48 NGUYỀ N VĂN THẮ NG - ĐẶ C SAC TRUYỆ N...
Đặ c SẮ C TROYỆ R
R Q Ụ R Q Ô R L 3 Ế a B Ô 3
•
NGUYỄ N VĂN THẮ NG
1. Liễ u Đôi (nay thuộ c xã Liêm Túc,
huyệ n T han h Liêm , tỉ nh H à N am ) vố n là
cái "rố n" củ a huyệ n đồ ng chiêm trũ n g
T hanh Liêm. Xư a kia, nơ i đây chỉ là nhữ ng
gò, nhữ ng đông nổ i trên m ặ t nư ớ c, đư ợ c
ngư ờ i dân bồ i đắ p, mở rộ ng qua h àng nghìn
năm mà nên xóm, nên làng. Dấ u tích đị a lí
ấ y, bây giờ về Liễ u Đôi, ta v ẫ n gặ p. Văn
hóa dân gian Liễ u Đôi đã đư ợ c biế t đế n từ
ba mư ơ i năm nay vố i hà ng ngàn tư liệ u quý
về lễ hộ i, phong tụ c, văn họ c dân gian...
Các nhà nghiên cứ u Bùi V ăn Cư ờ ng,
Nguyễ n Tê N hị gọ i đó là "Văn hóa truyề n
thố ng", như ng thự c ch ấ t, đây chính là văn
hóa dân gian.
2. Văn họ c dân gian Liễ u Đôi bao gồ m
đủ mọ i thê loạ i. Dư ớ i nhiề u góc độ khác
nhau, có ngư ờ i đề cao các truyệ n thầ n
thoạ i, tru yề n thu yế t; có ngư ờ i đề cao tụ c
ngữ , ca dao, d ân ca; song theo chủ quan
củ a chúng tôi, m ả ng tru y ệ n ngụ ngôn mớ i
là m ả ng đặ c sắ c n hấ t, góp ph ầ n tạ o nên nét
riêng độ c đáo củ a văn họ c dân gian Liễ u
Đôi.
T h ế giớ i độ ng v ậ t ở đồ ng chiêm trũng
L iễ u Đ ô i d ư ờ n g n h ư k h ô n g s ó t m ộ t lo à i n à o
và cũng không lẫ n vớ i nhữ ng vùng khác
đư ợ c. Cá, cua, kiế n, chuộ t, ế ch, tôm, rắ n,
đỉ a, ố c, nhộ n, chim ... trên trờ i, dư ớ i nư ớ c đủ
cả . Mỗ i loài có từ hàng chụ c đế n hàng trăm
loạ i, mỗ i loạ i lạ i có đặ c điể m riêng. T h ế giớ i
loài vậ t ấ y đi vào tru y ệ n không ph ả i chỉ
bằ ng trí tư ở ng tư ợ ng củ a ngư ờ i kể , để rồ i
nêu lên mộ t bài họ c lu ân lí nào đó thông
thư ờ ng, mà chủ yế u xuấ t p h á t từ nhậ n
thứ c vê đờ i sông thư ờ ng n h ậ t m uôn m àu
muôn vẻ củ a con ngư ờ i. Cho nên, trong xã
hộ i phong kiế n lúc bấ y giờ , đọ c tru yệ n ngụ
ngôn Liễ u Đôi, ngư ờ i ta không có nhiề u
cả m giác "đây là bị a", bở i nó đầ y ắ p các chi
tiế t đờ i sông thự c, gắ n vớ i m ộ t sô sự kiệ n
lị ch sử củ a thờ i đạ i.
Qua thê giố i loài vậ t trong tru yệ n ngụ
ngôn Liễ u Đôi, ta th ấ y xã hộ i phong kiế n có
sự ph ân hóa giai cấ p sâu sắ c, quyế t liệ t;
thấ y b ả n chấ t bóc lộ t, gian xả o, tà n bạ o, phi
nh ân tín h củ a giai cấ p phong kiế n thông
trị ; thấ y nhữ ng nỗ i khôn cùng củ a ngư ờ i
nông dân bị áp bứ c, bóc lộ t và nhữ ng phẩ m
chấ t phi thư ờ ng củ a họ chông lạ i cái xấ u,
cái ác; th ây m ộ t xã hộ i ngộ t ngạ t, bứ c bố ì.
thôi n á t không có lí do gì để tiế p tụ c tồ n tạ i.
Tiêu biể u cho vẻ đẹ p "chân, thiệ n, mĩ"
là nhữ ng nh ân vậ t thuộ c tầ ng lớ p "dư ớ i"
củ a xã hộ i lúc bấ y giờ . Đó là nhữ ng ngư ờ i
khổ sở không ai bằ ng, bị áp bứ c, bóc lộ t đế n
cùng cự c, bị hàn h hạ cả vê' th ể xác lẫ n tinh
th ầ n, bị đẩ y đế n đư ờ ng cùng. N hư ng càng
trong đau khổ , nhữ ng phẩ m ch ấ t tu y ệ t vòi
củ a họ càng đư ợ c bộ c lộ rõ ràn g hơ n bao giờ
hế t. Mô tip thư ờ ng gặ p vớ i loạ i nh ân vậ t
này là đau khô trăm đư ờ ng - tố t bụ ng -
thông minh - đoàn kế t - chiế n đấ u và chiế n
thắ ng. C ả nh Kiế n chạ y lụ t trong câu
chuyệ n cùng tên năm nào chang diễ n ra nơ i
đồ ng chiêm trũ n g này: "Họ hàng nhà kiế n
như ri, Khuân gạ o vở tổ thôi thì ngư ợ c xuôi.
Gạ o, cám, mậ t, mỡ lôi thôi, Ngổ n ngang
bử a bãi kêu trờ i ch ế t cha. K iế n g ià lụ k h ụ
lôi tha, Kiế n trẻ gánh nặ ng đế n đù oằ n
xư ơ ng. Kiế n cánh lôi mậ t, lôi đư ờ ng, Kiế n
đỏ rụ t cổ gánh giư ờ ng, gánh niêu. Kiế n
vàng hế t vẻ mĩ miề u, Vơ đùm áo đụ p che
vả i điề u làm sang. Kiế n con tha cám đầ y
đàng, Kiên mẹ lăn lóc lộ n quàng lộ n xiên".
Có thứ gì đem đư ợ c theo đề u bị "ông lớ n"
R êt dùng th ủ doạ n quỷ quyệ t cư ớ p hế t.
