CHIẾN LƯỢC XUẤT KHẨU
QUỐC GIA VIỆT NAM
KẾ HOẠCH HÀNH ĐỘNG
ii |CHIẾN LƯỢC XUẤT KHẨU QUỐC GIA VIỆT NAM - KẾ HOẠCH HÀNH ĐỘNG
Lời cảm ơn và miễn trừ trách nhiệm
Dự án hỗ trợ kỹ thuật “Chính sách thương mại và xúc tiến xuất khẩu của Việt Nam
do Chính phủ Thụy Sỹ tài trợ (Dự án SwissTrade)” do Bộ Công Thương là Cơ quan
chủ quản với hỗ trợ kỹ thuật của Trung tâm Thương mại Quốc tế (ITC). Mục tiêu
của Dự án nhằm hỗ trợ Việt Nam nâng cao thành tích xuất khẩu và năng lực cạnh
tranh quốc tế của các doanh nghiệp vừa và nhỏ một cách bền vững thông qua
việc cải thiện các điều kiện khung thuận lợi cho phát triển xuất nhập khẩu, tăng
cường cơ chế đối thoại công – tư và phát triển hệ sinh thái năng động hỗ trợ xúc
tiến xuất khẩu.
Tài liệu này được xây dựng dưới sự bảo trợ của Bộ Công Thương Việt Nam (MoIT)
do Vụ Kế hoạch – Tài chính và Cục Xuất nhập khẩu chủ trì và Trung tâm Thương
mại Quốc tế (ITC) hỗ trợ kỹ thuật. Mục đích của tài liệu là định hướng phát triển
thương mại của Việt Nam trong tương lai. Những phát hiện trong tài liệu dựa trên
nghiên cứu sâu rộng và là kết quả của nhiều cuộc tham vấn với các bên liên quan
cấp quốc gia, cấp ngành. Báo cáo này tóm tắt kết quả hoạt động thương mại và
năng lực cạnh tranh của Việt Nam, bao gồm Kế hoạch hành động chi tiết để định
hướng cho sự phát triển mạnh mẽ và nâng cấp hơn nữa trong tương lai. Nội dung
tài liệu này được đưa vào Chiến lược xuất nhập khẩu hàng hoá đến năm 2030, Kế
hoạch hành động cấp quốc gia và cấp Bộ. Tài liệu này được xây dựng theo quy
trình, phương pháp và hỗ trợ kỹ thuật trong khuôn khổ chương trình Chiến lược
Phát triển Thương mại của Trung tâm Thương mại Quốc tế (ITC)
Tài liệu này không phản ánh quan điểm chính thức của ITC, Tổng cục Kinh tế
Liên bang Thụy Sĩ (SECO) hoặc Bộ Công Thương (MoIT). Việc đề cập đến doanh
nghiệp, sản phẩm và thương hiệu sản phẩm trong tài liệu không có nghĩa là chúng
tôi chứng thực cho các tổ chức và doanh nghiệp này. ITC không phải là đơn vị
chỉnh sửa báo cáo này lần cuối.
Lời cảm ơn
ITC ghi nhận và cảm ơn sâu sắc về hỗ trợ tài chính do SECO tài trợ, cũng như sự
cống hiến của các thành viên trong nhóm nòng cốt, các chuyên gia trong nước
và quốc tế đã tham gia vào quá trình xây dựng tài liệu này, và sự hỗ trợ chung do
Ban Quản Lý Dự án Chính sách thương mại và Xúc tiến xuất khẩu của Thụy Sĩ
của Bộ Công Thương.
Trung tâm Thương mại Quốc tế (ITC) là cơ quan chung của Tổ chức Thương mại
Thế giới (WTO) và Liên Hợp Quốc (UN). Một trong cnhững nhiệm vụ của ITC là
thúc đẩy phát triển bền vững thông qua các cơ hội thương mại gia tăng, bộ phận
Nghiên cứu và Chiến lược Xuất khẩu (RSE) đưa ra một bộ giải pháp chiến lược
liên quan đến thương mại để tối đa hóa lợi ích phát triển từ thương mại. Các
chiến lược và lộ trình phát triển thương mại do ITC hỗ trợ phù hợp với các mục
tiêu thương mại của một quốc gia hoặc khu vực và được định hướng để đạt được
các mục tiêu kinh tế cụ thể, mục tiêu phát triển hoặc mục tiêu cạnh tranh, theo
các ưu tiên của quốc gia.
| iii
TRUNG TÂM THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ
Danh mục từ viết tắt
Trừ khi có chú thích khác, tất cả các tham chiếu đến đô-la ($) đều là đô la Mỹ/USD.
DTIS
Nghiên cứu Dự đoán Hội nhập
Thương mại
EFTA
Hiệp hội Thương mại Tự do Châu Au
EU
Liên minh Châu Âu
FAO
Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp
FDI
Đầu tư trực tiếp nước ngoài
FTA
Thoả thuận thương mại tự do
GDP
Tổng sản phẩm quốc nội
GNI
Tổng thu nhập quốc dân
GSP
Chế độ ưu đãi phổ cập
GVC
Chuỗi giá trị toàn cầu
ICT
Công nghệ thông tin và truyền thông
IMF
Quỹ tiền tệ quốc tế
IP
Sở hữu trí tuệ
IT
Công nghệ thông tin
ITC
Trung tâm Thương mại Quốc tế
LPI
Chỉ số hoạt động Logistics
MNC
Tập đoàn đa quốc gia
MSMEs
Doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa
NES
Chiến lược xuất khẩu quốc gia
NGO
Tổ chức phi chính phủ
ODA
Hỗ trợ phát triển chính thức
OECD
Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế
OECD
PoA
Kế hoạch hành động
R&D
Nghiên cứu và phát triển
SMEs
Doanh nghiệp nhỏ và vừa
SOP
Quy trình thao tác chuẩn SOP
SPS
Các biện pháp vệ sinh và kiểm dịch
động thực vật
STDR
Lộ trình phát triển thương mại chiến lược
TBT
Rào cản kỹ thuật đối với thương mại
TISI
Tổ chức hỗ trợ thương mại và đầu tư
TVET
Giáo dục và Đào tạo kỹ thuật dạy nghề
UN
Liên Hợp Quốc
UNCTAD
Hội nghị Liên Hợp Quốc về Thương mại
và Phát triển
UNDP
Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc
WDI
Chỉ số phát triển Thế giới
WIPO
Tổ chức Sở hữu trí tuệ Thế giới
WTO
Tổ chức thương mại thế giới
iv |CHIẾN LƯỢC XUẤT KHẨU QUỐC GIA VIỆT NAM - KẾ HOẠCH HÀNH ĐỘNG
Mục lục
LỜI CẢM ƠN VÀ MIỄN TRỪ TRÁCH NHIỆM II
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT III
TÓM TẮT 1
TỔNG QUAN VỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ, ĐẶC ĐIỂM NHÂN KHẨU VÀ THƯƠNG MẠI
CỦA VIỆT NAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
KHUNG CHIẾN LƯỢC VÀ THỰC HIỆN CHIẾN LƯỢC VỀ PHÁT TRIỂN THƯƠNG MẠI
Ở VIỆT NAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
TẦM NHÌN VÀ MỤC TIÊU CHIẾN LƯỢC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
CÁC NGÀNH VÀ LĨNH VỰC CHỨC NĂNG CHÍNH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
HƯỚNG TỚI THÀNH CÔNG: THỰC HIỆN LỘ TRÌNH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
HOẠT ĐỘNG XUẤT NHẬP KHẨU VÀ MÔI TRƯỜNG KINH TẾ 9
DÂN SỐ VÀ VIỆC LÀM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
MÔI TRƯỜNG KINH TẾ VĨ MÔ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12
KHUÔN KHỔ THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 7
LUỒNG THƯƠNG MẠI: SẢN PHẨM VÀ THỊ TRƯỜNG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 8
CÁC CHIẾN LƯỢC XUẤT NHẬP KHẨU VÀ KẾ HOẠCH PHÁT TRIỂN HIỆN CÓ CỦA VIỆT NAM . . 3 0
MẠNG LƯỚI BÊN LIÊN QUAN HỖ TRỢ THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 4
HẠN CHẾ VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH THƯƠNG MẠI 38
CẠNH TRANH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 8
KẾT NỐI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 3
THAY ĐỔI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 7
LỘ TRÌNH SẮP TỚI 51
TẦM NHÌN VÀ CÁC MỤC TIÊU CHIẾN LƯỢC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 1
CÁC ƯU TIÊN CỦA NGÀNH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 4
CÁC VẤN ĐỀ ƯU TIÊN LIÊN NGÀNH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 3
| v
TRUNG TÂM THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ
KẾ HOẠCH HÀNH ĐỘNG 83
KẾ HOẠCH HÀNH ĐỘNG THỰC HIỆN CHIẾN LƯỢC XUẤT NHẬP KHẨU . . . . . . . . . . . . . . . . 8 4
CÁC CHIẾN LƯỢC NGÀNH
92
PHỤ LỤC
95
PHỤ LỤC 1. PHƯƠNG PHÁP TÍNH TOÁN TIỀM NĂNG XUẤT KHẨU CỦA ITC 96
PHỤ LỤC 2. GIÁ TRỊ XUẤT KHẨU TIỀM NĂNG CHƯA KHAI THÁC CỦA 25 MẶT HÀNG
HÀNG ĐẦU 98
PHỤ LỤC 3. XU HƯỚNG XUẤT KHẨU CỦA KHU VỰC TRONG MỘT SỐ NGÀNH VÀ
NHÓM MẶT HÀNG 99
PHỤ LỤC 4. CÁC CHỈ SỐ THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ BỀN VỮNG ĐƯỢC SỬ DỤNG 100
PHỤ LỤC 5. ĐỊA BÀN HOẠT ĐỘNG CHÍNH CỦA CÁC LĨNH VỰC XUẤT KHẨU 101