CH
NG 4
ƯƠ
B O HI M Ể
Ả
B môn tài chính doanh nghi p
ệ
ộ
CÁC N I DUNG C A CH
NG
Ộ
Ủ
ƯƠ
ấ ể ề ề ả
ả ể ế ủ ự ầ
ả ể t khách quan c a b o hi m ứ
ả ể
ả ể
• • • • • • • ệ ắ ạ
ộ
c b n c a h p đ ng BHKD ợ ủ ồ
ả
• • • • ệ ặ ắ ạ
ộ
B môn tài chính doanh nghi p
ệ
ộ
• 5.1 Nh ng v n đ chung v b o hi m ữ 5.1.1 Khái ni mệ 5.1.2 S c n thi 5.1.3 Các hình th c b o hi m 5.1.4 Vai trò c a b o hi m ủ 5.2 B o hi m kinh doanh (BHKD) 5.2.1 Khái ni m, đ c đi m và nguyên t c ho t ể ặ đ ng c a BHKD ủ 5.2.2 Các y u t ế ố ơ ả 5.2.3 Phân lo i BHKD ạ 5.3 B o hi m xã h i (BHXH) ộ ể 5.3.1 Khái ni m, đ c đi m và nguyên t c ho t ể đ ng c a BHXH ủ 5.3.2 N i dung ho t đ ng c a BHXH ộ ạ ộ ủ
5.1 Nh ng v n đ chung v b o hi m
ề ả
ữ
ể
ề
ấ
• •
ả
ể
ứ
ủ
ự ữ ề
ủ
ằ
ờ ố
ủ
ả
ấ
c di n ra bình th
ng.
ễ
ệ
ể
ạ
ả
ộ
ng di n tài chính ế ệ
ứ ắ
ề
ớ
ươ g n li n v i các quan h kinh t phân ph i và s d ng qu b o hi m.
5.1.1 Khái ni mệ ng th c x lý r i ro ồ : b o hi m là ph Theo quan đi m c ng đ ng ử ươ ộ ể thông qua viêc d tr đ phòng r i ro, chuy n giao, phân tán r i ro ể ủ nh m đ m b o cho quá trình tái s n xu t và đ i s ng c a con ng i ả ả ườ trong xã h i đ ườ ộ ượ • Đ ng trên ph : b o hi m là m t ph m trù tài chính phát sinh trong qua trình hình thành, ể
ỹ ả
ử ụ ố • M t cách t ng quát:
ộ
ổ
i hình thái giá tr
ả
ể
ệ ố
ị phát
ướ ả
c a con ng
ệ ử ụ ờ ố
ế d ể nh m ằ đ mả b o ả y b o hi m ộ ượ i trong xã h i đ c ườ ngườ trong đi u ki n có nh ng bi n c b t ố ấ
ữ
ệ
ế
ề
B o hi m là h th ng các quan h kinh t sinh trong quá trình t o l p và s d ng qũ ạ ậ cho quá trình tái s n xu t và đ i s ng ả ủ ấ n đ nh và phát tri ển bình th ổ ị . i x y ra l ợ ả
B môn tài chính doanh nghi p
ệ
ộ
5.1.2. S c n thi
ế
quan c a b o hi m
ả
ự ầ ủ
t khách ể
• Xu t phát t ấ
ộ
ủ
• Xu t phát t ấ
nh ng r i ro trong cu c ừ ữ s ng con ng i ườ ố nh ng r i ro phát sinh ữ ừ trong lĩnh v c s n xu t kinh doanh ự ả vai trò th c hi n ch c ứ ừ
ệ
• Xu t phát t ấ
ề
ả
ủ ấ ự t vĩ mô c a Nhà năng qu n lý, đi u ti ủ ế c trong n n kinh t ng th tr n ế ị ườ ề
ướ
B môn tài chính doanh nghi p
ệ
ộ
• Theo hình th c t n t
5.1.3. Các hình th c b o hi m trong n n kinh t ả ứ ể ề ế
ứ ồ ạ ủ
i c a qu b o hi m ỹ ả
ể
– T b o hi m: ả ể
ắ ể ứ ỹ ự ữ là hình th c b o hi m các ch th ủ ể ữ
ể ả
là hình ể
ấ ể ả ự ả ể thành l p các qu d tr riêng đ bù đ p nh ng t ậ ự t n th t có th x y ra. ổ – B o hi m thông qua các t ả ể ứ ứ ổ ủ ể
ch c b o ể ổ
ặ
ể ả ủ ữ ể
ả ố ể ị • Theo m c đích ho t đ ng ch c b o hi m: ả th c b o hi m mà các ch th tham gia s ẽ chuy n giao phân tán r i ro cho các t ả ứ ủ hi m mà b n thân không mu n ho c không đ ủ kh năng đ có th gánh ch u nh ng r i ro đó ạ ộ
ụ – B o hi m kinh doanh ể – B o hi m xã h i ộ ể
B môn tài chính doanh nghi p
ệ
ộ
ả ả
5.1.4. Vai trò c a b o hi m trong n n kinh t
ủ
ề
ể
ả
ế
• B o hi m góp ph n n đ nh s n xu t kinh ầ ổ
ể
ả
ả
ị
ấ c nh ng ữ
ướ
ổ
ờ ố
ờ
doanh và n đ nh đ i s ng XH tr ị r i ro b t ng . ấ ủ ể ả
• B o hi m góp ph n thi ộ
ầ ỗ ợ
t l p h th ng an ế ậ ệ ố toàn xã h i, h tr và th c hi n các bi n ự pháp đ phòng, ngăn ng a, h n ch t n th t. ừ
ệ ế ổ
ệ ạ
ấ • B o hi m góp ph n cung ng v n cho phát
ề ể
ứ
ố
tri n kinh t
ả ể
ế
ầ xã h i. ộ
B môn tài chính doanh nghi p
ệ
ộ
5.2 B o hi m kinh doanh (BHKD)
ể
ả
ể
ạ ộ
ệ t c ho t đ ng c a BHKD ắ
• 5.2.1 Khái ni m, đ c đi m và nguyên ặ ủ • 5.2.1.1 Khái ni m ệ • 5.2.1.2. Đ c đi m
ể
ặ
B môn tài chính doanh nghi p
ệ
ộ
5.2.1.1 Khái ni mệ
ả ể ứ ể
ả ứ • B o hi m kinh doanh là hình th c b o hi m do các t ể
ế ủ ể ự
ơ ở ả ể ử ụ ộ ể ạ ể
ườ ữ
B môn tài chính doanh nghi p
ệ
ộ
ng đ ổ ch c kinh doanh b o hi m ti n hành trên c s huy ả đ ng s đóng góp c a các ch th tham gia b o hi m ủ đ t o l p qu b o hi m, phân ph i và s d ng ố ỹ ả ậ chúng nh m b i th ng nh ng t n th t cho các đ i ằ ố ấ ồ c b o hi m khi các s c b o hi m x y ra. t ể ượ ượ ổ ự ố ả ể ả ả
5.2.1.2. Đ c đi m
ể
ặ
ng
ướ
• Ho t đ ng c a b o hi m kinh doanh h ể ả i nhu n.
t
ậ
ừ ấ
ủ ạ ộ i m c tiêu l ợ ụ ớ ể ả ừ ấ ồ ị
c khi r i ro
• B o hi m kinh doanh v a mang tính ch t b i ấ ồ hoàn v a mang tính ch t không b i hoàn ồ ế ố ủ c v th i gian, không ượ
• Tính ch t b i hoàn c a BHKD là y u t ướ ể
ề ờ ị
ủ
ng l n h n
ớ
ơ
không xác đ nh tr gian và ch có th xác đ nh đ th c t ự ế ườ ứ r t nhi u so v i m c phí b o hi m ể ấ
• M c đ b i hoàn c a BHKD th ớ
ỉ đã x y ra ả ộ ồ ề
ủ ứ
ả
B môn tài chính doanh nghi p
ệ
ộ
5.2.1.3. Nguyên t c ho t đ ng
ạ ộ
ắ
•
ủ
i cho ng
c ướ i tham
ả
ế
ườ
ề ợ
ố
ố
• • •
ể
ả
ị
Nguyên t c ho t đ ng c a BHKD tr ạ ộ ắ h t là b o đ m quy n l ả gia b o hi m ể ả Nguyên t c l y s đông bù s ít ắ ấ Nguyên t c sàng l c r i ro ọ ủ ắ Nguyên t c đ nh phí b o hi m ph i trên ắ ả c s giá c a các r i ro. ủ ơ ở
ủ
B môn tài chính doanh nghi p
ệ
ộ
5.2.2 Các y u t
ủ
ợ
ồ
c b n c a h p đ ng ế ố ơ ả BHKD
• 5.2.2.1 Các bên liên quan trong h p đ ng
ợ
ồ
ể
ả
ể
ả • Ng • Ng • Ng • Ng
b o hi m ể ể i b o hi m ườ ả i tham gia b o hi m ườ i đ c b o hi m ả ườ ượ c ch đ nh b o hi m i đ ỉ ườ ượ
ể
ả
ị
B môn tài chính doanh nghi p
ệ
ộ
5.2.2 Các y u t
ế ố ơ ả
c b n c a h p đ ng BHKD ợ
ủ
ồ
ả
ể
ể
ạ
ả
ủ ể
ả ạ
• 5.2.2.4 Giá tr b o hi m và s ti n b o hi m ể
ố ề
ể
ả
• 5.2.2.2 Đ i t ng b o hi m ố ượ • 5.2.2.3 R i ro b o hi m và tai n n b o hi m ể ả ủ – R i ro b o hi m ả – Tai n n b o hi m ể ị ả – Giá tr b o hi m ể ị ả – S ti n b o hi m ể
B môn tài chính doanh nghi p
ệ
ộ
ố ề ả
5.2.2 Các y u t
ủ
ợ
ồ
c b n c a h p đ ng ế ố ơ ả BHKD
• 5.2.2.5 B o hi m phí ả ể • 5.2.2.6 Các ch đ b o đ m b o hi m ế ộ ả
ể
ả
ả
B môn tài chính doanh nghi p
ệ
ộ
5.2.3 Phân lo i b o hi m kinh doanh
ạ ả
ể
ng b o hi m
ể
ả
ố ượ ả
• Căn c vào đ i t ứ – B o hi m tài s n ể – B o hi m con ng ể – B o hi m trách nhi m dân s ể
• Căn c vào tính ch t ho t đ ng
i ườ ệ ả ả ả
ứ
ấ
ự ạ ộ
B môn tài chính doanh nghi p
ệ
ộ
– B o hi m b t bu c ộ ể ắ – B o hi m t nguy n ệ ự ể ả ả
5.3. B o hi m xã h i ộ ể
ả
ch c BHXH ti n hành
ể
ổ
ứ
ế
• 5.3.1.1 Khái ni mệ ả ộ
ự
ủ ố
ỹ
ơ ở ể ạ ậ ắ
ườ
ộ
ể
ậ
ử ụ i lao ả
ầ ặ
ữ
ủ
ọ
ặ
BHXH là hình th c b o hi m do t ứ d a trên c s huy đ ng s đóng góp c a các ch th ủ ể ự liên quan đ t o l p qu BHXH, phân ph i và s d ng chúng đ bù đ p m t ph n thu nh p cho ng đ ng và gia đình h khi g p nh ng r i ro làm gi m ho c m t thu nh p t
lao đ ng
ậ ừ
ộ ấ
ộ
B môn tài chính doanh nghi p
ệ
ộ
5.3.1.2 Đ c đi m
ể
ặ
ụ ủ
i c a ng i vì quy n l không vì m c tiêu l i ợ i ườ ụ ề ợ ủ
ậ ộ
ấ ồ
ệ
ầ
ế ộ ư i v a mang tính ch t b i hoàn, v a
c chia làm hai • M c đích ho t đ ng c a BHXH ạ ộ nhu n mà mang tính phúc l ợ lao đ ng và c a c c ng đ ng. ủ ồ ả ộ • Vi c phân ph i s d ng quĩ BHXH đ ố ử ụ ượ
ự ế ộ
ấ ồ
ạ ừ
mang tính ch t không b i hoàn.
ấ
i và phát tri n c a BHXH ph thu c vào đi u
ồ ủ
ệ ph nầ : – Ph n th c hi n ch đ h u mang tính ch t b i hoàn – Các ch đ còn l ừ
ụ ộ
ề , trong ể ế xã h i ộ c a m i qu c gia ủ ố ỗ ể
B môn tài chính doanh nghi p
ệ
ộ
• S t n t ự ồ ạ ki n phát tri n kinh t ệ t ng th i kỳ ừ ờ
5.3.1.3 Nguyên t c ho t đ ng
ạ ộ
ắ
•
ồ ạ ộ ậ
ả ả
•
ỹ
ng xuyên và đ u đ n trong ề
ườ
ặ
ộ .
ờ
•
ả ượ
ả
ỗ
i
c Nhà n c b o h , tr ướ ộ ợ ướ có nh ng thay đ i c ổ ữ ng t ả
ưở
ộ
ớ
- BHXH là 1 quĩ t n t i đ c l p, thu chi quĩ ph i đ m b o cân đ i, trong quá trình ho t ạ ố ả đ ng ph i b o toàn và phát tri n quĩ đ đ m ể ể ả ộ ả ả i lao đ ng. i cho ng b o quy nề l ộ ườ ả ợ ph i có nghĩa v đóng góp - Ng i lao đ ng ụ ả ộ ườ m t ph n thu nh p c a mình vào qu BHXH ộ ủ ậ ầ m t cách th ộ su t th i gian lao đ ng ố - Quĩ BHXH ph i đ giúp m i khi Nhà n chính sách kinh tế xã h i làm nh h cân đ i thu chi quĩ BHXH.
ố
B môn tài chính doanh nghi p
ệ
ộ
5.3.2 N i dung ho t đ ng c a BHXH
ạ ộ
ủ
ộ
5.3.2.1 Đ i t ủ
• • : ng tham gia c a BHXH Đ i v i lo i hình BHXH b t bu c ắ ộ , đ i tý ng p ố ợ ỏ
ụ
• ố ượ ố ớ ạ ồ ườ ợ ộ ộ ồ ệ
ợ ộ ở
ế
ch c kinh t ự khác ệ
d ng bao g m: i lao đ ng làm vi c theo h p đ ng lao đ ng có - Ng th i h n t 3 tháng tr lên và h p đ ng lao đ ng không xác ồ ờ ạ ừ đ nh th i h n trong các DNNN, các t ổ ứ ờ ạ ị (DNTN, cty TNHH,..), các c quan hành chính, s nghi p, ơ các t ộ
• ộ ch c s d ng lao đ ng khác. ổ ứ ử ụ - Cán b , công ch c, viên ch c theo Pháp l nh cán b ộ ứ ứ ệ
• i lao đ ng làm vi c theo h p đ ng có th i h n ườ ồ ợ
công ch c.ứ - Ng ờ ạ ệ i 3 tháng, khi h t h n h p đ ng mà v n ti p t c làm ế ụ ợ ồ
ộ
• ế ợ i lao đ ng đ ộ ặ ườ ượ
ọ c mà v n h ng trong và ngoài n ề ng ho c ng ti n l ự ậ ẫ ưở ề ươ ướ
B môn tài chính doanh nghi p
ệ
ộ
• ộ d ẫ ướ ế ạ vi c ho c giao k t h p đ ng lao đ ng m i. ồ ớ ệ c đi h c, th c t p, công tác, đi u - Ng d ưỡ ặ ti n công. ề - ….
ố ớ
ụ
5.3.2.1 Đ i t ố ượ ủ
ố ớ ạ
ộ
ộ
i làm ngh t
do: bác s , lu t s , nh ng ng
i buôn
- Đ i v i lo i hình BHXH t đ i t ố ượ BHXH: Nh ng ng ữ
ề ự
ậ ư
ữ
ỹ
ườ
ỏ
Nh ng công vi c theo mùa v ho c công vi c có tính ch t t m
bán nh , th th công, nông dân... ụ ặ
ấ ạ
ệ
ườ ợ ủ ệ
ng tham gia c a BHXH : c áp d ng đ i v i các ệ : đ nguy n ượ ự ng lao đ ng không thu c ph m vi b t bu c tham gia ắ ạ ộ
ể
ạ
ệ : đó là công dân ợ
ệ
ợ
ồ ặ
ồ
ộ ị đ m i hai tháng đ n ba m i sáu tháng v i
ặ ờ ạ ươ
ế
ữ th i khác. ờ - Đ i v i lo i hình b o hi m th t nghi p ố ớ ấ ả t Nam làm vi c theo h p đ ng lao đ ng ho c h p đ ng làm Vi ồ ệ vi c mà các h p đ ng này không xác đ nh th i h n ho c xác ệ ợ đ nh th i h n t ớ ị ng ườ ử ụ
ờ ạ ừ ủ ườ ộ i s d ng lao đ ng
B môn tài chính doanh nghi p
ệ
ộ
ể ể
các ngu n sau: ng, th
5.3.2.2 Thu - chi B o hi m xã h i ộ * Hình thành qu b o hi m t ừ ằ
• • • Thu t • Thu t
ả ỹ ả ườ ộ ườ ử ụ
ừ ừ
ồ i lao đ ng đúng b ng 7% ti n l ề ươ i s d ng lao đ ng đúng b ng 21% so v i t ng ằ ộ ng c a nh ng ngý i tham gia BHXH trong đ n.
ng ưở ớ ổ ơ
ữ
ờ
ủ
ng ng qu ti n l ỹ ề ươ • Các ngu n thu khác: ồ •
+ Ngân sách Nhà n
ỗ ợ ể ả
ự
ệ
•
c h tr đ đ m b o th c hi n các ả ướ i lao đ ng. ộ vi c th c hi n các ph ừ ệ
ng án b o toàn ả
ươ
ự
ệ
ch đ đ i v i ng ế ộ ố ớ ề ể
ỹ
•
các ngu n tài tr , vi n tr c a các t
ch c và cá
+ Thu t
ợ ủ
ệ
ợ
ổ
ứ
ừ
c...
ườ + Ti n lãi thu t và phát tri n qu BHXH ồ ướ ể
ộ
nhân trong và ngoài n * S d ng qu b o hi m xã h i: ỹ ả ế ộ
ỹ ự
ỹ
• ử ụ • Chi tr các ch đ ả • Chi cho b máy BHXH ộ • Chi trích l p qu d phòng ậ • Chi đ đ u t phát tri n qu ể ầ ư • Chi khác
ể B môn tài chính doanh nghi p
ệ
ộ
ng 5
Câu h i th o lu n ch ả
ỏ
ậ
ươ
• i c a BH trong ự ồ ạ ủ
t y u khách quan. ề
• ữ
• ể
- xã ế ủ ạ ộ ặ ố ớ ề
ươ
• •
- xã ng m i cao? ạ ể ặ ố ớ ề ạ ộ ủ ế
Ệ
(ĐHTM) ề ệ Ả ế
• • • (ĐHKT ề ệ ậ
ậ
B môn tài chính doanh nghi p
ệ
• • 1. B o hi m là gì? CMR s t n t ể ả là m t t n n kinh t ế ộ ấ ế 2. Phân tích các đi m gi ng và khác nhau gi a ố ể BHRR và BHXH. 3. BHRR là gì? Phân tích các đ c đi m và nguyên t c ho t đ ng c a BHRR đ i v i n n kinh t ắ h i.ộ 4. CMR BHRR mang tính th 5. BHXH là gì? Phân tích các đ c đi m và nguyên t c ho t đ ng c a BHXH đ i v i n n kinh t ắ h i.ộ TÀI LI U THAM KH O 1. Giáo trình Lý thuy t tài chính ti n t 2. Giáo trình: Nh p môn Tài chính ti n t TPHCM) 3. Lu t BHXH 2006 4…. ộ
