CÁC BIỂU HIỆN BỆNH LÝ KHI NGHE PHỔI:
TIẾNG THỔI, TIẾNG RÊN, TIẾNG CỌ
I- ĐẠI CƯƠNG
NHẮC LẠI TRIỆU CHỨNG HỌC CỦA HÔ HẤP BÌNH THƯỜNG.
Trong động tác thở, khi hít vào, không khí qua thanh quản, khí quản, phế quản
gốc, rồi tới các phế quản nhỏ hơn các thuỳ phổi, phân phối vào các phế nang, khi
thở ra, không khí đi ra ngoài phổi theo trình tự ngược lại.
Không khí đi qua thanh khí quản và các phế quản lớn, gây ra tiếng thở thanh khí
quản, nghe thấy rõ ở vùng thanh quản, khí quản, vùng xương ức, xương cạnh và
khoảng liên bả cột sống. Tiếng thở thanh khí quản bắt nguồn từ thanh môn, một
khoảng hẹp trên đường đi của không khí (Hình 30a, b)
Không khí đi qua phế quản nhỏ, vùng có cơ Reisessen rồi đi vào phế nang, vùng
tương đối rộng hơn, gây ra tiếng rì rào phế nang nghe êm dịu, ở thì thở ra, tiếng đó
mạnh và ngắn hơn. Và chỉ nghe thấy ở đầu thì thở ra. Trên thực tế, thì thở ra dài
hơn thì hít vào. Rì rào phế nang ở thì thở ra do luồng không khí từ phế nang qua
phế quản nhỏ, vùng có cơ Reisessen tới các phế quản lớn hơn ta không nghe thấy
tiếng rì rào phế nang trong suốt thì thở ra vì áp lực không khí phế nang yếu, nhất là
ở cuối thì thở ra. Trong một số trường hợp, ta nghe thấy tiếng thở ở toàn bộ thì thở
ra: hiện tượng “ đảo ngược nhịp hô hấp” này gặp trong cơn hen phế quản, trong
giãn phế nang.
Bình thường khi hô hấp ta chỉ nghe tiếng thở thanh khí quản và tiếng rì rào phế
nang. Trong nhiều trường hợp bệnh lý, những thay đổi về cơ thể bệnh ở khí đạo có
thể gây ra các tiếng thổi, tiếng rên khác nhau.
Lá thành và lá tạng ở màng phổi bình thường trượt trên nhau trong động tác hô
hấp . nếu có viêm màng phổi, bề mặt của các lá đó trở nên thô ráp và là nơi xuất
phát của tiếng cọ màng phổi.
II – TIẾNG THỔI.
1. Định nghĩa.
Khi nhu mô phổi bị đông đặc, tiếng thở thanh khí quản được dẫn truyền đi xa quá
phạm vi bình thường của nó, và có thể thay đổi về mặt âm học do những tổn
thương đi kèm theo hiện tượng đông đặc đó.
2. Các điều kiện phát sinh và lan truyền tiếng phổi.
- Khí phế quản lưu thông.
- Nhu mô phổi bị đông đặc chiấm một khoảng khá rộng.
- Lưu thông hô hấp tương đối lớn.
3. Các loại tiếng thổi.
Những tổn thương cơ thể bệnh có đi kèm hiện tượng nhu mô phổi làm thay đổi
tính chất âm học của tiếng thổi. Người ta chia ra làm 4 loại: thổi ống, thổi hang,
thổi vò, thổi màng thổi.
3.1. Thổi ống: là tiếng thở thanh khí quản được dẫn truyền xa quá phạm vi và bình
thường của nó, do nhu mô phổi bị đông đặc (Hình 31)
Đặc điểm:
- Cường độ: thì hít vào mạnh hơn thì thở ra.
- âm độ: cao nhất là ở thỉ thở ra.
- âm sắc: giống như tiếng thổi qua bể lò rèn.
Nếu ta đặt ống nghe trước thanh quản người bình thường đang thở sẽ thấy đầy đủ
những đặc điểm trên.
Thường gặp: trong các bệnh phổi có hội chứng đông đặc, vv…
3.2. Thổi hang: là tiếng thổi ống vang lên đo được dẫn truyền qua một hang rỗng,
thông ới phế quản. Hang này đóng vai trò một hòm cộng hưởng. (hình 32)
Đặc điểm:
+ Cường độ: Mạnh hay yếu tuỳ theo lưu lượng thở và mức độ đông đặc của nhu
mô phổi.
+ âm độ: trầm.
+ Âm sắc: tuỳ theo kích thước của hang. Hang càng rộng, tiếng thổi nghe càng
rỗng nếu hang rất lớn, thành nhẵn, âm sắc thay đổi thành tiếng thổi vò.
- Tiếng thổi hang trong hang giả: trong ột số bệnh phổi mạn tính, tổ chức phổi bị
xơ hoá, phế quản lớn bị giãn rộng và co kéo lệch vị trí bình thường có thể làm ta
nhầm là tiếng thổi hang do có hang thực trong nhu mô phổi. Trong trường hợp
này, Xquang sẽ giúp cho chẩn đoán phân biệt một cách chính xác.
- Hang câm: có trường hợp trên lâm sàng chỉ thấy hội chứng đông đặc. Một vài
tiếng rên nổ, rên bọt, nhưng Xquang hoặc cơ thể lại phát hiện được hang. Sở dĩ ta
không thấy được tiếng thổi hang, vì một hoặc nhiều lý do sau đây:
+ Hang nhỏ quá.
+ Hang ở sâu trong nhu mô phổi.
+ Hang không còn lưu thông với phế quản.
Thường gặp: tiếng thổi hang có thể nghe thấy trong các trường hợp có một ổ rỗng
ở trong tổ chức phổi, có lưu thông với phế quản, vách lá nhu mô phổi đông đặc.
Trừ trường hợp phế quản lớn bị kéo lệch vị trí gây ra tiếng thổi hang giả, tiếng thổi
hang thực thường gặp trong lao hang, áp xe phổi đã thoát mủ.
3.3. Thổi vò: là tiếng thổi ống vang lên, đo được dẫn truyền qua một hang rộng và
có thành nhẵn.
Đặc điểm:
- Cường độ: thay đổi theo kích thước hang và mức độ đông đặc của nhu mô phổi.
(hình 33)
- âm độ: rất trầm, thấp hơn tiếng thổi hang.
- âm sắc: nghe như tiếng thổi vào trong vò lớn rỗng, cổ hẹp.
