Bố cục trong nghệ thuật nhiếp ảnh
Một đề tài tưởng như đơn giản mà rất phức tạp cũng như không th
ể
định dạng thành tiêu chuẩn thế nào là một bố cục đẹp. Đơn giản v
ì
nhiếp ảnh là một bộ môn nghệ thuật không ngừng phát triển và nh
ững
gì chúng ta "nghĩ rằng" là "tiêu chuẩn" của ngày hôm này thì r
ất có thể
ngày mai đã lại là quá khứ.
Luật bố cục 1/3 hoàn toàn chỉ là bước căn bản cho ta khái niệm thế n
ào
là một bức ảnh cân đối mà thôi. Vậy thì b
ố cục của nghệ thuật nhiếp
ảnh nằm ở đâu?
Để có thể hiểu được điều này thì đầu tiên ta cần phải thống nhất đư
ợc
với nhau thế nào là ngh
ệ thuật trong nhiếp ảnh? Nhiếp ảnh không chỉ
đơn thuần để ghi lại một khoảnh khắc nào đó trong cuộc sống bởi v
ì
như thế ngay sau giây phút bạn bấm máy thì tấm ảnh ấy đã thu
quá khứ, hay nói một cách khác: hình ảnh đã chết. Hơn n
ữa với các
kỹ thuật tiên tiến hiện tại thì việc ghi lại một hình ảnh không còn là đ
ặc
quyền của các nhiếp ảnh gia nữa mà với bất kỳ một thiết bị điện tử n
ào
bạn cũng có thể ghi chép lại cuộc sống một cách đơn giản v
à nhanh
chóng. Ở đây tôi dùng t
ừ "ghi chép" để phân biệt với "nghệ thuật"
trong nhiếp ảnh. Những bố cục hoàn chỉnh, hình
ảnh sắc nét, mầu sắc
bão hoà...đó là những tấm ảnh đẹp - những post card mà b
ạn có thể
mua ở bất kỳ đâu trên đường du lịch. Nhưng đó lại không phải là
ảnh
nghệ thuật.
Giống như hội hoạ, nghệ thuật trong nhiếp ảnh có thể được hiểu nh
ư
một cách nhìn nhận về thế giới xung quanh một cách sáng tạo và đ
ộc
đáo, là cách tuyên bố về một hư
ớng sáng tạo mới của cá nhân hay của
một tập thể, một cách hướng con người ta tới cái đẹp hoàn m
ỹ của tâm
hồn, một cách phản ánh lại cuộc sống sinh động nhất. Đó là nh
ững suy
nghĩ của riêng cá nhân tôi. Nghệ thuật trong nhiếp ảnh là ngh
ệ thuật
của những xúc cảm trong khoảnh khắc. Ta không thể nào tìm cách gi
ữ
lại một sự việc đang chuyển động mãnh liệt, điều ấy l
à vô ích, nhưng
nhiếp ảnh có thể giúp ta giữ lại những cảm xúc tràn đ
ầy sự sống.
Những khoảnh khắc bất tử.
Vậy thì bố cục trong nhiếp ảnh thế nào là nghệ thuật?
Tôi xin được mạnh rạn trả lời rằng không có bố cục tiêu chu
ẩn
trong nhiếp ảnh. Nếu bạn chụp ảnh mà chỉ nhăm nhăm t
ìm cách ép
buộc sự vật vào trong một khuôn hình định kiến thì có ngh
ĩa rằng bạn
đang bắt sự vật tồn tại theo cách của bạn chứ không tự nhiên như n
ó
vốn có. Để có thể sáng tạo bạn hãy nhìn sự vật như tồn tại của nó, h
ãy
tự đặt mình vào trung tâm của sự vật và nhìn lại chính mình. B
ạn đang
nói với tôi về những đường nét chủ đạo, về cách dẫn dụ điểm nhìn, v
ề
sự chiều động trong tấm ảnh...bạn không hề sai nhưng nếu ta chỉ "nh
ìn"
thấy những điều ấy mà thôi thì có nghĩa là ta mới chỉ nhìn thấy h
ình
thức của nghệ thuật. Mà nghệ thuật lại là nội dung bên trong của h
ình
thức.
Le Baiser, Bordighera 1982 © Helmut Newton
Bạn chụp một tấm ảnh khoả thân. Người mẫu đẹp và những đư
ờng nét
tuyệt vời được khai thác tối đa, được tôn lên b
ởi ánh sáng...điều ấy
chưa phải là tât cả nếu như người mẫu chỉ còn là những phân mảnh c
ủa
ánh sáng trong tấm ảnh của bạn. Ta cần cảm thấy đư
ợc sức sống trong
ấy, ta cần cảm thấy sự khát khao về cái đẹp. Điều ấy thì riêng b
ố cục
chưa làm được.
Đ
ể có thể sáng tác nghệ thuật thật sự bạn cần học chắc những kỹ
thuật căn bản rồi quên chúng đi trong khoảnh khắc bấm máy.
Hãy
để cho chính tâm hồn và trái tim c
ủa bạn mách bảo. Chỉ có khoảnh
khắc là bất tử người nghệ sĩ là hư không. N
ếu bạn xem các tác phẩm
nhiếp ảnh của các nhiếp ảnh gia lừng danh thế giới thì s
ẽ thấy rằng bố
cục trong những tấm ảnh nổi tiếng thường lại rất tự do. Thế nhưng đi
ều
mà chúng ta có thể nhận ra là sự xao xuyến trước một cái đẹp vô c
ùng
của nghệ thuật, của chính tâm hồn mình.
Bạn muốn cảm nhận được cái đẹp bên trong thì hãy tạm qu
ên cái tôi
của mình đi chốc lát, tạm quên những định kiến của xã h
ội đi chốc lát.
Kỹ thuật là cứu cánh nhưng nghệ thuật mới đích thực là có cánh. B
ố
cục trong nhiếp ảnh nghệ thuật là không có bố cục. Vậy thôi.