch b o, h ng d n t n tình c a th y giáo Nguy n An Ninh đ đượ ự ỉ ả ướ ẫ ậ ủ ầ ễ ể ề
án c a em đ c hoàn thi n h n. Em xin chân thành c m n th y.ủ ượ ệ ơ ả ơ ầ
SV: Hoàng Th Trangị
Đ án kinh t chính trề ế ị
N I DUNGỘ
I. C S LƠ Ở Ý LU N V VI C C PHÂN HOÁ M T B PH N DOANHẬ Ề Ệ Ổ Ộ Ộ Ậ
NGHI P NHÀ N C N C TA.Ệ ƯỚ Ở ƯỚ
1. Tính t t y u ph i c ph n hoá m t b ph n doanh nghi p nhàấ ế ả ổ ầ ộ ộ ậ ệ
n c n c ta.ướ ở ướ
Doanh nghi p nhà n c và yêu c u đ i m i Doanh nghi p nhà n cệ ướ ầ ổ ớ ệ ướ .
D i góc đ ch s h u, doanh nghi p đ c g i là Doanh nghi p nhàướ ộ ủ ở ữ ệ ượ ọ ệ
n c khi Nhà n c là ch s h u. Theo mô hình ch nghĩa xã h i truy nướ ướ ủ ở ữ ủ ộ ề
th ng, s h u Nhà n c (s h u toàn dân) đ c thi t l p ngoài ý nghĩaố ở ữ ướ ở ữ ượ ế ậ
chính tr là xoá b bóc l t, v m t kinh t nó đ c d a trên d báo có hi uị ỏ ộ ề ặ ế ượ ự ự ệ
qu cao h n so v i s h u t nhân. Trên n n t ng s h u toàn dân v tả ơ ớ ở ữ ư ề ả ở ữ ề ư
li u s n xu t, Nhà n c t ch c n n kinh t có k ho ch, hi u qu h nệ ả ấ ướ ổ ứ ề ế ế ạ ệ ả ơ
n n kinh t th tr ng h n lo n, m t cân đ i.ề ế ị ườ ỗ ạ ấ ố
Nh ng trên th c t , n n kinh t k ho ch hoá t p trung đã v n hànhư ự ế ề ế ế ạ ậ ậ
không t t nh mong đ i. C ch kinh t này có nhi u khuy t t t và đi uố ư ợ ơ ế ế ề ế ậ ề
nan gi i nh t là các Doanh nghi p nhà n c ho t đ ng kém hi u qu .ả ấ ệ ướ ạ ộ ệ ả
Vi t Nam, vi c xoá b quá v i vàng s h u t nhân, thi t l p sỞ ệ ệ ỏ ộ ở ữ ư ế ậ ở
h u Nhà n c và t p th d a trên các bi n pháp hành chính, đã đ y n nữ ướ ậ ể ự ệ ẩ ề
kinh t r i vào tình tr ng kh ng ho ng tr m tr ng kéo dài. T khi chuy nế ơ ạ ủ ả ầ ọ ừ ể
sang kinh t th tr ng, trong đi u ki n n n kinh t tăng tr ng nhanh, b tế ị ườ ề ệ ề ế ưở ấ
ch p m i n l c đ i m i, ho t đ ng c a các Doanh nghi p nhà n c cóấ ọ ỗ ự ổ ớ ạ ộ ủ ệ ướ
khá h n nh ng hi u qu v n r t th p. Bên c nh đó vi c s d ng cácơ ư ệ ả ẫ ấ ấ ạ ệ ử ụ
ngu n l c kém hi u qu , kh năng c nh tranh th p đòi h i các Doanhồ ự ệ ả ả ạ ấ ỏ
nghi p nhà n c ph i có nh ng đ i m i m t cách căn b n. N u khôngệ ướ ả ữ ổ ớ ộ ả ế
chúng s th t b i trong c nh tranh, trong đi u ki n h i nh p hi n nay.ẽ ấ ạ ạ ề ệ ộ ậ ệ
Yêu c u đ i m i Doanh nghi p nhà n cầ ổ ớ ệ ướ .
SV: Hoàng Th Trangị
Đ án kinh t chính trề ế ị
-Phát tri n kinh t và s d ng có hi u qu các ngu n l c khan hi mể ế ử ụ ệ ả ồ ự ế .
Doanh nghi p nhà n c n m trong tay ph n l n nh ng ngu n l c c a n nệ ướ ắ ầ ớ ữ ồ ự ủ ề
kinh t nh tài nguyên thiên nhiên, v n và nhân l c. Tuy nhiên h u h t cácế ư ố ự ầ ế
doanh nghi p l i s d ng lãng phí không hi u qu các ngu n l c khanệ ạ ử ụ ệ ả ồ ự
hi m. Đi u này ch ra tr c t ng lai không s ng s a c a n n kinh t . T cế ề ỉ ướ ươ ả ủ ủ ề ế ố
đ tăng tr ng cao c a n n kinh t trong nh ng năm qua không có nghĩa làộ ưở ủ ề ế ữ
m i vi c c a chúng ta đang ti n tri n t t đ p. Các t ch c kinh t th gi iọ ệ ủ ế ể ố ẹ ổ ứ ế ế ớ
đã c nh báo không ít l n là t c đ tăng tr ng cao c a chúng ta có m tả ầ ố ộ ưở ủ ộ
nguyên nhân quan tr ng là n n kinh t có đi m xu t phát th p.ọ ề ế ể ấ ấ
-Phát tri n kinh t đòi h i xoá b bao c p đ i v i Doanh nghi p nhàể ế ỏ ỏ ấ ổ ớ ệ
n cướ . Hi n nay m i quan h gi a Nhà n c và các Doanh nghi p nhàệ ố ệ ữ ướ ệ
n c hoàn toàn không rõ ràng. Nhà n c không n m rõ m i th i đi mướ ướ ắ ở ỗ ờ ể
t ng s doanh nghi p c a mình là bao nhiêu, ch ch a nói đ n các ch tiêuổ ố ệ ủ ứ ư ế ỉ
ph c t p nh v n n m đâu, tăng gi m nh th nào, hi u qu s d ng raứ ạ ư ố ằ ở ả ư ế ệ ả ử ụ
sao? Đ duy trì doanh nghi p kém hi u qu , Nhà n c đã s d ng hàngể ệ ệ ả ướ ử ụ
lo t các bi n pháp bao c p tr c ti p và gián ti p nh : xoá n , khoanh n ,ạ ệ ấ ự ế ế ư ợ ợ
tăng v n, u đãi tín d ng, tính chi phí không đ y đ … và cu i cùng, khôngố ư ụ ầ ủ ố
ai bi t Doanh nghi p nhà n c nuôi xã h i hay xã h i ph i nuôi Doanhế ệ ướ ộ ộ ả
nghi p nhà n c. Không nên quên r ng Doanh nghi p nhà n c là ph ngệ ướ ằ ệ ướ ươ
ti n ch không ph i m c đích. Không th l y ti n c a dân chúng đ nuôiệ ứ ả ụ ể ấ ề ủ ể
m t vài doanh nghi p thua l tri n miên, nh ng đã đ c các c quan chộ ệ ỗ ề ư ượ ơ ủ
qu n hà h i ti p s c h t đ t này đ n đ t khác, v i lý do c v c d y, lý doả ơ ế ứ ế ợ ế ợ ớ ố ự ậ
b o v ng i lao đ ng. Nh ng ti n bao c p cho doanh nghi p chính làả ệ ườ ộ ư ề ấ ệ
thu mà dân chúng đóng góp, trong đó có không ít ng i còn s ng trongế ườ ố
c nh đói nghèo. Nhà n c ph i là c a toàn dân ch không ph i c a riêngả ướ ả ủ ứ ả ủ
các Doanh nghi p nhà n c, và Nhà n c c n hành đ ng vì l i ích c a toànệ ướ ướ ầ ộ ợ ủ
dân ch không ph i ch riêng l i ích c a nh ng ng i trong Doanh nghi pứ ả ỉ ợ ủ ữ ườ ệ
nhà n c.ướ
SV: Hoàng Th Trangị
Đ án kinh t chính trề ế ị
-C nh tranh v i khu v c t nhânạ ớ ự ư . Yêu c u đ i m i còn xu t phát tầ ổ ớ ấ ừ
vi c c nh tranh v i khu v c t nhân đang h i sinh nhanh chóng. M t khác,ệ ạ ớ ự ư ồ ặ
trong quá trình h i nh p, Doanh nghi p nhà n c không ph i ch c nh tranhộ ậ ệ ướ ả ỉ ạ
v i các doanh nghi p t nhân trong n c mà v i c các doanh nghi p tớ ệ ư ướ ớ ả ệ ư
nhân r t m nh c a n c ngoài. C nh tranh trong n c và qu c t khôngấ ạ ủ ướ ạ ướ ố ế
ch p nh n vi c Nhà n c gi đ c quy n cho các doanh nghi p c a mình.ấ ậ ệ ướ ữ ộ ề ệ ủ
C nh tranh bình đ ng đòi h i không ch xoá b đ c quy n mà c bao c p.ạ ẳ ỏ ỉ ỏ ộ ề ả ấ
Tóm l i, áp l c phát tri n kinh t th tr ng đ t d u ch m h i l n đ iạ ự ể ế ị ườ ặ ấ ấ ỏ ớ ố
v i các t ng lai c a các Doanh nghi p nhà n c n u chúng không đ iớ ươ ủ ệ ướ ế ổ
m i.ớ
C ph n hoá - gi i pháp c i cách Doanh nghi p nhà n c t i uổ ầ ả ả ệ ướ ố ư
C ph n hoá Doanh nghi p nhà n c là gì?ổ ầ ệ ướ
Khái ni m v C ph n hoá Doanh nghi p nhà n cệ ề ổ ầ ệ ướ .
Ph i nói r ng nhân dân ta không còn xa l gì v i khái ni m c ph n.ả ằ ạ ớ ệ ổ ầ
C m t “c ph n” đã r t quen thụ ừ ổ ầ ấ u c t trên 40 năm nay, k t khi Đ ng taộ ừ ể ừ ả
v n đ ng nhân dân l p h p tác xã mua bán, h p tác xã tín d ng, l p c aậ ộ ậ ợ ợ ụ ậ ử
hàng, xí nghi p, công ty h p danh.ệ ợ
V y C ph n hoá là gì? ậ ổ ầ “C ph n hoá là quá trình chuy n Doanhổ ầ ể
nghi p nhà n c t ch ch có m t ch s h u là Nhà n c thành l pệ ướ ừ ỗ ỉ ộ ủ ở ữ ướ ậ
doanh nghi p có nhi u ch s h u”.ệ ề ủ ở ữ
Ng i ch s h u c a doanh nghi p là các c đông t do b u ch n raườ ủ ở ữ ủ ệ ổ ự ầ ọ
H i đ ng qu n tr là ng i đ i di n chính th c cho mình.ộ ồ ả ị ườ ạ ệ ứ
B n ch t và các hình th c C ph n hoá Doanh nghi p nhà n c ả ấ ứ ổ ầ ệ ướ ở
n c ta.ướ
Xét b n ch t pháp lý, c ph n hoá là bi n doanh nghi p m t chở ả ấ ổ ầ ế ệ ộ ủ
thành doanh nghi p nhi u ch t c là chuy n t hình th c s h u đ n nh tệ ề ủ ứ ể ừ ứ ở ữ ơ ấ
sang s h u chung thông qua vi c chuy n m t ph n tài s n c a doanhở ữ ệ ể ộ ầ ả ủ
nghi p cho nh ng ng i khác. Nh ng ng i này tr thành ệ ữ ườ ữ ườ ở s h u doanhở ữ
nghi p theo t l tài s n mà h s h u trong doanh nghi p c ph n hoá.ệ ỷ ệ ả ọ ở ữ ệ ổ ầ
SV: Hoàng Th Trangị