ÑAËC ÑIEÅM LAÂM SAØMG VAØ CAÄN LAÂM SAØNG<br />
CUÛA BEÄNH GNATHOSTOMA<br />
Leâ Thò Xuaân*, Phaïm Thò Leä Hoa**, Traàn Thò Hueä Vaân*, Traàn Vinh Hieån*<br />
<br />
TOÙM TAÉT<br />
Duø ñaõ ñöôïc ghi nhaän taïi VN raát laâu, beänh nhieãm Gnathosthoma ôû ngöôøi chæ môùi ñöôïc löu taâm gaàn<br />
ñaây nhôø nhöõng phaùt trieån môùi trong kyõ thuaät chaån ñoaùn. Caùc bieåu hieän toån thöông do Gnathostoma gaây<br />
ra treân ngöôøi phong phuù vaø ña daïng. Trong 5 naêm, töø 1999 ñeán 2003, haøng traêm ca ñaõ ñöôïc phaùt hieän,<br />
chuùng toâi toång keát caùc ñaëc ñieåm laâm saøng vaø caän laâm saøng cuûa 155 tröôøng hôïp nhieãm Gnathostoma ñöôïc<br />
phaùt hieän döïa vaøo keát quaû ELISA vaø Immunoblot döông tính taïi TP Hoà Chí Minh töø naêm 1999-2003. Tuoåi<br />
thaáp nhaát laø 3 tuoåi, cao nhaát laø 75 tuoåi, nam chieám 56,1%, nöõ 43,9%. Theå ngoaøi da goàm coù 84 tröôøng hôïp,<br />
chieám 54,19% caùc ca nhieãm. Trieäu chöùng laø nhöõng noát phuø neà di chuyeån, muïn hoaëc ñöôøng daøi ngoaèn<br />
ngoeøo noåi leân treân da hoaëc maûng hoàng ban. Sang thöông ôû da xuaát hieän ôû nhieàu vò trí treân cô theå beänh<br />
nhaân nhöng ña soá ôû chi 49/84 tröôøng hôïp (58,33%). Theå noäi taïng goàm coù vieâm tuûy, vieâm maøng naõo, ñoäng<br />
kinh, vieâm daï daøy, vieâm ñaïi traøng, traøn dòch maøng phoåi, ngoaøi ra coù 2 tröôøng hôïp giun chui vaøo maét. Coù<br />
12 tröôøng hôïp baét ñöôïc giun, taát caû ñeàu laø aáu truøng giai ñoaïn 3 cuûa Gnathostoma spinigerum.<br />
<br />
SUMMARY<br />
CLINICAL FEATURES AND LABORATORY FINDINDS OF GNATHOSTOMIASIS<br />
IN HOCHIMINH CITY<br />
Le Thi Xuan, Pham Thi Le Hoa, Tran Hue Van, Tran Vinh Hien<br />
* Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 9 * Supplement of No 1 * 2005: 110 – 113<br />
<br />
Human gnathostomiasis is an important food-borne parasitic zoonosis caused mainly by ingesting<br />
uncooked or undercooked flesh of fresh water fishes, frogs, eels.... With the highest prevalence in<br />
Southeast Asia, gnathostomiasis is now an emergeing public health problem in the last years, cases were<br />
detected more and more in Vietnam. Between 1999 and 2003, 155 gnahostomiasis were clinically<br />
identified in HoChiMinh city. Cutaneous manifestations (54.19%). Commonest symptoms were<br />
intermittent miratory swellings with edema of variable size. Initial edema mainly appeared in the upper<br />
and lower extremities (58.33%). Nineteen patients (22.6%) repported visceral manifestations: meningoencephalitis (10 cases), gastro-enteritis (5%), ocular (2). Final diagnosis was made on the basis of positive<br />
enzyme-linked immunoabsorbent assay and Western blot results. Larvae were identified in 14 cases, all<br />
of them were advanced third stage Gnathostoma spinigerum larvae.<br />
Beänh do Gnathostoma sp.laø moät beänh ñoäng vaät<br />
kyù sinh laây nhieãm vaøo ngöôøi qua ñöôøng thöïc phaåm.<br />
Ngöôøi bò nhieãm do aên thòt caùc loaøi thuûy haûi saûn soáng<br />
hoaëc taùi. Trong cô theå ngöôøi, aáu truøng khoâng phaùt<br />
trieån ñeán giai ñoaïn tröôûng haønh maø chæ ôû daïng aáu<br />
truøng, nhöng noù di chuyeån töø nôi naøy sang nôi khaùc,<br />
töø da ñeán caùc cô quan noäi taïng. Ña soá caùc tröôøng hôïp,<br />
bieåu hieän cuûa beänh thöôøng nheï, nhöng neáu aáu truøng<br />
* Boä moân Kyù sinh truøng, KhoaY, ÑHYD TPHCM<br />
** Boä moân Nhieãm, Khoa Y, ÑHYD TP HCM<br />
<br />
110<br />
<br />
di chuyeån vaøo caùc cô quan troïng yeáu nhö naõo thì<br />
beänh trôû neân nghieâm troïng vaø coù theå daãn ñeán töû<br />
vong.<br />
Beänh naøy phoå bieán ôû vuøng Ñoâng Nam AÙ, nôi<br />
ngöôøi daân coù taäp quaùn aên thuûy haûi soáng. Ca beänh ñaàu<br />
tieân ñöôïc phaùt hieän ôû Vieät Nam vaøo naêm 1963. Duø<br />
vaäy, beänh nhieãm Gnathosthoma ôû ngöôøi chæ môùi<br />
ñöôïc löu taâm gaàn ñaây nhôø nhöõng phaùt trieån môùi<br />
<br />
Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005<br />
<br />
Nghieân cöùu Y hoïc<br />
<br />
trong kyõ thuaät chaån ñoaùn vaø cuõng nhôø vaäy maø beänh<br />
naøy ñöôïc phaùt hieän ngaøy caøng nhieàu ôû nöôùc ta. Caùc<br />
bieåu hieän toån thöông do Gnathosoma gaây ra treân<br />
ngöôøi khaù ña daïng vaø thay ñoåi. Do ñoù vieäc chaån ñoaùn<br />
thöôøng gaëp nhieàu khoù khaên, bò boû soùt hay chaäm treã.<br />
Vieäc toång keát caùc tröôøng hôïp ñöôïc xaùc nhaän<br />
nhieãm Gnathostoma laø caàn thieát ñeå goùp phaàn laøm<br />
saùng toû beänh caûnh laâm saøng vaø tìm ra caùc yeáu toá goùp<br />
phaàn phaùt hieän beänh vaø laøm cô sôû cho caùc nghieân<br />
cöùu veà phaân boá dòch teã, cuõng nhö ñieàu trò beänh.<br />
<br />
ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP<br />
Caùc beänh nhaân coù trieäu chöùng hay tieàn söû nghi<br />
ngôø beänh (vieâm da, moâ meàm di chuyeån, hay caùc trieäu<br />
chöùng khoâng ñieån hình coù hay khoâng keøm taêng baïch<br />
caàu aùi toan) vaø ñöôïc phaùt hieän baèng kyõ thuaät mieãn<br />
dòch men (ELISA) vaø ñöôïc xaùc ñònh baèng keát quaû<br />
IMMUNO BLOT (IB) döông hoaëc tìm thaáy aáu truøng<br />
trong sang thöông.<br />
Baùo caùo haøng loaït ca vaø caùc tyû leä ñöôïc tính nhaèm<br />
so saùnh hieäu giaù ELISA, soá löôïng baïch caàu aùi toan<br />
trong caùc nhoùm coù vaø khoâng coù bieåu hieän laâm saøng.<br />
Möùc yù nghóa ñöôc tính vôùi möùc yù nghóa p ≤ 0.05.<br />
<br />
KEÁT QUAÛ<br />
Coù 155 tröôøng hôïp ñöôïc chaån ñoaùn xaùc ñònh: 146<br />
ca coù IB döông vaø 16 ca baét ñöôïc aáu truøng. (coù 2<br />
tröôøng hôïp baét ñöôïc aáu truøng ñöôïc laøm IB, 14 tröôøng<br />
hôïp khoâng thöïc hieän ñöôïc IB).<br />
Phaùi nam coù 87 ngöôøi (56%), nöõ coù 68 ngöôøi<br />
(43,9%). Tuoåi nhoû nhaát laø 3 tuoåi, lôùn nhaát laø 75 tuoåi,<br />
ña soá ôû nhoùm >15 tuoåi (139 ngöôøi, 89.7%. (baûng 1).<br />
Baûng 1: Ñaëc ñieåm maãu khaûo saùt:<br />
Giôùi<br />
nam<br />
nöõ<br />
Nhoùm tuoåi (naêm)<br />
15<br />
Hieäu giaù ELISA (n=154)<br />
400<br />
800<br />
1600<br />
3200<br />
<br />
Soá ca<br />
87<br />
68<br />
<br />
Tyû leä (%)<br />
56.1<br />
43.9<br />
<br />
12<br />
139<br />
<br />
7.7<br />
89.7<br />
<br />
35<br />
63<br />
40<br />
16<br />
<br />
22.6<br />
40.6<br />
25.8<br />
10.3<br />
<br />
Giôùi<br />
Immuno Blot<br />
<br />
Soá ca<br />
<br />
döong<br />
Khoâng thöïc hieän<br />
Tyû leä baïch caàu aùi toan (n=73)<br />
≤5%<br />
>5%<br />
Soá löôïng BC aùi toan/ml (n=56)<br />
≤ 300<br />
> 300<br />
<br />
146<br />
9<br />
<br />
Tyû leä (%)<br />
<br />
17<br />
53<br />
<br />
24.3<br />
75.7<br />
<br />
12<br />
37<br />
<br />
24.5<br />
75.5<br />
<br />
Phaûn öùng ELISA ñöôïc thöïc hieän trong 154 ca<br />
(baûng 1). Coù 35 tröôøng hôïp hieäu giaù 1/400 (22.6%),<br />
63 tröôøng hôïp 1/800 (40.6%), vaø 40 tröôøng hôïp hieäu<br />
giaù 1/1600 (25.8%) vaø 16 tröôøng hôïp treân 1/1600<br />
(10.3%).<br />
Tyû leä baïch caàu aùi toan ñöôïc ghi nhaân trong 67<br />
tröôøng hôïp, cho thaáy coù 53/70 tröôøng hôïp coù tyû leä<br />
>5% (75.7%). Soá löôïng tuyeät ñoái cuûa baïch caàu aùi toan<br />
taêng >300/ml ghi nhaän ñöôïc trong 37/49 tröôøng hôïp<br />
(75.5%).<br />
Veà caùc bieåu hieän laâm saøng theo baûng 2 cho thaáy<br />
caùc tröôøng hôïp coù trieäu chöùng vieâm da hay söng moâ<br />
meàm di chuyeån chieám tyû leä cao nhaát 84/155 ca<br />
(54.19%). Caùc bieåu hieän thaàn kinh 10/155 ca (12.3%)<br />
goàm bieåu hieän ôû nhu moâ naõo (6 ca) nhö vieâm naõo tuûy<br />
(lieät, ñau ñaàu, ñoäng kinh, roái loaïn tröông löïc cô) gaëp<br />
nhieàu hôn toån thöông maøng naõo (2 ca). Caùc trieäu<br />
chöùng noäi taïng khaùc cuõng gaëp vôùi taàn soá ít hôn nhö<br />
maét (3 ca), phoãi maøng phoåi (2 ca), daï daøy ruoät (5 ca).<br />
Caùc tröôøng hôïp coøn laïò (52/155 ca) ñöôïc chaån ñoaùn<br />
nhôø vaøo trieäu chöùng da hay moâ meàm di chuyeån taùi ñi<br />
taùi laïi trong tieàn söû, coù theå keøm theo taêng baïch caàu aùi<br />
toan, vaø tieàn söû aên thuyû saûn soáng.<br />
Baûng 2: Trieäu chöùng laâm saøng caùc tröôøng hôïp beänh<br />
do Gnathosthoma (n= 155)<br />
Trieäu chöùng phaùt hieän beänh<br />
Da, moâ meàm<br />
Ñaàu maët<br />
Chi treân<br />
Thaân<br />
Chi döôùi<br />
Noäi tang<br />
Maét<br />
Tieâu Hoùa<br />
Vieâm daï daøy<br />
Vieâm ñaïi traøng<br />
<br />
Soá ca Tyû leä (%)<br />
84<br />
54.19<br />
11<br />
7.1<br />
23<br />
14.8<br />
24<br />
15.5<br />
26<br />
16.8<br />
19<br />
12.3<br />
2<br />
1.3<br />
5<br />
3.2<br />
2<br />
1.3<br />
1<br />
0.6<br />
<br />
111<br />
<br />
Trieäu chöùng phaùt hieän beänh<br />
Roái loaïn tieâu hoùa<br />
Phoåi, maøng phoåi<br />
Heä thaàn kinh<br />
Vieâm maøng naõo<br />
Vieâm naõo, tuyû, ñoäng kinh<br />
Khoâng coù trieäu chöùng chæ ñieåmroõ raøng<br />
Taêng baïch caàu aùi toan ñôn thuaàn<br />
Tieàn söû vieâm da, moâ meàm di chuyeån<br />
<br />
Soá ca Tyû leä (%)<br />
2<br />
1.3<br />
2<br />
1.3<br />
10<br />
6.5<br />
2<br />
1.3<br />
8<br />
5.2<br />
52<br />
33.5<br />
13<br />
8.3<br />
39<br />
25.2<br />
<br />
chi tren<br />
tien su da mo mem<br />
<br />
chi duoi<br />
<br />
tang BCAT<br />
phoi, mang phoi<br />
tieu hoa<br />
<br />
than<br />
<br />
noi nhan<br />
than kinh<br />
mat<br />
<br />
Baûng 3: Vò trí caùc toån thöông ôû da<br />
Baùo caùo naøy Camacho naêm 1998<br />
(n=155)<br />
(n= 300)<br />
Trieäu chöùng laâm saøng Soá ca Tyû leä(%) Soá ca<br />
Tyû leä(%)<br />
Ñaàu maët<br />
11<br />
13.1<br />
48<br />
16<br />
Chi treân<br />
23<br />
27.4<br />
81<br />
27<br />
Thaân ngöôøi<br />
24<br />
12.6<br />
81<br />
27<br />
Chi döôùi<br />
26<br />
30.9<br />
90<br />
30<br />
<br />
BAØN LUAÄN<br />
Bieåu hieän laâm saøng da vaø moâ meàm laø thöôøng<br />
thaáy nhaát 84/155 tröôøng hôïp (54.2%). Ñieàu naøy phuø<br />
hôïp vôùi nhaän xeùt cuûa nhieàu taùc gæa treân theá giôùi vaø<br />
beänh thöôøng ñöôïc phaùt hieän caùc nöôùc trong vuøng löu<br />
haønh cuûa beänh taïi caùc phoøng khaùm thuoäc chuyeân<br />
khoa da lieãu(1,2,3,4). Veà vò trí cuûa sang thöông da theo<br />
taùc gæa Camacho naêm 1998 treân 300 ca beänh cuõng coù<br />
tyû leä gaàn töông töï (ñaàu maët: 16%, chi treân 27%, chi<br />
döôùi 30%, vaø thaân mình 27%).<br />
Coù 5 tröôøng hôïp chuùng toâi theo doõi coù beänh söû<br />
sang thöông da di chuyeån töøng ngaøy, 1 tröôøng hôïp<br />
sau ñoù gaép ra ñöôïc 2 aáu truøng, 3 tröôøng hôïp sau ñoù<br />
sinh thieát da tìm ñöôïc aáu truøng,<br />
Theo y vaên, bieåu hieän beänh lyù xaûy ra baét ñaàu töø 24<br />
<br />
112<br />
<br />
giôøù sau khi bò nhieãm vôùi caùc trieäu chöùng taïi choå do aáu<br />
truøng xaâm nhaäp vaø di chuyeån trong moâ vaø bieåu hieän<br />
taêng baïch caàu aùi toan xaûy ra sôùm do quaù trình di<br />
chuyeån xuyeân qua noäi taïng ñeå chu du trong cô theå.<br />
Caùc trieäu chöùng noäi taïng laø bieåu hieän cuûa söï di<br />
chuyeån qua caùc taïng nhö gan, cô hoaønh, vaø caùc moâ<br />
khaùc nhö phoåi, maét, naõo, hay moâ meàm. AÁu truøng coù<br />
theå toàn taïi trong cô theå ñeán 17 naêm sau vaø gaây caùc<br />
ñôït boäc phaùt trieäu chöùng ôû caùc cô quan. Ñieàu naøy phuø<br />
hôïp vôùi ghi nhaän cuûa chuùng toâi veà söï hieän dieän caùc<br />
trieäu chöùng laâm saøng ôû nhieàu cô quan khaùc nhau, vaø<br />
giaûi thích ñöôïc caùc tröôøng hôïp laâm saøng khoâng coù<br />
trieäu chöùng hieän höõu maø chæ ghi nhaän ñöôïc trong<br />
tieàn söû. Tuy nhieân, chuùng toâi nhaän thaáy raát khoù xaùc<br />
ñònh thôøi ñieåm nhieãm aáu truøng vaø thôøi kyø uû beänh.<br />
Caùc tröôøng hôïp baét ñöôïc aáu truøng trong cô quan<br />
noäi taïng thöôøng do tình côø nhö caùc tröôøng hôïp gaép<br />
ñöôïc aáu truøng qua noäi soi (1 ôû daï daøy vaø 1 ôû ñaïi<br />
traøng). Caùc tröôøng hôïp tìm thaáy aáu truøng ôû da caàn<br />
phaûi theo doõi saùt söï di chuyeån cuûa giun, caàn phaûi coù<br />
söï phoái hôïp chaët cheû giöõa baùc só vaø ngöôøi.<br />
Baïch caàu aùi toan thöôøng taêng trong caùc beänh<br />
nhieãm kyù sinh truøng. Trong haàu heát caùc tröôøng hôïp<br />
nhieãm Gnathostoma, baïcï h caàu aùi toan ñeàu taêng. Caùc<br />
theå noäi taïng ñeàu coù taêng B CTT, do caùc thaày thuoác<br />
ñeàu döïa vaøo yeáu toá naøy ñeå cho laøm xeùt nghieäm. Ña soá<br />
caùc theå ngoaøi da coù söï gia taêng BCAT, nhöng cuõng coù<br />
tröôøng hôïp khoâng taêng.<br />
Khoù khaên veà chaån ñoaùn<br />
Vò trí bieåu hieän laâm saøng thay ñoåi theo thôøi gian.<br />
Beänh caûnh laâm saøng laïi ña daïng, khoù chaån ñoaùn nhaát<br />
laø theå noäi taïng. Trong giai ñoaïn tieàm taøng hieäu giaù<br />
ELISA thöôøng taêng coù giôùi haïn. Vì theá vieäc chaån ñoaùn<br />
deã bò boû soùt. Ngay caû trong tröôøng hôïp coù trieäu chöùng<br />
nghi ngôø, khaû naêng tìm ra manh moái nhö baét ñöôïc<br />
aáu truøng qua noäi soi hay qua sinh thieát da cuõng laø raát<br />
tình côø. Vì vaäy, ñeå haïn cheá boû soùt chaån ñoaùn, beänh lyù<br />
naøy caàn ñöôïc caùc nhaø laâm saøng thuoäc moïi chuyeân<br />
khoa löu taâm. Xeùt nghieäm baïch caàu aùi toan coù khi<br />
khoâng ñöôïc thöïc hieän ôû moïi nôi. Nhieàu cô sôû thöôøng<br />
phaân loaïi baïch caàu trong maùu hay dòch naõo tuûy baèng<br />
caùch goäp chung trong nhoùm baïch caàu haït. Trong<br />
<br />
Nghieân cöùu Y hoïc<br />
<br />
Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005<br />
<br />
tröôøng hôïp caàn thieát thaày thuoác laâm saøng caàn yeâu caàu<br />
thöïc hieän theâm ñeám baïch caàu aùi toan.<br />
Trong giai ñoaïn naøy, chuùng toâi tieán haønh laøm IB<br />
cho 166 maãu ELISA döông tính, keát quaû 155/166<br />
(93.4%) coù IB döông. Nhö vaäy kyõ thuaät ELISA trong<br />
nhieàu tröôøng hôïp coù giaù trò goùp ph aàn chaån ñoaùn.<br />
<br />
KEÁT LUAÄN<br />
Beänh nhieãm Gnathostoma coù bieåu hieän phong<br />
phuù, ña daïng, keùo daøi nhieàu naêm, thöôøng laø nheï<br />
nhöng cuõng coù nhöõng tröôøng hôïp naëng, coù theå ñöa<br />
ñeán töû vong neáu giun chui vaøo cô quan troïng yeáu<br />
nhö naõo. Beänh tuy khoù chaån ñoaùn vaø ñieàu trò ñaét<br />
tieàn, nhöng laïi phoøng ngöøa ñöôïc. caùc Beänh kyù sinh<br />
truøng laây nhieãm qua ñöôøng thöïc phaåm noùi chung<br />
vaø beänh Gnathostoma noùi rieâng caàn ñuôïc chuù yù<br />
nhieàu hôn trong tình hình moâi tröôøng cuûa chuùng<br />
ta bò oâ nhieãm naëng nhö hieän nay, an toaøn thöïc<br />
phaåm chöa ñöôïc chuù troïng, coäng theâm thoùi quen<br />
aên taùi soáng cuûa ngöôøi daân.<br />
<br />
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO<br />
1.<br />
<br />
2.<br />
<br />
3.<br />
<br />
4.<br />
<br />
5.<br />
<br />
6.<br />
<br />
Ogata K, Nawa Y, Akahane H, et al. Short report:<br />
Gnathosthmiasis in Mexico. Am. J. Trop. Med. Hyg.<br />
1998;58(3):316-318.<br />
Diaz SP, Zazueta M, Ponce E et al. Clinical<br />
manifestation<br />
and<br />
immunodiagnosis<br />
of<br />
Gnathosthomiasis in Culiacaùn, Mexico. Am. J. Trop.<br />
Med. Hyg. 1998;59(6):465-467.<br />
Ruiz-Maldonado R., Mosqueda-Cabrera MA. Human<br />
Gnathosthomiasis (nodular migratory eosinophilic<br />
panniculittis). Int. J. Dermatol. 1999 Jan; 38(1): 56-7<br />
PMID: 1006-5613.<br />
Tanigichi Y. et al: K. Human gnathosthomiasis<br />
successful removal of Gnathosthoma hispidum. Int. J.<br />
Dermatol. 1992; 31(3):175-7<br />
Punyagupta S, Bunnag T, Juttijudata P. Eosinophilic<br />
meningitis in Thailand. Clinical and epidemiological<br />
characteristic of 162 patients with myeloencephalitis<br />
probably caused by Gnathosthoma spinigerum. J.<br />
Neurol. Sci.1990 May;96_2-3):241-56.<br />
Feinstein RJ, Rodriguez-Valdes J. Gnathosthomiasis,<br />
or larva migrans profundus. J Am. Acad. Dermatol.<br />
1984 Oct; 11(4Pt2):738-40.<br />
<br />
113<br />
<br />
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
