Đa dạng sinh học Vườn Quốc gia Hoàng Liên: Chuyên đề nghiên cứu

CHUYÊN ĐỀ 02: ĐA DẠNG SINH HỌC TRONG VQG HOÀNG LIÊN

Trần Thị Thanh Phòng Phát triển du lịch-Trung tâm GDMT Hoàng Liên Email: thanh.tranthi.hoanglien@gmail.com

• VÌ SAO CẦN PHẢI ĐỀ CẬP ĐẾN ĐA DẠNG SINH HỌC TRONG VQG HOÀNG LIÊN? • VQG HOÀNG LIÊN CÓ TÍNH CHẤT ĐA DẠNG SINH HỌC NHƯ THẾ NÀO?

Giới thiệu chung về chuyên đề

Mục tiêu bài học Sau bài học, các em học sinh có thể : • Hiểu biết về đa dạng sinh học trong

VQG Hoàng Liên

• Nâng cao nhận thức vai trò đa dạng sinh học từ đó góp phần nâng cao ý thức bảo tồn.

• Hiểu và hạn chế những tác động

tiêu cực đến đa dạng sinh học nơi mình sinh sống.

NỘI DUNG CHÍNH

• Những nét đặc trưng về tự nhiên và xã

hội của VQG Hoàng Liên

• Khái niệm và các cấp độ của đa dạng

sinh học

• Đa dạng sinh học trong VQG Hoàng

Liên

1. Nét đặc trưng Điều kiện tự nhiên, xã hội VQG Hoàng Liên

- Là nơi giao lưu của hai tiểu vùng khí hậu á nhiệt đới và ôn đới núi cao. Bởi vây mùa hè thường mát mẻ, mùa đông có băng tuyết.

Có

đông - đồng bào dân tộc sinh sống gắn bó lâu đời với các bản sắc văn hóa độc sinh đáo sống trong vùng đệm và vùng lõi

- Là nơi có địa hình hiểm trở, độ dốc lớn và chia cắt mạnh. Qua các kỳ tạo sơn đã hình thành hệ thống các đỉnh núi cao trên 1.000m, trong đó có đỉnh Fansipan cao 3.143m được ví như “nóc nhà” của Đông Dương.

5 Nguồn ảnh: Pixabay, www.pixabay.com

2. Khái niệm về đa dạng sinh học

ít nhất 25 định nghĩa về “đa dạng sinh học”. Có Theo Công ước Đa dạng sinh học khái niệm "Đa dạng sinh học" (biodiversity, biological diversity) có nghĩa là sự khác nhau giữa các sinh vật sống ở tất cả mọi nơi, bao gồm: các hệ sinh thái trên cạn, trong đại dương và các hệ sinh thái thuỷ vực khác, cũng như các phức hệ sinh thái mà các sinh vật là một thành phần,...; thuật ngữ này bao hàm sự khác nhau trong một loài, giữa các loài và giữa các hệ sinh thái.

Vai trò của đa dạng sinh học

Duy trì sự sống, cân bằng hệ sinh thái

Cung cấp lương thực, thực phẩm

Cung cấp nguồn dược liệu

Hàng rào bảo vệ thiên nhiên, điều hòa khí hậu

Phục vụ nhu cầu vui chơi, giải trí

Lưu giữ nguồn gen quý hiếm

Các cấp độ của đa dạng sinh học

Đa dạng hệ sinh thái

Đa dạng nguồn gen

Đa dạng loài

3. Đa dạng sinh học trong VQG Hoàng Liên

Theo đánh giá của các nhà khoa học, Vườn Quốc gia Hoàng Liên là một trong những trung tâm đa dạng sinh vật vào bậc nhất của Việt Nam, đặc biệt là hệ thực vật rừng.

là

tích VQG 67% diện Hoàng Liên rừng nguyên sinh ít bị tác động, trong đó có những đặc thù riêng của khu hệ thực vật phân bố theo độ cao và đặc thù về khí hậu

ĐA DẠNG TÀI NGUYÊN THỰC VẬT

1. §a d¹ng th¶m thùc vËt

2. Sù ®a d¹ng vÒ thµnh phÇn loµi

3. §a d¹ng vÒ c«ng dông

4. §a d¹ng c¸c loµi quý hiÕm

5. §a d¹ng nguån thùc vËt ®Æc h÷u

Đa dạng thảm thực vật VQG Hoàng Liên

• Kiểu rừng kín thường xanh mưa ẩ má nhiệt đới núi thấp tầng dưới

• Rừng kín, thường xnah mưa ẩm nhiệt đới vùng thấp

Độ cao dưới 700 m

• Phân bố ranh giới

Đông Nam VQG, thuộc xã Bản Hồ

Độ cao 700- dưới 1.700 m

• Hai kiểu phụ: • - từ 700 m – dưới 1.000 m: Thác Bạc, San Sả Hồ, Lao Chải, Tả Van, Thân Thuộc, Mường Khó

• từ 1.000 m tới dưới

1.700 m

Độ cao 1.700 - 2.400 m

• Kiểu rừng kín thường xanh á nhiệ t đới núi thấp tấng trên

• Kiể urừng thường

Độ cao trên 2.400 m

xanh ôn đới ẩm núi vừa tầng dưới, tập trung quanh đỉnh Fansipan và chóp một số đỉnh núi cao trên 2.700 m

Đa dạng loài thực vật

VQG Hoàng Liên có 2.847 loài thực vật bậc cao có mạch, thuộc 1.064 chi của 229 họ, trong 6 ngành thực vật. Cụ thể như sau:

Ngµnh thùc vËt Sè hä TV Sè chi TV Sè loµi TV

2. Th«ng ®Êt (Lycopodiophyta)

3. Méc tÆc (Equisetophyta)

1. KhuyÕt l¸ th«ng (Psilotophyta) 1 1 1

4. D¬ng xØ (Polypodiophyta) 27 108 401

5. H¹t trÇn (Pinophyta) 7 15 24

6. H¹t kÝn (Magnoliophyta) 191 936 2.389

Tæng céng 229 1.064 2.847

9 ĐA DẠNG LOÀI THỰC VẬT

SÁCH ĐỎ VN 66 LOÀI

32 LOÀI QUÝ HIẾM

Mang tên Sa Pa và Fansipan

Bách xanh, Vân Sam Fansipan, Thiết sam núi đá, Thông tre, Dẻ tùng, Đinh tùng…vv…

11 LOÀI NGUY CƠ TUYỆT CHỦNG CAO

2.847 LOÀI TV BÂC CAO CÓ MẠCH THUỘC 1.046 CHI CỦA 229 HỌ TRONG 6 NGÀNH TV

Tam thất, Trúc triết nhân sâm, HL chân chim, HL ô rô, Sa nhân, Thảo quả, Nâm cổ linh chi 6kg…vv…

700 LOÀI DÙNG LÀM THUỐC

Có 77 loài đã được định tên và lưu giữ tại TT BT, cứu hộ và pt sinh vật

TRÊN 100 LOÀI LAN

Đỗ Quyên ly, Đỗ Quyên huyền diệu, Đỗ Quyên silie…v.v...

30 LOÀI ĐỖ QUYÊN

25% các loài đặc hữu của Việt Nam, sở hữu nguồn gen quý hiếm bậc nhất

Chưa được xác định tên

1.500 MẪU TIÊU BẢN

10 họ đa dạng nhất hệ thực vật VQG Hoàng Liên

Tên Việt Nam Số loài % Số chi %

Tên họ

TT Họ Lan 1 Orchidaceae Họ Cà phê 2 Rubiaceae Họ Cúc 3 Asteraceae Họ Hoa hồng 4 Rosaceae Họ Cói 5 Cyperaceae Họ Đỗ quyên Ericaceae 6 7 Araliaceae Họ Nhân sâm 8 9

Họ Chè Họ Lúa

134 5,51 3,62 88 3,50 85 3,50 85 3,13 76 3,04 74 2,38 58 2,34 57 2,30 56

47 35 42 17 14 10 14 10 38

5,23 3,90 4,68 1,89 1,56 1,11 1,56 1,11 4,23

1,78

Họ Ráng đa túc 53

2,18

Theaceae Poaceae Polypodiacea e

10 họ đa dạng nhất (4,78% số họ) 766 31,50 243 27,06

Đa dạng về công dụng

Bảng các nhóm công dụng của thực vật Hoàng Liên

Công dụng

Tỷ lệ (%)

Số lượng (loài) 913 555 375

32,1% 19,5% 13,2%

stt 1 Làm thuốc 2 Lấy gỗ 3 Bóng mát, cây cảnh 4 Làm rau ăn 5 Lấy quả 6 Cho nhựa mủ 7 Cho ta nanh

150 71 51 45

5,3% 2.5% 1,8% 1,6%

Đa dạng về công dụng

Bảng các nhóm công dụng của thực vật Hoàng Liên

Công dụng

stt 8 Cho tinh dầu 9 Cho nhựa dầu, sáp 10 Cho vật liệu đan 11 Cho sợi, dây buộc 12 Làm phân xanh 13 Lấy củ 14 Lá lợp nhà 15 Cây cho mầu nhuộm 16 Lấy bột

Số lượng (loài) 48 31 28 28 25 20 11 11 11

Tỷ lệ (%) 1,7% 1,1% 1% 1% 0,9% 0,7% 0,4% 0,4% 0,4%

Đa dạng thực vật quý hiếm

SĐVN: 125 loài như Tam thất hoang, Hoàng Liên chân chim, Pơ mu, Mã Hồ, Thông đỏ bắc…

IUCN 2015: 24 loài: Vân sam fansipan, Đuôi ngựa, Gù hương, Lan hài xoắn, Bách xanh

CITES: 20 loài: Vân sam fansipan, Thông đỏ, các loài lan Hoàng thảo…

32NĐ-CP: Có 25 loài: Hoàng Liên chân gà, Vân sam fansipan…

Đa dạng nguồn thực vật đặc hữu

250 loài Phong lan, có loài đặc hữu của Việt Nam như như Hoàng thảo ngọc vạn, Thanh đạm tuyết ngọc, lan môi ẩn vàng rủ

Vương quốc Đỗ quyên Việt Nam với 30 loài Đỗ quyên với nhiều màu hoa, nhiều dạng sống

754 loài cây dược liệu quý hiếm như Tam thất, Hoàng liên, Giảo cổ lam…

Trên 40 loài của 22 họ thực vật mang tên Sa Pa và Phan Si Pan như Vân sam fansipan, Chân chim sapa

Các Loài Thực Vật Quý Hiếm

• Những loài thực vật quý, hiếm đặc trưng của

VQG Hoàng Liên như: Pơ mu, Vân sam, Thiết sam, Dẻ tùng, Thông đỏ, các loài Lan, Đỗ Quyên, Hoàng Liên, Chân chim, Tam thất, Củ bình vôi, Củ dòm, Đẳng sâm …Các loài thực vật quí hiếm đã được nêu trong danh sách trên, ở VQG Hoàng Liên chúng đều trong tình trạng ít gặp và cần phải được bảo vệ.

Cây di sản Việt Nam

Cây di sảnVân sam fansipan và Đỗ quyên cành thô

Cây di sản Việt Nam

• Quần thể Hông quang

• Quần thể Trâm ổi

• Quần thể Đỗ quyên

quang trụ

• Quần thể Thiết sam

Các loài thực vật quý hiếm

•

Đỗ quyên cành thô

•

Hoàng Liên chân gà

•

Tam thất hoang

•

Hoàng Liên ô rô

•

Bảy lá một hoa

•

Hoàng tinh vòng

§ç quyªn Ly

§ç quyªn mao ngùa

§ç quyªn r¨ng nhá

§ç quyªn hoa tr¾ng lín

Đa dạng các loài Lan

Hoµng th¶o kiÒu

Hoµng Th¶o U Låi

Lan läng tÝm

Lan sËy

Hoµng th¶o

Len bao hoa

BÈy L¸ Mét Hoa

Lìi cäp ®á

L¸ Kh«i KhuyÕt l¸ th«ng

Hoµng liªn Gai Tam ThÊt Hoang

Hoµng liªn ¤ r« Anh th¶o Sa Pa

Đa dạng hệ động vật

96 loài thú

346 loài chim

63 loài bò sát

555 loài động vật có xương sống trên cạn

50 loài lưỡng cư

9 Đa dạng hệ động vật

96 loài thú

43 loài thuộc 14 ho nguy cấp, quý hiếm chiếm 44,8%

346 loài chim

22 loài nguy cấp, quý hiếm

555 loài động vật có xương sống trên cạn

19 loài nguy cấp, quý hiếm, ½ nguồn gen Ếch nhái của Việt Nam có ỏ VQG Hoàng Liên

63 loài bò sát và 50 loài lưỡng cư

Đa dạng hệ thú

Thú

Chim

346

TT Lớp Sô bộ Số họ Số loài

3 Bò sát 2 9 63

4 Lưỡng cư 1 7 50

Tổng cộng 28 95 555

CÁC LOÀI THÚ TRONG VQG HOÀNG LIÊN

• Gấu ngựa

• Vượn đen tuyền

• Cu li nhỏ

• Mèo rừng

CÁC LOÀI BÓ SÁT TRONG VQG HOÀNG LIÊN

• Rùa đầu to

• Rắn hổ mang chì

• Rắn cạp nong • Chàng aderson

Đa dạng các loài côn trùng

• Bọ cánh cứng ăn lá có 89 loài, 40 giống và 9 phân họ Bọ cánh cứng. Kẹp kìm có 18 loài thuộc 7 giống, trong đó 4 loài chỉ tìm thấy ở Hoàng Liên.

Côn trùng

Bướm

• 304 loài, thuộc 138 giống, 10 họ. • Có nhiều loài Bướm đặc hữu của VQG Hoàng Liên như Bayasa polla, Papilio krishna cùng nhiều loài khác thuộc họ bướm xanh Lycaenidae (Chrysozephyrus spp và Neozephyrus spp)

Tìm ra các loài động, thực vật mới

• cây Mỡ lông dày

(Manglietia crassifolia) • 2012: công bố một loài ve sầu mới thuộc giống Karenia (họ Cicadidae, bộ Hemiptera).

Các nguy cơ đe dọa tới đa dạng sinh học VQG Hoàng Liên

• Khai thác tài nguyên rừng trái phép • Săn bắn và buôn bán bất hợp pháp • Chuyển đổi mục đích sử dụng • Chia cắt và phân mảnh, phá rừng làm nương rẫy và du canh du cư • Phát triển du lịch không bền vững • Biến đổi khí hậu • Ô nhiễm môi trường • Cháy rừng

Suy giảm đa dạng sinh học trong VQG Hoàng Liên

sinh thái hướng tới suy giảm hệ sinh thái

1 Mất dần diên tích các hệ

2.

Suy giảm các loài động vật, thực quý hiếm, do tình trạng săn bắn và buôn bán trái phép và mất môi trường sồng, biến đổi khí hậu…

truyền thống dần bị mất đi

3 Nguồn gen quý hiếm, gen

Nguy cơ suy giảm loài động vật

7 loài gần như đã rơi vào tình

trạng bị tiêu diệt ở Hoàng Liên như: Vượn đen (Nomasscus concolar), Hồng hoàng (Buceros bicornis), Cheo cheo (Tragulus javanicus), Vooc bạc má (Trachypithecus). Những loài bò sát, lưỡng cư có giá trị thương mại hoặc dược liệu như: Các loài Rùa, Kỳ đà và các loài Rắn hiện trở nên rất hiếm và cũng trong tình trạng bị đe dọa cao.

Vượn đen tuyền

Hồng hoàng

Cheo cheo

Nguy cơ suy giảm loài thực vật

loài

Các

thực vật như Hoàng liên chân chim, Tam thất hoang, Vân sam fansipan, Lan kim tuyến, Nhóm Lan Hoàng thảo, Giảo cổ lam.... Dần bị cạn kiệt về số lượng loài và khu vực phan bố. Chỉ tìm thấy rải rác ở những vùng cao, xa xôi, hiểm trở hoặc theo dải, theo đám dọc theo các khe suối, sườn núi đá.

Chung tay bảo vệ ĐDSH Vì sự phát triển bền vững của chúng ta. Xin chân thành cảm ơn!