ậ ề ươ ủ ồ ề ả ơ ự Đ bài: C m nh n v bài th T Tình II c a H Xuân H ng
Bài làm
ộ ườ ứ ạ ọ ệ ể ề Niculin, m t ng i Nga, nghiên c u văn h c trung đ i Vi t Nam, đã phát bi u n n văn
ệ ờ ổ ượ ừ ự ậ ấ ơ ọ h c dân gian Vi t Nam th i trung c không đ c th a nh n vào lĩnh v c th ca cao c p".
ử ự ạ ọ ị ệ ẫ ậ ậ ộ Th c ra, l ch s văn h c trung đ i Vi ọ t Nam v n có quy lu t này: hai b ph n văn h c
ọ ố ườ ể ị dân gian và văn h c vi ế ồ ạ t t n t i và phát tri n song song trong su t tr ử ẫ ng kì l ch s v n
ộ ạ ữ ậ ộ luôn luôn có tác đ ng qua l ủ i. Khi nh ng tinh hoa c a hai b ph n này k t t ế ụ ạ ở l i ữ nh ng
ệ ị ấ ị ữ ử ề ạ cá tính sáng t o nào đó, trong nh ng đi u ki n l ch s nh t đ nh, thì đ t n ấ ướ ạ ượ c c l i đ
ấ ự ấ ấ ủ Ấ ệ ủ ọ ớ ữ ữ ơ ữ th y s xu t hi n c a nh ng thiên tài văn h c v i nh ng áng th văn b t h . y là nh ng
ườ ươ ễ ợ ồ tr ễ ng h p Nguy n Trãi, Nguy n Du, H Xuân H ng,...
ở ồ ươ ậ ẫ ạ ặ ộ ệ ườ Tuy nhiên, H Xuân H ng, quy lu t này v n có m t khía c nh đ c bi t khác th ng.
ườ ợ ư ưở ẳ ư ưở ấ ố ả Đây là tr ng h p t t ng dân gian l n át h n t t ng chính th ng mà các tác gi Nho
ứ ỏ ượ ễ ễ ầ ộ ọ h c, dù là Nguy n Trãi, Nguy n Du cũng không hoàn toàn d t b đ ổ c. M t tinh th n n i
ế ệ ạ ọ ẳ ấ ằ ố ộ ộ ọ ượ ố lo n quy t li t mu n san b ng m i đ ng c p trong xã h i, m t khát v ng đ c s ng,
ạ ớ ế ự ấ ườ ầ ụ ấ ấ đ ượ ưở c h ng h nh phúc đúng v i nghĩa thi t th c nh t, ng ố i nh t, tr n t c nh t, ch ng
ộ ủ ễ ọ ế ấ ả ữ ớ ự ộ ạ l i m i ràng bu c c a l giáo phong ki n và t t c nh ng gì trái v i t nhiên m t th t ứ ư
ệ ề ườ ụ ữ ạ ườ ị ẻ ấ ộ ưở t ặ ng đ c bi t đ cao ng i ph n là h ng ng i b khinh r nh t trong xã h i phong
ậ ạ ự ố ế ề ẩ ấ ự ki n và l y quy lu t T o hoá làm chu n, đ cao s s ng t ư ờ ấ nhiên nh tr i đ t giao hoà,
ươ ộ ẳ ừ ụ ộ ờ ự âm d ố ng giao ph i. M t th t ứ ư ưở t ng đi th ng t t c l th cúng sinh th c khí, t ừ
ễ ộ ố ượ ồ ạ ư ở ề ữ nh ng l ữ h i nam n giao ph i t ng tr ng còn t n t i mãi sau này nhi u làng xã Vi ệ t
ừ ư ứ ứ ữ ừ ữ ứ ắ ồ Nam, t nh ng b c tranh Đông H nh H ng d a, Đánh ghen hay nh ng b c kh c g ỗ
ắ ẫ ở ổ ừ ữ ế Các cô gái t m ao v n còn đó đình Th Tang, Vĩnh Phúc, t ệ nh ng truy n ti u lâm,
ế ứ ữ ạ ạ ợ ợ ỳ Tr ng Qu nh, Tr ng L n hay nh ng câu ca dao h t s c táo t n:
ử ớ ồ Không ch ng mà ch a m i ngoan,
ử ế ề ồ Có ch ng mà ch a th gian đã nhi u.
ễ ơ ồ Có ch ng càng d ch i ngang,
ẻ ế Đ ra con thi p con chàng con ai.
ơ ẳ ẳ L ng l cũng ch ng có mòn,
ơ ể ờ Chính chuyên cũng chăng s n son đ th .
v.v.
ư ưở ề ế ớ ế ấ ồ ộ T t ươ ng y đem đ n cho H Xuân H ng m t nhãn quan riêng v th gi i: nhìn đâu
ấ ạ ươ ế ớ ẻ ộ ộ cũng th y T o hoá sinh sôi, âm d ố ng giao ph i, m t th gi ố i tr trung, s ng đ ng, t ố t
ắ ụ ự ầ ơ ớ ồ ươ t i ph n th c, ph i ph i xuân tình, đ y tràn s c d c,...
ư ế ấ ẽ ế ượ ủ ạ ủ ộ M t t ộ ư ưở t ạ ng nh th t n công m nh m và chi m lĩnh đ c n i dung ch đ o c a văn
ươ ệ ở ờ ạ ế ộ ủ ể ế ả ấ ọ ỉ ch ng bác h c, ch có th xu t hi n th i đ i mà ch đ phong ki n kh ng ho ng sâu
ờ ạ ừ ờ ạ ở ủ Ấ ậ ắ ở ắ s c, th i đ i qu t kh i c a nhân dân. y là th i đ i t Nam chí B c, nông dân kh i nghĩa
ẫ ớ ỉ ơ ậ ổ ế ị ở ổ n ra liên ti p d n t i đ nh cao là phong trào Tây S n l t đ vua Lê, chúa Tr nh Đàng
ễ ở ẹ ướ ẳ ộ Ngoài, d p tan chúa Nguy n Đàng Trong, r c th ng lên ngôi vua m t anh hùng nông
ư ề ế ủ ầ ả ớ ổ ớ dân. Ông "vua áo v i" này v i khí th c a qu n chúng nh tri u dâng thác đ , đã ch p
ệ ạ ắ nhoáng tiêu di t quân Xiêm phía Nam và đánh tan hàng v n quân Thanh phía B c.
ộ ự ế ủ ư ế ể ượ ế ấ ươ ả ơ ớ Ph i coi th Xuân H ng nh ti ng d i tr c ti p c a khí th y m i hi u đ ầ c tinh th n
ợ ấ ươ ứ ấ ả ồ táo t n r t bình dân ở ườ ng i đàn bà trí th c này. T t nhiên H Xuân H ng không ph i là
ộ ượ ả ộ ư ầ ầ ằ ơ ộ ọ m t hiên t ng đ n đ c mà n m trong c m t trào l u văn h c đ y tinh th n nhân văn
ế ỉ ế ỉ ủ ư ả ố ở ự ơ ầ ch nghĩa cu i th k XVIII đ u th k XIX. Nh ng ph i nói nhà th này, s "xâm lăng"
ầ ọ ế ẫ ệ ơ ớ ằ ế ế ả ủ c a tinh th n dân gian vào văn h c vi t v n mãnh li t h n c . N u ta nh r ng, đ n mãi
ế ỉ ữ ư ứ ế ế ẫ ấ ỳ ầ đ u th k XX, nh ng nhà nho c p ti n nh Ngô Đ c K , Hu nh Thúc Kháng v n còn coi
ể ườ ư ệ ề ượ ượ ề Truy n Ki u là dâm th , cô Ki u là con đĩ, thì có th m ng t ng đ c, vào th k ế ỉ
ư ậ ủ ớ ư ế ả ứ ữ ộ ướ ữ XVIII, d lu n c a gi i nho sĩ đã ph n ng d d i nh th nào tr ơ ầ c nh ng v n th đi
ướ ờ ạ ủ ươ tr ồ c th i đ i c a H Xuân H ng.
ư ọ ả ả ườ ụ ữ ủ ươ Nh ng khát v ng gi i phóng nhân dân, gi i phóng ng i ph n c a Xuân H ng làm
ệ ượ ấ ờ ế ề ể ự sao có th th c hi n đ ả c trong hoàn c nh lúc b y gi ư ươ . Đ n ngay nh V ng tri u Tây
ở ạ ủ ể ễ ả ơ ơ ố S n cu i cùng cũng r i vào kh ng ho ng đ cho Nguy n Ánh tr l i khôi ph c đ ụ ượ ề c n n
ậ ẹ ế ặ ế ộ ổ ủ ề ế ở ố chuyên ch n ng n . Cho nên khuôn kh c a ch đ phong ki n tr nên quá ch t h p đ i
ươ ủ ư ớ ứ ố v i s c s ng và t ư ưở t ng ngang tàng c a Xuân H ng; nh ng ng ượ ạ c l ố i, dù ch ng phá
ỏ ượ ươ ụ ẽ ế ạ ố m nh m , sôi s c th nào, Xuân H ng cu i cùng cũng không thoát ra kh i đ c khuôn
ế ộ ấ ỗ ứ ủ ị ự ấ ủ ể ố ươ phép c a ch đ y. Có th nói, Xuân H ng là n i b c b i, là s m ách c a l ch s ử
ệ ế ỉ ế ỉ ộ ố ầ ố ố ư Vi t Nam cu i th k XVIII, đ u th k XIX, mu n tìm m t l i thoát mà ch a tìm đ ượ c.
ấ ẫ ị ị ạ ặ ỡ ấ ủ ườ ử T n bi k ch l ch s này ng u nhiên l ị i g p g t n bi k ch cá nhân c a ng i đàn bà h ọ
ớ ự ứ ề ố ẽ ề ữ ứ ề ạ ồ ộ ề H , m t kì n tài ba v i s th c tính m nh m v ý th c cá nhân, v quy n s ng, quy n
ưở ủ ạ ườ ụ ữ ậ ộ ờ ạ ấ ạ ả ị h ng h nh phúc c a ng i ph n , v y mà cu c đ i l ộ ề i ph i ch u nhi u b t h nh: m t
ẽ ầ ồ ầ l n làm l , hai l n goá ch ng !
ứ ừ ừ ử ạ ấ ố ị ộ ộ Cái b c b i, cái m ách v a có tính cá nhân v a có tính l ch s đó đã t o nên m t n i
ơ ồ ươ ủ ấ ộ ọ dung riêng và m t ch t gi ng riêng c a th H Xuân H ng.
ể ỗ ươ ự ộ ồ ườ ố ạ 2H Xuân H ng sáng tác m t lo t ba bài T tình (K n i lòng), ng i ta đánh s I, II,
III.
ứ ọ ơ ớ ồ ằ ứ ự ề ơ Căn c vào ý th , gi ng th , gi i nghiên c u đ r ng, ba bài T tình đ u làm khi nhà th ơ
ả ế ổ ờ ừ ế ế ỗ ị ườ ủ tu i đ i đã x và, vì th đã t ng ph i n m v chua chát, n i chán ch ng c a ph n l ậ ẽ
ụ ả ọ ạ ữ ườ ế ậ m n và c nh goá b a. Nghĩ l i nh ng ngày qua, ng ụ i thi u ph thi sĩ "Gi t mình mình
ươ ế ắ ươ ư ề ớ ạ l i th ẫ ng mình xót xa". Nh ng khác v i Thuý Ki u, cái tôi Xuân H ng, dù b t c v n
ấ ự ẫ ụ ấ ị không hoàn toàn khu t ph c, dù b t l c v n không ch u buông xuôi.
ứ ự ứ ế ế ấ ấ ả Bài th nh t (T tình I) l y c m h ng vào lúc đã có ti ng gà báo sáng ("Ti ng gà văng
ứ ự ứ ề ấ ả ẳ v ng gáy trên bom"); bài th hai (T tình II) l y c m h ng vào lúc đêm đã v khuya
ắ ủ ứ ạ ẳ ố ồ ờ ủ ("Đêm khuya văng v ng tr ng canh d n"). Đó là th i kh c c a h nh phúc l a đôi, c a
ế ắ ồ ợ ọ ờ ườ sum h p v ch ng, vì th cũng là th i kh c ng ườ ợ ẽ i v l hay ng ậ ụ ả i goá ph c m nh n
ượ ỗ ấ ạ ủ ủ ấ ấ ả ầ ấ ắ ấ ơ đ c đ y đ nh t, sâu s c nh t, th m thìa nh t, c nh cô đ n, n i b t h nh c a thân
ậ ph n mình:
ố ồ ẳ Đêm khuya văng v ng tr ng canh d n.
ơ ẫ ủ ượ ứ ủ Đêm đã khuya mà nhà th v n tính th c vì không ng đ ồ ố c hay không mu n ng ? ng i
ộ ồ ả ế ầ ố ơ ẳ ạ ớ ộ ắ ắ l ng nghe ti ng tr ng c m canh n i m t đ n i nào v ng l i, nh c nh m t cách quái ác
ờ ườ ư ứ ồ ổ ộ ổ th i gian d ng nh c d n đu i nhau trôi đi, trôi đi m t cách u ng phí và vô nghĩa lí trên
ủ ậ ườ ẫ ạ ả ả ị ớ thân ph n tr trêu c a ng i đàn bà v n khao khát h nh phúc mà ph i ch u c nh chăn
ế ố ơ đ n, g i chi c,...
ớ ướ ơ ồ Tr cái h ng nhan v i n c non.
ươ ữ ủ ờ ụ ế ầ ẫ Ch nghĩa c a Xuân H ng bao gi ư ế cũng tr n tr i đ n tàn nh n nh th .
ữ ồ ế ơ ở ườ ế Khi nhà th dùng đ n hai ch "h ng nhan" thì có nghĩa là ng ắ ụ i thi u ph , xuân s c
ư ạ ứ ẻ ả ậ ơ ẫ v n còn, xuân tình ch a c n, v y mà c ph i "tr " ra đó, không k đoái hoài. Có ng ườ i
ữ ể ả ơ ơ ươ ề hi u ch "tr " theo nghĩa tr lì, không còn c m giác: "Đau th ầ ấ ng, ê ch ng m sâu d n,
ươ ố ườ ữ ơ ể ậ ầ sâu d n vào x ế ng c t, bi n con ng i thành v t vô tri". Đây là cách hi u ch tr trong
ệ ế ệ ể ằ ầ ơ ơ th Bà Huy n Thanh Quan: "Đá v n tr gan cùng tu nguy t". Tôi cho r ng, hi u th nh ơ ư
ế ượ ự ườ th là trái ng c vói t ư ưở t ng tác giá trong T tình (bài II) này. Ng i đàn bà này, dúng là
ấ ạ ư ế ề ẫ ả ồ ỏ ụ đã n m tr i nhi u b t h nh, nh ng tâm h n v n luôn luôn cháy b ng, luôn luôn sôi s c,
ể ệ ở ạ ồ ộ ự ồ m t tâm tr ng b n ch n không yên, th hi n hai câu th c:
ạ Chén r ượ ươ u h ư ng đ a say l i tĩnh,
ư ế ầ ế V ng trâng bóng x khuy t ch a tròn.
ượ ể ờ ượ ạ ỉ ự ả ố U ng r ư u đ quên đ i, nh ng không quên đ c: "say l i t nh", khao khát s tho mãn
ế ờ ỉ ấ mà ngó ra ngoài tr i, ch th y đêm tàn trăng khuy t.
ươ ự ư ữ ớ Nh ng đây m i th c là tính cách và ngôn ng Xuân H ng:
ừ ặ ấ Xiên ngang m t đ t, rêu t ng đám,
ấ ạ Đâm to c chân mây, đá m y hòn.
ế ớ ượ ươ ủ ơ ờ ạ ộ ẽ ạ Th gi i hình t ng c a th Xuân H ng bao gi cũng ho t đ ng m nh m và huyên
ầ ụ ư ế ế ầ ậ ờ ộ náo nh th . Đó là không gian, th i gian tr n t c, tr n th nên luôn luôn v n đ ng, sôi
ủ ổ ố ậ ả ặ ớ ờ ụ s c, đ i l p v i không khí tĩnh l ng, phi th i gian c a c thi ("Mõ th m không khua mà
ắ ẻ ầ ẳ ố ớ ơ ố ầ cũng c c Chuông s u ch ng đánh c sao om?"; "L t l o cành thông c n gió th c Đ m
ễ ặ ướ ắ ắ ồ đìa lá li u gi ọ ươ t s ng gieo"; "Gió gi ậ ườ t s n non khua l c c c Sóng d n m t n c v ỗ
ươ ư ề ả ắ ơ ố long bong",... Ngay c màu s c trong th Xuân H ng nhi u khi cũng nh mu n gào lên,
ử ộ ỏ ố mu n hét lên: "C a son đ loét tùm hum nóc Hòn đá xanh rì lún phún rêu"; "M t trái
ế ỏ ỏ ẩ ừ trăng thu chín mõm mòm N y v ng qu đ , đ lòm lom",...).
ắ ự ế ệ ặ ộ Tuy nhiên, âm thanh hay màu s c, dù sao t nó cũng phát ra ti ng đ ng ho c hi n thành
ậ ậ ể ở ỉ ầ ạ ậ ắ ỏ ơ xanh, vàng, tr ng, đ ,... Nhà th ch c n phóng đ i th t to, tô cho th t đ m đ tr thành
ắ ộ ươ ủ ư ướ ủ ữ ọ ồ âm thanh, màu s c đ c đáo c a Xuân H ng. Nh ng d i ngòi bút c a n sĩ h H , ngay
ữ ậ ạ ấ ộ ữ ở ả c nh ng v t hoàn toàn tĩnh l ộ i, hoàn toàn b t đ ng cũng đ t nhiên tr thành nh ng sinh
ế ự ậ ế ẫ ế ặ ấ ừ ậ v t bi t c a qu y, bi t vùng v y, bi t phá phách: "Xiên ngang m t đ t rêu t ng đám
ữ ượ ử ụ ủ ả ạ ấ ở Đâm to c chân mây đá m y hòn". Th pháp đ o ng đ c s d ng ấ đây càng nh n
ẽ ữ ộ ủ ạ ộ ế ớ ạ ươ ệ ậ ạ m nh tính ho t đ ng m nh m , d d i c a th gi ồ i ngh thu t H Xuân H ng.
ầ ứ ố ị ồ ươ ủ ậ ừ ữ V y là cái tôi đ y s c s ng mà b d n nén c a Xuân H ng t ề nh ng câu đ , qua hai câu
ứ ổ ự ữ ế ầ ầ ậ ỗ ườ ẩ th c, đ n nh ng câu lu n, c n i lên d n: lúc đ u là n i chán ch ng, ngán ng m "Tr ơ
ớ ướ ồ ự ọ ế ạ ồ ồ ố cái h ng nhan v i n c non", ti p đó là tâm tr ng b c d c, b n ch n, mu n say mà không
ượ ế ẫ ượ ươ ạ ỉ say đ c, trong khi đêm thì tàn mà trăng v n khuy t: "Chén r u h ư ng d a say l i t nh
ỗ ứ ư ế ế ề ẫ ấ ầ ố ố ố V ng trăng bóng x khuy t ch a tròn". Cu i cùng là n i b c b i, ni m ph n u t mu n
ủ ọ ố ườ ự ệ ầ ệ ể vùng lên phá phách. Khát v ng s ng c a con ng i này, yêu c u th c hi n tri t đ tính
ủ ườ ặ ệ ữ ế ẳ cách, cá tính c a ng i đàn bà đ c bi ế ộ t này, ch ng nh ng ch đ phong ki n không dung
ậ ẹ ờ ấ ế ở ổ n i, mà đ n tr i đ t cũng tr nên ch t h p.
ươ ả ẫ ườ ậ ủ ệ ặ ố ớ Không ph i ng u nhiên mà Xuân H ng th ng đ t nhân v t c a mình đ i di n v i thiên
ụ ừ ề ắ ớ ộ ớ ạ ừ ả nhiên r ng l n, k vai v i vũ tr mênh mông ("Thân em v a tr ng l ổ i v a tròn B y n i
ớ ướ ệ ố ọ ớ ba chìm v i n ậ c non"; "Gan nghĩa giãi ra cùng nh t nguy t Kh i tình c mãi v i non
ế ẻ ẹ ẳ ồ ớ sông"; "Văng v ng bên tai ti ng khóc ch ng Nín đi k o th n v i non sông"; "Đêm khuya
ớ ướ ẳ ố ồ ơ ồ Ấ ộ ườ văng v ng tr ng canh d n Tr cái h ng nhan v i n c non",... y là m t con ng i có
ệ ỉ ủ ả ủ ả ộ ộ ỡ ặ kích c đ c bi ộ t, không ph i ch c a b n thân mình hay c a m t gia đình, m t làng, m t
ủ ấ ướ ủ ư ậ ủ ủ ụ ạ xã, mà còn là c a nhân dân, c a đ t n c, c a T o hoá, c a vũ tr . Có nghĩ nh v y, ta
ể ớ ượ ươ ể ự ặ ừ ế ứ ấ ớ ộ m i hi u đ c vì sao Xuân H ng có th t đ t mình t th đ ng r t cao v i thái đ và
ế ứ ẻ ả ữ ệ ề ậ ố ọ ử ạ ớ ờ gi ng đi u h t s c k c khi đ i tho i v i đ i, dù đó là nh ng b c hi n nhân quân t , là
ữ ặ ầ ố ắ ấ Thái thú S m Nghi Đ ng, là nh ng đ ng anh hùng ("Mát m t anh hùng khi t ậ t gió") th m
ạ ấ ộ ị chí là vua, là chúa ("Chúa d u, vua yêu m t cái này" V nh cái qu t).
ươ ư ể ướ ờ ạ ư ự ờ Nh ng Xuân H ng, dù t ư ưở t ng có th đi tr ẫ c th i đ i, nh ng trong đ i th c v n
ể ượ ủ ữ ế ạ ậ ỏ ổ không th v t kh i thân ph n c a mình. Vì th , nh ng hành vi phá phách, n i lo n dù
ữ ế ẫ ợ ỉ ớ ạ ủ ừ táo t n th nào cũng ch là nh ng vùng v y trong gi i h n c a ngôn t mà thôi. Nhà th ơ
ậ ủ ậ ố ộ ế ấ ằ ở đành ch p nh n s ph n c a mình b ng m t ti ng th dài ngao ngán:
ổ Ngán n i xuân đi xuân l ạ ạ i l i,
ẻ Mánh tình san s tí con con!
ổ ẻ ơ ủ ươ ư ự ủ ự ố 3Nh ng Xuân H ng đích th c là nhà th c a mùa xuân, tu i tr và tình yêu c a s s ng
ầ ạ ủ ấ ậ ờ ươ t ặ ủ i ròng, c a tinh th n l c quan, yêu đ i. Đó cũng chính là ch t dân gian đ m đ c c a
ổ ấ ủ ả ươ ọ ơ ơ ồ ườ ấ ồ h n th này. Đ c th Xuân H ng, th y có đ c bu n kh , đ ng cay, chán ch ng, căm
ủ ả ẫ ậ ố ấ ả ấ ả ộ ấ u t, đ c oán thù, ph n n , th m chí mu n tung hê t t c , phá phách t ư t c ..., nh ng
ờ ấ ế ề ở ộ ờ ở ự ố ậ ấ ề ấ ể ả không bao gi m t h t ni m tin cu c đ i, s s ng. Đi u y có th c m nh n r t rõ ở
ế ớ ậ ế ứ ố ủ ữ ế ớ ệ ộ ộ ờ th gi i ngh thu t h t s c s ng đ ng c a n sĩ, m t th gi i không bao gi hoàn toàn
ế ế ế ế ẳ ầ ặ ố ắ v ng l ng: n u không có ti ng chuông chùa văng v ng, ti ng mõ, ti ng tr ng c m canh
ặ ướ ế ế ồ ế thì cũng có ti ng "gà gáy trên bom", ti ng "sóng d n m t n c", ti ng "gió gi ậ ườ n t s
ế ắ ấ ố ộ non", hay "cành thông gió th c",... Và n u l ng nghe còn th y "Rúc rích thây cha con chu t
ế ớ ẹ ắ ặ ầ ộ ượ ự ố ộ nh t Vo ve m c m cái ong b u",... M t th gi i hình t ậ ng s ng đ ng, luôn c a qu y,
ạ ộ ữ ế ỏ luôn ho t đ ng: "C gà lún phún leo quanh mép Cá gi c le te lách gi a dòng"; "Xiên
ặ ấ ừ ạ ấ ngang m t đ t rêu t ng đám Đâm to c chân mây đá qi y hòn"; "Gan nghĩa giãi ra cùng
ế ớ ầ ẻ ắ ệ ậ ố ọ ớ ộ nh t nguy t Kh i tình c mãi v i non sông",... M t th gi ồ i đ y màu s c tr trung, h ng
ấ ả ề ượ ứ ắ ệ hào, t ươ ố i t t, chan ch a xuân s c, xuân tình,... T t c đ u đ c phát hi n và đánh giá theo
ẻ ẹ ươ ủ ể ẻ ấ ọ ộ ộ ắ m t quan đi m mĩ h c đ c đáo c a Xuân H ng: l y v đ p thanh tân, kho kho n,
ự ồ ự ủ ơ ể ườ ữ ẩ ổ ph n th c, t nhiên c a c th ng i đàn bà gi a tu i xuân làm chu n. Trong th gi ế ớ i
ậ ấ ệ ế ẳ ờ ệ ọ ề ố ngh thu t y, ti ng khóc không h n là l ế i tuy t v ng và cái ch t không h mu n ngăn
ườ ự ố ủ ườ đ ng s s ng cKhóc ông ph Vĩnh T ổ ng, Khóc T ng Cóc,...).
ộ ờ ự ế ằ ỗ Đúng là T tình (bài II) đã k t thúc b ng m t l i chua chát: "Ngán n i xuân đi xuân l ạ ạ i l i
ư ế ư ẻ ẫ ầ ả ổ ư ế M nh tình san s tí con con". Nh ng nh th là tu i xuân ch a h t, tình xuân v n đ y.
ườ ữ ằ ươ ư ạ ư X a th ấ ng có câu: "Ch r ng, xuân b t tái lai". Nh ng Xuân H ng l i nói "xuân đi
ườ ờ ợ ể ướ ể ẫ xuân l ạ ạ i l i”, có nghĩa là ng i đàn bà v n còn có cái đ ch đ i, đ ằ c ao, tuy r ng
ợ ấ ư ờ ượ ưở ẹ ế ầ ọ ạ h nh phúc mong đ i y ch a bao gi c h đ ế ng tr n v n: "V ng trăng bóng x khuy t
ư ch a tròn".
ộ ấ ố ớ ơ ồ ề ấ ươ ặ Có m t v n đ r t nên đ t ra đ i v i th H Xuân H ng nói chung: Vì sao t ư ưở t ng dân
ấ ở ư ủ ầ ầ ươ ạ ượ ễ gian g n nh thu n ch ng, nguyên ch t Xuân H ng l i không đ ạ ằ c di n đ t b ng các
ể ơ ấ ụ ư ụ th th dân gian nh l c bát, song th t l c bát mà l ạ ự i t ép mình vào khuôn kh th ổ ơ
ể ơ ậ ệ ấ ườ ậ ạ ọ ộ ộ Đ ng, m t th th bác h c ngo i nh p, lu t l ạ r t nghiêm minh? L i m t nét oái oăm,
ấ ự ọ ự ủ ữ ươ ủ ư ẫ ấ ơ ộ đ c đáo c a th Xuân H ng chăng ? Nh ng ng m ra, th y s ch n l a c a n sĩ r t có
ấ ự ể ữ lí, có th nói là r t t nhiên n a.
ấ ụ ớ ờ ữ ớ ụ ể ề ạ ả ợ Song th t l c bát là th ngâm, h p v i l i tr tình than th . L c bát thì m nh v kh năng
ề ễ ả ế ươ ư ơ ỉ ự ự t s và thiên v di n t ả tình c m thi t tha. Nh ng th Xuân H ng không ch có tình
ệ ầ ạ ồ ờ ỗ ả c m mà còn có trí tu , có t ư ưở t ng, đ ng th i có nhu c u t o tính đa nghĩa trên m i dòng
ơ ừ ỗ ả ỗ ừ ụ ể ẩ ầ th , t m i hình nh, m i ngôn t : nghĩa hi n ngôn, nghĩa hàm n, nghĩa tr n tr i, nghĩa
ừ ự ụ ộ ỡ ờ m , nghĩa t v ng, nghĩa xã h i tâm lí, nghĩa thanh, nghĩa t c, v.v.
ạ ượ ố ầ ấ ươ ữ ủ ế ả ấ Mu n đ t đ ấ ầ c nh ng yêu c u y, Xuân H ng r t c n đ n kh năng c a th t ngôn bát
ủ ấ ậ ố ẽ ủ ủ ả ặ ồ ớ ẫ cú, c a c u trúc ch t ch , c a lu t đ i ng u và c a tính hàm súc v i kh năng d n nén
ề ạ ờ ạ ạ nhi u nghĩa và t o ý ngoài l i (ý t i ngôn ngo i).
ơ ườ ươ ư ủ ặ ả ặ ộ ạ ố Nh ng Xuân H ng, m t m t khai thác kh năng c a th Đ ng, m t khác l i c tình
ướ ừ ể ể ố ố ạ ướ ộ ễ ự ử ụ ệ ạ xoá s ch, kh đi n tích, đi n c , l c t i di n đ t c l cách đi u hoá, s s d ng màu
ừ ượ ự ấ ệ ể ữ ừ ệ ắ s c tao nhã, tr u t ng, thay vào đ y là s khai thác tri t đ nh ng ngôn t ầ thu n Vi t và
ệ ặ ậ ệ ệ ậ ổ các thú pháp ngh thu t dân gian, đ c bi ợ t là ngh thu t trào phúng, h n nhiên và táo t n
ủ ệ ế ạ ợ ỳ ả ạ ủ c a ca dao, dân ca, c a truy n ti u lâm, Tr ng Qu nh, Tr ng L n,... Và trên cái văn b n
ệ ờ ươ ệ ầ ằ ấ Vi t hoá và dân gian hoá đó, bao gi cũng h n lên cái d u tri n "Xuân H ng hoá" đ y cá
ộ ệ ủ tính đ c đáo và mãnh li ữ ọ ồ t c a "thiên tài kì n " h H .
