ề ườ ẩ ủ ề ậ Đ bài: Bình lu n cách nhìn c a Nam Cao v ng ắ i nông dân qua tác ph m đôi m t
Bài làm
ư ạ ổ ượ Cách m ng tháng Tám bùng n ch a đ c bao lâu thì c n ả ướ ạ ướ c l i b ộ ộ c vào m t cu c
ườ ầ ớ ướ ế ấ ầ ớ ộ ổ tr ng chinh m i. B c vào cu c chi n đ u đ y gian kh khó khăn này ph n l n là
ữ ườ ệ ầ ả ặ nh ng ng i nông dân m c áo lính: "áo anh rách vai qu n tôi có vài m nh vá mi ng c ườ i
ữ ặ ố ọ ừ ồ ư ế ữ bu t giá chân không giày" (Chính H u). H đã "g p nhau t h i ch a bi ồ t ch " (H ng
ữ ầ ướ ứ ấ ậ ọ Nguyên). Nh ng con ng ườ ừ i t "bùn l y n c đ ng " y đã "rũ bùn đ ng d y sáng lòa"
ự ễ ệ ế ạ ộ ố (Nguy n Đình Thi). Cách m ng tháng Tám và hi n th c cu c kháng chi n ch ng Pháp đã
ứ ỉ ứ ạ ữ ế ả ậ ộ th c t nh và bu c nh ng nhà Văn đi theo kháng chi n ph i nh n th c l i vai trò cũng nh ư
ấ ủ ườ ự ứ ữ ậ ả b n ch t c a ng ạ i nông dân. Nam Cao đã trình bày s nh n th c và nh ng thu ho ch
ề ấ ề ấ ệ ắ ắ ằ ủ c a mình v v n đ y b ng truy n ng n Đôi m t.
ắ ậ ộ ườ ạ ệ Hai nhân v t trung tâm trong truy n ng n này là Hoàng và Đ . Hai ng ệ i đ i di n cho hai
ề ườ ộ ườ ề ấ ỉ ố ị ố cách nhìn v ng i nông dân. M t ng i ch nhìn th y cái b ngoài l b ch, ngu d t, đáng
ườ ủ ườ ườ ượ ứ khinh và đáng c i c a ng i nông dân. Ng i kia bi ế ượ t v t qua đ c hình th c bên
ớ ậ ẹ ữ ủ ữ ấ ườ ngoài, nhìn th y "nh ng nguyên c th t đ p bên trong" c a nh ng ng i dân cày. Nam
ổ ậ ư ưở ự ố ậ ư ủ ể ộ Cao đã làm n i b t t t ng, thái đ cũng nh quan đi m c a mình qua s đ i l p cách
ề ườ ủ ậ nhìn c a hai nhân v t này v ng i nông dân.
ề ệ ế ẩ ấ ườ ọ ẫ ự Tuy không h xu t hi n tr c ti p trong tác ph m, ng ấ i đ c v n th y rõ khuynh h ướ ng
ủ ả ẻ ủ ự ộ ư ưở t t ng c a tác gi . Th c ra Hoàng hay Đ cũng là "con đ " c a nhà văn Nam Cao. Hai
ấ ấ ể ả ườ ấ ứ ộ ườ cách nhìn y r t có th có trong b n thân con ng i Nam Cao hay b t c m t ng i tri
ứ ể ư ả ả ườ ấ ặ ố ớ th c ti u t ồ s n nào h i đó. Tác gi cho hai con ng ọ i y đ i m t và c xát v i nhau nh ư
ữ ườ ọ ứ ấ ậ ộ ự ọ s c xát gi a hai t ư ưở t ư ng nh ng ng ề i đ c th y rõ ông đ ng v phía nhân v t Đ , phê
ạ ủ ư ộ ứ ệ ệ ệ ấ phán cái nhìn l ch l c c a Hoàng. Hoàng xu t hi n trong truy n nh m t trí th c tr ưở ng
ả ố ỷ ữ ụ ế ộ ồ gi ề , s ng an nhàn và ích k gi a m t vùng đ ng quê đang s c sôi kháng chi n. Riêng đi u
ứ ủ ả ố ớ ậ ộ đó đã hàm ch a thái đ phê phán c a tác gi đ i v i nhân v t này.
ậ ể ữ ủ ả ẫ Ông còn dùng chính ngôn ng c a các nhân v t đ phê phán nó. Không ph i ng u nhiên
ư ứ ề ề ấ ầ ậ ườ mà ông đã cho nhân v t Hoàng nói r t nhi u, nói say s a, đ y hào h ng, v ng i nông
ờ ợ ế ứ ữ ư ả ặ ậ ớ ị ế dân v i nh ng nh n xét tuy không ph i hoàn toàn b a đ t nh ng h t s c h i h t, phi n
ộ ố ệ ớ ễ ệ ạ ạ ộ ọ ỉ di n, đi kèm v i m t l i di n đ t có tính phóng đ i và m t gi ng đi u m a mai châm
ữ ế ấ ậ ộ ồ ắ ẳ bi m r t cay đ c. Nh ng nh n xét ch c h n đã tích lũy và d n nén lâu ngày, nay đ ượ ị c d p
ữ ậ ả ế ề ẩ ố ớ tuôn ra th t là h hê. Nói chung toàn là nh ng chi ti t v "cái ng ", "cái ng ng n", "cái l ố
ủ ườ ố ự ệ ứ ủ ệ ấ ỏ ị b ch" c a ng i nông dân. Nào là chuy n h i gi y ch ng minh c a các "b t v ", nào là
ệ ệ ạ ọ ộ chuy n anh thanh niên vác tre "đ c thu c lòng bài ba giai đo n", nào là chuy n anh ta ch ỉ
ườ ắ ố ả ợ đ ệ ề ng cho Hoàng đi ch "lôi thôi r c r i, nhi u bên ph i, bên trái quá", nào là chuy n
ụ ữ ế ữ ố ữ "các ông thanh niên, các bà ph n bây gi ờ ạ l ố i càng nh nhăng. Vi ầ t ch qu c ng sai v n
ạ ứ ấ ủ ố ậ ị ố ệ ả ớ mà l i c hay nói chuy n chính tr r i rít c lên".. Đ i l p v i cách nhìn y c a Hoàng, tác
ả ể ệ ủ ệ ề ằ ậ ậ ắ ộ gi đã th hi n cách nhìn c a mình b ng vi c cho nhân v t Đ nh n xét v Đôi m t và
ườ ủ ườ ờ ỉ ườ ộ con ng i c a Hoàng. Đây là con ng i ch "quen nhìn đ i. nhìn ng i m t phía thôi. Anh
ư ạ ấ ấ ọ ộ trông th y anh thanh niên đ c thu c lòng bài "ba giai đo n", nh ng không trông th y bó tre
ẻ ể ệ ọ ộ anh thanh niên vui v vác đi đ ngăn quân thù. Vi c anh thanh niên đ c thu c lòng bài báo
ư ộ ẹ ế ỉ ấ ủ ấ nh m t con v t bi ố ề t nói kia anh cũng ch th y cái ng b ngoài c a nó mà không th y cái
ớ ậ ẹ ẫ ữ ắ ấ ể ề nguyên c th t đ p bên trong. V n gi ờ Đôi m t y đ nhìn đ i thì càng đi nhi u, càng
ề ả ầ ắ ỉ quan sát l m, ta ch càng thêm chua chát và chán n n..." Không c n phân tích nhi u, ng ườ i
ủ ề ấ ườ ư ế ọ đ c cũng th y rõ cách nhìn c a Nam Cao v ng ấ i nông dân nh th nào. Cách nhìn y
ượ ể ệ ở ệ ả ự ứ ủ ể ế ậ còn đ c th hi n vi c miêu t ậ s chuy n bi n trong nh n th c c a nhân v t Đ v ộ ề
ữ ườ ấ ừ ộ ế nh ng con ng i lao đ ng chân đ t t ạ khi anh tham gia cách m ng và kháng chi n. Không
ả ướ ượ ề ườ ắ ph i tr ộ c đây, Đ đã có đ c cái nhìn đúng đ n v ng ậ ấ i nông dân. Anh đã thú nh n r t
ậ ướ ư ấ ọ ầ ầ ọ ố ồ h n nhiên và chân th t: tr ấ c anh g n nh th t v ng vì th y h ph n đông "d t nát. nheo
ụ ế ợ ộ ị ươ ế ữ ư ạ ượ nh ch, nhát s , nh n nh c m t cách đáng th ng., v n ki p n a cũng ch a làm đ c cách
ồ ổ ả ế ộ ớ ử ạ ườ ậ ườ ở m ng... Ph i đ n h i T ng kh i nghĩa, Đ m i "ngã ng a ng i" nh n ra: "ng i nông
ướ ể ề ạ ắ ẫ ỉ dân n ữ c mình v n có th làm cách m ng, mà làm hăng hái l m, tuy b ngoài ch là nh ng
ọ ự ự ư ế ạ ắ ạ ườ anh "răng đen m t toét, g i l u đ n là "l u đ n", hát Ti n quân ca nh ng ồ i bu n ng ủ
ộ ề ự ự ủ ể ế ể ầ ấ ỉ cáu k nh". S chuy n bi n này r t tiêu bi u cho s giác ng v vai trò c a qu n chúng
ạ ầ ớ ứ ệ ướ ờ ủ cách m ng c a ph n đông gi i trí th c văn ngh sĩ yêu n ồ ấ c h i b y gi . Chính vì th ế
ủ ề ườ ế ứ ắ ộ ộ cách nhìn c a Nam Cao v ng i nông dân có m t ý nghĩ h t s c sâu s c và là m t bài
ầ ả ỉ ấ ậ ặ ạ ắ ộ ọ ớ h c l n. C n chú ý, tác gi Đôi m t qua nhân v t Đ , không ch th y m t m nh mà còn
ả ặ ế ủ ấ ườ ề ề ợ ộ th y c m t y u c a ng ữ i nông dân. Ông không h ca ng i m t chi u. Trong nh ng
ể ề ườ ệ ầ ự ậ ứ ộ chuy n Hoàng k v ng ấ i nông dân, theo Nam Cao cũng ch a m t ph n s th t. Ta th y
ượ ề ở ộ ờ ộ đ c đi u đó b i Đ phê phán Hoàng là phê phán "thói quen nhìn đ i m t phía", phía bên
ướ ế ạ ọ ộ ọ ế ngoài. Nam Cao h ng b n đ c đ n m t cách nhìn khoa h c, nghĩa là bi t phân bi ệ ả t b n
ấ ớ ệ ượ ế ạ ơ ậ ẹ ể ch t v i hi n t ng, bi t g t đi cái bên ngoài đ nhìn sâu vào "cái nguyên s th t đ p đ ẽ
ề ơ ả ườ ấ ọ bên trong". Ông cũng không h đ n gi n hoá ng ề i nông dân mà luôn th y "h có nhi u
ỳ ạ ắ ườ ậ ố ớ ẫ ộ cái k l l m. Ng i nhà quê d u sao thì cũng còn là m t bí m t đ i v i chúng ta" Qua
ể ệ ủ ậ ộ ộ ả nhân v t Đ . Nam Cao th hi n cách nhìn c a chính mình. Đó là m t cái nhìn đây c m
ế ấ ọ ượ ủ ọ ư ể thông và trân tr ng. Tuy cũng th y h t các nh ộ c đi m c a h , nh ng không có thái đ dè
ự ế ư ễ ế ầ ợ ậ ị ỉ b u, gi u c t, xoi mói và đ y đ nh ki n nh Hoàng. Qua th c t ứ ủ ả nh n th c c a b n thân
ề ườ ố ớ ủ ắ ộ ọ mình v ng ữ i nông dân, cách nhìn c a Nam Cao là m t bài h c sâu s c đ i v i nh ng
ườ ồ ấ ệ ế ế ạ ớ ng ự ủ i ngh sĩ h i y m i tham gia cách m ng và kháng chi n. Ti ng nói chân th c c a
ư ở ỹ ơ ệ ể ố ố ơ Nam Cao nh vang lên ầ cu i thiên truy n: Hãy s ng g n gũi h n. tìm hi u k h n v ề
ữ ườ ự ắ ỏ ượ ế ầ nh ng ng i nông dân, t ẽ kh c anh s xoá b đi đ ệ ị c cách nhìn đ y đ nh ki n và sai l ch
ộ ờ ự ề ấ ườ ấ ủ ấ ắ ề ọ v h . Th c ra v n đ đôi m t nhìn cu c đ i và nhìn con ng ả i th u vào b n ch t c a nó
ư ế ở ệ ạ nh th , Nam Cao đã trăn tr day d t t ứ ừ ướ tr c cách m ng tháng Tám. Trong truy n Lão
ạ ế ố ớ ữ ườ ế ể ố H c ông vi t: ''Chao ôi! Đ i v i nh ng ng ọ i quanh ta, n u ta không c tìm mà hi u h ,
ỉ ấ ệ ầ ấ ọ ở ố ỉ ổ ớ ể ữ thì ta ch th y h gàn d ngu ng c, b n ti n x u xa, b i... toàn nh ng c đ cho ta tàn
ẫ ờ ữ ấ ọ ườ ươ ờ ươ nh n; không bao gi ta th y h là nh ng ng i đáng th ng, không bao gi ta th ng...".
ề ổ ắ ạ ượ ặ ế ệ ấ Đ n thiên truy n này, v n đ đ i m t l ủ c đ t ra. Cách nhìn c a Nam Cao không ch i đ ỉ
ờ ự ạ ế ế ầ ỏ ố là l ộ ố b ch đ y tâm huy t, quy t rũ b cách nhìn cũ, cách s ng cũ, đi sâu vào cu c s ng i t
ớ ể ế ớ ộ m i đ có cách nhìn, cách nghĩ và cách vi t m i cho chính minh. Đó còn là m t tuyên ngôn
ậ ủ ả ộ ế ệ ệ ạ ộ ủ ự ngh thu t c a c m t th h nhà văn đi theo cách m ng. Vì nông dân là đ i quân ch l c
ố ượ ế ộ ệ ầ ể ươ ả ầ ủ c a cu c kháng chi n, đ i t ng chính mà văn ngh c n ph n ánh, c n bi u d ng và c ổ
vũ.
ấ ớ ỉ ớ ầ ề ắ ọ Cách nhìn y không ch có ý nghĩa v i gi i c m bút, mà còn là bài h c sâu s c v quan
ấ ầ ể ể ầ ế ấ ả ọ ườ ộ đi m qu n chúng, quan đi m nhân dân r t c n thi t cho t t c m i ng i. Suy r ng ra
ữ ủ ề ệ ấ ắ ớ ặ ơ h n n a, v n đ "Đôi m t" mà Nam Cao đ t ra trong thiên truy n c a mình còn nói v i
ả ộ ộ ờ ộ ố ề ế ổ ộ đ c gi m t đi u: Cu c s ng luôn luôn đ i thay, vì th , cách nhìn cu c đ i, cách đánh giá
ườ ự ậ ổ ớ con ng ả i và s v t. cũng ph i luôn luôn đ i m i.
ậ ộ ườ ữ ườ ấ ườ Nhìn nh n đánh giá m t con ng i, cho dù đó là nh ng con ng i r t bình th ộ ng là m t
ờ ầ ủ ệ ấ ậ ọ ộ vi c vô cùng khó khăn, r t nên th n tr ng. Trong cu c đ i c m bút c a Nam Cao, d ườ ng
ệ ủ ể ệ ề ề ư ề ở ỗ ộ nh ông luôn trăn tr , băn khoăn v đi u đó. M i thiên truy n c a ông đ u th hi n m t
ị ớ ạ ộ ề ạ ớ ế ọ cách nhìn và m t đ ngh v i b n đ c. Sau cách m ng, Nam Cao m i vi ư ắ t Đôi m t nh ng
ự ấ ắ ượ ặ ừ ấ ẩ ề th c ra v n đ "đôi m t" đã đ c ông đ t ra t r t lâu trong các tác ph m vi ế ừ ướ c tr t t
ạ Cách m ng tháng Tám 1945.
