LUẬN VĂN:
Chương trình Dân tộc và Miền núi trên
sóng Đài Truyền hình Việt Nam
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Nước Việt Nam, hiện có 53/63 tỉnh, thành có dân tộc thiểu số cư trú, với hơn mười
triệu người, sống rải rác ở 3/4 lãnh thổ, lại ở vào những vị trí chiến lược quan trọng trong
quốc phòng và phát triển kinh tế. Nơi tập trung đông đồng bào dân tộc thiểu số nhất là:
Vùng Tây Bắc, Tây Nguyên, Tây Nam Bộ, miền Trung. Đây là những vùng thiếu thông
tin trong thời đại bùng nổ thông tin và hiện đang bị tranh chấp thông tin.
Thực tế cho thấy, trên mạng internet hiện có rất nhiều các trang web phản động
của các thế lực thù địch ở nước ngoài lập ra nhằm mục đích bôi xấu, hạ bệ lãnh tụ, xuyên
tạc chính sách, đường lối của Đảng và Nhà nước, kích động quần chúng nhân dân, nhất là
đồng bào dân tộc thiểu số ly khai, chống lại Nhà nước. Điển hình là vụ xúi giục hình thành
nhà nước Đề Ga ở Tây Nguyên. Mặc dù Nhà nước đã thiết lập những bức tường lửa ngăn
chặn, nhưng chiến dịch "chuyển lửa về quê hương" với tần xuất ngày càng dày khiến
không ít thanh thiếu niên, người dân bi quan, không tin tưởng vào chế độ. Đặc biệt do
phần lớn đồng bào dân tộc thiểu số học vấn thấp, hiểu biết còn hạn hẹp nên họ đã thành
đối tượng để các thế lực xúi giục, kích động hơn cả. Trước tình hình phức tạp như vậy, với
tư cách là một trong những cơ quan báo chí chính thống, có trách nhiệm tuyên truyền, phổ
biến chủ trương chính sách của Nhà nước cho đồng bào hiểu không tin theo kẻ xấu phá
hoại khối đại đoàn kết dân tộc, trách nhiệm của Đài Truyền hình Việt Nam nói chung Ban
truyền hình Tiếng Dân tộc nói riêng càng khó khăn và nặng nề. Vì vậy, nâng cao nhận thức
chính trị của người làm báo và sự cần thiết phải đổi mới, nâng cao chất lượng thông tin là
yêu cầu cấp bách đối với báo chí nói chung, trong đó có Đài Truyền hình Việt Nam, trước
xu thế cạnh tranh và đa loại hình báo chí.
Nhận thức rõ được tầm quan trọng của công tác dân tộc trong tình hình mới, Nghị
quyết Hội nghị lần thứ VII Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa IX nêu rõ:
Vấn đề dân tộc và đại đoàn kết dân tộc là vấn đề chiến lược cơ bản, lâu
dài, đồng thời cũng là vấn đề cấp bách hiện nay của cách mạng Việt Nam.
Phát triển toàn diện chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội và an ninh quốc
phòng trên địa bàn vùng dân tộc và miền núi; gắn tăng trưởng kinh tế với giải
quyết các vấn đề xã hội, thực hiện tốt chính sách dân tộc; quan tâm phát triển,
bồi dưỡng nguồn nhân lực; chăm lo xây dựng đội ngũ cán bộ dân tộc thiểu số;
giữ gìn và phát huy những giá trị, bản sắc văn hóa truyền thống các dân tộc
thiểu số trong sự nghiệp phát triển chung của cộng đồng các dân tộc Việt Nam
thống nhất [ ].
Thời gian qua, cùng với nhiều phương tiện thông tin đại chúng, Đài Truyền hình Việt
Nam đã tham gia tích cực vào công tác tuyên truyền, chuyển đổi cơ cấu kinh tế trên địa bản cả
nước nói chung và đồng bào các dân tộc miền núi nói riêng trong thời kỳ mới, tạo tư tưởng
xuyên suốt trong nhân dân về nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội thời kỳ hội nhập kinh tế
quốc tế; đồng thời làm cho cán bộ đảng viên, nhân dân, đặc biệt là vùng đồng bào dân tộc
thiểu số thấy rõ được những cơ hội và thách thức, âm mưu "diễn biến hòa bình" của các thế
lực thù địch trên các lĩnh vực của đời sống xã hội. Báo chí đã góp phần thúc đẩy thu hút đầu
tư, quảng bá những tiềm năng, thế mạnh của vùng dân tộc và miền núi.
Nghị quyết Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa IX về
công tác dân tộc nêu mục tiêu cụ thể đến năm 2010:
... Phấn đấu 90% đồng bào được xem truyền hình; 100% được nghe đài
phát thanh; các giá trị bản sắc văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc thiểu số
sẽ được bảo tồn và phát triển.
... Tiếp tục thực hiện có hiệu quả các chương trình phủ sóng phát thanh
truyền hình: tăng thời lượng và nâng cao chất lượng các chương trình phát
thanh truyền hình bằng các tiếng dân tộc thiểu số…[ ].
Thực hiện nhiệm vụ trên, Đài Truyền hình Việt Nam không ngừng mở rộng, tăng
cường đầu tư phương tiện kỹ thuật, nhân lực, thời lượng phát sóng, đổi mới nâng cao chất
lượng chương trình truyền hình phục vụ đồng bào dân tộc miền núi là việc làm cần thiết và
luôn có tính thời sự.
2. Lý do lựa chọn đề tài
Trước bối cảnh hội nhập và phát triển chung của đất nước, thu hẹp khoảng cách
giàu nghèo giữa các vùng miền và bình đẳng trong thụ hưởng văn hóa và thông tin… là
một trong những mục tiêu mà Đảng và Nhà nước ta phấn đấu. Tuy nhiên, việc thông tin
tuyên truyền chưa đáp ứng được đòi hỏi của nhiệm vụ.
Vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi còn có những khó khăn về địa hình,
về điều kiện kinh tế, về trình độ nhận thức… Các thế lực thù địch luôn tìm cách lợi dụng
những khó khăn, hạn chế của đồng bào, những yếu kém, sai sót của các cấp, các ngành
trong nhận thức và tổ chức thực hiện công tác dân tộc ở vùng dân tộc, miền núi để kích
động chia rẽ, phá hoại khối đại đoàn kết toàn dân tộc, gây mất ổn định chính trị - xã hội…
Vì vậy, cùng với việc tuyên truyền đường lối chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà
nước đến với đồng bào, tuyên truyền phát triển kinh tế-xã hội, xóa đói giảm nghèo, xây
dựng đời sống mới, tăng cường đại đoàn kết dân tộc…báo chí còn có nhiệm vụ rất quan
trọng, đó là giúp đồng bào nâng cao ý thức cảnh giác với kẻ xấu, không làm theo những
điều trái pháp luật.
Đổi mới thông tin nói chung và đổi mới, nâng cao chất lượng thông tin phục vụ
đồng bào dân tộc thiểu số là một trong những yêu cầu cấp thiết hiện nay đối với Đài
Truyền hình Việt Nam. Trước hết cần đánh giá đúng thực trạng, tìm ra những ưu điểm,
nhược điểm; đồng thời, đề ra những giải pháp khắc phục, nâng cao hơn nữa chất lượng và
hiệu quả của thông tin tuyên truyền phục vụ đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, góp
phần thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Với lý do trên, chúng tôi chọn đề tài: "Chương trình Dân tộc và Miền núi trên
sóng Đài Truyền hình Việt Nam" làm luận văn Thạc sĩ khoa học báo chí tại Học viện Báo
chí và Tuyên truyền Hà Nội.
3. Lịch sử nghiên cứu đề tài
Những năm qua vấn đề dân tộc và miền núi đã được nhiều tác giả, nhiều công
trình nghiên cứu và tìm hiểu, nhưng ở mỗi góc độ, mỗi cách tiếp cận vấn đề khác nhau.
3.1. Các tài liệu của Hội thảo
Đối với Đài Truyền hình Việt Nam, vấn đề dân tộc và miền núi mới chỉ dừng lại ở
một vài khía cạnh nhỏ hẹp của một số buổi hội thảo và tổng kết năm. Liên quan đến đề tài
này, có một số cuộc hội thảo, tổng kết đáng chú ý như:
Nguyên Tổng Giám đốc Đài Truyền hình Việt Nam Hồ Anh Dũng có bài viết: "Sự
nghiệp phát triển truyền hình ở vùng dân tộc thiểu số" trong cuốn "Các dân tộc thiểu số
Việt Nam thế kỷ XX". Bài viết cho thấy sự cần thiết và dự báo khả năng đóng góp, tăng
cường đầu tư cho công tác thông tin tuyên truyền của Đài Truyền hình Việt Nam đối với
vùng dân tộc thiểu số trong tình hình mới.
Năm 2001, Hội thảo tổng kết "Tăng cường và đổi mới công tác thông tin phục vụ
đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi" do Bộ Văn hóa - Thông tin tổ chức. Hội thảo nặng
về đọc các báo cáo tham luận, tổng kết của những đại diện cơ quan báo chí. Hội thảo chưa
đi sâu bàn bạc, kiếm tìm giải pháp tăng cường đổi mới nội dung, hình thức, chất lượng của
đơn vị mình.
Năm 2007, Ủy ban Dân tộc đã tổ chức sơ kết đánh giá tiến độ thực hiện Quyết
định 975/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về việc cấp một số báo, tạp chí cho đồng bào
dân tộc thiểu số. Nhưng hội nghị mới chỉ dừng lại ở việc đánh giá mặt tốt, còn hạn chế về
nội dung và hình thức tuyên truyền, công tác phát hành đến đồng bào các dân tộc thiểu số.
3.2. Các luận văn Thạc sĩ
Năm 2001, Nguyễn Xuân An Việt có đề tài nghiên cứu luận án thạc sĩ: "Thông tin
về dân tộc miền núi trên VTV1- Đài Truyền hình Việt Nam". Luận văn đã khảo sát chương
trình về đề tài dân tộc miền núi của Đài Truyền hình Việt Nam trong 3 năm 1999-2001. Ở
công trình này, tác giả đưa ra các giải pháp cụ thể nâng cao chất lượng chương trình, nhằm
tăng cường hiệu quả thông tin về vấn đề dân tộc miền núi của Đài Truyền hình Việt Nam.