JSTPM Tp 13, S2, 2024
19
CHÍNH SÁCH KHOA HC VÀ CÔNG NGH TRONG QUÁ TRÌNH
CÔNG NGHIP HÓA T NC: KINH NGHIM CA MT S QUC
GIA VÀ THC TRNG  VIT NAM
Nguyn Hoàng Hi
1
, Trn Th Kim Oanh, Phm Hi Minh,
ng Thu Minh, ng Th Thu Trang
Hc vin Khoa hc, Công ngh và i mi sáng to
Tóm tt:
Nghiên cu v quá trình thúc y công nghip hóa t nc ca các quc gia khu vc ông Á u có
chung nhn nh v vai trò và giá tr óng góp ca chính sách khoa hc và công ngh (KH&CN) trong
vic y nhanh quá trình bt kp vi các nc công nghip hóa i trc không ch v sn phm, hàng
hóa, dch v và bao gm c vic nâng cao nng lc, trình  KH&CN quc gia. Chính sách KH&CN
Vit Nam trong nhng nm qua cng nh hng nhm óng góp vào quá trình công nghip hóa t
nc. Tuy hthng chính sách KH&CN Vit Nam ã có nhng tác ng tích cc nht nh vào quá
trình phát trin ca t nc nhng vn còn tn ti nhng rào cn, thách thc nht nh. Bài vit này
cung cp mt s so sánh gia chính sách KH&CN trong quá trình công nghip hóa ca 03 quc gia
(Nht Bn, Hàn Quc, Trung Quc) và chính sách KH&CN ca Vit Nam thi gian qua t ó gi
m các  xut hoàn thin chính sách trong thi gian ti.
T khóa: Khoa hc và công ngh; Chính sách; Nhp khu công ngh; Nhân lc KH&CN.
Mã s: 24040501
SCIENCE AND TECHNOLOGY POLICY IN THE PROCESS
OF INDUSTRIALIZATION OF THE COUNTRY: EXPERIENCES
FROM SOME COUNTRIES AND THE CURRENT SITUATION IN VIETNAM
Summary:
The studies on the process of promoting industrialization of countries in the East Asian region all have
the same opinion about the role and contribution of science and technology (S&T) policy in
accelerating the process of catching up with the industrialized countries, not only in terms of products,
goods, services but also in improving the capacity and level of national S&T. Vietnam's S&T policy in
recent years has also been oriented to contribute to the process of industrialization of the country.
Although Vietnam's S&T policy system has had certain positive impacts on the country's development
process, there are still certain barriers and challenges. This article provides some comparisons
between S&T policy in the industrialization process of 03 countries (Japan, Korea, China) and
Vietnam's S&T policy in recent times, thereby proposing some suggestions to improve the policy in the
coming time.
Keywords: Science and technology; Policy; Technology import; Science and Technology human
resources.
1. Chính sách khoa hc và công ngh
Chính sách KH&CN, theo Lundvall và cng s (2005), là s can thip ca chính ph
vào nn kinh t  h tr các khám phá khoa hc và phát trin các gii pháp công
1
Liên h tác gi: hoanghainguyen.09@gmail.com
20 Chính sách khoa hc và công ngh trong quá trình công nghip hóa t nc:…
ngh. Rigas Arvanitis (2009) nh ngha: “Chính sách khoa hc và công ngh bao
gm các bin pháp ca khu vc công/Chính ph nhm to ra, tài tr, h tr và huy
ng các ngun lc KH&CN. Các chính sách KH&CN bao gm mt lot các hot
ng sn xut tri thc. Chúng bao gm các hot ng ca khu vc công và t nhân,
nghiên cu cng nhcác hot ng sn xut. Phm vi, mc tiêu, i tng và c
ch ca chính sách KH&CN thay i theo thi gian”. Theo ó, chính sách KH&CN
trong mt thi gian dài c chính ph các quc gia nhìn nhn là s tp trung can
thip ca nhà nc  thúc y phát trin ngun tri thc mi, phc v phát trin kinh
t, x hi và quc phòng, an ninh thông qua hot ng nghiên cu - phát trin (NC-
PT) th nghim ca các c s giáo dc i hc, nghiên cu và doanh nghip.
2. Chính sách khoa hc và công ngh trong giai on công nghip hóa ca mt
s quc gia
Vic xây dng và thc hin mt cách hiu qu chính sách khoa hc và công ngh
ca chính ph các nc Nht Bn, Hàn Quc và gn ây nht là Trung Quc  to
nn tng quan trng  các quc gia này thc hin thành công vic chuyn i c
cu và tng trng nng sut dài hn  duy trì s phát trin kinh t và qua ó thc
hin thành công quá trình công nghip hóa. Chaminade và Lundvall (2019); Yun
(2007); KDI và DSI (2012); OECD (2008)  khái quát các c trng v chính sách
KH&CN ca các quc gia này trong giai on công nghip hóa nh sau:
2.1. Nht Bn (giai on 1945 - 1970)
Nn kinh t và công nghip ca Nht Bn  chu tn tht ln trong Chin tranh Th
gii ln th hai. Mc tiêu chính ca chính sách KH&CN trong thi k hu chin là
to iu kin phc hi công nghip và tng trng kinh t. Bt u t nhng nm
1960, chính sách KH&CN cng h tr các kt qu x hi. Vic la chn các lnh
vc công ngh c th c theo ui trong nhng nm 1960 và 1970 nh tìm gii
pháp cho các vn  ô nhim, tc nghn giao thông và khan him nc. Mc tiêu
chin lc ca Nht Bn trong thi k này là thu hp khong cách v công ngh và
kinh t vi Hoa K.
- Nhp khu công ngh công nghip
Sau Chin tranh Thgii ln th hai, công ngh hin i  phát trin công nghip
c nhp khu t các nn kinh t tiên tin. Sn xut công nghip  tng trng vi
tc  hàng nm hn 20% vào cui nhng nm 1950, ngành công nghip ô tô và
in t ca Nht Bn  t c thành công toàn cu. Các doanh nghip Nht Bn
cng i mi và ci tin công ngh nhp khu, dn n s phát trin ca mt s sn
phm mi.
- u t nghiên cu và phát trin do khu vc t nhân dn dt
Nhng ci tin công ngh bn a nêu trên  c thc hin bi các công ty t nhân
u t vào NC-PT. Các công ty tnhân thành lp các phòng thí nghim nghiên cu
ni b c gi là “phòng thí nghim nghiên cu trung tâm”. Trong khi mt s tin
b công ngh  c thc hin thông qua n lc phát trin công ngh riêng ca
Nht Bn, các phòng thí nghim công nghip ch yu tp trung vào vic ci thin
JSTPM Tp 13, S 2, 2024
21
các công nghhin có hoc nhp khu. Nhng n lc ca h c h tr bi các
chính sách ca B Thng mi và Công nghip Quc t. Ban u, h bo v các
ngành công nghip non tr khi cnh tranh nc ngoài và h tr xut khu cho n
khi các nhà sn xut phát trin kh nng i mt vi cnh tranh toàn cu.
- Cng c khung t chc và u t cho khoa hc, công ngh và i mi sáng to
Vào nhng nm 1950, mt t chc hành chính toàn din v KH&CN  c thành
lp theo yêu cu ca Liên oàn Doanh nghip Nht Bn. Nm 1956, C quan
KH&CN Nht Bn c thành lp ti Vn phòng Th tng nhm thúc y nghiên
cu, gim s ph thuc vào công ngh nc ngoài và tng cng liên kt gia khi
nghiên cu và khi công nghip. Nm 1959, Hi ng KH&CN c thành lp 
hng dn chính sách KH&CN quc gia toàn din.
Vào gia nhng nm 1960, trng tâm  c chuyn sang phát trin nng lc công
ngh bn a. Chính ph  phi u t phát trin nng lc nghiên cu. Nm 1966,
vi mc ích to ra nhng t phá v công ngh và tác ng lan ta, Chính ph 
trin khai “h thng nghiên cu và phát trin công nghip quy mô ln”, c gi là
“d án ln”, tài tr chi phí và gánh chu ri ro ca các hot ng nghiên cu công
nghip quy mô ln. Chính ph  chn các lnh vc u tiên, tr cp cho các công ty
t nhân phát trin công ngh và hng dn n lc ca các doanh nghip t nhân,
trng i hc và phòng thí nghim quc gia hng ti các ngành công nghip y
trin vng.
- Phát trin ngun nhân lc
Vn nhân lc là mt yu t quan trng  h tr nn kinh t sau chin tranh. Giáo
dc bt buc c m rng n các trng trung hc c s cung cp giáo dc ngh
nghip. Chính ph cng m rng và ci thin giáo dc i hc.
2.2. Hàn Quc (giai on 1960 - 1990)
Vào nhng nm 1960, chính sách ca Hàn Quc  chuyn hng sang chin lc
tng trng cao, nh hng công nghip hóa và da vào xut khu, dn n tng
trng kinh t. Chính sách da vào xut khu to áp lc lên các công ty trong nc
 ci thin nng sut và duy trì kh nng cnh tranh trên th trng quc t, và áp
lc này  thúc y h y nhanh vic hc hi công ngh. S phát trin kinh t tip
tc tng tc trong nhng nm 1970. Sphát trin ca các ngành công nghip nng
và hóa cht dn n s a dng hóa và tng nhu cu công ngh. Hàn Quc  vt
qua mt s thách thc kinh t thông qua vic phát trin nng lc NC-PT trong nc
 duy trì mc tng trng kinh t cao trong nhng nm 1980.
2.2.1. Nhp khu t liu sn xut, cp phép công ngh và hp ng sn xut thit b
gc  xây dng nng lc công nghip
v th là nc công nghip hóa sau, Hàn Quc  bit tn dng “li th i sau”
thu thp, tích ly các thông tin, c bit là thông tin công ngh t các quc gia phát
trin  h tr cho hot ng sn xut, kinh doanh trong các ngành công nghip.
Trong giai on này, Hàn Quc  hình thành sách lc, theo ó, mt mt tp trung
22 Chính sách khoa hc và công ngh trong quá trình công nghip hóa t nc:…
ngun lc  nhp khu công ngh, thit b, u tiên các công ngh tNht Bn và
Hoa K, mt khác  có th nhanh chóng tip thu, tin ti t ch v công ngh trong
thi gian ngn nht các chính sách h tr nghiên cu - trin khai trong hot ng
công nghip và thúc y vic ph bin, khuch tán công ngh cng c trin khai
ng b. i vi nhp khu công ngh, thit b, trong giai on t nm 1962 - 1986,
Hàn Quc  tip nhn t nc ngoài thông qua các kênh: (i) u t trc tip nc
ngoài vi tng giá tr là 3,6 t USD, trong ó t Hoa K và Nht Bn chim hn
80%; (ii) Nhng quyn công ngh có giá tr 1,75 t USD, trong ó t Hoa K và
Nht Bn chim 75%; (iii) Nhp khu thit b, máy móc gn kèm công ngh t
126,4 t USD, trong ó nhp t Hoa K và Nht Bn chim 50% (Yun. 2007).
to iu kin thun li cho hot ng tip thu và tin ti t ch công ngh trong
các ngành công nghip u tiên, Hàn Quc  hình thành hàng lot các chng trình
quc gia vi s h tr trên nhiu phng din t Chính ph, c th nh:
- Chng trình phát trin công ngh nn trong công nghip (Industrial Generic
Technology Development Program) nhm huy ng s tham gia ca các c s
nghiên cu, phòng thí nghim kt hp vi các doanh nghip công nghip nghiên
cu v các công ngh có tính nng chung  tin ti thay th nhp khu. Chng
trình này có trng tâm là thay th nhp khu công ngh ngun t Nht Bn trong
lnh vc in t và máy công nghip;
- Chng trình nghiên cu trng im quc gia (National R&D Program) tp trung
nghiên cu gii quyt các vn  vcông ngh mà Hàn Quc cha th làm ch
c. Mc tiêu ca Chng trình này là v lâu dài s thc hin ni a hóa các
chi tit, b phn máy công nghip, phát trin các vt liu mi, thit k bán dn,
phát trin các máy tính siêu nh, công ngh tit kim nng lng, ni a hóa
ngun nhiên liu nng lng ht nhân,...;
- Chng trình nghiên cu tiên tin (Highly Advanced National R&D Program)
hng n mc tiêu nâng tm nng lc công ngh ca Hàn Quc lên ngang vi
các nc G7 (vì l ó Chng trình này còn có tên gi là G-7). Các ni dung ca
Chng trình này gm 2 phn: các d án nhm phát trin công ngh sn phm
(ví d nh: hóa cht, dc phm mi, HD tivi, h thng các dch v ni dung s
kt hp bng thông rng,...); các d án phát trin công ngh ch cht (ví d nh
phát trin mch tích hp cc ln VLSI, các h thng sn xut hin i, công ngh
môi trng, vt liu sinh hc có chc nng mi,...). Chính nh thông qua Chng
trình này Hàn Quc  t ch c công ngh to các sn phm nh HD Tivi hay
DRAM;
- Chng trình phát trin sn phm Hàn Quc t ng cp th gii (the World
Class Korean Products program) tp trung h tr 59 doanh nghip  phát trin,
nâng tm cht lng cho 27 sn phm c la chn. Thông qua Chng trình
này, Chính ph s có nhng h tr tài chính và các khuyn khích khác nhm nâng
cao cht lng và kh nng cnh tranh ca các sn phm thng hiu Hàn Quc
thông qua các ng dng công ngh mi và chin lc tip th vào th trng quc
t;
JSTPM Tp 13, S 2, 2024
23
- Chng trình Thng mi hóa công ngh mi (the New Technology
Commercialization Program) vi mc tiêu h tr tài chính cho các hot ng NC-
PT và thng mi hóa các công ngh do Hàn Quc t phát trin. Các công ngh
này c Chính ph cp chng nhn là “Công ngh ca Hàn Quc” hay “Công
ngh mi”;
- Chng trình h tr khi to doanh nghip da vào công ngh (the Spin-off
support program) bao gm các hình thc h tr v tài chính, qun l và k thut
cho các i tng là nhà nghiên cu, cá nhân có sáng ch công ngh khi to
doanh nghip mi.
2.2.2. Xây dng mng li h tr ph bin công ngh
Vic ph bin các công nghsau khi  c nhp khu, thích nghi và làm ch gia
các doanh nghip và trong ngành công nghip có vai trò quan trng không kém vic
tng cng nhp khu và làm ch công ngh. Nu mt doanh nghip nm gi riêng
công ngh s ch mang n nhng thun li ban u do s c quyn nhng v lâu
dài không mang li nhiu li ích kinh t cng nh óng góp vào phát trin nng lc
công ngh ca ngành.
Chính ph Hàn Quc cng  có nhng can thip cn thit  to lp các kênh ph
bin công ngh thay cho thói quen chim dng và c quyn khai thác công ngh
ca doanh nghip. S can thip này  to lp nên môi trng hc hi công ngh và
cnh tranh lành mnh gia các doanh nghip trong các ngành. Nm 1973, Hàn Quc
ban hành o lut v các hot ng t vn k thut trong doanh nghip (the
Engineering Service Promotion Law). Theo o lut này, các d án có liên quan n
t vn k thut, công ngh dù là ca bt k ch u t là ngi nc ngoài hay trong
nc thì phi u tiên k hp ng vi các công ty t vn k thut trong nc trc,
các công ty tvn nc ngoài nu có cng ch óng vai th yu. Mc ích chính ca
o lut này là nhm to iu kin và ng lc cho các công ty t vn k thut trong
nc nhanh chóng hc hi kinh nghim các ng nghip nc ngoài  có  nng
lc thc hin các nhim v c giao  trong nc. n giai on nhng nm 1980,
Chính ph  hình thành mt mng li vi s tham gia ca các t chc nhà nc,
các vin nghiên cu công và vin nghiên cu ca doanh nghip vi chc nng h tr
các doanh nghip ph bin công ngh. Mng li này bao gm: C quan Tin b
Công nghip ca Chính ph, Vin Công ngh Công nghip Quc gia, Trung tâm
Nng sut, Vin Thit k và óng gói sn phm công nghip, Hip hi Tiêu chun
Hàn Quc, Vin Nghiên cu ca các doanh nghip công nghip, Vin Khoa hc và
Công ngh Hàn Quc (KIST), Vin Ch to máy và công c Hàn Quc (KIMM),...
2.2.3. u t cho nghiên cu và phát trin trong nc, xây dng th ch
Vào cui nhng nm 1970, trng tâm chính sách  chuyn sang xây dng nng lc
công ngh trong nc duy trì kh nng cnh tranh công nghip. Ch ngha bo h
công ngh  các nn kinh t tiên tin và thâm nhp vào công ngh ngày càng tinh vi
là ng lc chính ca s thay i này. C Chính ph và các tp oàn u bt u u
t vào phát trin công ngh. Các công ty t nhân bt u hot ng NC-PT vi s
h trca Chính ph và tham gia vào nhiu d án NC-PT quc gia do Chính ph
thúc y.