Biến tốc thủy lực
Biến mô nằm ở giữa động cơ và hộp số có chức năng truyền lực từ động cơ sang
hộp số. Biến mô không truyền lực trực tiếp qua các cơ cấu cơ khí mà bằng dầu
thủy lực.
Hay nói cách khác, biến mô dùng để nối “mềm” và truyền công suất từ trục chủ
động sang trục bị động nhờ chất lỏng có biến đổi mômen và thay đổi số vòng quay
của trục bị động so với trục chủ động.
Vậy Biến mô truyền lực từ động cơ sang hộp số như thế nào?
Biến mô là bộ phận ứng dụng nguyên lý khớp ly hợp thủy lực. Nói một cách đơn
giản, nguyên lý này tương tự như là đặt đối mặt hai cánh quạt lại với nhau. Nếu ta
bật công tắc một chiếc quạt, thì chiếc còn lại cũng quay theo. Để có được điều đó
là do không khí đã truyền lực từ chiếc quạt này sang chiếc quạt khác.
Với phương pháp tương tự như vậy, trong cái hộp được đóng kín, thay cho không
khí, người ta cho chất lỏng (dầu) vào bên trong, và thông qua dầu lực được truyền
dẫn nhờ vào tính truyền dẫn của khớp ly hợp thủy lực. Trong biến mô, người ta đặt
hai bánh cánh đối mặt với nhau trong một hộp chứa đầy dầu.
Các bộ phận cấu thành trong Biến mô:
Các bộ phận chính cấu thành nên biến mô là: Cánh bơm, tuabin, stato và vỏ biến
mô. Vỏ biến mô là bộ phận bao lấy biến mô, dầu sẽ được chứa và tuần hoàn trong
đó. Tại vỏ biến mô có một ống lót cam gắn với bánh đà động cơ, giúp cho biến mô
chuyển động cùng với động cơ.
1. Bánh đà; 2. Piston điều khiển; 3. Tuabin; 4. Bơm; 5. Stato; 6. Đường dầu vào
Biến mô;
7. Trục ra; 8. Đường khóa dầu Biến mô; 9. Cụm bánh xe quay tự do.
Cánh bơm nối với vỏ biến mô bằng vít, nên vỏ biến mô sẽ hoạt động cùng với
động cơ. Thông qua sự chuyển động của cánh bơm, dầu sẽ được đẩy vào tuabin.
Tuabin sẽ chuyển động nhờ vào lực chảy của dầu khi nó chảy từ cánh bơm tới.
Tuabin được nối với trục đầu ra và truyền lực tới hộp số. Stato nằm giữa cánh bơm
và tuabin có chức năng chuyển hướng dòng chảy của dầu. Stato được nối với
khung dẫn bằng chốt cam và không quay.
Vậy chức năng chính của biến mô là gì?
Biến mô là biến đổi mô men. Biến mô có chức năng làm tăng momen lên nhiều
lần. Khi xe chịu tải, bên trong biến mô lực mômen do đầu trục ra (tuabin) lớn hơn
lực truyền từ cánh bơm do bánh stato sản sinh lực mômen phản hồi lớn.
Dòng dầu chảy trong biến mô như thế nào?
Dầu sẽ chảy qua đường dẫn dầu của khung dẫn, sau đó chảy qua cánh bơm của
biến mô. Do cánh bơm và động cơ làm việc cùng nhau, nên dầu chảy vào cánh
bơm sẽ bị đẩy ra ngoài nhờ lực ly tâm. Sau khi chảy từ cánh bơm ra, dầu sẽ chảy
sang tuabin và tuabin quay.
Do tuabin có một cam gắn với trục truyền lực, nên khi tuabin chuyển động, bộ
phận này cũng chuyển động theo và truyền lực sang hộp số. Dầu chảy từ tuabin sẽ
bị đổi dòng chảy ở bánh stato đang đứng yên rồi quay trở lại bánh bơm và tiếp tục
tuần hoàn.
Nếu stato quay tự do (không cố định với vỏ) thì mômen quay của trục dẫn truyền
cho trục bị dẫn không thay đổi nghĩa là biến mô làm việc như khớp nối thủy lực.
Hay nói cách khác, Biến mô làm việc tương tự khớp nối thủy lực, chỉ khác có
thêm bánh phản ứng làm biến đổi mômen của trục dẫn hoặc thay đổi hướng và vận
tốc của dòng chất lỏng