Đánh giá kết quả ban đầu thay khớp gối toàn phần tại Bệnh viện Quân dân miền Đông

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ BAN ĐẦU THAY KHỚP GỐI TOÀN PHẦN<br /> TẠI BỆNH VIỆN QUÂN DÂN MIỀN ĐÔNG.<br /> Lê Quang Trí*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: Thoái hóa khớp gối và giai đoạn cuối là hư khớp chiếm tỷ lệ cao ở tuổi già và đặc biệt ở các<br /> nước kém phát triển. Tuy nhiên, phương pháp điều trị cho bệnh lý này ở giai đoạn nặng là thay khớp gối và hiệu<br /> quả của nó như thế nào vẫn còn là vấn đề mới mẻ đối với phần lớn phẫu thuật viên chỉnh hình trong nước. Vì<br /> vậy, chúng tôi đặt vấn đề nghiên cứu đề tài này nhằm góp phần đánh giá hiệu quả thay khớp gối tại Bệnh viện<br /> QD Miền Đông.<br /> Mục tiêu nghiên cứu: Đánh giá hiệu quả thay khớp gối toàn phần tại Bệnh viện Quân Dân Miền Đông.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Theo phương pháp nghiên cứu mô tả tiền cứu, xử lí số liệu bằng phần mềm<br /> thống kê SPSS 19.0.<br /> Kết quả: Từ tháng 8/2008 đến tháng 12/2010, chúng tôi đã tiến hành thay 24 khớp gối cho 22 bệnh nhân,<br /> không thay bánh chè. Thời gian theo dõi trung bình là 15 tháng, đánh giá kết quả theo thang điểm Knee score và<br /> Knee function score trước và sau mổ lần lượt 43,34 – 81,85 và 43,76 – 78,65. Kết quả theo thang điểm KS sau<br /> mổ là rất tốt 68,2%; tốt 27,3%; trung bình 4,5%; không có trường hợp nào xấu. Gối gập trung bình 1100. Biến<br /> chứng co rút gối 150 có 1 trường hợp.<br /> Kết luận: Kết quả ban đầu thay khớp gối toàn phần đạt tỉ lệ rất tốt và tốt chiếm 91%, cho thấy hiệu quả<br /> mang lại về mặt vận động cho bệnh nhân già thoái hóa và hư khớp khá tốt, cần được phổ biến để nâng cao chất<br /> lượng cuộc sống cho người cao tuổi.<br /> Từ khóa: Thoái hóa khớp, thay khớp gối toàn phần, chỉ số số gối, chỉ số chức năng khớp gối.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> EVALUATED THE FIRST EFFECT OF TOTAL KNEE REPLACEMENT IN QUAN DAN MIEN DONG<br /> HOSPITAL<br /> Le Quang Tri * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 15 - Supplement of No 4 - 2011: 138 - 141<br /> Background: Osteoarthritis and the last stage need to secure by total knee replacement (TKR). But<br /> everything about this surgery is not known clearly. So, we study this research to evaluate the effect in TKR<br /> Purpose: Evaluate the effects of total knee arthroplasty in Quan Dan Mien Dong Hospital.<br /> Mehthods: with prospective observation, statictis and analysis data by SPSS software<br /> Results: From 8/2008 to 12/2010, We have done 24 knee for 22 patients. Average follow time is 15 months,<br /> to evaluate the results by the Knee Score and the Knee Function Score. Pre- KS and post- KS: 43.34 – 81.85. preKFS and post- KFS: 43.76 – 78.65. The Proportion of KS in post-op was 68.2% of excellent. 27.3% of good, 4.5%<br /> of fair, no case is poor. The average flexion was 1100. The complications had 1 case with knee spasm in 150.<br /> Conclusion: The early results of total knee arthroplasty have gotten excellent and good 91%, Improving<br /> movement much more for elder patients with knee joint degeneration. It needs to be attended much more in the<br /> future.<br /> ∗<br /> <br /> Khoa CTCH –Bệnh viện Quân Dân Miền Đông<br /> <br /> Tác giả liên lạc: Bs.Lê Quang Trí<br /> <br /> 138<br /> <br /> ĐT: 0913126229<br /> <br /> Email: bstridongnai@yahoo.com.vn<br /> <br /> Chuyên Đề Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Cấp Cứu Trưng Vương<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Key words: Osteoarthritis, Total knee replacement, knee score, knee function score.<br /> khớp gối.<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Bệnh lý thoái hóa khớp mà đặc biệt khớp gối<br /> luôn chiếm tỷ lệ cao ở tất cả các nước trên thế<br /> giới. Tuy đã có nhiều phương pháp điều trị bảo<br /> tồn bệnh lý thoái hóa khớp gối như giảm cân,<br /> thuốc, nội soi, cắt xương sửa trục(4,8) nhưng diễn<br /> biến bệnh sau cùng dẫn đến hư mặt khớp, biến<br /> dạng trục cơ học khớp, co rút khớp, vận động<br /> hạn chế và đau nhiều...đó là những lý do bệnh<br /> nhân và thầy thuốc cùng đồng thuận thay khớp<br /> với mục đích chỉnh sửa biến dạng khớp, không<br /> đau và đi lại tốt hơn(2,3).<br /> Trên thế giới, từ thập niên 1970 đã bắt đầu<br /> áp dụng kỹ thuật thay khớp gối nhân tạo cho<br /> những bệnh nhân già có chỉ định, các nguyên tắc<br /> phẫu thuật và sự chế tạo khớp nhân tạo ngày<br /> càng được hoàn thiện nhằm phù hợp với giải<br /> phẫu và chức năng khớp ngày càng tốt hơn<br /> nâng cao chất lượng sống cho người cao tuổi.<br /> Ở Việt Nam tuy chưa có 1 thống kê cụ thể về<br /> tình hình thoái hóa khớp gối, nhưng theo chúng<br /> tôi tỷ lệ người cao tuổi ở nước ta có các vấn đề<br /> về khớp gối rất cao cũng như tỷ lệ cần được thay<br /> khớp nhằm cải thiện chức năng vận động và<br /> phòng các bệnh lý khác về tim mạch cũng không<br /> phải là ít. Tuy nhiên hiện nay kỹ thuật này còn<br /> rất mới và chưa được cập nhật ở nước ta 1 cách<br /> có hệ thống, cả thầy thuốc và bệnh nhân còn rất<br /> thiếu thông tin về phương pháp phẫu thuật này.<br /> Hơn nữa, điều kiện kinh tế của chúng ta cũng<br /> chưa thể đáp ứng cho tất cả bệnh nhân có chỉ<br /> định được phẫu thuật. Vì vậy, chúng tôi muốn<br /> nghiên cứu đề tài này nhằm đưa ra 1 số thông<br /> tin về tình hình triển khai kỹ thuật thay khớp<br /> gối tại 1 bệnh viện loại 2 để góp phần phát triển<br /> kỹ thuật này ngày càng hoàn chỉnh hơn.<br /> <br /> Mục tiêu nghiên cứu<br /> Mục tiêu tổng quát<br /> Đánh giá kết quả ban đầu phẫu thuật thay<br /> khớp gối toàn phần<br /> Mục tiêu chuyên biệt<br /> - Xác định các yếu tố dẫn đến chỉ định thay<br /> <br /> - So sánh mức độ biến dạng trước và sau mổ<br /> thay khớp gối.<br /> - Phát hiện, dự phòng và xử trí các biến<br /> chứng thay khớp.<br /> - Đánh giá kết quả phục hồi chức năng sau<br /> phẫu thuật.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Các trường hợp bệnh nhân già có thoái hóa<br /> khớp gối đã điều trị bằng nhiều phương pháp<br /> nhưng không khỏi và bệnh nhân đồng ý thay<br /> khớp.<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Theo phương pháp nghiên cứu mô tả tiền<br /> cứu, xử lý và phân tích số liệu bằng phần mềm<br /> thống kê SPSS.<br /> <br /> Phương pháp tiến hành<br /> - Lượng giá theo thang điểm Knee Scociety<br /> Scoring System(2) gồm 2 phần knee score và<br /> Knee Scociety Function Score được đánh giá<br /> trước và sau mổ.<br /> - Chuẩn bị trước mổ chu đáo bao gồm tầm<br /> soát tất cả các bệnh lý có trong tiền sử và hiện<br /> tại, tiến hành điều trị nếu cần cho đến khi ổn<br /> định. Hội chẩn giữa bác sĩ phẫu thuật và bác sĩ<br /> gây mê hồi sức về vô cảm và các nguy cơ, đánh<br /> giá toàn thân trước mổ theo các mức độ nguy cơ<br /> của hiệp hội các nhà gây mê Hoa kỳ (ASA)(5).<br /> Tập phục hồi chức năng trước mổ và sử dụng<br /> kháng sinh dự phòng.<br /> - Phương pháp phẫu thuật: Sử dụng đường<br /> mổ kinh điển dọc theo cạnh trong xương bánh<br /> chè, không thay xương bánh chè, hy sinh dây<br /> chằng chéo sau bằng loại khớp nhân tạo PFC<br /> sigma.<br /> - Phục hồi chức năng sau mổ: bệnh nhân<br /> được tập phục hồi chức năng ngay ngày thứ 3<br /> sau mổ, có sự hướng dẫn và hổ trợ của chuyên<br /> viên PHCN, theo dõi và tái khám định kỳ.<br /> <br /> Chuyên Đề Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Cấp Cứu Trưng Vương<br /> <br /> 139<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> KẾT QUẢ<br /> <br /> Số liệu: Từ tháng 8/2008 đến tháng 12/2010,<br /> chúng tôi đã phẫu thuật 24 khớp gối cho 22<br /> bệnh nhân bao gồm: 22 nữ.<br /> Tuổi trung bình 70,5 tuổi (từ 55 đến 78 tuổi).<br /> Bên tổn thương<br /> Số lượng<br /> Tỉ lệ %<br /> <br /> Phải<br /> 13<br /> 59,09<br /> <br /> Trái<br /> 7<br /> 31,82<br /> <br /> 2 bên<br /> 2<br /> 9,09<br /> <br /> Tổng cộng<br /> 22<br /> 100<br /> <br /> Nguyên nhân: 18 trường hợp do thoái hóa<br /> khớp tiên phát và 4 trường hợp thoái hóa sau<br /> viêm khớp dạng thấp.<br /> Biến dạng trục khớp gối trước mổ:<br /> Vẹo trong + co rút gập: 16 bệnh nhân<br /> (72,73%)<br /> Vẹo ngoài >100: 2 bệnh nhân (9,09%)<br /> <br /> Số lượng<br /> Tỉ lệ %<br /> <br /> Tầm vận động gối sau mổ: gập trung bình<br /> 1100, có 1 trường hợp giới hạn duỗi gối 150.<br /> Đánh giá x quang sau mổ:<br /> Trục chày đùi (valgus) trung bình sau mổ:<br /> 5,430 ± 0,54<br /> Trục ngang mặt khớp mâm chày so với trục<br /> cơ học xương chày:<br /> Số lượng<br /> Tỉ lệ %<br /> <br /> 00 ± 2<br /> 20<br /> 83,34<br /> <br /> Varus > 30<br /> 2<br /> 8,33<br /> <br /> Valgus > 30<br /> 2<br /> 8,33<br /> <br /> Có 3 trường hợp đau khớp chè đùi sau mổ<br /> (12,5%), nhưng sau 6 tháng bệnh nhân hết đau<br /> hoàn toàn.<br /> Một trường hợp mất duỗi 150<br /> <br /> Mức độ nguy cơ theo ASA<br /> ASA II<br /> 14<br /> 63,63<br /> <br /> Tỉ lệ %<br /> 0<br /> 100<br /> <br /> Các biến chứng:<br /> <br /> Vẹo trong > 100: 4 bệnh nhân (18,18%)<br /> <br /> ASA I<br /> 5<br /> 22,73<br /> <br /> Số bệnh nhân<br /> 0<br /> 22<br /> <br /> Xấu<br /> Tổng cộng<br /> <br /> ASA III<br /> 3<br /> 13,64<br /> <br /> Kết quả phục hồi chức năng theo The Knee<br /> Society System (KSS)(2) gồm 2 thang điểm sau:<br /> <br /> Một trường hợp sau mổ 8 tháng bệnh nhân<br /> đi vấp ngã, gãy xương đùi ngay trên khớp nhân<br /> tạo, được phẫu thuật kết hợp xương và xương<br /> liền tốt.<br /> <br /> @Theo thang điểm Knee Score (KS):<br /> <br /> Ngoài ra chúng tôi chưa gặp phải biến<br /> chứng nào khác.<br /> <br /> Điểm trung bình trước mổ: 43.34 ± 5.78<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> <br /> Điểm trung bình sau mổ:81.85 ± 19.54<br /> <br /> Các yếu tố liên quan đến chỉ định thay<br /> khớp<br /> <br /> Có sự khác biệt về thống kê giữa điểm trung<br /> bình KS trước và sau mổ (paired samples test<br /> p< 0,05).<br /> @Theo thang điểm Knee Function Score<br /> (KFS):<br /> Điểm trung bình trước mổ: 43.76 ± 6.43<br /> Điểm trung bình sau mổ: 78.65 ± 18.93<br /> Có sự khác biệt về thống kê giữa điểm trung<br /> bình KFS trước và sau mổ (paired samples test<br /> p< 0.05)<br /> Kết quả phục hồi chức năng thay khớp gối<br /> sau 15 tháng như sau:<br /> Rất tốt<br /> Tốt<br /> Trung bình<br /> <br /> 140<br /> <br /> Số bệnh nhân<br /> 15<br /> 6<br /> 1<br /> <br /> Tỉ lệ %<br /> 68,2<br /> 27,3<br /> 4,5<br /> <br /> Chúng tôi luôn cân nhắc rất kỹ về chỉ định,<br /> trong hoàn cảnh kinh tế của Việt Nam luôn<br /> phụ thuộc vào suy nghĩ và kinh tế của từng<br /> bệnh nhân, thực tế cho thấy có những bệnh<br /> nhân có chỉ định thay khớp nhưng bệnh nhân<br /> không đồng ý, có thể do nếp nghĩ cũng có thể<br /> do kinh tế. Nhưng để có chỉ định phù hợp với<br /> bệnh nhân ở nước ta, theo chúng tôi cần lưu ý<br /> cá yếu tố sau đây:<br /> - Bệnh nhân có biến dạng khớp như varus<br /> trên 100, valgus trên 100, hoặc vừa vẹo trong<br /> vừa co rút gập đã được điều trị bằng nhiều biện<br /> pháp nhưng diễn biến ngày càng nặng hơn, đau<br /> nhiều và vận động khó khăn.<br /> <br /> Chuyên Đề Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Cấp Cứu Trưng Vương<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011<br /> - Có mức độ nguy cơ trong phẫu thuật theo<br /> tiêu chuẩn của các nhà gây mê Hoa Kỳ từ<br /> ASA-I đến ASA-III, có nghĩa là bệnh nhân<br /> không có mắc các bệnh khác kèm theo gây suy<br /> yếu các cơ quan trong cơ thể, và như vậy bệnh<br /> nhân mới có đủ các điều kiện để tập phục hồi<br /> chức năng sau mổ.<br /> <br /> So sánh mức độ biến dạng trước và sau mổ<br /> thay khớp gối<br /> Theo thang điểm KS<br /> Điểm trung bình trước mổ: 43,34 ± 5,78.<br /> Điểm trung bình sau mổ: 81,85 ± 19,54.<br /> <br /> Theo thang điểm KFS<br /> Điểm trung bình trước mổ: 43,76 ± 6,43.<br /> Điểm trung bình sau mổ: 78,65 ± 18,93.<br /> Sự khác biệt về điểm trung bình trước và sau<br /> mổ của cả 2 thang điểm đều có ý nghĩa thống kê<br /> (p