ổ ề ậ ậ ượ ự ơ Đ bài: Bình lu n hai câu th : “Ví đây đ i ph n làm trai đ c, Thì s anh hùng há
ề ề ươ ố ồ ấ ầ b y nhiêu?” (Đ đ n S m Nghi Đ ng H Xuân H ng)
Bài làm
ế ỉ ệ ữ ữ ư ệ ệ ấ Th k XIX, trên thi đàn Vi t Nam xu t hi n nh ng n sĩ tài ba nh Bà Huy n Thanh
ộ ị ị ẻ ươ ươ ữ ế ồ ồ ượ Quan, H Xuân H ng,... N sĩ H Xuân H ng chi m m t đ a v v vang, đ c nhà th ơ
ể ạ ệ ợ ơ ướ ơ ấ Xuân Di u ng i ca là "bà chúa th Nôm ". Bà đ l i trên d i 50 bài th th t ngôn t ứ
ư ơ ơ ữ ủ ệ ấ ộ ỉ tuy t và th t ngôn bát cú. Th tr tình cũng nh th trào phúng c a bà đ c đáo hóm h nh,
ắ sâu s c vô cùng.
ề ề ơ ứ ầ ố ệ ề ể ỏ “Đ đ n S m Nghi Đ ng", bài th t tuy t, đ tài nh mà đa nghĩa, tiêu bi u cho phong
ố ủ ơ ồ ươ ơ ế cách th H Xuân H ng. Hai câu cu i c a bài th , bà đã vi t:
ậ ổ ượ ... “Ví đây đ i ph n làm trai đ c,
ự ấ Thì s anh hùng há b y nhiêu?"
ầ ộ ướ ủ ạ ị ố S m Nghi Đ ng là m t võ t ng c a nhà Thanh, cùng Tôn Sĩ Ngh mang 29 v n quân
ạ ậ ầ ị sang xâm l ượ ướ c n ố c ta. Chúng đã b vua Quang Trung đánh cho b i tr n S m Nghi Đ ng
ắ ổ ự ử ấ ậ ả ượ ờ ở ộ ẻ ề ế th t tr n, cùng k ph i th t c t t ắ . H n đ ề ậ c Hoa ki u l p đ n th ủ m t h m c a
ơ ầ ư ữ ế ả ự ề kinh thành Thăng Long. N u nh hai câu th đ u, n sĩ t ngôi đ n và nói lên s khinh
ệ ủ ố ộ ả ị ự ể mi t c a mình thì hai câu cu i, bà nêu lên m t gi đ nh so sánh đ bình giá “cái s anh
ầ ườ ướ ề ơ hùng", cái nhân cách quá t m th ủ ng c a tên t ể ạ ậ ng Thiên tri u b i tr n. Ý th còn bi u
ữ ủ ề ề ẳ ọ ườ ướ ộ ộ l m t khát v ng v quy n nam n bình đ ng c a ng i đàn bà n c Nam.
ế ấ ấ ọ ộ ườ ụ ữ ế ồ Xã h i phong ki n, nh t là b n vua quan r t coi th ươ ng ph n . Th mà H Xuân H ng
ớ ươ ự ắ ạ l i đem chính mình ra so sánh v i quan Thái thú ph ng B c, bĩu môi bình giá "cái s anh
ướ ộ ố ễ ợ ỉ ườ ủ hùng" c a tên t ề ng Thiên tri u là m t l i nói gi u c t, m a mai, coi th ạ ng. “Đây" là đ i
ể ỏ ư ệ ặ ố ỉ ườ ự ừ t nhân x ng đ tr , ch dùng trong m i quan h thân tình ho c coi th ng. "Cái s anh
ượ ề ấ ự ề ờ ủ ẻ hùng" c a k đang đ ằ c Hoa ki u th cúng trong ngôi đ n y th c ra tài năng không b ng
ườ ữ ữ ạ ộ ọ ộ ộ m t ng ơ ắ i đàn bà (trong xã h i tr ng nam khinh n )! N sĩ đã t o nên m t ý th s c
ằ ọ ố ả ị ộ ầ ướ nh n, b ng l i nói gi ể đ nh so sánh đ bình giá và đã l t tr n chân t ị ậ ng và giá tr th t
ố ủ ầ c a S m Nghi Đ ng.
ừ ớ ế ế ấ ấ ỏ Câu h i tu t v i ba ti ng "há b y nhiêu" cho th y bà đã bĩu môi châm bi m nhân cách
ườ ứ ử ủ ộ ướ ươ ầ t m th ng, cách ng x đê hèn c a m t viên t ạ ng trong vòng tên đ n, g m giáo. Anh
ư ượ ả ả ả ừ ế ẫ ậ ạ hùng thì ph i m u l c, qu c m, võ công l ng l y, có ch t trong tr n m c thì cũng
ượ ư ạ ế ự ọ ơ ờ ướ đ c "b c thây da ng a" l u l i ti ng th m muôn đ i. Anh hùng vì nghĩa, vì n c, vì dân,
ườ ấ ằ ệ ề ẫ ấ ạ ủ ộ ữ "Gi a đ ng d u th y b t b ng mà tha" (Truy n Ki u). Trái l i, hành đ ng c a quan
ườ ị ơ ờ Thái thú là đem quân đi ăn c ướ ướ p n c ng i, lúc b quân ta đánh cho t ơ ắ i b i, lúc sa c h n
ổ ự ử ạ ướ ụ ế ặ ớ ạ l i treo c t t ! Viên b i t ng v i cái ch t nh c nhã không đáng m t nam nhi, không có
ự ọ ộ ả m t chút gì đáng g i là "s anh hùng" c !
ế ả ơ ự ủ ề ạ ộ Hai câu th ph n ánh m t tâm th đàng hoàng, t ẩ tin v tài năng, ph m h nh c a mình,
ớ ủ ườ ệ ế ươ ừ ồ ủ c a gi i mình, c a ng i đàn bà Vi t Nam. Ta đã bi t H Xuân H ng t ng có thái đ ộ
ấ ườ ậ ử ớ ộ "b t kính", coi th ề ng các b c hi n nhân quân t , gi ế i mày râu trong xã h i phong ki n.
ộ ặ ạ ứ ế ễ ả ủ ọ ữ ỉ ườ ỏ ạ ế Bà ch gi u, châm bi m b m t đ o đ c gi c a h . N sĩ m m c i h i viên ho n quan
ả ọ ử ố ạ ỏ "Đem cái xuân tình vía b đâu?", đ kích b n công t d t nát mà l ẳ i ngông nghênh, ch ng
ứ ọ ồ ừ ữ ư ậ ặ ỏ khác gì "Ong non ng a n c châm hoa r a / Dê c n bu n s ng húc d u th a", ho c báng
ư ổ ủ ổ ố b l i tu hành c a các nhà s h mang:
ả ướ ặ ẩ "O n dâng tr c m t năm ba ph m,
ư ả ấ Vãi n p sau l ng sáu, b y bà",...
ể ạ ộ ơ ơ ộ ứ ế ầ ọ ọ Nhà th đã góp m t gi ng th trào phúng, đ l i m t b c bi m h a th n tình, l ộ ả ộ t t b
ủ ọ ặ ấ ề ộ ề ấ ẫ m t x u xa, tàn ác, b t tài c a b n Thái thú "Thiên tri u " có nhi u t ố i ác đ m máu đ i
ộ ế ờ ầ ề ộ ố ơ ấ ả ọ ớ v i dân t c ta. Cái đ n th S m Nghi Đ ng mãi mãi là m t v t nh cho t t c b n chúng.
ị ộ ậ ơ ể ườ ể ổ ứ ữ ộ ộ ộ Ý th bi u th m t l p tr ậ ng dân t c, m t ý th c dân t c. N sĩ tuy không th "đ i ph n
ượ ử ố ư ủ ữ ị ươ ủ làm trai đ c", nh ng l ch s ch ng xâm lăng c a nhân dân ta, nh ng g ng sáng c a Hai
ư ủ ủ ứ ệ ạ ả ự ể ữ ấ Bà Tr ng, c a Lê Chân, c a Bà Tri u,... đã t o nên c m h ng t ẩ hào đ n sĩ xu t kh u
ơ ấ ủ ấ ậ ả ữ ứ ệ ầ ỉ ơ thành nh ng v n th b t h y! Hai câu th , qua hình th c ngh thu t c m thán (m a
ỏ ừ ỏ ể ể ộ ộ ề ẳ ọ mai) và câu h i tu t (h i đ bình giá) đã bi u l m t khát v ng v bình đ ng nam n , v ữ ề
ề ố ủ ậ ố ượ ứ ạ ớ ờ ẻ ẹ ố quy n s ng c a "ph n gái" mu n đ c thi th tài năng, đ c h nh v i đ i. v đ p nhân
ơ ặ ắ ấ ề ẩ ấ văn ti m n, l p lánh trong hai câu th đ c s c y.
ườ ọ ị ướ ấ ặ ắ ệ ộ ọ ơ Ngoài ra, ng i đ c còn l y làm thú v tr ủ c m t gi ng đi u th ca đ c s c, tài ba c a
ủ ữ ơ ấ ậ ượ ườ ơ "Bà chúa th Nôm". Bút pháp c a n sĩ đã làm cho th th t ngôn Đ ng lu t đ c Vi ệ t
ọ ậ ệ ạ ậ ộ ơ ữ ủ hóa cao đ . H c t p ngh thu t trào phúng c a th ca dân gian, bà đã sáng t o nên nh ng
ắ ả ơ ộ ể ộ ộ ạ ạ ộ ị ầ v n th m c m c, bình d mà đa nghĩa, s c s o, bi u l m t cá tính sáng t o, m t phong
ơ ấ ươ ồ cách th r t “H Xuân H ng”.
ạ ậ ơ ộ ệ ậ Tóm l ổ i, hai câu th "Ví đây đ i ph n..." có m t giá tr t ị ư ưở t ng và ngh thu t cao. Nó
ỉ ế ễ ọ ươ ắ ượ ộ ướ không ch ch gi u b n Thái thú ph ng B c sang xâm l c và đô h n c ta mà còn th ể
ứ ự ệ ữ ề ề ẳ ộ ộ ọ ọ ộ hi n m t ý th c t ữ tôn dân t c, m t khát v ng v quy n bình đ ng nam n . Đ c nh ng
ơ ấ ậ ả ượ ữ ơ ẻ ẹ ầ ộ ầ v n th y, ta c m nh n đ ồ ủ ữ c m t ph n nào ngôn ng th ca, v đ p tâm h n c a n sĩ
ươ ồ H Xuân H ng.
