Các bài thuốc khai khiếu
Thuốc khai khiếu có tác dụng chữa chứng hôn mê, bất tỉnh nhân sự
gọi là chứng tắc các khiếu.
Trên lâm sàng chứng bế chia làm hai loại: âm bế thuộc hàn, dương bế
thuộc nhiệt. Vì vậy các bài thuốc khai khiếu cũng được chia làm hai loại:
lương khai để chữa chứng dương bế, ôn khai chữa chứng âm bế. Các bài
thuốc khai khiếu, đại bộ phận là thuốc thơm cay chỉ dùng để cấp cứu; không
thể dùng lâu vì tổn thương đến nguyên khí.
I. Các bài thuốc lương khai
Các bài thuốc lương khai dùng để chữa chứng hôn mê do thực nhiệt
gây ra, xuất hiện các chứng: sốt cao, hôn mê, mê sảng, hai tay nắm chặt, hai
hàm răng cắn chặt thở mạch, mặt đỏ, mạch hồng, huyền sác.
Bài 1: NGƯU HOÀNG THANH TÂM HOÀNG
Ngưu
hoàng
1g Chu
sa
6g
Hoàng liên
sống
10g
Uất
kim
8g
Tri tử 80g
Hoàng
cầm
8g
Cách dùng : làm thành viên, bằng cách tán bột, viên bằng 1/2
hạt đỗ xanh, ngày uống 8 viên.
Tác dụng: thanh tâm giải độc, khai khiếu an thần.
Ứng dụng lâm sàng: hôn mê do sốt nhiễm khuẩn, viêm não co
giật do sốt cao.
CÁC BÀI THUỐC KHÁC
An cung Ngưu hoàng hoàn: Ngưu hoàng, Uất kim, Tê giác, Hoàng
liên, Hoàng cầm, Hùng hoàng, Sơn trị, Sơn tra (mỗi vị 40g), Băng phiến, Xạ
hương (mỗi vị 10g), Chân trâu 2g. Cách dùng : tán thành bột mịn, viên hoàn
với mật, mỗi viên 4g bọc giấy thiếc. Người lớn có thể uống mỗi ngày hai
lần, mỗi lần 1 viên, trẻ em mỗi lần uống 1 /2 viên, có thể uống thêm nửa
viên trong ngày. Chữa : sốt cao gây hôn mê co giật.
Tử huyết đan : Thạch cao, Hàn thuỷ thạch, Từ thạch, Hoạt thạch, Tê
giác, Linh dương giác, Thạch mộc thang, Trầm hương, Huyền hương,
Huyền sâm, Thăng ma, Cam thảo, Đinh hương, Phác tiêu, Tiêu thạch, Xạ
hương, Chu sa. Tán nhỏ 16 vị thành bột, Mỗi ngày dùng 1,2 – 2g, uống 1-2
lần trong ngày. Chữa hôn mê, co giật do sốt cao.
Chi bảo đan : Tê giác, Đại mao, Hổ phách, Chu sa, Nhân sâm, Thiên
trúc hoàng, Hùng hoàng (mỗi vị 40g), Long não, Xạ hương (mỗi vị 4g),
Ngưu hoàng 20g, An tức hương 60g, Tán thành bột, viên nặng 4g mỗi lần
uống 1 viên với nước đun sôi để nguội, trẻ em uống ½ viên. Chữa : say
nắng, trúng hàn, trúng phong, sốt cao gây hôn mê, co giật.
II. Các bài thuốc ôn khai
Thuốc ôn khai dùng để chữa các chứng hôn mê do hư hàn gây ra.
Xuất hiện các chứng : mê man li bì không giẫy dụa, có tiếng ngáy khò khè,
rêu lưỡi trắng, mạch trì. Các bài thuốc được tạo thành do các vị thuốc
phương hương khai khiếu.
Bài 1 : TỔ HỢP HƯƠNG HOÀN
Bạch truật, Mộc hương, Chu sa, Tê giác, Hương phụ, Kha tử bạch đàn
hương, Đinh hương, Xạ hương, Trầm hương, Tất bát, An tức hương (mỗi vị
40g), Long não (băng phiến), dầu tổ hợp hương, Nhũ hương (mỗi vị 20g).
Cách dùng : làm thành viên 4g, mỗi lần uống 1 viên, trẻ em liều
giảm hơn, uống với nước ấm hay hoà với rượu.
Tác dụng : ôn thông khai khiếu, giải uất.
Ứng dụng lâm sàng : chữa hôn mê do xuất huyết não, co thắt
mạch não, cơn co thắt mạch vành.
Cấm dùng : phụ nữ có thai, sốt cao gây hôn mê, co giật (nhiệt
bế).
Bài 2 : THÔNG KHIẾU TÁN
Bồ kết bỏ hạt, nướng thành bột, thổi vào mũi bệnh nhân ngất hôn mê.
Bài 3 : THÔNG QUAN TÁN
Tạo giác, Tế tân (thành phần bằng nhau). Tán nhỏ, thổi vào mũi có tác
dụng thông khai khiếu chữa chứng hôn mê do trúng phong hoặc đàm quyết.
Miệng, hàm răng cắn chặt, khò khè (thuộc chứng bế thực chứng). Không
dùng cho chứng thoát (miệng há to, chân tay ruỗi mềm), xuất huyết não chấn
thương não.