Đằng sau cánh cửa vừa hé ra hoạt động thông
tin tín dụng
Nhà điều hành dẫn dắt thị trường
Hầu hết các nước có nền kinh tế và thị trường tài chính phát triển thì hoạt
động thông tin tín dụng đều do tư nhân đảm nhận; thật vậy, chính phủ sở
hữu hoàn toàn chỉ chiếm 1% và sở hữu một phần chiếm 4% (Doing
Business, 2009); và bài học được rút ra là không để cho thị trường thông tin
tín dụng “manh múng” nhưng cũng không được để cho nó trở thành “độc
quyền”, và thị trường thông tin tín dụng cần có nhà điều hành thông tin tín
dụng kinh nghiệm dẫn dắt. Các nước không giới hạn số lượng công ty thông
tin tín dụng tham gia thị trường, không quy định số lượng ngân hàng là
thành viên cung cấp dữ liệu là điều kiện đủ cho một công ty thông tin tín
dụng (tư nhân) hoạt động, và cũng không hạn chế việc mua thông tin tín
dụng đối với các tổ chức tín dụng.
Ở Mỹ, sau 40 năm thì hàng trăm công ty thông tin tín dụng giờ chỉ còn ba
Công ty: Equifax, Experian và TransUnion, và đây cũng là ba công ty lớn
nhất thế giới về thông tin tín dụng; hoặc như Thái Lan, sau khoảng 10 năm
với sự cạnh tranh công bằng thì giờ đây thị trường sàn lọc lại chỉ còn mỗi
Công ty thông tin tín dụng TransUnion (National Credit Bureau Co Ltd. -
NCB); v.v. Sự “tập trung” của thị trường và thị trường cần có nhà điều hành
kinh nghiệm dẫn dắt là kết quả của sự cạnh tranh công bằng và chọn lọc tự
nhiên.
Mục tiêu của hoạt động thông tin tín dụng
Chính phủ luôn mong muốn thị trường hoạt động hiệu quả và các khung
pháp lý luôn nhằm thỏa mãn mong muốn này. Mục tiêu của hoạt động thông
tin tín dụng mà Chính phủ đặt ra theo Nghị định 10/2010/NĐ-CP, Thủ tướng
Chính phủ ký ngày 12 tháng 2 năm 2010 và sẽ có hiệu lực từ ngày 15 tháng
4 năm 2010 (Nghị định 10):
- Chia sẻ thông tin giữa các tổ chức cấp tín dụng nhằm ngăn ngừa và hạn chế
rủi ro trong hoạt động tín dụng, góp phần đảm bảo an toàn hoạt động ngân
hàng;
- Hỗ trợ tổ chức cấp tín dụng mở rộng và phát triển hoạt động tín dụng;
- Hỗ trợ khách hàng vay trong việc tiếp cận nguồn vốn tín dụng của các tổ
chức cấp tín dụng, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.
Nhưng cũng theo Nghị định 10, thì việc tham gia cung cấp dữ liệu của ngân
hàng thương mại và cung cấp thông tin của công ty thông tin tín dụng được
quy định như sau:
- Thành viên cung cấp dữ liệu: Theo Khoản 5, Điều 7 của nghị định thì một
trong bảy “điều kiện đủ” để một công ty thông tin tín dụng được NHNN cấp
giấy chứng nhận đủ điều kiện hoạt động thông tin tín dụng là “Có tối thiểu
20 ngân hàng thương mại cam kết cung cấp thông tin tín dụng và các ngân
hàng này không cam kết với công ty thông tin tín dụng khác”;
- Cung cấp sản phẩm thông tin tín
dụng: Theo Khoản 1, Điều 14 thì
công ty thông tin tín dụng cung
cấp sản phẩm thông tin tín dụng
cho “Tổ chức cấp tín dụng có
cung cấp thông tin cho công ty
thông tin tín dụng để xem xét cấp
tín dụng cho khách hàng vay,
kiểm soát các khoản tín dụng, thu
hồi nợ và mục đích khác được
pháp luật cho phép”; và theo bản
thuyết trình thông tư hướng dẫn
thi hành Nghị định 10 cũng giải
thích rõ ràng ở mục 4, chương III: “Đối tượng sử dụng sản phẩm thông tin
tín dụng là chỉ có những tổ chức cấp tín dụng có cung cấp thông tin cho
công ty thông tin tín dụng mới được cung cấp sản phẩm thông tin”.
Vậy tóm lại là một ngân hàng chỉ được tham gia cung cấp dữ liệu cho một
công ty thông tin tín dụng và cũng chỉ được mua thông tin từ công ty đó mà
thôi!
Viễn cảnh thị trường thông tin tín dụng
Thị trường thông tin tín dụng có nguy cơ bị manh múng, kém hiệu quả và có
thể trở nên độc quyền bởi vì:
Thứ nhất, nếu công ty thông tin tín dụng có thể mua thông tin từ công ty
thông tin tín dụng bạn để bù vào thông tin còn thiếu của mình để cung cấp
cho ngân hàng thành viên, tạm thời có thể coi như thị trường chưa bị manh
múng, nhưng công ty thông tin tín dụng và ngân hàng phải mất thêm thời
gian và tốn thêm chi phí.
Thứ hai, nếu công ty thông tin tín dụng không mua được thông tin của công
ty thông tin tín dụng bạn trong khi ngân hàng không được phép mua thông
tin của công ty thông tin tín dụng bạn (vì không phải là thành viên),ngân
hàng sẽ thiếu thiếu thông tin hoặc nhận thông tin kém chất lượng. Và hệ quả
là thị trường thông tin tín dụng manh múng, kém hiệu quả, ngân hàng gặp
rủi ro hoặc để an toàn thì đành từ chối cho khách hàng vay.
Thứ ba, các ngân hàng còn đứng trước một tình huống thú vị: bị buộc phải
tham gia là thành viên với một công ty thông tin tín dụng, bởi vì ngân hàng
không thể vô tư đứng ngoài để chọn mua sản phẩm thông tin khi mà họ “chỉ
có thể mua” sản phẩm thông tin nếu là “thành viên” của một công ty thông
tin tín dụng