Cải tổ hệ thống ngân hàng Việt Nam: Kinh nghiệm và giải pháp

Fulbright Economics Teaching Program Development Finance A Note on Vietnam’s Banking Reform

2002-03

Nguyễn Minh Kiều 1

CAÛI TOÅ HEÄ THOÁNG NGAÂN HAØNG ÔÛ VIEÄT NAM

Baøi ñoïc naøy nhaèm muïc tieâu trình baøy moät caùch coù heä thoáng veà caùc cuoäc caûi toå heä thoáng

ngaân haøng ôû Vieät Nam töø khi baét ñaàu coâng cuoäc ñoåi môùi kinh teá naêm 1986. Tröôùc heát

seõ giôùi thieäu khaùi quaùt vaø ñieåm qua nhöõng neùt ñaëc tröng cuûa caûi toå heä thoáng ngaân haøng

Vieät Nam. Sau ñoù, chuùng ta seõ ñi vaøo chi tieát cuûa töøng ñôït caûi toå ngaân haøng töø naêm

1987 ñeán nay.

1. Nhöõng neùt ñaëc thuø cuûa heä thoáng ngaân haøng Vieät Nam tröôùc khi caûi toå

ÔÛ Vieät Nam do saûn xuaát haøng hoaù chöa phaùt trieån, ngaân haøng ra ñôøi muoän vaø hoaït

ñoäng non yeáu theå hieän ôû choã ít veà soá löôïng, nhoû veà quy moâ, vaø keùm veà toå chöùc hoaït

ñoäng vaø nghieäp vuï. Tröôùc Theá Chieán I chöa heà coù ngaân haøng Vieät Nam chæ coù 3 ngaân

haøng nöôùc ngoaøi hoaït ñoäng, ñoù laø Höông Caûng Ngaân Haøng (1865), Ñoâng Döông Ngaân

Haøng (1875), vaø chi nhaùnh Chartered Bank (1904). Ñieàu naøy chöùng toû raèng kinh teá

Vieät Nam thôøi ñoù coøn raát keùm phaùt trieån vaø giai caáp tö saûn Vieät Nam coøn raát non yeáu,

chöa coù tieáng noùi gì trong giôùi taøi chính.

Vaøi naêm sau Theá Chieán I, moät soá ngaân haøng nöôùc ngoaøi khaùc ñöôïc thaønh laäp

nhö Ñoâng AÙ Ngaân Haøng (1921), Ngaân Haøng Thöông Maïi Phaùp (1922). Trong thôøi kyø

naøy maàm moùng tö saûn taøi chính Vieät Nam baét ñaàu nhen nhoùm. Naêm 1927 moät soá thaân

haøo nhaân só caáp tieán coù tin thaàn ñoäc laäp daân toäc keâu goïi caùc nhaø tö saûn khaép nôi goùp

voán thaønh laäp Ngaân Haøng Vieät Nam, laø ngaân haøng thuaàn tuùy cuûa ngöôøi Vieät Nam,

phuïc vuï ngöôøi Vieät Nam vaø do ngöôøi Vieät Nam quaûn trò.

Sau chieán Theá Chieán II, coù 3 ngaân haøng nöôùc ngoaøi nöõa nhaûy vaøo Vieät Nam, ñoù

laø Trung Quoác Ngaân Haøng (1946), Giao Thoâng Ngaân Haøng, Quoác Gia Thöông Maõi vaø

Kyõ Ngheä Ngaân Haøng (1947). Theo sau ñaø baønh tröôùng cuûa ngaân haøng nöôùc ngoaøi,

haøng loaït ngaân haøng Vieät Nam khaùc ra ñôøi vöøa ñeå caïnh tranh vôùi ngaân haøng nöôùc

ngoaøi, vöøa chöùng toû söï lôùn maïnh cuûa ngaân haøng vaø giôùi tö baûn taøi chính Vieät Nam.

Sau naêm 1954, ñaát nöôùc bò chia caét thaønh 2 mieàn coù cheá ñoä kinh teá chính trò

khaùc nhau, do ñoù, hoaït ñoäng cuûa heä thoáng ngaân haøng cuõng khaùc nhau giöõa 2 mieàn.

ÔÛ Mieàn Baéc

Ngaøy 05/06/1951 Hoà Chuû Tòch kyù saéc leänh soá 15/SL thaønh laäp Ngaân Haøng Quoác Gia

Vieät Nam vaø saéc leänh soá 17/SL quy ñònh moïi coâng vieäc cuûa Nha Ngaân Khoá Quoác Gia

vaø Nha Tín Duïng Saûn Xuaát giao cho Ngaân Haøng Quoác Gia phuï traùch. Ngaân Haøng

Quoác Gia Vieät Nam sau ñoù ñoåi teân thaønh Ngaân Haøng Nhaø Nöôùc Vieät Nam vaø ñöôïc toå

chöùc thaønh heä thoáng thoáng nhaát töø Trung öông ñeán ñòa phöông theo ñòa giôùi haønh chính

do Nhaø nöôùc ñoäc quyeàn sôû höõu vaø quaûn lyù. Heä thoáng ngaân haøng naøy toàn taïi cho ñeán

ngaøy Mieàn Nam ñöôïc giaûi phoùng. Sau khi thoáng nhaát ñaát nuôùc heä thoáng ngaân haøng naøy

thay theá luoân heä thoáng ngaân haøng ôû Mieàn Nam cho ñeán naêm 1987.

Fulbright Economics Teaching Program Development Finance A Note on Vietnam’s Banking Reform

2002-03

Nguyễn Minh Kiều 2

ÔÛ Mieàn Nam

Ngaøy 31/12/1954 Baûo Ñaïi kyù duï soá 48 thaønh laäp Ngaân Haøng Quoác Gia cho Mieàn Nam.

Töø 1954 ñeán 1975 heä thoáng ngaân haøng ôû Mieàn Nam ñöôïc toå chöùc theo heä thoáng ngaân

haøng caùc nöôùc tö baûn chuû nghóa nhöng mang neùt ñaëc thuø Vieät Nam. Heä thoáng ngaân

haøng döôùi thôøi chính quyeàn Saøi Goøn bao goàm:

• Ngaân haøng trung öông ñöôïc thaønh laäp naêm 1954 coù teân goïi laø Ngaân Haøng Quoác

Gia Vieät Nam.

• Ngaân haøng phaùt trieån thuoäc sôû höõu quoác doanh bao goàm Ngaân Haøng Phaùt Trieån

Noâng Nghieäp coù 25 chi nhaùnh ôû khaép Mieàn Nam vaø Ngaân Haøng Phaùt Trieån Kyõ

Ngheä ñöôïc thaønh laäp naêm 1971.

• Caùc cô sôû tín duïng vaø tieát kieäm coâng laäp, bao goàm Quyõ Tieát Kieäm Saøi Goøn,

Toång Nha Ngaân Khoá vaø Ty Ngaân Khoá toaøn quoác, Quyõ Tieåu Thöông Tín Duïng,

Trung Taâm Khueách Tröông Tieåu Coâng Ngheä, Trung Taâm Khu Chi Phieáu,

Trung Taâm Khueách Tröông Xuaát Caûng, Quyõ Taøi Trôï Khueách Tröông Kyõ Ngheä,

vaø Quyõ Phaùt Trieån Kinh Teá Quoác Gia.

• Caùc ngaân haøng thöông maïi, bao goàm 17 ngaân haøng thöông maïi tö vaø 2 ngaân

haøng thöông maïi coâng vôùi toång coäng 144 chi nhaùnh ôû Saøi Goøn vaø caùc tænh.

• Caùc ngaân haøng nöôùc ngoaøi, bao goàm 14 ngaân haøng vôùi 21 chi nhaùnh ôû khaép

Mieàn Nam.

Tröôùc khi caûi toå, heä thoáng ngaân haøng Vieät Nam ñöôïc toå chöùc nhö laø heä thoáng ngaân

haøng moät caáp bao goàm Ngaân haøng Nhaø nöôùc Vieät Nam vaø heä thoáng chi nhaùnh töø trung

öông ñeán ñòa phöông phaân boá theo ñòa giôùi haønh chính. Heä thoáng naøy vöøa ñaûm nhaän

chöùc naêng quaûn lyù Nhaø nöôùc veà caùc maët hoaït ñoäng tieàn teä, ngaân haøng, tín duïng vaø

thanh toaùn vöøa thöïc hieän chöùc naêng kinh doanh cuûa moät ngaân haøng thöông maïi. Kieåu

toå chöùc heä thoáng ngaân haøng nhö theá naøy thích hôïp vôùi ñaëc thuø cuûa cô cheá quaûn lyù keá

hoaïch taäp trung bao caáp luùc baáy giôø nhöng khi neàn kinh teá chuyeån sang cô cheá kinh

doanh thì noù toû ra keùm hieäu quaû vaø khoâng coøn phuø hôïp nöõa. Naêm 1986 tröôùc söùc eùp

cuûa coâng cuoäc ñoåi môùi kinh teá ñoøi hoûi heä thoáng ngaân haøng Vieät Nam phaûi ñöôïc caûi toå

saâu roäng nhaèm thích öùng vôùi tình hình vaø yeâu caàu chuyeån ñoåi cuûa neán kinh teá. Töø ñoù

heä thoáng ngaân haøng Vieät Nam böôùc vaøo thôøi kyø caûi toå daàn daàn qua töøng giai ñoaïn.

Hình 1 moâ taû toå chöùc heä thoáng Ngaân haøng Nhaø nöôùc Vieät Nam tröôùc khi baét ñaàu caûi toå.

Fulbright Economics Teaching Program Development Finance A Note on Vietnam’s Banking Reform

2002-03

Nguyễn Minh Kiều 3

Hình 1: Toå chöùc heä thoáng Ngaân haøng Vieät Nam tröôùc khi caûi toå

2. Caûi toå heä thoáng ngaân haøng laàn thöù nhaát (1987 – 1990)

Caûi toå heä thoáng ngaân haøng laàn thöù nhaát baét ñaàu töø naêm 1987 nhaèm laøm cho heä thoáng

ngaân haøng Vieät Nam thích öùng vôùi cô cheá quaûn lyù môùi: Cô cheá quaûn lyù kinh doanh xaõ

hoäi chuû nghóa. Ñaëc ñieåm cuûa cô cheá naøy laø baét ñaàu trao quyeàn töï chuû taøi chính cho caùc

xí nghieäp, xoaù boû bao caáp, thöïc hieän cheá ñoä haïch toaùn kinh doanh xaõ hoäi chuû nghóa.

Vôùi cô cheá môùi naøy ñoøi hoûi ngaân haøng cuõng phaûi chuyeån sang hoaït ñoäng kinh doanh

chöù khoâng chæ ñôn thuaàn thöïc hieän chöùc naêng quaûn lyù tieàn teä, tín duïng vaø thanh toaùn

nhö tröôùc kia.

Caûi toå heä thoáng ngaân haøng laàn thöù nhaát, töø 1987 ñeán 1990, thöïc hieän theo tinh

thaàn Nghò Ñònh 53HÑBT ngaøy 26/03/1988 cuûa Hoäi Ñoàng Boä Tröôûng. Coù hai ñieåm noåi

baät trong coâng cuoäc caûi toå ngaân haøng laàn thöù nhaát. Thöù nhaát laø vieäc taùch boä phaän Quaûn

lyù quyõ Ngaân saùch Nhaø nöôùc ra khoûi Ngaân haøng Nhaø nöôùc ñeå hình thaønh Heä thoáng Kho

baïc Nhaø nöôùc, laøm chöùc naêng quaûn lyù quyõ Ngaân saùch cho Chính phuû. Thöù hai laø thaønh

laäp heä thoáng Ngaân haøng chuyeân doanh vaø taùch chöùc naêng kinh doanh cuûa Ngaân haøng

Nhaø nöôùc giao veà cho caùc ngaân haøng chuyeân doanh. Ñieàu naøy ñöôïc xem nhö laø moät

böôùc caûi toå quan troïng vì böôùc ñaàu taùch baïch roõ raøng ñöôïc hai chöùc naêng quaûn lyù vaø

kinh doanh cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc.

Theo Nghò ñònh 53, heä thoáng ngaân haøng Vieät Nam ñöôïc toå chöùc thaønh heä thoáng

ngaân haøng 2 caáp bao goàm: Ngaân haøng Nhaø nuôùc vaø Ngaân haøng chuyeân doanh. Ngaân

haøng Nhaø nöôùc, ñöôïc toå chöùc thaønh heä thoáng töø trung öông ñeán caáp tænh, thöïc hieän

chöùc naêng quaûn lyù Nhaø nöôùc veà tieàn teä vaø hoaït ñoäng ngaân haøng. Ngaân haøng chuyeân

doanh bao goàm Ngaân haøng Coâng Thöông Vieät Nam, Ngaân haøng Phaùt trieån Noâng

nghieäp Vieät Nam, Ngaân haøng Ñaàu Tö Xaây Döïng Vieät Nam vaø Ngaân haøng Ngoaïi

thöông Vieät Nam, thöïc hieän chöùc naêng kinh doanh theo nhöõng lónh vöïc töông öùng vôùi

teân goïi. Sô ñoà ôû hình 2 döôùi ñaây moâ taû toå chöùc heä thoáng ngaân haøng Vieät Nam giai ñoaïn

1987 – 1990 theo Nghò ñònh 53HÑBT.

Ngaân haøng Nhaø nöôùc Vieät Nam

Chí nhaùnh NH Nhaø nöôùc tænh, thaønh phoá

Chi nhaùnh NH Nhaø nöôùc quaän, huyeän

Khaùch haøng

Fulbright Economics Teaching Program Development Finance A Note on Vietnam’s Banking Reform

2002-03

Nguyễn Minh Kiều 4

Hình 2: Toå chöùc heä thoáng Ngaân haøng Vieät Nam giai ñoaïn 1987 – 1990

Toå chöùc heä thoáng Ngaân haøng nhö moâ taû treân hình 2 coù öu ñieåm laø taùch ñöôïc chöùc naêng

kinh doanh khoûi chöùc naêng quaûn lyù cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc trao cho heä thoáng ngaân

haøng chuyeân doanh. Tuy nhieân, toå chöùc heä thoáng ngaân haøng kieåu naøy vaãn coøn chöùa

ñöïng nhieàu nhöôïc ñieåm khieán cho heä thoáng ngaân haøng khoâng thích öùng ñöôïc khi

chuyeån sang cô cheá thò tröôøng. Thöù nhaát laø heä thoáng ngaân haøng theo Nghò ñònh

53HÑBT vaãn coøn mang tính chaát ñoäc quyeàn Nhaø nöôùc, chöa cho pheùp caùc thaønh phaàn

kinh teá khaùc tham gia hoaït ñoäng ngaân haøng, trong khi chuû tröông cuûa Chính phuû laø

phaùt trieån neàn kinh teá ña thaønh phaàn. Thöù hai laø heä thoáng Ngaân haøng naøy vaãn chöa chuù

troïng ñeán vai troø hoaït ñoäng nhö moät ngaân haøng trung öông cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc.

Thöù ba laø heä thoáng ngaân haøng toå chöùc theo kieåu naøy coøn xa laï so vôùi heä thoáng ngaân

haøng cuûa caùc nöôùc coù neàn kinh teá thò tröôøng. Ñieàu naøy phaàn naøo laøm caûn trôû quaù trình

hoäi nhaäp vaø thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Cuoái cuøng heä thoáng ngaân haøng naøy vaãn coøn

thieáu cô sôû phaùp lyù laøm neàn taûng cho hoaït ñoäng cuûa caû heä thoáng khieán cho caû heä thoáng

laâm vaøo tình traïng khoù khaên vaøo naêm 1990.

Nhöõng nhöôïc ñieåm nhö vöøa neâu treân ñoøi hoûi moät laàn nöõa phaûi caûi toå heä thoáng

ngaân haøng Vieät Nam. Naêm 1990 vôùi söï ra ñôøi cuûa Phaùp leänh Ngaân haøng Nhaø nöôùc vaø

Phaùp leänh caùc toå chöùc tín duïng, heä thoáng ngaân haøng Vieät Nam böôùc vaøo thôøi kyø caûi toå

laàn thöù hai.

3. Caûi toå heä thoáng ngaân haøng laàn thöù hai (1990 – 2000)

Nhu caàu caûi toå heä thoáng ngaân haøng Vieät Nam xuaát phaùt töø yeâu caàu chuyeån ñoåi töø cô

cheá quaûn lyù kinh doanh xaõ hoäi chuû nghóa sang cô cheá thò tröôøng coù söï ñieàu tieát cuûa Nhaø

nöôùc cuøng vôùi chuû tröông phaùt trieån neàn kinh teá ña thaønh phaàn. Ngaøy 23/05/1990 Hoäi

Heä thoáng Ngaân haøng Vieät Nam Ngaân haøng Nhaø nöôùc Vieät Nam

Ngaân haøng Chuyeân doanh Chi nhaùnh NH Nhaø nöôùc VN

NH Coâng

Thöôn

NH PT Noâng

hie

äp

NH Ñaàu tö Xaây

dö

NH Ngoaïi

thöôn

Chi nhaùnh NH

Coân

Thöôn

Chi nhaùnh NH

PT Noân

hie

äp

Chi nhaùnh NH

Ñaàu tö Xaâ

dö

Chí nhaùnh NH

i thöôn

Fulbright Economics Teaching Program Development Finance A Note on Vietnam’s Banking Reform

2002-03

Nguyễn Minh Kiều 5

Ñoàng Nhaø nöôùc ban haønh phaùp leänh veà Ngaân haøng Nhaø nöôùc vaø phaùp leänh veà caùc toå

chöùc tín duïng. Hai phaùp leänh naøy ñaùnh daáu thôøi kyø caûi toå heä thoáng ngaân haøng Vieät

Nam laàn thöù hai. Vôùi hai phaùp leänh naøy heä thoáng ngaân haøng Vieät Nam ñöôïc toå chöùc

gaàn gioáng heä thoáng ngaân haøng caùc nöôùc coù neàn kinh teá thò tröôøng, bao goàm:

• Ngaân haøng Nhaø nöôùc ñoùng vai troø ngaân haøng trung öông

• Caùc toå chöùc tín duïng, bao goàm ngaân haøng thöông maïi, ngaân haøng ñaàu tö phaùt

trieån, coâng ty taøi chính vaø hôïp taùc xaõ tín duïng, ñoùng vai troø ngaân haøng trung

gian.

3.1 Ngaân haøng Nhaø nöôùc Vieät Nam

Theo phaùp leänh ngaøy 23/05/1990, Ngaân haøng Nhaø nöôùc Vieät Nam laø moät phaùp nhaân,

ñaët truï sôû taïi Haø Noäi coù chi nhaùnh ôû caùc tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc trung öông, coù caùc

nhieäm vuï vaø quyeàn haïn sau ñaây:

• Tham gia xaây döïng chieán löôïc, keá hoaïch phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi, caùc chính

saùch lieân quan ñeán hoaït ñoäng tieàn teä, xaây döïng caùc döï aùn phaùp luaät veà hoaït

ñoäng tieàn teä, tín duïng, ngaân haøng, thanh toaùn vaø ngoaïi hoái

• Ban haønh caùc vaên baûn phaùp quy thuoäc thaåm quyeàn

• Nhaän tieàn göûi döï tröõ baét buoäc cuûa caùc toå chöùc tín duïng

• Thöïc hieän cho vay, chieát khaáu, taùi chieát khaáu caùc giaáy tôø coù giaù ñoái vôùi caùc toå

chöùc tín duïng

• Coâng boá laõi suaát taùi chieát khaáu, laõi suaát tieàn göûi toái thieåu vaø laõi suaát cho vay toái

ña cuûa caùc toå chöùc tín duïng

• Toå chöùc thanh toaùn buø tröø giöõa caùc toå chöùc tín duïng

• Caáp giaáy pheùp hoaït ñoäng vaø kieåm tra caùc toå chöùc tín duïng trong vieäc chaáp haønh

phaùp luaät veà tieàn teä, tín duïng, ngaân haøng vaø ngoaïi hoái

• Toå chöùc in aán, ñuùc, baûo quaûn vaø phaùt haønh tieàn

• Coâng boá tyû giaù hoái ñoaùi ñoàng Vieät Nam, quaûn lyù ngoaïi hoái, toå chöùc vaø ñieàu tieát

thò tröôøng hoái ñoaùi trong nöôùc vaø giao dòch mua baùn ngoaïi hoái treân thò tröôøng

quoác teá

• Laäp vaø theo doõi caùn caân thanh toaùn quoác teá, theo doõi quan heä tín duïng vôùi nöôùc

ngoaøi vaø vôùi caùc toå chöùc tín duïng quoác teá.

3.2 Caùc toå chöùc tín duïng

Theo Phaùp leänh caùc toå chöùc tín duïng naêm 1990, caùc toå chöùc tín duïng bao goàm: Ngaân

haøng thöông maïi, ngaân haøng ñaàu tö vaø phaùt trieån, hôïp taùc xaõ tín duïng vaø coâng ty taøi

chính.

Cải tổ hệ thống ngân hàng Việt Nam

Chủ đề:

Tài liệu liên quan

Tài liêu mới

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Hỗ trợ

Phương thức thanh toán

Theo dõi chúng tôi