Chế độ pháp ý của hợp tác xã - TS Châu Quốc An

Chia sẻ: Vdfv Vdfv | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:17

Thêm vào BST

Báo xấu

75
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trước hết trả lời các câu hỏi. Hợp tác xã là gì ? bản chất của nó như thế nào? nó có phải là sản phẩm riêng của các nước xã hội chủ nghĩa hay là sản phẩm của văn minh nhân loại ?

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Chế độ pháp ý của hợp tác xã - TS Châu Quốc An

Ths. Châu Quốc An Khoa Kinh tế - ĐHQG TPHCM Bài 8 CHẾ ĐỘ PHÁP LÝ VỀ HỢP TÁC XÃ Ths. Châu Quốc An Khoa Kinh tế - ĐHQG TPHCM Thời gian: 3tiết Tài liệu tham khảo: - Luật Hợp tác xã 2003 - Nghị định 177/2004/NĐ-CP hướng dẫn một điều của Luật Hợp tác x ã - Nghị định 87/2004/NĐ-CP về đăng ký hợp tác xã - Nghị định 77/2005/NĐ-CP về Điều lệ mẫu hợp tác x ã - Thông tư 01/2006/TT-BKH về đánh giá và phân loại hợp tác xã - Luật Thương mại - Tập 1, ĐH Luật Hà nội I . Những vấn đề chung về Hợp tác x ã 1. Khái niệm và bản chất: Xu thế hội nhập toàn cầu hiện nay là hướng tới việc xóa trợ cấp của nhà nước làm “méo mó” sự tự do hóa của thị trường. Cùng một sân chơi và một luật chơi chung, một số ngành nghề ở các quốc gia nghèo không khéo ít nhiều sẽ bị thua thiệt trước các quốc gia giàu có và nhiều kinh nghiệm thao túng cuộc chơi hơn, nhất là trong lĩnh vực nông nghiệp. Việc sản xuất nhỏ lẽ và manh mún thiếu sự gắn kết với thị trường, thiếu tiềm lực tài chính để tận dụng quy mô sản xuất hiệu quả và công nghệ tiên tiến, cũng như kinh nghiệm hoạch định chiến lược hiệu quả làm cho các nhà hoạch định chính sách nghĩ đến việc đẩy mạnh phát triển mô h ình kinh tế hợp tác xã, nơi mà những chủ thể kinh doanh nhỏ lẽ có thể đ ược tương trợ bởi sức mạnh của tập thể. Tuy nhi ên, ở Việt nam lại vấp phải những ám ảnh tâm lý của người dân về một hợp tác xã gượng ép và phi thị trường của thời kỳ tập trung bao cấp tr ước kia, một mô hình kinh doanh một thời bị nhìn nhận méo mó như là sản phẩm riêng của các nước xã hội chủ nghĩa. 1
Ths. Châu Quốc An Khoa Kinh tế - ĐHQG TPHCM Vậy hợp tác xã là gì ? bản chất của nó như thế nào? nó có phải là sản phẩm riêng của các nước xã hội chủ nghĩa hay là sản phẩm của văn minh nhân loại ? Hợp tác xã đầu tiên xuất hiện ở Vương quốc Anh vào những năm đầu của thế kỷ 19 v à phát triển dần sang các nước khác với nhiều cách thức khác nhau, nh ưng về bản chất nó vẫn không thay đổi. Theo Luật HTX Pháp, các hội hợp tác nông nghiệp có mục đích sử dụng chung của các nông gia tất cả các phương tiện cần cho việc làm dễ dàng hay phát triển hoạt động kinh tế, cải tiến và tăng kết quả của hoạt động ấy. Chúng khác với các hội t hương nghiệp và hội dân sự. Chỉ các hội có điều lệ như sau mới được gọi là hợp tác xã: - Mỗi xã viên dùng các dịch vụ của hội và góp một phần vốn tùy theo cam kết hoạt động; - Bắt buộc hội chỉ hoạt động với các x ã viên; - Việc phân chia khoản thừa h àng năm giữa các xã viên tỷ lệ với doanh số các hoạt động đã thực hiện với họ; - Lãi trả cho cho phần vốn góp của x ã viên không được vượt quá lãi suất hợp pháp của thời gian họp đại hội - Mỗi xã viên có quyền bỏ phiếu ngang nhau trong các kỳ đại hội - Việc hoàn trả phần vốn góp theo giá trị thực lúc giải thể hay chuyển v ào tài khoản của HTX khác hay cho các công trình nông nghi ệp mang tính nông thôn chung . Ở Hoa kỳ, việc phân biệt HTX với các doanh nghiệp khác dựa tr ên 3 nguyên tắc sau: - Sử dụng và kiểm soát của HTX ở trong tay người sử dụng dịch vụ. - Kinh doanh trong HTX ph ải dựa trên nguyên tắc chi phí, phần vôi ra sau khi trừ đi chi phí sẽ được trả lại cho người hưởng lợi. Nghĩa là lãi được chia chính là “dịch vụ phí thừa” của xã viên, nói cách khác HTX là m ột tổ chức phi lợi nhuận. - Việc trả lãi đối với phần vốn góp sẽ rất hạn chế . Nhà kinh tế học Nga Tchayanov, Chủ tịch li ên hiệp HTX Nga sau cách mạng tháng 10 định nghĩa HTX như sau: “ HTX là hiệp hội của các hộ nông dân, trong HTX chỉ x ã hội hóa một phần sản xuất, phần mà sản xuất lớn có ưu thế hơn sản xuất nhỏ. Quá trình này thực hiện mà không 2
Ths. Châu Quốc An Khoa Kinh tế - ĐHQG TPHCM phá hoại các hộ nông dân lao động, bằng cách tách ra về mặt tổ chức các ng ành và hoạt động, mà sự liên hiệp lại trên nguyên tắc sao cho có hiệu quả kinh tế. Do đó, HTX nôn g nghiệp là hình thức bổ sung cho các hộ nông dân tự chủ, phục vụ nó, nếu không có nó th ì không có nghĩa”. Như vậy, sự tồn tại của HTX không nhằm phá vở tính tự chủ của các hộ nông dân. HTX mua vật t ư nguyên liệu để cung cấp lại cho nông dân không phải để kiếm lãi mà chỉ để giúp họ có được vật tư nguyên liệu với giá rẻ phục vụ cho hoạt động kinh doanh của họ, giúp họ giảm chi phí sản xuất tăng cường năng lực cạnh tranh. Ở Việt Nam trong tác phẩm “Đ ường cách mệnh”, Hồ Chủ tịch cũng đã phân biệt rằng: “Hợp tác xã khác với các hội buôn, vì hội buôn lợi riêng, HTX lợi ích chung; HTX tuy là để giúp nhau, nhưng không giống với các hội từ thiện … đ ã vào hội thì bất kỳ góp nhiều, góp ít, vào trước vào sau, ai cũng bình đẳng như nhau”1. Như vậy, về bản chất, HTX là một tổ chức tương trợ nhằm phát triển kinh tế ri êng của từng xã viên. Nhưng cần thấy rằng, Bản thân HTX cũng thực hiện một số hoạt động kinh tế với các đối tác bên ngoài để tiềm kiếm thị trường, lợi nhuận, bù đắp chi phí và làm tăng vốn của HTX để phục vụ tốt hơn lợi ích của từng xã viên. Do vậy, bản thân của hợp tác x ã trong nền kinh tế thị trường cũng chứa đựng các thuộc tính kinh tế, nên nó cũng hoạt động như một tổ chức kinh tế hay một loại hình doanh nghiệp. Nhằm đảm bảo tính tự chủ v à linh hoạt trong hoạt động kinh doanh và thực hiện dịch vụ tương trợ cho xã viên, pháp luật của các quốc gia trên thế giới đều thừa nhận HTX có t ư cách pháp nhân, tự chịu trách nhiệm về các nghĩa vụ t ài chính trong phạm vi vốn điều lệ, vốn tích luỹ và các nguồn vốn khác của hợp tác xã. Từ những đặc trưng trên, điều 1 Luật HTX định nghĩa: “ Hợp tác xã là tổ chức kinh tế tập thể do các cá nhân, hộ gia đ ình, pháp nhân (sau đây gọi chung là xã viên) có nhu cầu, lợi ích chung, tự nguyện góp vốn, góp sức lập ra theo quy định của Luật này để phát huy sức mạnh tập thể của từng xã viên tham gia hợp tác xã, cùng giúp nhau thực hiện có hiệu quả các hoạt động sản xuất, kinh doanh và nâng cao đời sống vật chất, tinh thần, góp phần phát triển kinh tế - xã hội của đất nước”. Feedback: Hợp tác xã về bản chất cũng chính là công cổ phần ? - thảo luận 3 phút 1 Hồ Chí Minh toàn tập, tập 2, NXB Chính trị quốc gia, Hà nội 2000, trang 314, 315, 318 3
Ths. Châu Quốc An Khoa Kinh tế - ĐHQG TPHCM 2. Đặc điểm - HTX là một tổ chức kinh tế mang tính hợp tác, tính t ương trợ và tính xã hội. Tính xã hội của nó thể hiện ở nguyên tắc tổ chức và hoạt động của nó. - Sở hữu trong HTX là sở hữu tập thể. - HTX là một tổ chức kinh tế có tư cách pháp nhân. 2. Nguyên tắc hoạt động 2.1 Nguyên tắc tự nguyện: Việc gia nhập hoặc ra khỏi hợp tác x ã là hoàn toàn tùy thuộc vào ý chí của xã viên. Gia nhập HTX: Mọi cá nhân, hộ gia đình, pháp nhân có đủ điều kiện theo quy đị nh tại điều 10 Nghị định 177/2004/NĐ-CP, tán thành Điều lệ hợp tác xã đều có quyền gia nhập hợp tác x ã. Ra khỏi HTX: Khi thấy không cần tham gia Hợp tác x ã tham gia Hợp tác xã, xã viên có quyền ra hợp tác xã theo quy định của Điều lệ hợp tác x ã. Tóm lại, yếu tố tự nguyện là yếu tố khác biệt đặc trưng so với các hợp tác xã của thời kỳ bao cấp, là yếu quyết định sự tồn tại v à phát triển của HTX. 2.2 Nguyên tắc dân chủ, bình đẳng và không khai - Mọi xã viên đều có quyền tham gia quản lý, kiểm tra giám sát HTX. - Theo nguyên tắc này, xã viên có quyền ngang nhau trong biểu quyết mà không phụ thuộc vào phần vốn góp hay công sức đóng góp vào HTX; quyền yêu cầu Ban quản trị, Ban kiểm soát trả lời những vấn đề quan tâm . - Thực hiện công khai phương hướng sản xuất kinh doanh, tài chính, phân phối và những vấn khác quy định trong Điều lệ HTX. 2.3 Tự chủ, tự chịu trách nhiệm v à cùng có lợi - HTX có quyền tự chủ trong mọi hoạt động SX, kinh doanh. Tự chủ lựa chọn hình thức, thời điểm và phương thức huy động vốn. Chủ động trong việc sử dụng vốn, trích lập quỹ, quy định 4
Ths. Châu Quốc An Khoa Kinh tế - ĐHQG TPHCM mức tiền lương cho người lao động trong hợp tác x ã. Chủ động tìm kiếm thị trường và chọn lựa đối tác kinh doanh. - HTX tự chịu trách nhiệm về kết quả SX, kinh doanh. - Tự quyết định về phân phối, thu nhập đảm bảo cho HTX và các xã viên cùng có lợi. Lợi nhuận sau thuế một phần được trích vào các quỹ của HTX để đảm bảo khả năng phát triển của HTX, một phần được chia theo tỷ lệ vốn góp v à công sức đóng góp của xã viên, phần khác được chia cho xã viên theo mức độ sử dụng dịch vụ của HTX. x ã viên cũng được ưu tiên làm việc cho HTX, được cung cấp thông tin kinh tế kỹ thuật cần thiết, đ ược đào tạo và hưởng các phúc lợi khác của HTX. 2.4 Hợp tác và phát triển cộng đồng - HTX được thành lập nhằm phát huy sức mạnh của từng xã viên và của tập thể nâng cao hiệu quả SX, kinh doanh. - Xã viên HTX phải có ý thức phát huy tinh thần tập thể v à hợp tác với nhau trong HTX, trong cộng đồng xã hội. - Nguyên tắc này còn thể hiện sự hợp tác giữa HTX trong và ngoài nước theo quy định của pháp luật. II. Thành lập và đăng ký kinh doanh 1. Trình tự thành lập hợp tác xã - Bước 1: Khởi xướng và chuẩn bị thành lập HTX (Đ10) HTX được hình thành bắt đầu từ ý tưởng của các cá nhân, hộ gia đình hoặc pháp nhân. Đây là những người khởi xướng và tham gia thành lập HTX, hay còn gọi là sáng lập viên. Sáng lập viên là công dân Việt Nam từ 18 tuổi trở lên, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ, đại diện có đủ thẩm quyền của pháp nhân, hộ gia đình, có hiểu biết về pháp luật HTX. Để thành lập HTX phải có ít nhất 7 xã viên. Do đó, người khởi xướng ban đầu tiến hành các thủ tục cần thiết để huy động thêm xã viên. + Đầu tiên người khởi xướng xây dựng phương hướng sản xuất kinh doanh, dự thảo Điều lệ HTX. + Báo cáo bằng văn bản với UBND c ấp xã nơi dự định đặt trụ sở chính của HTX. + Người khởi xướng tuyên truyền vận động thêm những người khác tham gia HTX. 5
Ths. Châu Quốc An Khoa Kinh tế - ĐHQG TPHCM + Xúc tiến các công việc để tiến h ành Hội nghị thành lập HTX. - Bước 2: Tổ chức Hội nghị th ành lập HTX (Đ11) Sáng lập viên tổ chức Hội nghị thành lập HTX. + Hội nghị thảo luận và thống nhất về phương án và kế hoạch SXKD, dự thảo Điều lệ, t ên, biểu tượng HTX. + Hội nghị biểu quyết theo đa số trên 50% xã viên tham dự hội nghị tán thành các vấn đề sau: Danh sách xã viên Điều lệ và nội quy HTX Cơ cấu tổ chức quản lý Bầu các chức danh quản lý, kiểm soát v à thành viên của Ban quản trị, Ban kiểm soát. Thông qua biên bản Hội nghị thành lập Trường hợp số phiếu biểu quyết ngang nhau thì quyết định theo phía người chủ trì. - Bước 3: Tiến hành ĐKKD 2. Đăng ký kinh doanh a. Nơi đăng ký kinh doanh: - HTX có quyền lựa chọn nơi đăng ký kinh doanh ở cơ quan đăng ký kinh doanh cấp tỉnh hoặc cấp huyện nơi dự định đặt trụ sở chính. - Trong quá trình hoạt động HTX có thể thay đổi nơi đăng ký kinh doanh cho phù hợp với điều kiện hoạt động của mình. Khi đó HTX sẽ rút hồ sơ để nộp ở cơ quan đăng ký kinh doanh mới. b. Hồ sơ ĐKKD (Điều 13) - Đơn đăng ký kinh doanh đi ều lệ HTX. - Điều lệ HTX - Danh sách số lượng xã viên, ban quản trị và ban kiểm soát. - Biên bản hội nghị thành lập HTX 6
Ths. Châu Quốc An Khoa Kinh tế - ĐHQG TPHCM c. Điều kiện cấp giấy chứng nhận ĐKKD Hợp tác xã được cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh khi có đủ các điều kiện sau đây: a) Có hồ sơ đăng ký kinh doanh hợp lệ; b) Ngành, nghề sản xuất, kinh doanh m à pháp luật không cấm; c) Tên, biểu tượng (nếu có) của hợp tác xã quy định tại Điều 8, 9, 10, 11, 12,13 của Nghị định 87/2005/NĐ-CP; Lưu ý: Việc xác định tên, biểu tượng HTX được xem xét trên phạm vi toàn quốc. d) Có vốn điều lệ. Đối với hợp tác x ã kinh doanh ngành, nghề mà Chính phủ quy định phải có vốn pháp định thì vốn điều lệ không được thấp hơn vốn pháp định; đ) Nộp đủ lệ phí đăng ký kinh doanh theo quy định. d. Thời gian cấp giấy chứng nhận ĐKKD - 15 ngày kể từ ngày nhận được hồ sơ hợp lệ. - Kể từ ngày được cấp chứng nhận đăng ký kinh doanh, HTX là có tư cách pháp nhân. Đối với những ngành nghề kinh doanh có điều kiện mà HTX đăng ký hoạt động thì HTX được quyền kinh doanh những ngành nghề đó khi có giấy phép kinh doanh hoặc có đủ điều kiện kinh doanh theo quy định của pháp luật. III. Quy chế xã viên Hợp tác xã 1. Điều kiện trở thành xã viên Theo điều 10 Nghị định 177/2004/NĐ-CP thì: Đối với cá nhân: a) Là công dân Việt Nam, từ đủ 18 tuổi trở l ên, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ và không phải là cá nhân đang bị truy cứu trách nhiệm h ình sự, cá nhân đang phải chấp hành hình phạt tù, cá nhân bị Tòa án tước quyền hành nghề do phạm các tội theo quy định của pháp luật và cá nhân đang trong thời gian chấp hành quyết định đưa vào cơ sở giáo dục, cơ sở chữa bệnh; b) Có đơn xin gia nhập hợp tác xã; tán thành Điều lệ, Nội quy, Quy chế của hợp tác x ã; 7
Ths. Châu Quốc An Khoa Kinh tế - ĐHQG TPHCM c) Góp vốn theo quy định của Điều lệ hợp tác x ã; góp sức dưới các hình thức trực tiếp quản lý, trực tiếp tham gia lao động sản xuất, t ư vấn cung cấp kiến thức, kinh doanh v à khoa học kỹ thuật cho hợp tác xã tuỳ thuộc vào nhu cầu của hợp tác xã; Riêng, Đối với cán bộ, công chức: a) Được sự đồng ý bằng văn bản của thủ tr ưởng cơ quan trực tiếp quản lý cán bộ, công chức; b) Có đơn xin gia nhập, tán thành và điều lệ nội quy của HTX; c) Góp vốn, góp sức theo quy định của Điều lệ; Lưu ý: + Cán bộ, công chức đang làm việc trong các lĩnh vực thuộc bí mật nh à nước, sĩ quan, hạ sĩ quan, quân nhân chuy ên nghiệp trong các đơn vị lực lượng vũ trang nhân dân không đ ược là xã viên hợp tác xã. + CBCC không được giữ các chức danh: Trưởng Ban quản trị và thành viên Ban quản trị; Trưởng Ban kiểm soát và thành viên Ban kiểm soát; Chủ nhiệm, Phó chủ nhiệm hợp tác x ã; kế toán trưởng hoặc kế toán viên và các cán bộ chuyên môn nghiệp vụ của hợp tác xã; Đối với hộ gia đình: a) Là hộ gia đình mà các thành viên trong h ộ có cùng tài sản chung để hoạt động kinh tế như: diện tích đất đang sử dụng v ào sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp; những tài sản cố định khác phục vụ sản xuất, kinh doanh của hộ gia đ ình; b) Hộ gia đình phải cử người đại diện bằng giấy ủy quyền. Ng ười đại diện của hộ phải có đủ các điều kiện như đối với cá nhân xin gia nhập HTX v à theo quy định của Điều lệ hợp tác xã. Khi muốn thay đổi người đại diện, hộ gia đình phải có đơn đề nghị Ban quản trị xem xét, quyết định; Đối với pháp nhân: a) Là các tổ chức, cơ quan (trừ quỹ xã hội, quỹ từ thiện) theo quy định của Bộ luật Dân sự và theo quy định của Điều lệ hợp tác xã; 8
Ths. Châu Quốc An Khoa Kinh tế - ĐHQG TPHCM b) Có đơn xin gia nhập hợp tác xã. Người đứng tên trong đơn phải là đại diện theo pháp luật của pháp nhân và tham gia vào hoạt động của hợp tác xã, thực hiện các nghĩa vụ của một x ã viên theo quy định của Điều lệ hợp tác xã. Người đại diện theo pháp luật của pháp nhân có thể uỷ quyền cho cá nhân khác l à người trong bộ máy lãnh đạo của pháp nhân làm đại diện tham gia hợp tác xã nếu Điều lệ hợp tác xã không quy định khác; c) Góp vốn, góp sức theo quy định của Điều lệ hợp tác x ã; Lưu ý: Cơ quan nhà nước, đơn vị thuộc lực lượng vũ trang nhân dân không đ ược sử dụng tài sản của Nhà nước và công quỹ để góp vốn vào hợp tác xã. 2. Quyền và nghĩa vụ xã viên a. Quyền của xã viên (Đ18 Luật HTX) b. Nghĩa vụ của xã viên (Đ19 Luật HTX) 3. Chấm dứt tư cách xã viên (đ20 Luật HTX) Có 4 trường hợp cơ bản chấm dứt tư cách xã viên: - Xã viên là cá nhân chết, mất tích, mất năng lực h ành vi dân sự hoặc bị hạn chế năng lực hành vi dân sự; xã viên là hộ gia đình không có người đại diện đủ điều kiện theo quy định của Điều lệ hợp tác xã; xã viên là pháp nhân bị giải thể, phá sản hoặc không có ng ười đại diện đủ điều kiện theo quy định của Điều lệ hợp tác xã; - Xã viên đã được chấp nhận ra hợp tác x ã theo quy định của Điều lệ hợp tác x ã; - Xã viên đã chuyển hết vốn góp và các quyền lợi, nghĩa vụ của mình cho người khác theo quy định của Điều lệ hợp tác x ã; - Xã viên bị Đại hội xã viên khai trừ; Ngoài ra, các trường hợp khác do Điều lệ hợp tác x ã quy định IV Tổ chức quản lý Hợp tác x ã Có hai mô hình tổ chức quản lý HTX - Mô hình 1: Thành lập bộ máy quản lý và điều hành chung. - Mô hình 2: Thành lập bộ máy quản lý và điều hành riêng 9
Ths. Châu Quốc An Khoa Kinh tế - ĐHQG TPHCM 1. Hợp tác xã thành lập bộ máy quản lý và điều hành chung Cơ cấu tổ chức gồm có: - Đại hội xã viên (Đại hội đại biểu xã viên) - Ban Quản trị và Chủ nhiệm HTX - Ban kiểm soát 1.1 ĐH xã viên - Vị trí: là cơ quan có quyền quyết định cao nhất của HTX. - Thành phần: bao gồm tất cả các xã viên. HTX có trên 100 xã viên thì có thể tổ chức ĐH đại biểu xã viên, khi đó nó bao gồm tất cả các đại biểu x ã viên. + HTX có từ 100- 500 xã viên: tỷ lệ đại biểu tham dự đại hội không thấp h ơn 30% tổng số xã viên. + HTX trên 500 xã viên: tỷ lệ đại biểu tham dự không thấp h ơn 20% tổng số xã viên Điều lệ quy định thể thức bầu đại biểu x ã viên. - Thẩm quyền: đ22 LHTX - Kỳ họp: thường niên ( trong thời hạn 3 tháng kể từ ngày khóa sổ quyết toán năm) hoặc bất thường. - Triệu tập: + Thường niên: Ban Quản trị triệu tập + Bất thường: Ban quản trị hoặc Ban kiểm soát theo nhu cầu của Ban Quản trị, Ban kiểm soát hoặc yêu cầu của ít nhất 1/3 tổng số x ã viên. - Điều kiện họp: có ít nhất 2/3 tổng số xã viên hoặc đại biểu xã viên tham dự - Điều kiện thông qua quyết định: + Sửa đổi điều lệ, tổ chức lại, giải thể : ít nhất 3/4 đại biểu có mặt biểu quyết tán thành. + Vấn đề khác: quá 1/2 đại biểu có mặt biểu quyết 1.2 Ban Quản trị và chủ nhiệm HTX 10
Ths. Châu Quốc An Khoa Kinh tế - ĐHQG TPHCM - Vị trí: là cơ quan quản lý và điều hành HTX. - Thành phần: bao gồm các thành viên do ĐHXV bầu ra trong số các xã viên. Số lượng do Hội đồng thành lập hoặc ĐHXV quyết định. Đứng đầu là Trưởng ban Quản trị. Trưởng ban Quản trị đồng thời là Chủ nhiệm HTX. Lưu ý: Chủ nhiệm là người được bầu trong số thành viên Ban quản trị. - Tiêu chuẩn thành viên Ban quản trị (đ26) + Là xã viên, có năng lực và phẩm chất tốt + Không đồng thời là thành viên Ban kiểm soát, kế toán trưởng, thủ quỹ của hợp tác x ã và không phải là cha, mẹ, vợ, chồng, con, anh, chị, em ruộ t của họ; + Các tiêu chuẩn và điều kiện khác (nếu có) do Điều lệ hợp tác x ã quy định - Nhiệm kỳ: không quá 5 năm - Thẩm quyền Ban quản trị: + Đại diện chủ sở hữu HTX và doanh nghiệp trực thuộc + Bổ nhiệm, miễn nhiệm các Phó chủ nhiệm HTX theo đề nghị của Chủ nhiệm (mô hình 2). + Bổ nhiệm, miễn nhiệm, thu ê hoặc chấm dứt hợp đồng thu ê kế toán trưởng + Các quyền khác quy định ở khoản 1 điều 27 Luật HTX. Thẩm quyền của Chủ nhiệm (k2 đ27 LHTX): + Đại diện theo pháp luật của HTX + Ký các hợp đồng nhân danh HTX + Bổ nhiệm, miễn nhiệm, phân công các chức danh trong Ban quản trị HTX , trừ các chức danh thuộc thẩm quyền của ĐHXV, Ban Quản trị. + Các quyền khác quy định ở khoản 2 điều 27 Luật HTX Phó Chủ nhiệm: giúp việc cho Chủ nhiệm, l àm việc theo phân nhiệm của Chủ nhiệm; phải là xã viên của HTX, có thể là thành viên của Ban Quản trị hoặc không.(mô hình 2) - Kỳ họp: 11
Ths. Châu Quốc An Khoa Kinh tế - ĐHQG TPHCM + Định kỳ: mỗi tháng ít nhất một lần + Bất thường: theo yêu cầu 1/3 thành viên Ban quản trị hoặc Chủ nhiệm, Tr ưởng Ban kiểm soát yêu cầu. - Điều kiện họp: ít nhất 2/3 thành viên Ban quản trị tham dự. - Điều kiện thông qua quyết định: theo nguyên tắc đa số. Trường hợp ngang phiếu thì theo phía người chủ trì cuộc họp. 1.3 Ban kiểm soát - Vị trí: Giám sát, kiểm tra mọi hoạt động của HTX . - Thành phần và điều kiện trở thành kiểm soát viên: như Ban Quản trị. Trưởng Ban kiểm soát là người đứng đầu Ban kiểm soát; đ ược ĐHXV bầu trong số thành viên Ban kiểm soát. Lưu ý: - Thành viên Ban kiểm soát không đồng thời l à thành viên Ban Quản trị, Kế toán trưởng, Thủ quỹ; không phải là cha, mẹ, vợ, con, anh, chị, em ruột của những ng ười này. - Nhiệm kỳ: theo nhiệm kỳ Ban Quản trị - Thẩm quyền: điều 30 LHTX 2. Hợp tác xã thành lập bộ máy quản lý và bộ máy điều hành riêng Cơ cấu tổ chức gồm có: - Đại hội xã viên (Đại hội đại biểu xã viên) - Ban Quản trị - Ban chủ nhiệm HTX - Ban kiểm soát 2.1. Đại hội xã viên (Đại hội đại biểu xã viên) - Như mô hình 1 2.2 Ban Quản trị - Vị trí: là cơ quan quản lý HTX 12
Ths. Châu Quốc An Khoa Kinh tế - ĐHQG TPHCM - Thành phần: là những xã viên được ĐHXV bầu trực tiếp. Đứng đầu là Trưởng ban quản trị, được bầu trong số thành viên Ban quản trị. Số lượng thành viên Ban quản trị do Điều lệ quy định. - Thẩm quyền: khoản 1 điều 28, trong đó có 2 quyền quan trọng trong tổ chức quản lý HTX là:: + Bổ nhiệm, miễn nhiệm, thu ê hoặc chấm dứt hợp đồng thu ê Chủ nhiệm hợp tác xã theo nghị quyết của Đại hội xã viên; + Bổ nhiệm, miễn nhiệm các Phó chủ nhiệm hợp tác x ã theo đề nghị của Chủ nhiệm hợp tác xã Thẩm quyền Trưởng Ban Quản trị: - Đại diện theo pháp luật - Khác, theo khoản 2 điều 28 LHTX - Nhiệm kỳ: Như mô hình 1 - Kỳ họp: Như mô hình 1 - Điều kiện họp: Như mô hình 1 - Điều kiện thông qua quyết định: Như mô hình 1 2.3 Ban Chủ nhiệm - Vị trí: là cơ quan điều hành của HTX - Thành phần: Chủ nhiệm và các phó chủ nhiệm. Số lượng Phó chủ nhiệm do Hội đồng th ành lập hoặc ĐHXV quyết định. Chủ nhiệm HTX trong mô hình này có thể được bầu hoặc được thuê theo quyết định của Hội nghị thành lập HTX. Nếu được bầu thì đương nhiên phải là xã viên và có thể là thành viên Ban quản trị. Lưu ý: - Luật không quy định cụ thể Chủ nhiệm HTX đ ược đồng thời là Trưởng ban Quản trị không? Tuy nhiên theo tinh thần chung về cơ cấu quản trị thì Chủ nhiệm trong mô hình này không là Trưởng ban quản trị. - Thẩm quyền: + Chủ nhiệm:Khoản 3 điều 28 LHTX. 13
Ths. Châu Quốc An Khoa Kinh tế - ĐHQG TPHCM Lưu ý: Chủ nhiệm hợp tác xã thuê bên ngoài được tham gia các cuộc họp của Ban quản trị v à Đại hội xã viên nhưng không được quyền biểu quyết và không được hưởng các quyền khác của xã viên, thành viên Ban qu ản trị hợp tác xã. + Phó chủ nhiệm: giúp việc cho Chủ nhiệm, làm việc theo phân nhiệm của Chủ nhiệm; phải là xã viên của HTX, có thể là thành viên của Ban Quản trị hoặc không 2.4 Ban kiểm soát - Như mô hình 1 Lưu ý: - Luật không đề cập việc Kiểm soát vi ên có được là thành viên của Ban chủ nhiệm HTX hay không? V Quyền và nghĩa vụ của HTX 1. Quyền: (đ6 LHTX) Lưu ý: Khác với các loại hình công ty đối vốn, HTX được quyền khai trừ xã viên theo Quyết định của ĐHXV. 2. Nghĩa vụ: (đ7 LHTX) VI Chế độ tài chính của Hợp tác xã 1. Tài sản của HTX (Đ35 LHTX) Tài sản của HTX được hình thành từ vốn hoạt động của HTX. Việc quản lý, sử dụng t ài sản này phải thực hiện theo quy định tại Điều lệ v à quy định có liên quan. Lưu ý: Trong HTX có những tài sản chung không được chia cho các xã viên, bao gồm các công trình kết cấu hạ tầng, vật kiến trúc, công tr ình phúc lợi văn hoá, xã hội phục vụ chung cho cộng đồng dân cư trên địa bàn được hình thành từ quỹ phát triển sản xuất; quỹ phúc lợi; các nguồn vốn do nhà nước, các tổ chức, cá nhân trong v à ngoài nước trợ cấp không hoàn lại; quà biếu, tặng. 2. Vốn hoạt động của HTX Vốn hoạt động của HTX được hình thành từ vốn góp của xã viên, vốn tự tích lũy thuộc sở hữu của HTX và nguồn vốn hợp pháp khác a. Vốn góp của xã viên (đ31 LHTX) 14
Ths. Châu Quốc An Khoa Kinh tế - ĐHQG TPHCM Xã viên có thể góp vốn nhiều lần. Lần đầu góp ngay khi HTX được cấp giấy CNĐKKD. Thời hạn góp đủ vốn tối đa l à 1 năm tính từ lần góp đầu. Lần đầu góp phải không thấp h ơn 50% số vốn đã đăng ký. Lưu ý: - Mức vốn góp của xã viên không được vượt quá 30% vốn Điều lệ của HTX tại thời điểm x ã viên góp vốn. Việc trả lại vốn góp căn cứ thực trạng t ài chính tại thời điểm trả lại vốn góp v à Điều lệ HTX. b. Vốn huy động (đ32 LHTX) 3. Trích lập quỹ HTX phải trích lập bắt buộc quỹ phát triển sản xuất v à quỹ dự phòng. Mức trích lập cụ thể do ĐHXV quyết định nhưng không vượt quá 20 % lợi nhuận sau thuế đối với quỹ phát triển sản xuất và 5 % đối với quỹ dự phòng. ĐVXV được quyền trích lập hay không trích lập các quỹ khác theo điều kiện thực tế của HTX. Việc quản lý, sử dụng các quỹ do điều lệ, quy chế quản lý t ài chính của HTX và các quy định pháp luật liên quan điều chỉnh. 4. Phân phối Lãi: (đ37) Việc chia lãi cho xã viên sau khi bù lỗ năm trước, trích lập các quỹ căn cứ v ào: - Mức độ góp vốn của xã viên - Mức độ góp sức của xã viên - Mức độ sử dụng dịch vụ của xã viên. Tỷ lệ phân phối lãi cụ thể hằng năm do ĐHXV quyết định. VII Tổ chức lại, Giải thể HTX 1. Thẩm quyền tổ chức lại: - Do ĐHXV quyết định (k11đ22) 15
Ths. Châu Quốc An Khoa Kinh tế - ĐHQG TPHCM 2. Các biện pháp tổ chức lại - Chia HTX (Đ39) - Tách HTX (Đ40) - Hợp nhất (Đ41) - Sáp Nhập (Đ41) 3. Giải thể Là chấm dứt hoạt động của HTX theo một thủ tục hành chính a. Giải thể bắt buộc: HTX bị giải thể theo quyết định của UBND đã cấp giấy chứng nhận ĐKKD mà pháp luật quy định bắt buộc phải giải thể (khoản 2 đ42 L HTX). Theo đó, Uỷ ban nhân dân nơi cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh có quyền quyết định buộc giải thể đối với hợp tác x ã khi có một trong các trường hợp sau đây: a) Sau thời hạn mười hai tháng, kể từ ngày được cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh mà hợp tác xã không tiến hành hoạt động; b) Hợp tác xã ngừng hoạt động trong mười hai tháng liền; c) Trong thời hạn mười tám tháng liền, hợp tác x ã không tổ chức được Đại hội xã viên thường kỳ mà không có lý do chính đáng; d) Các trường hợp khác theo quy định của pháp luậ t. b. Giải thể tự nguyện Là trường hợp HTX giải thể theo quyết định của ĐHXV. Tuy nhiên việc giải thể chỉ được thực hiện khi: - UBND cấp giấy chứng nhận ĐKKD chấp thuận - HTX thanh toán hết nợ và nghĩa vụ tài sản của mình. Lưu ý. Hiện nay, LHTX không có quy định việc chuyển đổi HTX sang các loại h ình doanh nghiệp khác. 16
Ths. Châu Quốc An Khoa Kinh tế - ĐHQG TPHCM Tình huống (lớp chuyên): Coopmart là loại hình HTX kinh doanh, hiện nay Coopmart mượn chuyển sang loại hình công ty cổ phần để huy động vốn tr ên thị trường chứng khoán. Anh (chị) hãy tư vấn cho Coopmart chuyển sang loại h ình công ty cổ phần. VIII LIÊN HIỆP HTX và LIÊN MINH HTX 1. Liên hiệp HTX (Đ44) Liên hiệp HTX là một tổ chức kinh tế được tổ chức và hoạt động theo nguyên tắc tổ chức và hoạt động của HTX mà thành viên của nó chỉ là các HTX. Số lượng thành viên ít nhất là 4 Liên hiệp HTX hình thành trên cơ sở nhằm hỗ trợ và nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh của HTX thành viên. Cơ cấu tổ chức: HĐQT và Ban Giám Đốc. Người đại diện theo pháp luật phả i là xã viên của một trong các HTX thành viên. 2. Liên minh HTX - Liên minh hợp tác xã là tổ chức kinh tế - xã hội do các hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã tự nguyện cùng nhau thành lập. - Liên minh hợp tác xã được tổ chức theo ngành và các ngành kinh tế. Liên minh hợp tác xã được thành lập ở trung ương và tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương. - Liên minh hợp tác xã không có chức năng sản xuất kinh doanh , chỉ thực hiện chức năng của một tổ chức nghề nghiệp hỗ trợ cho sự hình thành và phát triển của các hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã thành viên, đại diện và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các hợp tác x ã và liên hiệp hợp tác xã thành viên. - Quyền hạn, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức do Điều lệ quy định. Câu hỏi: Theo Anh (chị) Liên minh HTX có tư cách pháp nhân không? v ì sao? Tương tự đối với Liên hiệp HTX. Hết Cám ơn các bạn. 17