ọ ộ ề ả ậ ặ ế ẩ ề ộ Đ  bài: C m nh n v  m t bài h c ho c m t tri t lí nhân sinh trong tác ph m Cha

ủ ứ ặ tôi c a Đ ng Huy Tr

Bài làm

ụ ủ ặ ặ ị ứ ẩ ộ "Đ ng D ch Trai ngôn hành l c" c a Đ ng Huy Tr (1825 ­ 1874) là m t tác ph m ch ữ

ồ ộ ự ệ ả ườ Hán mang n i dung h i kí, t truy n. Qua hình  nh ng i cha trong bài "Cha tôi", tác gi ả

ữ ề ẫ ạ ờ ờ ệ ấ ọ nói lên nh ng suy ng m v  ho , phúc ử  đ i, nh t là trong chuy n h c hành, thi c .

ượ ạ ự ệ ứ ấ ặ ứ ớ ự ệ Có hai s  ki n chính đ c ghi l i. S  ki n th  nh t, năm 1843, Đ ng Huy Tr m i 18

ươ ổ ườ ườ ỗ ử ườ tu i, hai cha con cùng đi thi H ng. Ng ỏ i cha h ng, ng i con đ  c  nhân. Ng i cha

ự ệ ứ ặ ứ ượ ế khóc. S  ki n th  hai, năm 1848, Đ ng Huy Tr ộ ỗ ế  thi H i đ  ti n sĩ, đ ứ ả   c x p th  b y.

ị ướ ư ạ ấ ả ế Nh ng vào thi Đình vì ph m huý, ông b  t ử c m t c  ti n sì và c  nhân. Đúng hôm đó

ự ủ ồ ờ ứ ồ ỉ (ngày 26 tháng 4)  ng bác làm quan ng  y qua đ i. Cha c a Đăng Huy Tr ch  bu n v ề

ấ ả ọ ị ế ử ư ệ ệ ị vi c tang, còn chuy n con trai b  tru t c  h c v  ti n sì và c  nhân thì ông coi nh  không

có chuyên gì đáng k .ể

ườ ấ ạ ỏ ụ ạ ừ ỗ ư ặ ọ M i ng i l y làm l ệ  h i: "Con đ  cao là vi c đáng m ng, sao c  l ệ   i khóc nh  g p vi c

ẳ ậ ch ng lành v y?".

ụ ộ ạ ướ ườ ầ ầ ố ỉ C  b c b ch ơ ủ c m  c a ng ớ   i cha. Cho con đi thi l n đ u là ch  mu n cho con quen v i

ế ườ ỗ ở ủ ẻ ế ạ ơ ti ng trong tr ng thi; may mà đ  tú tài thì nhà d y tr  cũng đ  mi ng c m manh áo, đ ể

ả ỏ ọ ượ ự ế Ướ ị kh i ph i đi phu phen, binh d ch, đâu dám có tham v ng đ c d  y n vua ban. c m ơ

ấ ậ ườ y th t là khiêm nh ị ng, bình d .

ắ ạ ụ ấ ấ ạ ủ ổ ế ể C  nh c l ỗ   i câu nói c a c  nhân: "Thi u niên đăng khoa nh t h t h nh dã" đ  nói lên n i

ắ ạ ủ ụ ọ ườ ỏ ổ ộ ầ ờ ớ lo c a mình. C  nh c l i bài h c đ ng đ i mà lo. Con còn nh  tu i, m i m t l n đi thi

ỗ ử ư ế ấ ạ ứ ạ đã đ  c  nhân. Đó là phúc, nh ng bi t đâu trong cái phúc  y l ầ i ch a cái m m ho . Vì c ụ

ự ờ ằ ế ế ồ ợ s  con trai mình "kiêu căng, t mãn,  ch ng i đáy gi ng, coi tr i b ng vung, phúc đâu

ờ ụ ổ ọ ề ẳ ấ ạ ẵ ỏ ả ớ ch ng th y, ho  đã s n ch . C  lo vì "thuy n nh  sao kham n i tr ng t i l n", lo con trai

ượ ờ ừ ả ừ ệ ả ả ặ ơ mình "không báo đáp đ ệ   c nghĩa n ng  n dày..". Ph i t ng tr i vi c đ i, t ng tr i vi c

ườ ề ệ ấ ỗ ọ ớ ự ự ụ ự ủ ế ng i m i có n i lo  y. Bài h c v  b nh t kiêu, t ph , t ữ  mãn c a nh ng thi u niên

ỗ ạ ề ọ ượ ụ ậ ắ ấ ớ s m đ  đ t, có ít nhi u danh v ng, đ c c  nêu lên th t vô cùng sâu s c, th m thìa.

ị ở ệ ộ ậ   Năm năm sau, vua Thi u Tr  m  Ân khoa ­ khoa thi H i mùa xuân Đinh Mùi (1847), c u

ổ ạ ớ ứ ề ầ ầ ấ ứ ử ặ c  Đ ng Huy Tr , m i 23 tu i l ề   ặ i vác l u chõng  ng thí. M c d u đ  thi r t khó, nhi u

ị ỏ ặ ứ ủ ượ ể ượ thí sinh b  h ng. Riêng Đ ng Huy Tr làm đ  đ c các đ  thi kinh nghĩa và "đ ả   c b y

ẫ ượ ế ứ ả ề ắ ư ổ phán", tuy bài văn đ i sách thì làm "không sát đ  l m", nh ng v n đ c x p th  b y.

ề ộ ườ ụ ắ ả Khi tin vui thi H i báo v , ng i cha l ạ ớ ướ i r t n c m t. Ph i chăng vì linh tính mà c  nói:

ậ ổ ạ ắ ườ ứ ộ ậ ớ ượ ậ B c đ  đ i khoa ả t ph i là ng i phúc ph n l n. Con tôi đ c đ  ra sao mà đ c v y, ch ỉ

làm cho tôi lo l ng.ắ

ứ ả ặ Qu  nhiên, vào thi Đình, Đ ng Huy Tr  vì không phân bi ệ ượ ừ ồ c t t đ đ ng âm nên đã dùng

ấ ế ữ ữ ề ạ ố ị ắ ả ằ   hai ch  "phong đô" và b n ch  "nha miêu chi h i" nên li n b  tru t ti n sĩ và c t c  b ng

ướ ử c  nhân khoa tr c.

ấ ọ ơ ỏ ị ườ Phúc b t trùng lai, h a vô đ n chí! Con trai b  đánh h ng trong kì thi Đình. Ng i anh trai

ụ ặ ự ư ờ ồ làm quan ng  y qua đ i. Cà nhà ai cùng bu n, nh ng thân ph  Đ ng Huy Tr  ch  th ứ ỉ ươ   ng

ế ườ ử ư ệ ệ ạ ặ ti c ng i anh, còn vi c con trai g p ho  trong thi c  thì coi "nh  không có chuy n gì

ọ ự ệ ỉ ỏ ụ ể ề ệ ấ ả ể ả   dáng k , ch  th  dài..". Đi u đó cho th y, c  đã tiên c m, tiên li u m i s  vi c có th  x y

ự ệ ọ ố ể ẽ ặ ả ra, d  đoán, phòng xa m i chuy n không hay, không t ế   t lành có th  s  g p ph i. Vì th ,

ử ị ườ ớ ự ủ ư ấ ế khi con trai b  tru t ti n sĩ, c  nhân ng i cha m i t ch  và bình tĩnh "coi nh  không có

ể Ở ờ ệ ườ ế ộ ầ ớ chuy n gì đáng k '. ữ  đ i, nh ng ng i bi t phòng xa m i có thái đ  tr m tĩnh và tinh

ầ ự ủ ủ ệ ạ ườ ố ớ ả ọ th n t ch  đó. Phúc, ho , may r i là chuy n th ng xuyên x y ra đ i v i m i ng ườ   i.

ủ ụ ư ệ ặ ấ ứ   ộ ầ Chuy n "Th t mã Tái Ông" cũng nh  thái đ  tr m tình c a c  thân sinh Đ ng Huy Tr  là

ố ọ ắ ề bài h c sâu s c v  cách s ng.

ườ ươ ườ ờ Ng ở i cha th  dài vì th ng ng i anh trai qua đ i; anh trai "ra đi là ra đi mãi mãi",...

ườ ườ ấ ế ừ ữ ị ờ ạ ả ắ Ng i cha đã dành cho ng i con v a "b  tru t ti n sĩ" nh ng l i d y b o sâu s c:

ờ ạ ớ ủ ắ ự ồ ị "Khi ng ườ ơ i t ằ  đay đ  l m thì Tr i g t b t đi cho b ng. Gia đình ta c c th nh mãn r i viêc

ứ ặ ư ứ ả ả ớ Tr  g p ph i nh  vây là phúc cho nhà ta mà cũng là cái may l n cho b n thân Tr . Song,

ơ ấ ư ứ ế ố ắ ố ọ ẩ ầ ị sau c n s m sét, m a móc l ạ ổ ể ướ i c  th  t i nhu n. Tr  n u c  g ng ch u kh  h c v n còn

ề ọ ườ ủ ể ệ ị ướ ả ộ nhi u hi v ng". Ng i cha an i và đ ng viên con trai v  vi c b  t c c  khoa danh là "đ ể

ệ ườ ượ ế rèn luy n cho con nên ng i. Con không đ c vì th  mà thoái chí".

ườ ế ắ ạ ở ấ ở ộ Ng i cha nh c đ n ông Ph m Văn Huy Thiên L c, ông Mai Anh Tu n Thanh. Hoá

ướ ừ ư ẻ ộ ị ườ ỗ tr ử c đây cũng đã t ng b  cách c  nhân, nh ng v  sau, m t ng ộ   i đ  hoàng giáp, m t

ườ ỗ ể ệ ườ ề ự ưỡ ấ ấ ng i đ  thám hoa đ  khích l ng ọ i con. Bài h c v  s  tu d ng ph n đ u, nâng cao ý

ứ ử ấ ạ ỗ ầ ị ự ữ ầ ươ ượ chí, ngh  l c sau m i l n th t b i, có ý th c s a ch a sai l m mà v n lên đã đ c ng ườ   i

ở ườ ấ ậ ắ cha nh c nh  ng i con th t vô cùng th m thìa:

ề ợ ổ ổ ề ẳ ỗ ự ấ ị ỉ ấ "Bu i sáng m t, bu i chi u l i thu v , h n là sau khi b  cách, các ông  y đã n  l c tu t nh,

ả ợ ứ ượ ủ ạ ẩ ọ cho nên đã s y chân ngã mà l i đ ng tên đ c. Tài h c, ph m h nh c a con còn kém các

ấ ầ ườ ắ ầ ẳ ố ở ỗ ế ử ữ ông  y muôn l n. Ng i ta ai ch ng c  lúc m c sai l m, quý là ch  bi t s a ch a".

ứ ộ ế ặ ắ ấ ả ế "Cha tôi" là m t bài kí hàm ch a tính tri t lí và giáo hu n đ c s c. Ph i bi t lo xa, phòng

ượ ự ụ ự ả ế ỗ ự ấ ấ ươ xa. Không đ c kiêu căng, t ph , t mãn. Ph i bi t n  l c ph n đ u v n lên không

ấ ạ ỗ ầ ứ ừ ể ậ ấ ả ả ẳ ả ng ng. Ph i dũng c m đ ng th ng d y sau m i l n v p ngã... Ph i hi u th t b i là m ẹ

ộ ờ ạ ọ thành công; thua keo này bày keo khác, v.v... Đó là n i dung l i cha d y con; là bài h c làm

ườ ớ ng ẻ i lúc nào cũng m i m .

ộ ờ ủ ộ ấ ứ ặ ươ Cu c đ i c a Đ ng Huy Tr  là m t t m g ng sáng cho chúng ta noi theo. Mùa xuân năm

ả ằ ư ử ộ ị ấ ế Đinh Mùi, thi H i và thi Đình, ông b  tru t ti n sĩ và cách c  b ng c  nhân, nh ng ch ỉ

ấ ấ ạ ươ ề ở m y tháng sau vào mùa thu năm  y, ông l ớ   i hăm h  vác l u chõng đi thi H ng đua tài v i

ụ ặ ạ ẳ ờ ờ ộ thiên h . Đúng là "Tr i sinh, tr i ch ng ph  nào — Phong vân g p h i anh hào ra tay" (Ca

ứ ỗ ặ ả ầ ị dao), Đ ng Huy Tr  đ  Gi ươ i nguyên. G n ba m i năm làm quan, dù ở ươ  c ng v  nào, lĩnh

ể ạ ề ấ ấ ề ố ự v c nào, ông đ u đ  l i nhi u d u  n và thành tích t t

ộ ờ ủ ộ ấ ứ ặ ươ Cu c đ i c a Đ ng Huy Tr  là m t t m g ng sáng cho chúng ta noi ineo. mua xuân năm

ả ằ ử ư ộ ị ấ ế Đinh Mùi, thi H i và thi Đình, ông b  tru t ti n sĩ và cách c  b ng c  nhân, nh ng ch ỉ

ấ ấ ạ ươ ề ở m y tháng sau vào mùa thu năm  y, ông l ớ   i hăm h  vác l u chõng đi thi H ng đua tài v i

ụ ặ ạ ẳ ờ ờ ộ thiên h . Đúng là 'Tr i sinh, tr i ch ng ph  nào ­ Phong vân g p h i anh hào ra tay" (Ca

ứ ỗ ặ ả ầ ị dao), Đ ng Huy Tr  đ  Gi ươ i nguyên. G n ba m i năm làm quan, dù ở ươ  c ng v  nào, lĩnh

ể ạ ề ấ ấ ể ố ẹ ự ề ự v c nào, ông đ u đ  l i nhi u d u  n và thành tích t ị t đ p v  chính tr , quân s , kinh t ế   ,

ủ ề ẩ ạ ọ ế ầ ồ ơ ngo i giao,... v  văn h c, văn hoá, tác ph m c a ông vi t ra "ch ng cao h n đ u ng ườ   i",

ơ ữ ế trong đó có đ n 1252 bài th  ch  Hán.