Cảm nghĩ về đoạn trích Vào phủ Chúa Trịnh – Lê Hữu Trác

ề ạ ủ ữ ề ả ị Đ  bài: C m nghĩ v  đo n trích Vào ph  Chúa Tr nh – Lê H u Trác

Bài s  1:ố

ượ ữ ứ ộ ố ố ả H i Th ng Lãn Ông Lê H u Trác là m t danh y tài năng, giàu y đ c, s ng vào cu i th ế

ờ ộ ơ ị ố   ỉ k  XVIII, th i vua Lê – chúa Tr nh. Ông còn là m t nhà văn, nhà th  đáng kính. Trong cu n

ượ ự ế ắ ả ự ớ “Th ng kinh kí s ” (vi ự t năm 1782), v i ngòi bút kí s  chân th c và s c s o, ông đã v ẽ

ề ộ ố ộ ứ ủ ề ề ộ ị ạ l i m t b c tranh sinh đ ng v  cu c s ng xa hoa trong ph  chúa Tr nh, v  quy n uy, th ế

ả ấ ờ ượ ự ủ l c c a nhà chúa, miêu t kinh đô Thăng Long lúc b y gi ị  nhân d p ông đ ệ c tri u vào

ế ử ữ ệ ủ ạ ộ ị ị kinh đô ch a b nh cho th  t Tr nh Cán. Đo n trích Vào ph  chúa Tr nh là m t trong

ể ệ ậ ị ủ ữ ự ẩ ạ ạ nh ng đo n th  hi n t p trung giá tr  c a tác ph m kí s  này. Cũng qua đo n trích, ta

ấ ượ ủ ề ả ồ ượ th y đ c đôi nét v  tâm h n và nhân cách c a H i Th ng Lãn Ông.

ư ậ ủ ạ ị ượ ự ọ Đo n trích Vào ph  chúa Tr nh cũng nh  t p Th ự   ắ ng kinh kí s  kh c h a chân th c

ữ ề ắ ấ ị ượ ữ ệ ệ nh ng đi u m t th y tai nghe nhân d p Lãn Ông đ c tri u vào kinh đô ch a b nh cho

ế ử ị ẻ ẹ ủ ấ ạ ồ th  t Tr nh Cán. Qua đo n trích, ta còn th y rõ v  đ p tâm h n, nhân cách c a ông: đó là

ườ ợ ữ ượ ạ ự s  coi th ng danh l i, gi cho nhân cách đ c trong s ch.

ữ ỡ ướ ủ ả ả Lê H u Trác ng  ngàng tr ở c quang c nh kinh đô. Đó là b i “cái c nh giàu sang c a vua

ự ẳ ườ ườ ả ở ữ ố chúa th c khác h n ng i th ng”. C nh giàu sang đây khác quá. Lê H u Trác, v n con

ưở ở ả ờ ả ằ ấ ố ồ ố quan, sinh tr ng ch n ph n hoa cũng ph i th t lên r ng: “C  tr i Nam sang nh t là

ề ậ ở ủ ữ ườ đây!” Bao nhiêu giàu sang phú quý đ u t p trung ph  chúa. Nh ng ng i dân bình

ườ ế ế ư ả ớ ỉ th ng có bao gi ờ ượ  đ c bi t đ n cái c nh sang giàu này. Nh ng đó cũng m i ch  là cái

ọ ườ ụ ữ ể ệ ầ ơ ượ ế bi u hi n ban đ u. Bài th  mà c  Lê H u Trác ngâm d c đ ng đi d ằ   c k t thúc b ng

câu:

ư ấ “Quê mùa, cung c m ch a quen

ư ủ ở Khác gì ng  ph  đào nguyên thu  nào!”

ế ấ ả ư ủ ụ ộ ố ầ Câu k t thúc  y đã ph n nào ph n ánh tâm t c a c . Cu c s ng bên ngoài và bên trong

ủ ư ậ ố ườ ư ạ ư ủ ầ ố ph  chúa th t là khác nhau. Gi ng nh  ng i ng  ph  năm x a l c vào ch n th n tiên,

ơ ộ ộ ả ề ả ấ ở ẩ ộ ự huy n  o, th  m ng. Có m t c m giác xót xa l n qu t đâu đây. M t s  phân vân, trăn

ồ ở ườ ụ ứ ề ả ẫ tr  trong tâm h n ng i làm ngh  y. Không ph i ng u nhiên c  Trác có h ng ngâm th ơ

ự ể ơ ườ ủ ớ ch i, mà đó là đ  ghi nh  cái s  giàu sang khác th ng trong ph  chúa. “Đâu đâu cũng là

ư ắ ả ố ươ cây c i um tùm, chim kêu ríu rít, danh hoa đua th m, gió đ a thoang tho ng mùi h ng.”

ỉ ớ ượ ủ ể ế ồ ổ ế ấ Đ c ng i trên cáng đ  vào ph  mà “kh  không nói h t”. Ch  v i chi ti ấ   t  y đã cho th y

ả ể ữ ợ ớ ồ ố ữ   tâm h n Lê H u Trác không h p v i ch n này. Ông sinh ra không ph i đ  dành cho nh ng

ọ ố ch n “rèm châu, hiên ng c, bóng mai ánh vào”.

ự ạ ỡ ượ ừ ữ ế ầ S  ng  ngàng ng c nhiên cũng đ ơ ụ ặ c tăng d n qua t ng n i c  đ t chân đ n. “Nh ng cái

ạ ỳ ạ ữ ư ờ ấ ượ ể ặ cây l lùng và nh ng hòn đá k  l ” ch a bao gi th y đ ồ   c đ t trong cái đi m ven h .

ữ ủ ề ồ ồ ượ ơ ế ừ ệ R i nh ng đ  dùng trong ph  chúa đ u đ c s n son th p vàng, t ể  cái ki u đ  vua chúa

ế ồ ượ ừ ữ ữ ế ế ậ ộ đi, đ n các đ  nghi tr ng, t cái s p đ n nh ng cây c t… Bàn gh  thì toàn nh ng đ ồ

ấ ả ỉ ướ ồ ạ ắ ầ ư ừ ạ đ c “nhân gian ch a t ng th y”. Tác gi ch  dám “ng c m t nhìn r i l i cúi đ u đi”. Cái

ứ ầ ấ ỉ ỏ ằ ữ ả ườ ử c  ch  cúi đ u đi  y ch ng t r ng Lê H u Trác không ph i là ng i đam mê vinh hoa

ề ạ ợ ộ ẹ ộ ườ phú quý, ham ti n b c hay l i l c. Đó là m t nét đ p trong nhân cách con ng i ông. Ông

ấ ạ ẫ ấ ả ữ ộ ố ữ ủ ề ạ ả c m th y l l m và l c lõng gi a cu c s ng xa hoa trong ph  chúa. T t c  nh ng đi u đó

ộ ộ ự ặ ắ ự ề đ u b c l qua ngòi bút kí s  đ c s c, chân th c.

ọ ượ ộ ộ ủ ồ Nhân cách và tâm h n danh y h  Lê còn đ c b c l ngay trong suy nghĩ c a ông khi kê

ế ử ố ế ệ ướ ị ươ ơ đ n thu c cho th  t ộ ấ  Tr nh Cán. M t đ u tranh quy t li t tr c tòa án l ộ   ng tâm. M t

ộ ủ ự ủ ộ ườ ầ ạ ố bên là s  trói bu c c a công danh, m t bên là cái tâm c a ng i th y thu c, cái đ o làm

ườ ẽ ị ề ế ế ả ậ ợ ng i, cái ph n làm b  tôi. “N u mình làm có k t qu  ngay thì s  b  danh l ộ   i ràng bu c,

ề ượ ồ ạ ư ờ ờ ỉ ướ không làm sao v  núi đ c (…). Nh ng r i l i ngh : “Cha ông mình đ i đ i yêu n c, ta

ể ố ế ả ố ớ ượ ủ ế ph i d c h t lòng thành, đ  n i ti p cái lòng trung c a cha ông mình m i đ c”. Có th ể

ấ ườ ổ ộ ữ th y Lê H u Trác là ng i không màng công danh, không ham b ng l c. Ng ượ ạ c l i ông

ỏ ự ộ ấ ể ượ ố ấ ớ ự ể còn đ u tranh v i chính mình đ  thoát kh i s  ràng bu c  y, đ  đ c s ng t do cùng núi

ể ả ặ ồ ườ ế ầ ố non đ  tâm h n thanh th n. M t khác ông cũng là ng i th y thu c có tâm huy t và giàu

ế ử ế ươ ố ứ ộ đ c đ . Vì th  mà ông đã kê cho th  t “ph ế ng thu c hòa hoãn n u không trúng thì cũng

ươ ế ẽ ả ỉ không sai bao nhiêu”, vì l ng tâm không cho phép. N u làm sai thì s  ph i ph  báng cái

ủ ề ẽ ỗ ớ ế ố ợ ngh  y c a mình, s  có l i v i lòng mình; n u làm đúng và t ẽ ị t thì s  b  danh l i ràng

ế ả ộ ạ ồ ữ bu c. Dù th  nào cũng ph i gi ữ ượ  đ c cho tâm h n trong s ch, gi cho nhân cách đ ượ   c

ẹ ọ ả ề ệ ư ễ ủ ế ị tr n v n. Cách lí gi ạ   i v  b nh tình c a Tr nh Cán cũng nh  di n bi n suy nghĩ, tâm tr ng

ữ ấ ơ ườ ầ ố ượ ủ c a ông khi kê đ n cho th y Lê H u Trác là ng i th y thu c có l ng tâm.

ừ ố ớ ờ ố ế ự ủ ữ ủ ơ ư ậ Nh  v y, t cách nhìn c a Lê H u Trác đ i v i đ i s ng n i ph  chúa, đ n s  suy nghĩ

ế ử ề ắ ơ ườ ề cân nh c khi kê đ n cho th  t ấ  đ u cho th y ông là ng ế ớ i có tâm huy t v i ngh  và có

ứ ộ ườ ườ ợ ộ nhân cách, giàu đ c đ , coi th ng công danh, bình th ng danh l i và m t chút đau xót

ướ ả ủ ề ố ị tr c c nh s ng xa hoa, quy n quý c a chúa Tr nh.

ấ ủ ồ ấ ữ ấ ố Tài năng  y, tâm h n  y, nhân cách  y c a Lê H u Trác đã giúp cho ông s ng mãi trong

ườ ầ ố ườ ấ ệ ứ lòng ng i th y thu c nói riêng, ng i dân đ t Vi t nói chung. Ông x ng đáng đ ượ   c

ệ ặ ổ ủ ề ố ượ ườ ờ ế ắ ớ phong t ng danh hi u ông t c a ngh  thu c và đ c ng i đ i sau nh c đ n v i lòng

thành kính nh t.ấ

Bài s  2ố :

ượ ự ủ ữ ộ ệ ộ ọ Th ng kinh kí s  c a Lãn Ông Lê H u Trác là m t ki t tác đ c đáo trong văn h c c ổ

ệ ủ ả ả ả ơ ờ Vi ị ầ   t Nam. Quang c nh vàng son n i ph  chúa, hình  nh “con Tr i”, hình  nh v  th y

ể ạ ố ấ ượ ắ ỗ ọ thu c đã đ  l i bao  n t ồ ng vô cùng sâu s c trong tâm h n m i chúng ta khi đ c “Vào

ủ ị ph  chúa Tr nh”.

ủ ả ượ ệ ẹ ẽ ẩ ậ ặ Quang c nh ph  chúa đ c v  sĩ canh gác c n m t, nghiêm ng t, vô cùng đ p đ , tráng

ự ư ể ắ ố ệ ườ l . V n ng  uy n “cây c i um tùm, chim kêu ríu rít, danh hoa đua th m, gió đ a thoang

ả ươ ữ ế ố ườ tho ng mùi h ng”. Nh ng dãy hành lang thì “quanh co n i nhau liên ti p”, ng i gi ữ

ề ộ ườ ệ ạ ư ắ ử ệ ử c a “truy n báo r n ràng”; ng i có vi c quan “qua l i nh  m c c i”; v  sĩ canh gi ữ ử    c a

ủ ữ ả ấ ặ ả ạ   ẻ cung r t nghiêm ng t, “ai ra vào ph i có th ”. C nh ph  chúa làm cho Lê H u Trác ng c

ướ ụ ủ ả ộ ớ ế nhiên, xúc đ ng, nghĩ b ng: “B c chân đ n đây m i hay c nh giàu sang c a vua chúa

ự ẳ ườ ườ ơ ấ ả th c khác h n ng i th ng”. Bài th  th t ngôn bát cú mà tác gi ổ    ngâm lên đã làm n i

ủ ờ ị ậ ả b t c nh giàu sang c a vua chúa th i Lê – Tr nh.

ủ ề ệ ệ ệ ỗ ộ Trong ph  chúa có nhi u cung đi n nguy nga tráng l . M i cung đi n có m t cái tên riêng

ấ ạ ự ể ẹ ậ ậ ộ nghe r t l ơ    tai. Đó là “H u mã quân túc tr c”, ki u cách th t là “xinh đ p”, c t và bao l n

ượ ữ ế ộ ồ ạ ữ ộ “l n vòng”, đi m làm bên m t cái h , có nh ng cái cây “l lùng”, nh ng hòn non b  “kì

ạ ườ ể ọ ồ ượ ọ ạ l ”. Đó là nhà “Đ i đ ng” g i là “Quy n b ng”; “Gác tía” đ c g i là “phòng trà” vì th ế

ở ấ ệ ể ế ậ ầ ộ ử t “dùng trà” đ y. L u cao và r ng. Có hai cái ki u đ  vua chúa đi. S p th p vàng, võng

ễ ượ ộ ề ơ ế ồ ạ ữ ế ồ di u, đ  nghi tr ứ ự   ng và các c t đ u s n son th p vàng; bàn gh , đ  đ c là nh ng th  c c

ư ừ ấ ọ kì sang tr ng “nhân gian ch a t ng th y”.

ề ử ề ướ ố Nhi u c a, nhi u tr ấ ng g m “t ơ   i om”. Không khí trang nghiêm bao trùm “phòng trà” n i

ế ươ ạ ấ ơ “Gác tía”. Đèn sáp chi u sáng, h ng hoa ngào ng t. Sau t m màn là n i “phòng trà”, các

ứ ế ặ ấ ỏ ộ ỉ cung nhân “m t ph n và màu áo đ ” đ ng “xúm xít”. Không m t ti ng nói to. Ch  có

ườ ị ươ ỏ ỏ ủ ệ ng i “h i nh ”, “nhìn nhau”. Các v  l ầ   ng y c a sáu cung, hai vi n thì ngày đêm “ch u

ự ầ ườ ệ ạ ữ ườ ch c” h u trà. Khi quan Chánh đ ấ ng xu t hi n t i “phòng trà” thì nh ng ng ặ   i có m t

ấ ả ề ứ ườ ế ồ ọ ườ ồ “t ậ t c  đ u đ ng d y”, quan chánh đ ng “ng i gh  trên”, còn m i ng i “ng i theo th ứ

ễ ơ ự t ” đúng nghi l ủ  n i ph  chúa.

ộ ế ị ệ ẩ ả ắ ậ M t vài chi ti ự ủ t khá “đ t” nêu b t giá tr  hi n th c c a tác ph m. Ngoài quang c nh cung

ế ử ể ệ ộ ứ ặ ộ ổ ấ c m, ta tò mò tìm hi u con b nh. Đó là th  t Cán, m t đ a bé đ  năm sáu tu i, m c áo

ế ấ ậ ơ ỏ ồ ườ ứ ầ ụ l a đ  ng i trên s p s n son th p vàng, có m y ng ạ i đ ng h u h  hai bên. Khi đ ượ   c

ườ ớ ượ ạ ố ạ ệ ờ ệ l nh quan Chánh đ ng, Lãn Ông m i đ c l y con b nh – con Tr i – b n l y. Câu nói

ệ ạ ấ ậ ộ ồ ơ ủ c a con b nh th t ng  nghĩnh mà h n nhiên: “Ông này l y khéo”. N i cung c m có bi ế   t

ữ ơ ứ ẹ ặ ấ ỏ bao cung nhân xinh đ p đ ng xúm xít sau màn là “m t ph n và màu áo đ ”. B a c m mà

ượ ạ ỉ ượ ự ế ậ ườ Lãn Ông đ c ăn t i đi m “H u mã quân túc tr c”, tuy ch  đ c quan Chánh đ ng “san

ị ạ ơ ờ ượ ư mâm c m” cho ăn, nh ng v  đ i danh y bao gi ể  có th  quên đ ạ   c. “Mâm vàng, chén b c,

ậ ạ ủ ế ả ố ờ ớ ế ồ đ  ăn toàn là c a ngon v t l ” khi n cho Lãn Ông ph i th t lên: “Tôi bây gi m i bi t cái

ị ủ ự ữ ệ ạ ơ ế   phong v  c a nhà đ i gia”. Đúng là “C m ng  thi n b a nghìn quan – Làm cho dân h t,

ớ dân tàn m i thôi”.

ủ ữ ệ ả ả ạ ị Đo n văn “Vào ph  chúa Tr nh” có c nh trung tâm là c nh Lê H u Trác khám b nh, kê

ố ạ ờ ố ị ượ ủ ườ ơ đ n thu c cho v  “con Tr i”. Sau b n l y và đ c phép c a quan Chánh đ ữ   ng, Lê H u

ượ ế ướ ậ ế ạ ỏ Trác đ c “khúm núm đ n tr c s p xem m ch”. Sau khi có ti ng nói nh  trong màn

ướ ớ ượ ấ ả ư ộ ượ ị ạ tr ng, Lãn Ông m i đ c “xem kĩ t t c ” l ng, chân tay m t l t. V  đ i danh y l ạ ạ   i l y

ố ạ ệ ườ ề ượ ộ ể con b nh b n l y sau khi quan Chánh đ ệ ng truy n m nh. Lãn Ông đ c m t ti u hoàng

ờ ở ư môn đ a ra ngoài ch “phòng trà”.

ế ả ủ ị ầ ầ ắ Chi ti t miêu t ố   ổ ậ ự  này là khá “đ t”, góp ph n làm n i b t s  “khúm núm” c a v  th y thu c

ế ồ ế ế ệ ạ ơ ơ ấ   lúc xem m ch và kê đ n. Đó là cái gh  r ng s n son th p vàng, trên gh  bày n m g m

ế ử ạ ậ ơ ườ ồ ặ đ t bên c nh cái s p n i th  t ồ  Cán ng i. Ai th ế ồ ng ng i trên cái gh  r ng đó? Đó là “da

ứ ơ ọ c p” ch  ch i đâu!

ố ồ ệ ệ ế ặ ắ Con b nh “b nh m c đã lâu, tinh khí khô h t, da m t khô, r n l ờ i to, gân th i xanh, tay

ầ ươ ứ ổ chân g y gò”, “nguyên khí đã hao mòn, th ng t n quá m c”. Trong lúc quan Chánh

ườ ị ươ ứ ệ ạ ố ỉ đ ng và các v  l ng y sáu cung hai vi n ch  lo “dùng th  thu c công ph t”, thì Lãn Ông

ệ ế ằ ổ ượ ữ ấ ộ ạ l i cho r ng “b nh th  này không b  thì không đ c”. Cu c đ u tranh gi a nhàn và danh

ứ ủ ẽ ị ề ễ ế ế ả ằ ợ l i, v  y đ c c a Lãn Ông di n ra gi ng co. N u làm “có k t qu  ngay thì s  b  danh l ợ   i

ề ộ ượ ứ ươ ế ố nó ràng bu c, không làm sao v  núi đ c”. “Dùng th  ph ng thu c hoà hoãn, n u không

ộ ự ấ ễ ẳ trúng thì cũng không sai bao nhiêu”. Cu c t đ u tranh t ư ưở  t ứ   ng di n ra căng th ng. Y đ c

ả ố ế ả ể ố ế ủ ắ ở đã nh c nh  Lãn Ông “ph i d c h t c  lòng thành, đ  n i ti p cái lòng trung c a cha ông

ế ả ạ ộ ồ ồ ớ ớ ườ mình”, vì th  ông ph i “nghĩ l i m t h i” r i m i nói v i quan Chánh đ ả ng, ph i “gi ả   i

ướ ế ử ệ ơ ữ thích mãi” tr ả c khi kê đ n. Đâu ph i vì con b nh là th  t ấ   ơ , mà sâu xa h n n a là t m

ươ ư ừ ẫ ề ố ọ ườ ợ ứ ặ lòng “l ng y nh  t m u”. Bài h c v  s ng nhàn, coi th ng danh l i, đ t y đ c lên

ể ạ ầ ọ ị ờ ợ ạ hàng đ u là bài h c giá tr  nhân đ o mà Lãn Ông đã nêu ra và đ  l i cho đ i. Ta ch t nh ớ

ư ề ậ ấ ơ ủ ể ễ ầ v n th  c a Nguy n Đình Chi u trong “Ng  Ti u y thu t v n đáp”:

ứ ờ Đ a ăn mày cũng tr i sinh,

ứ ặ ệ ố B nh còn c u đ ng, thu c đành cho không.

ộ ậ ề ị ộ ở ườ Lãn Ông đã đ c l p suy nghĩ, không h  b  ràng bu c b i ai, dù đó là quan Chánh đ ng.

ế ườ ố ủ ạ ố ơ Chi ti t quan Chánh đ ng “c  ý ng i” sau khi xem đ n thu c c a Lãn Ông kê cho th  t ế ử

ể ệ ộ ậ ầ ữ ữ ứ ủ ủ ế đã th  hi n tinh th n đ c l p suy nghĩ, gi ề  v ng ch  ki n và đ  cao y đ c c a ng ườ   i

ầ ố ỏ th y thu c chân chính tài gi i.

ự ấ ặ ắ ủ ạ ộ ị Đo n “Vào ph  chúa Tr nh” là trang kí s  r t đ c s c và đ c đáo. Tác gi ả ế ợ ả  k t h p t và

ề ầ ả ạ ộ ọ ể ồ k , l ng c m xúc vào ý nghĩ, t o nên m t gi ng văn thâm tr m có nhi u chi ti ế ả   t c m

ự ự ả ệ ủ ủ ả ị ệ ộ đ ng, chân th c, giàu giá tr  hi n th c. Quang c nh tráng l c a ph  chúa, hình  nh con

ườ ố ủ ị ầ ệ ấ ệ b nh, quan Chánh đ ữ   ng, m y cung nhân, các v  th y thu c c a sáu cung hai vi n, b a

ạ ự ế ệ ả ậ ơ ấ ả ề ơ c m ăn t i đi m “H u mã quân túc tr c”, c nh xem b nh và kê đ n… t t c  đ u chân

ị ư ệ ị ơ ủ ử ộ ự th c và có giá tr  t ắ    li u l ch s . Lãn Ông là m t tao nhân, bài th  c a ông ngâm khi ng m

ệ ơ ủ ữ ấ ấ ị ả c nh vàng son tráng l n i ph  chúa cho th y v  danh y này r t tài hoa. Nh ng bài th ơ

ượ ủ ự ữ ạ ộ ươ trong “Th ng kinh kí s ” đã t o nên tính tr  tình đ c đáo c a áng văn ch ầ   ng mang t m

ổ ể ọ ị vóc c  đi n, càng đ c càng thú v .