4
ĐẶT VẤN ĐỀ
Gan là cơ quan chính của quá trình chống độc trong cơ thể. Các chất độc nội
sinh sinh ra trong quá trình chuyển hóa được khử độc ngay tại gan. Gan còn được
gọi là cửa ngõ đầu tiên với các chất ngoại nhập (xenobiotics) theo đường tiêu hóa.
Suy gan làm tăng lắng động các chất độc nội ngoại sinh gây rối loạn nhiều chức
phận trong cơ thể.
Sức làm việc của gan rất lớn, gan đồng thời cũng là cơ quan dễ bị tổn thương
nhất. Tổn thương gan do thuốc trong phòng và trị bệnh, do rượu, do các chất độc
hại trong thực phẩm, các hóa chất nông nghiệp, các chất thải công nghiệp,…đang
ngày càng gia tăng. Trong đó có viêm gan (VG) do nhiễm độc thuốc hoặc hóa
chất rất thường gặp, đặc biệt viêm gan do dùng thuốc chống lao và paracetamol
[10]. Ngoài ra, còn phải kể đến các loại virus (A, B, C, D…), vi khuẩn (E.coli,
lao…), ký sinh trùng (sán lá gan) mà thường gặp nhất là viêm gan do virus
(VGVR) chiếm 16,7% trên tổng số các case bệnh lý lâm sàng về gan. Theo Phạm
Hoàng Phiệt, Việt Nam nằm trong vùng dịch tễ của viêm gan B với khoảng 10
triệu người mang HbsAg [20], ước tính tỷ lệ tử vong có liên quan tới viêm gan B
vào khoảng 48.000 người/năm [25]. Để điều trị viêm gan, chỉ có một số trường
hợp dùng các thuốc đặc hiệu theo nguyên nhân, còn trong đa số trường hợp, thuốc
làm tăng cường khả năng hồi phục và bảo vệ tế bào gan, nhất là các trường hợp
VG chưa có thuốc điều trị đặc hiệu (viêm gan do rượu, do thuốc hoặc các chất
độc). VGVR có thể điều trị bằng các thuốc kháng virus (interferon – alpha,
lamivudin, adefovir dipivoxil…) nhưng các thuốc này giá thành cao, nhiều tác
dụng không mong muốn. Hơn nữa, đã xuất hiện dòng đột biến kháng lamivudin
[25]. Hiện nay, có một số thuốc bảo vệ gan được dùng trong lâm sàng như
silymarin (Legalon) nhưng chủ yếu nhập ngoại, giá thành cao, không phù hợp với
điều kiện kinh tế của đa số người bệnh khi phải điều trị lâu dài [17]. Việc tìm
kiếm và nghiên cứu những thuốc mới, đặc biệt là thuốc có nguồn gốc thực vật có
tác dụng, ít độc, dễ dùng là một vấn đề thiết thực và mang tính thời sự.
Ở nước ta, dược liệu có tác dụng phòng và chữa trị viêm gan khá phong phú.
Tác dụng chủ yếu thường là thanh nhiệt, giải độc, hóa thấp, dưỡng can. Cũng bởi
sự sẵn có dồi dào và những lợi ích thu được vì vậy việc sưu tầm, tìm kiếm, nghiên
cứu các thuốc có tác dụng bảo vệ và phục hồi gan có nguồn gốc từ thực vật trở
thành vấn đề cấp thiết hiện nay.
