Đ bài: Bình lu n hai câu th : “Ví đây đi ph n làm trai đc, Thì s anh hùng háề ậ ơ ổ ậ ượ ự
b y nhiêu?” (Đ đn S m Nghi Đng - H Xuân H ng)ấ ề ề ầ ố ồ ươ
Bài làm
Th k XIX, trên thi đàn Vi t Nam xu t hi n nh ng n sĩ tài ba nh Bà Huy n Thanhế ỉ ệ ấ ệ ữ ữ ư ệ
Quan, H Xuân H ng,... N sĩ H Xuân H ng chi m m t đa v v vang, đc nhà thồ ươ ữ ồ ươ ế ộ ị ị ẻ ượ ơ
Xuân Di u ng i ca là "bà chúa th Nôm ". Bà đ l i trên d i 50 bài th th t ngôn tệ ợ ơ ể ạ ướ ơ ấ ứ
tuy t và th t ngôn bát cú. Th tr tình cũng nh th trào phúng c a bà đc đáo hóm h nh,ệ ấ ơ ữ ư ơ ủ ộ ỉ
sâu s c vô cùng.ắ
“Đ đn S m Nghi Đng", bài th t tuy t, đ tài nh mà đa nghĩa, tiêu bi u cho phongề ề ầ ố ơ ứ ệ ề ỏ ể
cách th H Xuân H ng. Hai câu cu i c a bài th , bà đã vi t:ơ ồ ươ ố ủ ơ ế
... “Ví đây đi ph n làm trai đc,ổ ậ ượ
Thì s anh hùng há b y nhiêu?"ự ấ
S m Nghi Đng là m t võ t ng c a nhà Thanh, cùng Tôn Sĩ Ngh mang 29 v n quânầ ố ộ ướ ủ ị ạ
sang xâm l c n c ta. Chúng đã b vua Quang Trung đánh cho b i tr n S m Nghi Đngượ ướ ị ạ ậ ầ ố
th t tr n, cùng k ph i th t c t t . H n đc Hoa ki u l p đn th m t h m c aấ ậ ế ả ắ ổ ự ử ắ ượ ề ậ ề ờ ở ộ ẻ ủ
kinh thành Thăng Long. N u nh hai câu th đu, n sĩ t ngôi đn và nói lên s khinhế ư ơ ầ ữ ả ề ự
mi t c a mình thì hai câu cu i, bà nêu lên m t gi đnh so sánh đ bình giá “cái s anhệ ủ ố ộ ả ị ể ự
hùng", cái nhân cách quá t m th ng c a tên t ng Thiên tri u b i tr n. Ý th còn bi uầ ườ ủ ướ ề ạ ậ ơ ể
l m t khát v ng v quy n nam n bình đng c a ng i đàn bà n c Nam.ộ ộ ọ ề ề ữ ẳ ủ ườ ướ
Xã h i phong ki n, nh t là b n vua quan r t coi th ng ph n . Th mà H Xuân H ngộ ế ấ ọ ấ ườ ụ ữ ế ồ ươ
l i đem chính mình ra so sánh v i quan Thái thú ph ng B c, bĩu môi bình giá "cái s anhạ ớ ươ ắ ự
hùng" c a tên t ng Thiên tri u là m t l i nói gi u c t, m a mai, coi th ng. “Đây" là điủ ướ ề ộ ố ễ ợ ỉ ườ ạ
t nhân x ng đ tr , ch dùng trong m i quan h thân tình ho c coi th ng. "Cái s anhừ ư ể ỏ ỉ ố ệ ặ ườ ự
hùng" c a k đang đc Hoa ki u th cúng trong ngôi đn y th c ra tài năng không b ngủ ẻ ượ ề ờ ề ấ ự ằ
m t ng i đàn bà (trong xã h i tr ng nam khinh n )! N sĩ đã t o nên m t ý th s cộ ườ ộ ọ ữ ữ ạ ộ ơ ắ
nh n, b ng l i nói gi đnh so sánh đ bình giá và đã l t tr n chân t ng và giá tr th tọ ằ ố ả ị ể ộ ầ ướ ị ậ
c a S m Nghi Đng.ủ ầ ố
Câu h i tu t v i ba ti ng "há b y nhiêu" cho th y bà đã bĩu môi châm bi m nhân cáchỏ ừ ớ ế ấ ấ ế
t m th ng, cách ng x đê hèn c a m t viên t ng trong vòng tên đn, g m giáo. Anhầ ườ ứ ử ủ ộ ướ ạ ươ
hùng thì ph i m u l c, qu c m, võ công l ng l y, có ch t trong tr n m c thì cũngả ư ượ ả ả ừ ẫ ế ậ ạ
đc "b c thây da ng a" l u l i ti ng th m muôn đi. Anh hùng vì nghĩa, vì n c, vì dân,ượ ọ ự ư ạ ế ơ ờ ướ
"Gi a đng d u th y b t b ng mà tha" (Truy n Ki u). Trái l i, hành đng c a quanữ ườ ẫ ấ ấ ằ ệ ề ạ ộ ủ
Thái thú là đem quân đi ăn c p n c ng i, lúc b quân ta đánh cho t i b i, lúc sa c h nướ ướ ườ ị ơ ờ ơ ắ
l i treo c t t ! Viên b i t ng v i cái ch t nh c nhã không đáng m t nam nhi, không cóạ ổ ự ử ạ ướ ớ ế ụ ặ
m t chút gì đáng g i là "s anh hùng" c !ộ ọ ự ả
Hai câu th ph n ánh m t tâm th đàng hoàng, t tin v tài năng, ph m h nh c a mình,ơ ả ộ ế ự ề ẩ ạ ủ
c a gi i mình, c a ng i đàn bà Vi t Nam. Ta đã bi t H Xuân H ng t ng có thái đủ ớ ủ ườ ệ ế ồ ươ ừ ộ
"b t kính", coi th ng các b c hi n nhân quân t , gi i mày râu trong xã h i phong ki n.ấ ườ ậ ề ử ớ ộ ế
Bà ch gi u, châm bi m b m t đo đc gi c a h . N sĩ m m c i h i viên ho n quanế ễ ế ộ ặ ạ ứ ả ủ ọ ữ ỉ ườ ỏ ạ
"Đem cái xuân tình vía b đâu?", đ kích b n công t d t nát mà l i ngông nghênh, ch ngỏ ả ọ ử ố ạ ẳ
khác gì "Ong non ng a n c châm hoa r a / Dê c n bu n s ng húc d u th a", ho c bángứ ọ ữ ỏ ồ ừ ậ ư ặ
b l i tu hành c a các nhà s h mang:ổ ố ủ ư ổ
"O n dâng tr c m t năm ba ph m,ả ướ ặ ẩ
Vãi n p sau l ng sáu, b y bà",...ấ ư ả
Nhà th đã góp m t gi ng th trào phúng, đ l i m t b c bi m h a th n tình, l t t bơ ộ ọ ơ ể ạ ộ ứ ế ọ ầ ộ ả ộ
m t x u xa, tàn ác, b t tài c a b n Thái thú "Thiên tri u " có nhi u t i ác đm máu điặ ấ ấ ủ ọ ề ề ộ ẫ ố
v i dân t c ta. Cái đn th S m Nghi Đng mãi mãi là m t v t nh cho t t c b n chúng.ớ ộ ề ờ ầ ố ộ ế ơ ấ ả ọ
Ý th bi u th m t l p tr ng dân t c, m t ý th c dân t c. N sĩ tuy không th "đi ph nơ ể ị ộ ậ ườ ộ ộ ứ ộ ữ ể ổ ậ
làm trai đc", nh ng l ch s ch ng xâm lăng c a nhân dân ta, nh ng g ng sáng c a Haiượ ư ị ử ố ủ ữ ươ ủ
Bà Tr ng, c a Lê Chân, c a Bà Tri u,... đã t o nên c m h ng t hào đ n sĩ xu t kh uư ủ ủ ệ ạ ả ứ ự ể ữ ấ ẩ
thành nh ng v n th b t h y! Hai câu th , qua hình th c ngh thu t c m thán (m aữ ầ ơ ấ ủ ấ ơ ứ ệ ậ ả ỉ
mai) và câu h i tu t (h i đ bình giá) đã bi u l m t khát v ng v bình đng nam n , vỏ ừ ỏ ể ể ộ ộ ọ ề ẳ ữ ề
quy n s ng c a "ph n gái" mu n đc thi th tài năng, đc h nh v i đi. v đp nhânề ố ủ ậ ố ượ ố ứ ạ ớ ờ ẻ ẹ
văn ti m n, l p lánh trong hai câu th đc s c y.ề ẩ ấ ơ ặ ắ ấ
Ngoài ra, ng i đc còn l y làm thú v tr c m t gi ng đi u th ca đc s c, tài ba c aườ ọ ấ ị ướ ộ ọ ệ ơ ặ ắ ủ
"Bà chúa th Nôm". Bút pháp c a n sĩ đã làm cho th th t ngôn Đng lu t đc Vi tơ ủ ữ ơ ấ ườ ậ ượ ệ
hóa cao đ. H c t p ngh thu t trào phúng c a th ca dân gian, bà đã sáng t o nên nh ngộ ọ ậ ệ ậ ủ ơ ạ ữ
v n th m c m c, bình d mà đa nghĩa, s c s o, bi u l m t cá tính sáng t o, m t phongầ ơ ộ ạ ị ắ ả ể ộ ộ ạ ộ
cách th r t “H Xuân H ng”.ơ ấ ồ ươ
Tóm l i, hai câu th "Ví đây đi ph n..." có m t giá tr t t ng và ngh thu t cao. Nóạ ơ ổ ậ ộ ị ư ưở ệ ậ
không ch ch gi u b n Thái thú ph ng B c sang xâm l c và đô h n c ta mà còn thỉ ế ễ ọ ươ ắ ượ ộ ướ ể
hi n m t ý th c t tôn dân t c, m t khát v ng v quy n bình đng nam n . Đc nh ngệ ộ ứ ự ộ ộ ọ ề ề ẳ ữ ọ ữ
v n th y, ta c m nh n đc m t ph n nào ngôn ng th ca, v đp tâm h n c a n sĩầ ơ ấ ả ậ ượ ộ ầ ữ ơ ẻ ẹ ồ ủ ữ
H Xuân H ng.ồ ươ