Đ C ĐI M PHÂN VÙNG Ặ Ể
KHÍ H U VI T NAMẬ Ệ
I) Khái quát chung:
1,V trí đ a lý:ị ị
-T a đ đ a lý: ọ ộ ị Kinh tuy n: 102°8′ - 109°27′ Đông; Vĩ tuy n: 8°27′ - 23°23′ B cế ế ắ
-N m c c ằ ở ự Đông Nam bán đ o Đông D ng.ả ươ
-Biên gi i Vi t Nam giáp v iớ ệ ớ :
+ V nh Thái Lanị phía namở.
+ V nh b c b ị ắ ộ và Bi n Đôngể phía đôngở.
+ Trung Qu cố phía b cở ắ .
+ Lào và Campuchia phía tây .
- Chính v trí đ a lý này đã t o ra ki u khí h u đ c tr ng c a n c ta. Khí h uị ị ạ ể ậ ặ ư ủ ướ ậ
nhi t đ i gió mùa m khác h n v i các n i cùng vĩ đ khác.ệ ớ ẩ ẳ ớ ơ ộ
2) Đ a hìnhị
Đ a hình Vi t Nam t ng đ i ph c t p,đa d ng có s phân hóa theoị ệ ươ ố ứ ạ ạ ự
chi u B c- Nam,và theo h ng Đông-Tây.ề ắ ướ
3/4 di n tích n c ta là đ i núi và cao nguyên,ch 1/4 còn l i là đ ngệ ướ ồ ỉ ạ ồ
b ng châu th và đ ng b ng duyên h i.có b bi n dài và nhi u bãi bi n đ p.các d iằ ổ ồ ằ ả ờ ể ề ể ẹ ả
núi ven bi n còn t o ra nhi u vũng v nh,là n i thu n l i cho vi c xây d ng c ngể ạ ề ị ơ ậ ợ ệ ự ả
bi n.Nhi u vùng v nh đ p nh : H Long,Cam Ranh.ể ề ị ẹ ư ạ
Do đ a hình ph c t p nên cũng đã t o ra nhi u ki u khí h u khácị ứ ạ ạ ề ể ậ
nhau;khí h u vùng núi cao,vùng thung lũng,vùng ven bi n,vùng cao nguyên,vùng đ ngậ ể ồ
b ng.T o nên s đa d ng v đ ng th c v t cho m i vùng.ằ ạ ự ạ ề ộ ự ậ ỗ
Có th nói đ a hình và khí h u là hai y u t c b n có nh h ng quaể ị ậ ế ố ơ ả ả ưở
l i v i nhau.ạ ớ
II. Đ c đi m khí h u Vi t Namặ ể ậ ệ
•1.Khí haäu VN laø khí haäu noäi chí tuyeán gioù muøa aåm:
•
• Mang tính bao truøm trong khí haäu VN, nhöng khoâng ñoàng
nhaát treân toaøn laõnh thoå VN vì VN naèm traûi daøi theo
höôùng kinh ñoä ( 15 vó ñoä ).
•
• Cöïc B caùch chí tuyeán baéc 0o04’ neân khí haäu mieàn Baéc
mang tính chí tuyeán noùng aåm.
•
• Cöïc N caùch xích ñaïo 8o30’ neân mieàn Nam khí haäu mang
tính xích ñaïo noùng aåm, ranh giôùi ôû 160oB ( Baïch Maõ ).
•
• Tính chaát noäi chí tuyeán aåm ñöôïc theå hieän nhö sau:
•a. Tính chất nội chí tuyến:
• - Do VN naèm goïn trong vuøng noäi chí tuyeán, laøm cho maët
trôøi leân thieân ñænh 2 laàn trong naêm nhöng khoâng ñoàng
nhaát veà thôøi gian.
• Laøm cho mieàn Baéc chæ coù moät cöïc ñaïi vaø moät cöïc tieåu,
coøn ôû mieàn Nam laø 2 cöïc ñaïi vaø 2 cöïc tieåu trong nhieät
cheá vaø vuõ cheá, töø ñoù aûnh höôøng ñeán bieân ñoä nhieät
naêm.
• - VN coù goùc nhaäp xaï vaøo giöõa tröa lôùn, Ñoàng Vaên coù
goùc nhaäp xaï nhoû nhaát ( 43o12’ ), Caàn Thô ( 56o40’ ), laøm
cho quanh naêm coù böùc xaï cao khoaûng 130Kcal/km2/naêm,
caân baèng böùc xaï luoân luoân döông, nhieät ñoä TB naêm
treân 20oC.
• - VN coù quang kì ngaén ( luùc maët trôøi moïc ñeán laën ), ñoä
dao ñoäng ngaøy vaø ñeâm nhoû. Caøng gaàn XÑ cheânh leäch
caøng nhoû.
• - Coù söï hieän dieän cuûa gioù Tín Phong
•b.Tính chaát gioù muøa:
• Khí haäu Vieät Nam mang tính chaát noäi chí tuyeán gioù
muøa vì caùc yeáu toá khí haäu dieãn bieán theo nhòp ñieäu
muøa roõ reät.
• Nguyeân nhaân cô baûn cuûa tính chaát naøy laø do “söï thay
ñoåi ( theo muøa ), aûnh höôûng theo muøa cuûa caùc khoái khí
coù tính chaát khaùc nhau trong thôøi gian nhaát ñònh trong
naêm. Söï thay ñoåi naøy dieãn ra theo moät nhòp ñieäu töông
ñoái oån ñònh vaø thaønh qui luaät.”
•v Gioù muøa muøa Ñoâng:
• Coøn goïi laø gioù muøa ñoâng baéc. Laø khoái khí cöïc luïc
ñòa NPc töø aùp cao Sibir thoåi veà.
• Hình thaønh vaøo muøa ñoâng töø thaùng 11 – 3 ôû mieàn baéc,
do laïnh vaø khoâ ( ôû taâm töø -15oC ñeán -40oC, aåm 1g/1kg ).
Neân ñaëc tröng thôøi tieát khi coù NPc ñi qua laø laïnh ñoät
ngoät vaø khoâ. Do ñaëc tính vaø thôøi gian maø chia ra laøm 2
loaïi :
• NPc ñaát.
• NPc bieån.
•
•Gioù muøa muøa haï:
• Thaùng 4 – 5 maët trôøi di chuyeån töø xích ñaïo leân baéc
baùn caàu. NPc yeáu daàn vaø bò trieät tieâu laø thôøi gian hoaït
ñoäng cuûa caùc khoái khí chí tuyeán ( Tm, Tp )
• Töø thaùng 5 – 6, luïc ñòa Aâu – AÙ bò ñoát noùng, caùc haï
aùp hình thaønh vaø huùt gioù töø Aán Ñoä Döông vaøo, luùc
naøy coù gioù taây nam ñeán VN coù nguoàn goác töø vònh
Bengan, ñaây laø khoái khí nhieät ñôùi chí tuyeán neân coù teân
laø TBg ( Tri opi cal Bengal e ). TBg coù tính chaát noùng vaø
aåm, gaây möa vaøo muøa haï, laø taùc nhaân gaây ra gioù Laøo
ôû baéc Trung Boä vaø Taây Baéc.
• Töø thaùng 6 – 10 do coù haï aùp BBC hoaït ñoäng oån ñònh
vaø huùt gioù maïnh taïo ñieàu kieän cho caùc khoái khí Tín Phong
NBC vöôït xích ñaïo ñoåi höôùng taây nam ñeán VN. Do vöôït qua
vuøng bieån xích ñaïo ñeán VN neân coù teân laø Em
( Equatorial Maritine )
• Coù söï hieän dieän cuûa CIT vaø baõo
• c. Tính chaát aåm:
• - Laø söï taùc ñoäng töông hoã giöõa gioù muøa , tín
phong trong ñieàu kieän cuï theå cuûa ñòa hình.
•
• - Khí haäu VN coù aûnh höôûng cuûa gioù muøa Ñoâng
Baéc ( NPc ), nhöng chæ trong thôøi gian ngaén, coøn qui luaät
ñai cao chỉ coù taùc duïng ôû 15% dieän tích, do ñoù ñaëc tröng
cuûa khí haäu VN vaãn laø noäi chí tuyeán gioù muøa aåm.
•
• - Nguyeân nhaân cô baûn laø caùc khoái khí thoåi ñeán VN
coù nhieät ñoä cao vaø aåm lôùn, töø ñoù hình thaønh moät
löôïng möa doài daøo töø B – N ( Haø Noäi 1706mm, Hueá-
2867mm, TPHCM 1910mm ), noù ñaõ xoaù ñi tính khoâ haïn vôùi
thaûm thöïc vaät baùn hoang maïc vaø sa maïc maø ñaùng leû VN
phaûi coù
•
•
•
•
• M t s lo i gió và ho t đ ng c a chúng:ộ ố ạ ạ ộ ủ
•
• - Gioù Tín phong : Tm ( noùng ), Tp ( laïnh )
• - Gioù muøa muøa ñoâng: NPc ñaát, NPc bieån
• - Front cöïc: Fp
• - Gioù muøa muøa haï: TBg, Em
• - Thôøi gian thoåi:
• +Töø thaùng 1 – 3 : gioù NPc bieån
• +Töø thaùng 4 – 5 : gioù Tm vaø Tp
• +Töø thaùng 5 – 6 : gioù TBg
• +Töø thaùng 6 – 10 : gioù Em + CIT
• +Töø thaùng 11 – 1: gioù NPc ñaát + Front
•
•2. Khí haäu VN coù söï phaân hoaù theo khoâng gian:
•
• a. Söï phaân hoaù Baéc – Nam:
• Do VN traûi daøi qua nhieàu kinh ñoä, cuõng nhö söï tham gia
cuûa gioù muøa ñoâng baéc laøm cho:
• Mieàn Baéc coù toång nhieät ñoä laø 7500oC
• Mieàn Nam do gaàn xích ñaïo neân coù toång nhieät ñoä ñaït
tieâu chuaån aù xích ñaïo laø 9500oC, vôùi ¾ dieän tích laø ñoài
nuùi , quy luaät ñai cao laøm cho nhieät ñoä giaûm khi leân cao
•
• b. Töông quan giöõa nhieät – aåm ( K ):
• Do löôïng möa phaân boá khoâng ñeàu, nôi ñoùn gioù möa
nhieàu, nôi khuaát gioù möa ít, laøm cho caû nöôùc coù 5 kieåu
töông quan nhieät aåm: Khoâ, Hôi khoâ, Hôi aåm, Aåm, Aåm ướt
•
•
•c. Phoái hôïp giöõa nhieät löôïng (∑0 ) vaø töông quan
nhieät aåm ( K ). Ta coù 11 kieåu khí haäu :
•
• - Aù xích ñaïo khoâ ôû Ninh Thuaän
• - Aù xích ñaïo hôi khoâ ôû Soâng Ba – Khaùnh Hoaø – Bình Thuaän.
• - Aù xích ñaïo hôi aåm ôû Bình Ñònh – Phuù yeân – Ñoâng Nam
Boä
• - Aù xích ñaïo aåm ôû Quaûng Nam – Quaûng Ngaõi – Soâng Beù –
Minh Haûi
• - Chí tuyeán khoâ ôû Möôøng Xeùn ( Thanh Hoaù )
• - Chí tuyeán hôi khoâ ôû Yeân Chaâu – soâng Maõ
• - Chí tuyeán hôi aåm ôû Ñoâng Baéc – Thanh Hoaù – Ngheä An
• - Chí tuyeán aåm ôû Haø Tónh – Bình Trò Thieân
• - Aù chí tuyeán hôi aåm ôû vuøng nuùi thaáp
• - Aù chí tuyeán aåm ôû vuøng nuùi trung bình
• - Ôn hoaø aåm öôùt ôû caùc ñænh nuùi cao
•III. Phân vùng khí h uậ
•
• Căn c vào nh ng bi u hi n c a khí h u, có th phân chia lãnh th Vi tứ ữ ể ệ ủ ậ ế ổ ệ
Nam thành 3 mi n khí h u l n:ề ậ ớ
•+ Mi n khí h u phía B c.ề ậ ắ
•+ Mi n khí h u Đông Tr ng S n.ề ậ ườ ơ
•+ Mi n khí h u phía Nam.ề ậ
•
•1. Mi n khí h u phía B c:ề ậ ắ
• Bao g m ph n b c c a lãnh th Vi t Nam, t Hoành S n (Đèo Ngang)ồ ầ ắ ủ ổ ệ ừ ơ
x p x vĩ tuy n 180oB tr ra. ấ ỉ ế ở
• Khí h u mi n phía b c thu c m t lo i hình đ c bi t: Khí h u nhi t đ iậ ề ắ ộ ộ ạ ặ ệ ậ ệ ớ
gió mùa có mùa đông l nh.ạ
• -Đ c đi m n i b t nh t là s h th p đáng k n n nhi t đ v mùa đôngặ ể ổ ậ ấ ự ạ ấ ể ề ệ ộ ề
liên quan v i nh h ng u th c a gió mùa c c đ i trong mùa đông khu v cớ ả ưở ư ế ủ ự ớ ở ự
này. Trung bình nh ng tháng gi a mùa đông nhi t đ mi n này th p h n 4-ữ ữ ệ ộ ở ề ấ ơ
5oC so v i đi u ki n thông th ng c a vĩ tuy n. ớ ề ệ ườ ủ ế
• -Th c t mùa đông đây ng n và không n đinh, h p thành b i nh ng đ tự ế ở ắ ổ ợ ở ữ ợ
rét xen k nh ng ngày n ng m.ẽ ữ ắ ấ
• - Do c ch gió mùa ph c t p mi n khí h u có khí 4 mùa phân chiaơ ế ứ ạ ề ậ
theo m t tr i ch có 2 mùa ph thu c vào gió.ặ ờ ỉ ụ ộ
• - Khí h u mi n b c liên quan v i s ph c t p c a hoàn l u gió mùaậ ề ắ ớ ự ứ ạ ủ ư
là tính b t n đ nh cao trong di n bi n th i ti t khí h uấ ổ ị ễ ế ờ ế ậ
• Tóm l i khí h u mi n b c gi tính ch t c b n nóng m c a khí h uạ ậ ề ắ ữ ấ ơ ả ẩ ủ ậ
nhi t đ i gió mùa nh ng v n có mùa đông l nh, có s phân hóa theo mùa trongệ ớ ư ẫ ạ ự
ch đ m a m nh ng không sâu s c có tính bi n đ ng r t cao. ế ộ ư ẩ ư ắ ế ộ ấ
• Căn c vào nhi u bi u hi n khí h u khác chia mi n khí h u phía b cứ ề ể ệ ậ ề ậ ắ
thành 5 vùng:
• + Vùng núi đông b cắ
• + Vùng núi vi t b c-hoàng Liên S nệ ắ ơ
• + Vùng đ ng b ng b c bồ ằ ắ ộ
• + Vùng núi tây b cắ
• + Vùng b c trung bắ ộ
•
•2. Mi n khí h u Đông Tr ng S n:ề ậ ườ ơ
• - Bao g m ph n phía đông Tr ng S n kéo dài t phía Nam Hoành S nồ ầ ườ ơ ừ ơ
( Đèo Ngang ) đ n x p x vĩ tuy n 120oB. ế ấ ỉ ế
•
• - Mi n khí h u đông Tr ng S n có khí h u gió mùa trong s phân hóaề ậ ườ ơ ậ ự
mùa m a m ph n ánh tác đ ng c a đ a hình đ i v i hoàn l u.ư ẩ ả ộ ủ ị ố ớ ư
•
• - Trong mùa gió mùa mùa H lu ng gió m phía tây th i t i b dãy tr ngạ ồ ẩ ổ ớ ị ườ
s n ngăn c n t o nên ki u th i ti t khô r t đ c tr ng ( th i ti t gió tây ).ơ ả ạ ể ờ ế ấ ặ ư ờ ế
•
• - Có ch đ nhi t chuy n ti p gi a nhi t ch mi n khí h u phía b c vàế ộ ệ ể ế ữ ệ ế ề ậ ắ
mi n khí h u phía Nam.ề ậ
•
•
• - Cu i cùng c n đ c bi t nh n m nh đ n s phân hóa không gian r tố ầ ặ ệ ấ ạ ế ự ấ
m nh m trên gi i đ t kéo dài theo chi u kinh tuy n và đ a hình c nh quanạ ẽ ả ấ ề ế ị ả
ph c t p này.ứ ạ
•
• Trong đi u ki n khí h u phân hóa theo không gian m nh nh v y có thề ệ ậ ạ ư ậ ế
phân bi t Mi n Đông Tr ng S n ba vùng khí h u:ệ ề ườ ơ ậ
•+ Vùng Bình – Tr - Thiên (cũ) phía B c Đèo H i Vân.ị ở ắ ả
• + Vùng Trung Trung B t phía Nam đèo H i Vân đ n phía b cộ ừ ả ế ắ
Đèo C .ả
• + Vùng Nam trung b t phía Nam Đèo C đ n Mũi Dinh.ộ ừ ả ế
•3. Mi n khí h u phía Nam:ề ậ