TÀI LI U Đ C THÊM CH NG 3: Đ O Đ C KINH DOANH Ệ Ọ ƯƠ Ứ Ạ
Th.s Nguy n Thu Ngà (s u t m) ư ầ ễ
Lu t pháp: c n, r t c n... nh ng ch a đ ấ ầ ư ủ ư ầ ậ
ế ố ầ ế ủ ự ầ
t, t ế ố ỗ ợ i c n thi ữ ể ệ
i, c ng đ ng và qu n lý đ t n ề ầ ữ c. (VietNamNet) - S c n thi Nh ng còn nh ng y u t ữ vi c đi u ch nh hành vi con ng ỉ t c a lu t pháp là đi u hi n nhiên. ậ h tr khác n a cũng không kém ph n h u hi u trong ả ườ ộ ấ ướ ư ệ ồ ề
ố ầ ớ ệ ố ự ể ỉ
ờ t Nam. Đó là quá trình t ệ
n t ươ ớ
ế ố ữ ữ
ư này cũng không kém ph n quan tr ng. ậ Qu c h i đang giành ph n l n th i gian đ xây d ng và hoàn ch nh h th ng lu t ộ c đang ti n lên văn minh pháp c a Vi t y u c a m t đ t n ế ộ ấ ướ ấ ế ủ ủ i m t trình đ cao h n trong l ch s phát tri n c a dân t c. và hi n đ i, đang v ộ ơ ể ủ ử ị ộ ạ ệ Nh ng s là không đ y đ , n u quên đi s h tr c a nh ng y u t ế khác. Nh ng y u ự ỗ ợ ủ ẽ t ố ộ ầ ủ ế ầ ọ
Pháp lu t - Ba đi m m nh ể ậ ạ
ẽ ẽ ủ ọ
s không c n bàn cãi n a v t m quan tr ng c a pháp lu t đ i v i s duy trì và c. Vai trò đó d a vào ba đi m m nh sau đây ậ ố ớ ự ạ ể ể ủ ự ộ
Có l ữ ề ầ ầ phát tri n c a m t xã h i, m t đ t n ộ ấ ướ ộ c a b n thân pháp lu t: ủ ả ậ
. B t kì ai khi đ t vào tình hu ng, hoàn c nh pháp lu t qui ố ặ ả ậ
c. Đó là tính b t bu c chung ắ đ nh không th x s khác đ ị ộ ể ử ự ấ ượ
c xác đ nh ch t ch , n đ nh, có th tiên li u, d ậ ượ ẽ ổ ể ệ ặ ị ị ự
Đó là tính minh b chạ . Pháp lu t đ đoán tr c.ướ
ượ ả th c hi n b i nhà n ệ ự ề ả ờ ơ
ướ . Nh có c quan công quy n ti n ế ứ ch c đ a pháp lu t vào cu c s ng và x lí vi ph m, nên pháp lu t đã x ng ở ộ ố c ử ậ
ạ c qu n lí xã h i. Đó là tính đ hành t ổ ậ ứ đáng x p vào v trí là công c hi u năng nh t đ nhà n ế c đ m b o ư ị ụ ệ ấ ể ướ ả ộ
ề ẽ ạ ậ
cũng vì quá đ cao, nh n m nh, th m chí tuy t đ i hoá pháp lu t, ậ ữ thân nó cũng hàm ch a không ít nh ng ệ ố ứ ườ
Song lâu nay có l đôi khi ng đi m y u và c n thi ấ i ta quên m t r ng pháp lu t t ậ ự c b khuy t. ế ầ ấ ằ t ph i đ ả ượ ổ ể ế ế
Pháp lu t – Ba đi m y u ể ế ậ
ố ữ ủ ể ậ ơ
ế ễ ị ạ ố ữ ậ ớ ự ổ
ủ Chúng tôi mu n đi sâu h n nh ng đi m y u c h u c a pháp lu t, đó là tính ch quan, s khái quát hoá quá cao, và tính d b l c h u so v i s đ i thay nhanh chóng ự c a cu c s ng. ộ ố ủ
ấ ậ ấ
ẳ ị ọ ị
nhi u qu c gia, thì có m t s n ở Ai cũng th y các quy đ nh c a pháp lu t r t đa d ng và khác nhau. ạ ng ti n giao thông đi phía tay ph i, ả ệ i đi bên tay trái. Hay vi c ăn th t l n là chuy n hàng ngày và r t ấ ệ ị ợ ấ i có qui đ nh c m c theo đ o H i l ị ồ ạ ạ ủ c ta quy đ nh cho m i ph ươ ệ ộ ố ướ ố
Tính ch quan. ủ Ch ng h n, n ạ ở ướ n đ l trong khi ở Ấ ộ ạ ng bình th ề ườ ăn th t l n. ị ợ
ư ứ ữ
ề ộ ổ ế Vi t Nam đ tu i k t hôn M t d n ch ng n a: cùng là v n đ đ tu i k t hôn, nh ng m i n ỗ ướ ấ n là t tu i khác nhau. Ch ng h n nh ở ữ ư ở ộ ẫ ổ ộ ổ ế c có qui đ nh đ ừ ộ ị 18 tu i, nam ổ ệ ẳ ạ
ệ ạ
ổ ở ơ i xu t hi n s khác bi ệ ự ẽ ấ ệ ử ộ t: ệ ở ở nh ng đô ữ nh ng vùng ữ
20 tu i tr lên. Trong quá trình th c hi n, l t ự ừ th l n n i có trình đ dân trí cao, n u vi ph m vi c x lí s khác, còn ạ ế ị ớ sâu, vùng xa x lí cũng s khác. ử ẽ
ả ễ ể i, xã h i loài ng ộ ườ ộ
ậ ả
c, do v y pháp lu t không ph i bao gi ậ i là m t th c th đ y mâu ể ầ ườ i làm ra, có ẩ ườ cũng đúng, cũng ả ẫ ể ệ ố ượ ệ ờ
Cũng d hi u thôi. B n thân con ng ự thu n và không hoàn thi n, thì làm sao lu t pháp, s n ph m do con ng ệ th tuy t đ i hoàn thi n đ ậ là chân lí.
ể ệ ữ ầ ợ
ơ ữ ướ ế ủ i ích ậ c h t c a ch th ban hành, và vì th , ai cũng hi u, không ph i lúc nào pháp lu t ậ ủ ể ế ể ả
H n n a, pháp lu t ph n nào th hi n ý chí, mang trong nó nh ng toan tính và l tr cũng đáp ng mong m i c a t t c các thành viên c a toàn xã h i. ỏ ủ ấ ả ủ ứ ộ
Ai cũng bi ắ ử ự ữ ậ
t pháp lu t là nh ng qui t c x s ph bi n do ổ ế ậ cho lu t ữ ự ả
i v a đ m b o đ S khái quát hoá quá cao. ế ự v y nó c n ph i mang tính khái quát hoá cao, s khái quát hoá cao đó gi ầ ậ c m t s công b ng và th ng nh t. pháp v a n đ nh l ằ ừ ổ ạ ừ ả ả ượ ộ ự ấ ố ị
ị ạ ữ ế ự
đi m y u nh t - khó đi vào cu c s ng. Th c t ộ ố ự ế
ộ ộ ể ậ ả ọ ố ữ ở ờ
ấ ả ậ ủ ề
ế ứ ỉ ộ ụ ề ả ậ ả
ấ ế ệ ễ ở ể
khác, vi c áp d ng lu t pháp không nh ng có th sai l m mà còn d tr thành s ữ ổ ơ ế ể ụ ừ ậ ạ ụ ả ầ
ề chung. Song n u s khái quát hoá quá cao, l ậ i có nh ng qui đ nh quá chung chung, pháp lu t d dàng b c l cho th y m i tình ấ ễ ế nh ng không gian, th i gian và hoàn c nh s ng c ng ụ hu ng pháp lu t x y ra th ườ ố th cũng r t khác nhau. B i v y n u ch chú ý đ n qui đ nh c a đi u lu t mà không ở ậ ị ế ể , trình đ nh n th c, kh năng giáo d c và nhi u y u quan tâm đ n hoàn c nh kinh t ế ế ự t ầ ố ám nh v tính tr ng ph t, gây đau kh h n là giáo d c hay c n thi ậ t đ duy trì tr t t ự
ớ ộ ố ả ứ ự ậ ỉ
ễ ị ạ i tr ườ ướ ủ ự ữ ộ
ủ Pháp lu t suy cho cùng ch là s ph n ng c a nhiên và xã h i, do v y pháp lu t luôn đi sau ậ ế ượ c ộ ố ể ề ậ ỉ ế ậ
Tính d b l c h u so v i cu c s ng. ậ c nh ng đ i thay c a t con ng ổ cu c s ng, dù có hoàn thi n đ n đâu pháp lu t cũng không th đi u ch nh h t đ ệ các quan h xã h i. ệ ộ
ự ề ủ ỉ ỉ
ậ ườ ứ ư ỉ
Nh v y xem ra s đi u ch nh c a pháp lu t th ự ề ph t c a lu t pháp đôi khi ch làm cho ng đã ph i là li u pháp hoàn toàn hi u năng trong m i tr ng h p. ng là s đi u ch nh sau, và s tr ng ự ừ ườ ắ i ta s mà không vi ph m ch ch a ch c ạ ợ ọ ườ ư ậ ạ ủ ả ậ ệ ệ ợ
Các y u t ế ố ngoài pháp lu t ậ
ế ể ữ ế ậ ầ ậ
ả ế
ẫ ồ
ủ ộ ự ộ c. ậ ệ
c a các t ư ạ ậ ộ
ố ầ i c n Chính nh ng đi m y u nói trên làm cho pháp lu t, dù là c n thi t, th m chí t ườ ự i, s thi t, b n thân nó v n ch a hoàn toàn đ đ đi u ch nh toàn b hành vi con ng ỉ ư ủ ể ề ộ ấ ướ Trong ho t đ ng xây hài hoà c a c ng đ ng, đ đi u hành m t xã h i, m t đ t n ể ề ạ ộ ộ ộ ệ ớ d ng và th c hi n pháp lu t c n ph i k t h p và đ t pháp lu t trong m i liên h v i ố ặ ả ế ợ ậ ầ ự nh ng qui ph m xã h i khác nh đ o đ c; phong t c, t p quán; đi u l ổ ữ ề ệ ủ ụ ứ ạ ch c xã h i… ứ ộ
ự ế ờ ướ ạ ậ
ữ ạ ề
Trong th c t đ ượ nhà n c pháp lu t, tuy không có ề c tính minh b ch và rõ ràng nh lu t pháp, không có m t c quan công quy n là ộ ơ ng là nh ng chu n m c đ nh tính khó ẩ , nh ng d ng qui ph m này đ u ra đ i tr ạ ư ậ ệ c đ ng ra đ m b o th c hi n, và th ả ướ ứ ự ị ườ ữ ự ả
ạ i có nhi u u đi m và nhi u m t tích c c mà lu t pháp không ặ ề ư ự ể ề ậ
ư c. đo đ m, nh ng nó l ế th có đ ượ ể
ọ ả i ph i làm đi u này không đ ề ượ
ậ ư ệ
t đ p, đi u l ứ ố ẹ ổ ộ
c và làm t ả ố
ứ ệ ờ ượ ẳ
ạ ọ ộ
ng ra đi ch ng ti c tu i xanh, đ c làm đi u kia ầ ề ấ ự ng đ n cái đ p, cái thi n thì lu t pháp b ng tr nên b t l c. ậ ở ế ỗ ch c xã h i...l c a các t i có ạ ề ệ ủ ụ ậ t đi u này. Ngay c văn h c ngh thu t, đ c tin ứ ọ ả c. Ch ng h n, trong th i chi n tranh, noi ể ủ ậ ạ ố c ho c nghe m t b n nh c, đ c m t bài th , m t cu n ộ ặ ể ậ ế ơ ổ ườ ế ế ẳ ờ
Lu t pháp có th yêu c u m i ng ườ ể nh ng khi kêu g i h ẹ ọ ướ Chính đ o đ c, phong t c t p quán t ạ kh năng làm đ ề ượ v.v...cũng có vai trò không th ph nh n đ ng ông cha đi tr theo g ướ ươ ộ ả sách, nhi u thanh niên s n sàng r i gh nhà tr ẵ ề qu c quy t sinh.... cho t quy t t ế ế ử ổ ố
L i k t ờ ế
ề ướ cướ pháp quy n là nhà n ộ
c v pháp lu t, m t nhà n ậ ự ả ộ
ướ ề ậ ỉ
ậ ư ộ ự ề ấ ạ ộ
ạ ở
ề i t ướ ẹ ẫ ộ ơ
c qu n lí xã h i b ng ộ ằ Nhà n ướ ị ư c nh pháp lu t. N c ta đang trong quá trình xây d ng và hoàn ch nh m t nhà n ướ ỉ i b ng pháp lu t, dù đóng vai trò ch y u, v y. Nh ng đi u ch nh hành vi con ng ủ ế ườ ằ ậ ữ v n là m t s đi u ch nh r t công phu. Trong khi đó các qui ph m xã h i và nh ng ỉ ẫ trên cũng có kh năng đi u ch nh hình th c không mang tính qui ph m khác nói ỉ ả ứ i m t cách nh nhàng h n mà v n h hành vi con ng ườ ớ ượ c i đ ng con ng ườ nh ng giá tr cao c . ả ữ ị
ễ ậ ằ ờ
ậ t, nh ng ch d a vào ch lu t pháp là ch a đ , nói cách khác, s ầ quên r ng: lu t pháp c n, ẽ khó khăn ề ặ ế
Tóm l ạ r t c n thi ỉ ự ấ ầ nhi u h n trong s nghi p l n “tr qu c bình thiên h ”. ệ ớ ề i, v m t lý lu n và c v th c ti n, không bao gi ả ề ự ư ủ ạ ỉ ậ ố ư ự ơ ị
Nguy n Minh Tu n ễ ấ
Đ o đ c kinh doanh ạ ứ
ộ ẳ ữ Ấ ạ
c phát tri n: “ ề Ch ng ph i vô c mà kho ng 15 năm nay m t ng n ng n Đ đ ướ
ự ồ
ng c a b n thân các s n ph m - d ch v ỉ ế ừ ấ ượ ị
ẩ ệ ứ
ủ ư ệ
ộ ượ ư c l u Gieo hành vi g t thói quen, ặ ậ ”. Đi u này hàm ý: S t n vong ề ụ ả ủ ả phong cách kinh doanh c a doanh nghi p. Tóm g n: ọ ủ cách y tác đ ng cách c a doanh nghi p, và chính t ộ ở ng y, tr ch c! ấ ề ấ ướ ứ ự ế ế ạ
chi n l ớ ả ả các n i doanh nghi p truy n trong gi ể ệ ở ớ gieo thói quen g t t cách g t s ph n cách, gieo t ặ ư ặ ố ư ch t l c a doanh nghi p không ch đ n t ệ ủ cung ng mà còn ch y u t ủ ế ừ Hành vi kinh doanh th hi n t ể ệ ư ạ ủ ổ ứ Đ o đ c kinh doanh, trong chi u h tr c ti p đ n thành b i c a t thành m t nhân t c trong vi c phát tri n doanh nghi p. ế ượ ộ ệ ể ệ ố
Mu n “v l i” ph i “v nhân” ị ợ ố ả ị
Đi u này trái v i cách ti p c n c a kinh t ậ ế ề ổ ể
ấ ủ ế ọ ậ ế ấ ệ ợ
ủ ế ể ặ ị
ứ ả ạ
ạ i thi ự ứ ệ ệ
ụ h c “c đi n” v n cho r ng m c ằ ố ớ i nhu n, vì th v n đ đ o đ c - theo đích duy nh t c a doanh nghi p là tìm ki m l ứ ề ạ ạ ộ nghĩa “v nhân b t v l i” - không th đ t ra trong kinh doanh: B n thân ho t đ ng ả ấ ị ợ doanh nghi p là “phi đ o đ c”, trong nghĩa đ o đ c không ph i là ph m trù quan tâm ứ ạ ệ c a doanh nghi p (vì nó không mang ích l t th c cho doanh nghi p, ch không ợ ủ ph i có ý r ng doanh nghi p là th c th “vô đ o đ c”). ế ạ ứ ự ệ ể ằ ả
ậ ể ề
ả gi ộ ể ộ ớ ạ ủ ế ệ ổ
ộ ơ ở ữ ủ
ộ
i c a nó - nghĩa là s n sinh l ế ả
ộ ộ ệ ư ậ ầ ạ ậ
ữ ữ
ồ ế ủ ộ
ế ề i đa m c tiêu c a nó là “v l ớ i” thì chí ít ph i bi ị ợ ầ ầ ạ ế ứ ố ụ ủ
i h n c a nó khi nhi u nhà kinh t h c đã xác minh Lu n đi m trên hi n l ế ọ t ch xã h i mang tính t ậ ch c c ng đ ng v n rõ b n thân doanh nghi p là m t thi ộ ế ồ ứ ộ i thu c nhi u lĩnh v c c a các nh ng quy n l hành b i các đ ng c thoát thai t ự ề ợ ề ừ thành viên liên quan. Và c ng đ ng y, mu n đáp ng m t cách hi u qu lý do t n ồ ồ ả ệ ứ ố ấ t cho vi c tái t o m r ng doanh i nhu n c n thi t ở ộ ạ ầ ợ ạ ủ ủ i ph i nhìn nh n là thành ph n n i b cũng nh các đ i tác bên ngoài c a nghi p - l ố ộ ộ ả ệ mà còn đ ng th i là nh ng thành nó không ch đ n thu n là nh ng tác nhân kinh t ỉ ơ ờ ế ọ viên c a m t h p qu n xã h i. Nói g n, theo nhi u lý thuy t m i trong kinh t h c, ọ ộ ợ doanh nghi p mu n đ t đ n m c t ế t ả ố ệ th nào là “v nhân”! ế ị
Ho t đ ng c a doanh nghi p, theo đó, mu n có hi u năng t ạ ộ ệ ệ
i u, ph i đ ấ ả ượ c ộ ữ ồ
i chuyên ngành g i là b n ph n kinh t ố ư c bao g m ch y u ba c p đ ủ ế , luân lý và đ o đ c. ố chu toàn trong s t ng hòa nh ng hành vi chi n l ế ượ trách nhi m mà gi ậ ệ ủ ự ổ ớ ạ ứ ế ọ ổ
ị ả ệ ứ
ổ ế ư ỉ ậ ự c a doanh nghi p là s n xu t và cung ng hàng hóa - d ch v ế ủ t. Nh ng b n ph n y ch th t s hoàn thành khi l ầ
ệ i nhu n c n thi ắ
ỉ ằ ế ự
ấ ạ ự
ế ủ ế ổ
ố ề ệ
ệ c thi ệ ầ ế ậ ủ ề c. Theo “nghĩa t ị ế ủ ố
ỉ
ữ
ể ủ ứ ộ
ệ ủ ế ộ ệ ố ở ườ ứ ả ộ
i hay/và th a c “lu t h thì lách”!). B n ph n đ o đ c c a doanh nghi p đ ng kinh t ừ ơ ệ ậ ổ
ứ ủ ự ậ ở ữ ứ
ạ ộ ậ ổ ổ ị
ươ ằ
ấ ừ ệ ữ ử ủ ệ
ỉ ở ự ữ
ạ ộ ươ
ộ ơ ể ườ ệ ễ ằ
ở ủ ụ ự ặ ế ư ấ ạ ạ ộ
ụ B n ph n kinh t ổ ậ ấ đ có đ c l ợ i ể ậ ấ ậ ượ ợ nhu n đ ố ồ c phân b đúng đ n cho vi c phát tri n doanh nghi p và phân ph i đ ng ậ ể ổ ượ th i cho t t c các thành viên liên quan nh m không ch góp ph n tr c ti p vào vi c ệ ờ ấ ả m r ng s tái t o vĩ mô c a các thành viên y mà còn gián ti p vào s tái sinh m ở ở ộ ủ ự r ng xã h i. Vì th , b n ph n kinh t ph i đi li n v i b n ph n luân lý c a doanh ả ộ ộ ậ ớ ổ nghi p, hi u theo “nghĩa t ộ i thi u” là doanh nghi p ph i tuân th n n luân lý xã h i ả ể ể đ ổ i đa”, b n t ch trong nh ng quy đ nh pháp lý c a Nhà n ế ượ ữ ướ ph n trên ch đ c cáng đáng hoàn ch nh khi doanh nghi p không ch tôn tr ng pháp ệ ỉ ậ ỉ ượ ọ ch mà còn góp ph n vào vi c pháp đi n hóa nh ng quy t c kinh doanh thu n l i cho ậ ợ ắ ể ầ ế ng s ng c a xã h i (nôm na là góp s c vào vi c xây d ng m t vi c phát tri n môi tr ộ ự ườ ệ r ng m cho xã h i” ch không ph i là th th đ c quy n tr c “môi tr ụ ề ế ộ ượ c l ạ ợ nguy n”, nghĩa là nh ng minh ch ng thông qua nh ng hành vi mang tính ch t “t ữ ệ ấ ho t đ ng “v nhân” không n m trong khuôn kh các đòi h i thu c b n ph n kinh t ế ộ ỏ ằ ừ ng trình đóng góp t và luân lý. Tính ch t v a nói cũng không n m trong các “ch thi n c a doanh nghi p” - th c ch t v n ch là nh ng “hành x quan h công ệ ấ ự ố c th hi n b i s ràng bu c gi a doanh nghi p v i c ng/PR” - mà kh i nguyên đ ớ ể ệ ệ ộ ượ ộ ố ớ ấ ả ng tâm c a nó trong vi c th c hi n các ho t đ ng kinh doanh đ i v i t chính l t c ệ ự ệ ế ậ m i đ i tác. Thí d : d a vào s b t đ i x ng thông tin trong m t c ch kinh t t p ọ ố ự ấ ố ứ ế i tiêu dùng thì doanh nghi p có th không vi ph m luân quy n nh m huy n ho c ng ạ ề i là m t hành vi vô đ o đ c trong lý xã h i - vì pháp ch không ngăn c m - nh ng l ứ ộ kinh doanh vì mang tính ch t “ph báng l ng tâm ngh nghi p”! ề ươ ệ ấ ỉ
“Mô hình 3c”
c đ nh hình đ xét v ng h ượ ị ườ ướ ể
ứ ộ ạ Chính là d a vào đ ự ứ ng trên mà “mô hình 3C” đ ủ ệ
c đ nh ch hóa trong các lĩnh v c kinh t ắ ượ ự ự ữ
ề “m c đ đ o đ c” trong hành vi c a doanh nghi p. Đó là “Conformity”, nghĩa là có ế đúng theo nh ng chu n m c và quy t c đ ẩ và luân lý xã h i hay không. “Contribution” có m c đ cao h n theo nghĩa có đóng góp ị ế ứ ộ ộ ơ
ệ ủ ủ ạ
ng sinh thái c a xã h i nói chung và c a cá nhân con ng bi n ch ng, nghĩa là xem xét ộ ướ ứ ệ ấ
gì trong vi c tái t o môi tr ng ề ườ h qu c a vi c th c hi n hai “C” đ u tiên. ệ ườ i nói riêng. “Consequence” nêu v n đ theo h ả ủ ự ệ ệ ầ
ph ng di n vĩ mô các ph ệ ươ
ệ ng cách ti p c n trên đã m h ở ướ ậ ằ ươ ạ ộ ế
N u ế ở ế ợ ả ề ầ ộ
ng cho ế lĩnh v c vi mô, ự ệ ứ i ích c th c a vi c ng ụ ế ệ ị
ế (và minh ch ng r ng kinh t vi c k t h p tính nhân văn trong ho t đ ng kinh t ứ không ph i là m t hành vi thu n túy tính toán “ti n vào ti n ra”), thì ở ề còn ph i thuy t ph c các nhà qu n tr doanh nghi p v l ụ ể ủ ề ợ ả d ng đ o đ c trong kinh doanh. ụ ả ạ ứ
Đó là công d ng c a lu n c “Ethics Pays” (“Đ o đ c đ ủ ụ ậ ứ ứ ượ ả
ư ệ
ấ ứ ữ ọ
ạ c l ượ ạ ầ ạ ả ị
c tr công”) c b n ơ ả ạ ế t nh sau: th c hi n nh ng hành vi mang tính đ o đ c kinh doanh không nh t thi ứ ữ i, m i hành vi vô đ o đ c trong luôn luôn ph i có nh ng chi phí kèm theo. Ng kinh doanh đ u luôn luôn, không chóng thì ch y, ch u cái giá ph i tr , và giá y ấ ả c. th ng là r t đ t so v i cái l i đã thu đ ự ả ề ấ ắ ườ ượ ớ ợ
i Nobel v kinh t ấ ả ề
ạ ệ ộ ế ọ ằ Hai gi ệ
ể ơ ở ủ ự
ặ ự ứ
ằ ữ ơ ủ
ề ả ậ i riêng t
ữ ề ơ
ự ề ữ ự ứ
ể ữ ệ
ạ ả ủ ạ
h c năm 1994 và 2005 đánh d u cho vi c tri n khai ể ng quan ni m trên: “Tr ng thái cân b ng c a Nash” minh ch ng là trong m t th tr ị ườ ứ ủ ế c nh tranh, đi m “cân b ng t i u” ch có th hình thành trên c s c a s liên k t ỉ ố ư ể ạ ủ ự ừ ố ẫ ho c/và s tin t ng gi a các đ i tác ch không th trên n n t ng c a s l a d i l n ể ố ưở nhau. “Lý thuy t trò ch i”, c a Schelling và Aumann, xác nh n là trong c nh tranh ế ạ ố c a mình thì r t kinh t n u m i đ i tác đ u mù quáng ch y theo quy n l ư ủ ế ế ề ợ ạ ề ỗ ố t n ng n . H n n a, tôn tr ng luân lý xã h i và th c hi n cu c t ệ t c đ u b thua thi ọ ộ ệ ặ ị ộ ấ ả ề ữ đ o đ c trong kinh doanh chính là nh ng hành vi đ u t vào s phát tri n b n v ng ầ ư ạ c l i, vô luân và vô đ o trong kinh doanh là nh ng hành vi c a doanh nghi p. Ng ượ ạ ủ t tiêu ni m tin và ch có th là lo i “đánh qu ” c a nh ng tác nhân trông mong duy tri ề ữ ể ỉ ệ nh t vào vi c “h cánh an toàn”. ạ ệ ấ
ờ ậ ệ ươ
ổ ặ ng hi u m nh” đ ượ ề
ở ự
ố ấ i th c nh tranh đ c thù cho doanh nghi p, “ni m tin” càng tr nên c n thi ế ả ằ ữ ộ ố
c, nghĩa là không ng Trong th i bu i mà “th ế ạ ị ự ố ắ ử ữ ể ấ
ậ ộ ươ ứ ự ầ
ươ ự ậ
t l p quan h doanh th ệ ề ộ ạ
ệ ở
ệ ẻ
ụ ạ c nhìn nh n nh m t công c t o ạ ư ộ l t. Trong ầ ệ ợ qu n tr kinh doanh, khái ni m y có nghĩa chính xác: đó là s “suy đoán r ng trong ệ ấ ữ nh ng s c , tình hu ng b t ng và đ t xu t, đ i tác giao d ch s hành x theo nh ng ẽ ấ ờ ị ệ c l i v i nh ng tiên li u nguyên t c có th ch p nh n đ ượ ượ ạ ớ ng hi u là hình trong lĩnh v c luân lý xã h i và đ o đ c nhân qu n”. Nói g n, th ạ ệ ọ ng d a trên m t m c đ tin c y, và c s c a s tin thái thi ứ ộ ơ ở ủ ự ế ậ ạ c y l i chính là “ni m tin vào tính luân lý và đ o đ c” c a doanh nghi p. Do đó đ o ệ ủ ứ ậ ạ ng hi u “th t s m nh”, đ c kinh doanh tr thành n n t ng cho vi c xây d ng th ệ ậ ự ạ ươ ự ứ i tiêu dùng song nghĩa là có đ c s sâu đ m trong vi c “chia s tâm trí” v i ng ườ ớ ượ ự hành v i s “chi m lĩnh th ph n”! ế ề ả ậ ị ớ ự ầ
ấ ủ ạ
ề ố ng x , khuynh h ướ ộ ọ ẫ V n đ cu i: theo xã h i h c kinh t ử ộ
ề ầ ủ ầ
i th ấ ế ề ạ ậ ướ ứ ấ ạ
ườ ả ủ ổ ứ ế ị ủ
, khi nhân viên c a công ty sai ph m trong ế ng chung v n cho đ y là thi u sót thu c v “văn hóa doanh ế ấ ứ nghi p”. Nh ng khi lãnh đ o công ty ph m sai l m, nh t là sai l m có ch đích, xu ư ệ ạ h ng đa s l ng nh n đ nh đ y là khi m khuy t v “đ o đ c kinh doanh”: ố ạ ch c ph thu c vào các giá tr c a văn hóa công ty, trong khi thành thành qu c a t ị di n đ o đ c kinh doanh. Vì th mà trong ngành qu n tr tích c a lãnh đ o l ị ụ ộ i n m ạ ạ ằ ở ệ ạ ứ ủ ế ả
ệ ủ ế
ứ
t s rõ vì sao chi u h ng ph ự ế ề ướ ể
ơ ự ấ ẽ ề ạ ứ
ệ ế ế ạ ộ
ủ ạ t ử ế ọ ắ ẳ ậ ố
ố ổ kinh doanh, văn hóa doanh nghi p thu c vào lo i “c ch phòng ng ” c ng c t ạ ộ lĩnh v c “mô th c ti n công” trong i n m ch c n i b và đ o đ c kinh doanh l ứ ộ ộ ạ ằ ở ứ ạ vi c đ i ngo i c a công ty. Hi u đ ổ c đi u này t ệ ố ề ượ ạ ủ ệ bi n l i đ cao “văn hóa doanh nghi p” mà ít nói v “đ o đ c kinh doanh”: khái ni m ệ ế ạ ề đ u liên quan đ n “thu c h ”, khái ni m sau chú tr ng đ n vai trò c a “s p”, và khi ế ầ b n thân “s p” v n đã không “t , đàng hoàng” l m thì ch ng ai d i mà lu n bàn ế ả v “đ o đ c kinh doanh”! ề ạ ứ
ướ Chi u h ề ề ệ
ế ệ ạ ộ
t ử ế ế ố
ng ph bi n l ạ i đ cao “văn hóa doanh nghi p” mà ít nói v “đ o ổ ế ạ ề đ c kinh doanh”: khái ni m đ u liên quan đ n “thu c h ”, khái ni m sau chú tr ng ọ ầ ệ ứ đ n vai trò c a “s p”, và khi b n thân “s p” v n đã không “t ắ , đàng hoàng” l m ế ả ế thì ch ng ai d i mà lu n bàn v “đ o đ c kinh doanh”! ề ạ ứ ủ ạ ậ ẳ
ứ ự ệ
t c nhân viên cùng đóng góp xây d ng các i quy t khi x y ra các v n đ liên quan đ ra trách nhi m và h ch c cho t ổ ướ ệ ấ ả ng gi ả ế ề ả ấ
Doanh nghi p nên t quy t c, t ự ề ắ đ n đ o đ c. ạ ứ ế
Tôn Th t Nguy n Thiêm ễ ấ
Th c hi n trách nhi m xã h i, DN l i hay thi t? ự ộ ệ ệ ợ ệ
ướ ủ ệ ầ ề
t Nam, v n đ t yêu c u v ặ ẫ t n kém. Khách hàng n trách nhi m xã h i, ệ c ngoài khi mua hàng c a DN Vi ộ nh ng r t nhi u DN băn khoăn vì đ u t ề ầ ư ố ư ấ
DN còn l mơ ơ
ộ
ệ i dành cho cán b công nhân viên, ng ệ ệ
ộ (TNXH), đ ườ ệ ề ợ ườ
i ng ằ ứ ỏ
Trách nhi m xã h i trong quan lý DN, g i chung là trách nhi m xã h i ọ hi u là vi c DN th c hi n các quy n l ệ ề ợ ự ể đ ng nói chung. Đó là s chăm sóc đ n quy n l ộ ế ự vi c, đ n chăm sóc s c kh e, s tôn tr ng, công b ng v ti n l ọ ự ệ sóc đ i s ng tinh th n… Ch ng ch SA8000 t p trung đ cao các n i dung này. cượ i lao đi u ki n làm ừ ề ng, ti n công, chăm ề ộ ộ i lao đ ng, t ộ ề ề ươ ề ế ờ ố ứ ầ ậ ỉ
ầ ệ ạ ộ ả
ặ ự ệ
ộ ạ ộ ị ậ ắ ố
ữ Ủ ư
ạ ộ ề ệ ườ ư ấ
ề ấ ộ ư ề ệ ố
ấ i, TNXH là m t yêu c u khá kh t khe trong ho t đ ng s n xu t Hi n nay trên th gi ắ ế ớ ữ nguy n, nh ng do s đ cao nên có nh ng kinh doanh. M c dù đây là ho t đ ng t ư ự ề c đ a ra thành nh ng quy đ nh pháp lu t. Liên hi p qu c đã có 9 nguyên t c quy n ệ ướ ư ượ c đ nh v v n đ này. y ban châu Âu đã đ a ra “Văn b n xanh”, trong đó TNXH đ ề ấ ả ị ộ hi u nh là vi c DN đ a các v n đ xã h i và môi tr ng vào các ho t đ ng m t ộ ư ể nguy n. Australia đã đ xu t b Lu t v TNXH, Anh qu c hàng năm đ a ra cách t ậ ề ự k t qu nghiên c u và kèm theo đó là khuy n ngh c a các B ngành. ả ế ị ủ ứ ế ộ
Vi t Nam ch a đ ệ ạ ộ
ự c nhi u DN quan tâm. Tr ư ượ ầ ề ủ ố
ầ ố
ọ ệ ủ ể ộ
ả ộ
ướ i, ho t đ ng này c Tuy nhiên hi n t ở ệ ạ đây, các DN Vi t Nam có th c hi n TNXH là do yêu c u c a đ i tác là khách hàng ệ ệ c ngoài, khi khách hàng có yêu c u. Ông Tr n Ng c Trung, giám đ c Trung tâm n ầ ướ ố hu n luy n và chuy n giao công ngh qu n lý c a Hi p h i Doanh nghi p có v n ệ ệ ả ấ ệ t Nam t: khái ni m TNXH manh nha du nh p vào Vi n đ u t c ướ ngoài, cho bi ậ ệ ệ ế ầ ư ừ ệ ch c m t H i ngh qu n lý Hà N i. T vi c t Nam t năm 1995, khi Vi kho ng t ở ộ ổ ứ ệ ừ ả ế phòng ng a”,ừ “ch a cháy” là g p đâu làm đó, sai đâu s ử ữ ộ chuy n ể d n sang xu th “ a đó, ị ầ ặ
ệ ể
ượ ỉ ế ệ ớ ỏ
ệ ỉ ư i. Vi ơ ế ị ộ
c DN chú ý tìm hi u đ th c hi n. Tuy nhiên đ n nay, ể ự t Nam ố ấ ộ c và giao v n đ này cho c quan nào ề ị ế t Nam b y u, ướ ứ ạ ấ ủ ệ ệ
khái ni m này b t đ u đ ắ ầ cũng ch có 1991 ch ng ch phù h p v i ISO 14000, m t con s r t ít ợ ứ v n ch a có m t quy t đ nh nào c a Nhà n ủ ẫ ch u trách nhi m. Ông Trung cho r ng, s c c nh tranh c a hàng Vi ằ ị cũng có m t nguyên nhân t đây. ừ ộ
i t Nam n u k đ n DN áp d ng t ậ ự ụ
t là các công ty n ệ ế i. M t s đã th c hi n t ệ ố Vi ỏ ể ế ự ướ
ệ c ngoài đ u t ướ
ộ ố Adidas, Columbia Sport, JC Penny. DN trong n ấ ụ ể ả
ệ ề ệ
ự ư ộ ộ
ư ệ ạ ị
ấ ở
giác và đã thành công trong Vì v y, hi n t ệ ạ ở vào lĩnh v c này r t ít ầ ư ấ ự ụ c áp d ng t Nam, nh NIKE, Vi ư thành công đ c nêu làm ví d tiêu bi u nh Coart Phong Phú, (s n xu t ph li u cho ụ ệ ư ượ ngành d t và may m c), D t Thành công, Giày Thái Bình... không có nhi u. Giày Thái ặ cho 1.000 lao đ ng, trong đó xây 500 căn h chung c cho gia Bình đã xây d ng ch ỗ ở i lao đ ng. Hay nh D t Thành Công là đ n v đã đ t ch ng ch SA8000, đ nh ng ơ ỉ ị ườ n t ị c trang b ng nh t ấ ượ ượ ấ ủ m t h th ng qu t h i n ộ ệ ố ộ DN này là trong các c s s n xu t c a công ty đ u đ c đã làm l nh, t o không khí mát m d ch u. ạ ơ ướ ứ ề ẻ ễ ị ơ ở ả ạ ạ
L i hay thi t? ợ ệ
ỏ ế ề ấ ấ
ế ổ
ướ ế ấ
ả ộ ệ ề ầ ả ứ ệ ề ệ ỏ
ử ng s n ph m. ẩ Khách hàng M đ c bi ấ ượ ỹ ặ ệ ả ả
Đó là câu h i mà các DN băn khoăn nhi u nh t khi đ đ ng đ n v n đ này. Ông ề Nguy n Thanh Bình, Phó T ng Giám đ c công ty D t Thành Công, cho bi t, khi ố ễ c ngoài đ n công ty đ t hàng, v n đ đ u tiên khách hàng quan sát là khách hàng n ặ ứ đi u ki n làm vi c, s c kh e công nhân, x lý ch t th i, nhà ăn, nhà v sinh… ch ấ ệ không ph i ki m tra ch t l ề t chú tr ng đi u ọ ể này.
ộ ả ậ
ệ ủ ầ ạ ộ ộ ố ể
ườ ườ ẽ ỏ
ng s n ph m tăng, gi m s n ph m h , làm h ả ẩ
ề ố ộ ộ ả ề ả ư ấ ạ
i th c nh tranh, phát tri n b n v ng. Trong m t kh o sát c a g n 100 DN Hà N i và TP.HCM, nhi u DN đã nh n ra, khi ở i trên m t s đi m: thêm đ i tác khách hàng, tăng i ph n l th c hi n TNXH, s thu l ẽ ầ ợ ự i lao đ ng g n bó, giúp DN i ích lâu dài là ng c lao đ ng; l đ n hàng, thu hút đ ắ ợ ộ ượ ơ i lao đ ng b o đ m s cho ng pháp qu n lý; s c kh e ng t h n v ph c i ti n t ả ứ ả ươ ề ả ế ố ơ ạ hi u qu công vi c cao h n, ch t l ả ơ ẩ ấ ượ ệ ả ệ giá thành s n ph m, nh đó nâng cao kh năng c nh tranh v năng su t và ch t ấ ả ẩ ờ l ề ữ ế ạ ượ ả ng, t o l ạ ợ ể
ệ ự ứ
ợ
ể ệ ố
ẽ ườ ườ ự ậ ố ờ
ế ẩ i th c hi n, t n th i gian, c ng v i nh n th c c a ng ậ ư ị
Tuy nhiên, theo các DN, vi c th c hi n TNXH cũng là m t thách th c không nh . ỏ ệ ộ m t s Cũng trong đ t kh o sát nêu trên, các băn khoăn c a DN đ a ra t p trung ở ộ ố ủ ậ ả ư ệ đi m, trong đó h u h t đ u nêu ý ki n DN Vi t Nam h u h t ít v n, th c hi n ự ế ế ề ầ ầ nh : , t c tăng giá thành s n ph m. Các y u t TNXH s làm tăng thêm chi phí đ u t ư ế ố ả ầ ư ứ ư i lao đ ng ch a thi u ng ứ ủ ớ ế ộ ộ ệ c xem nh là thách th c, khi n DN e th u đáo, lu t pháp ch a có quy đ nh… đ ế ứ ư ượ ấ ng i. ạ
ầ ứ ổ
t, vì v y, h u h t các DN cho r ng TNXH nh ho t đ ng t ệ ế ừ ự ệ ậ
ủ ư ạ ộ ố ặ ế ộ ộ ứ ử ả
ch c phi chính ph Action Aids Vi Ông Tr n Ng c Tu , chuyên viên t t Nam, cho ệ ệ thi n, ho c th c hi n bi ặ ằ m t b quy t c ng x (CoC) nào đó, m t gánh n ng t n kém, ch không ph i là ộ trách nhi m c a DN. ọ ầ ắ ứ ủ ệ
ả ỏ
(SAI), m t t ế ề ộ ổ ố ế ể ứ
ệ ằ ấ
i lao đ ng x ng đáng đ ủ ạ i c a ng ề ệ ỏ ị ả i Vi ườ c h ượ ưở ứ ộ
ệ ể
ườ ả vào đây, v tr ầ ư ề ướ ệ ề ư ắ
Phân tích v vi c b ra chi phí này, là chi phí hi n nhiên hay ph i b thêm ti n túi c a ủ ứ ch c ch c TNXH qu c t DN, bà Phan Th H i Y n, chuyên viên t ổ t Nam, cũng là c quan ch p bút SA8000, cho r ng: Đây là phi chính ph t ơ ng. Vì v y, th c quy n l ự ậ ề ợ ủ ả ỏ hi n TNXH là nghĩa v c a DN ph i th c hi n, nên không th cho r ng DN ph i b ằ ự ti n túi. Đó là ch a k , khi đ u t ạ i c m t nh lâu dài, DN thu l ư i ích đ c bi nhi u l i lao đ ng, ng ộ ụ ủ ể t khác. ề ợ ệ ặ
ọ ầ ệ ệ ộ
ề ệ ậ ả
ờ ế
ấ . Ông Trung cho bi ậ t, kinh nghi m khi ít ti n các DN nên đ u t ề ế ứ ề
ả ạ ờ ắ ả ộ ư ề ấ ắ
đ y đ đ ti n t ự ậ hi n nay, vi c th c Theo ông Tr n Ng c Trung, trong xu th c nh tranh và h i nh p ế ạ ừ hi n TNXH là v n đ không th không th c hi n, vì v y DN ph i nghĩ đ n ngay t ế ự ể ệ bây gi c vào tr ầ ư ướ ệ vi c nâng cao nh n th c cán b công nhân, s p x p c i t o đi u ki n lao đ ng, là ộ ệ ệ nh ng vi c làm chi phí th p, nh ng có hi u qu trong th i gian ng n. Còn v lâu dài, ữ ệ ệ vi c đ u t ệ ầ ư ầ ủ ể ế ớ i nh n ch ng ch SA8000 là vi c ỉ ệ cũng r tấ c n làm. ứ ầ ậ
ạ ệ ệ
- T i m t nhà máy c a công ty d t may đã c i t o h th ng ánh sáng, thông gió, nhà v ộ sinh… kho ng 1 t ủ ả ạ đ ng, trong vòng 3 năm năng su t lao đ ng tăng 18%. ỷ ồ ệ ố ấ ả ộ
vào trang thi ộ ả ạ ế ị ề
ng k l c 5,5 tri u đôi giày / năm 2004, xu t kh u đ ờ t b và c i t o đi u ki n lao đ ng trong th i ệ ượ c ỷ ụ ộ ấ ệ ẩ
- M t công ty giày đ u t ầ ư gian qua đã giúp đ t s n l ạ ả ượ 50%.
ờ ố ầ ấ ậ
- Công ty Coast Phong Phú t p trung vào chăm sóc đ i s ng v t ch t và tinh th n, xây d ng đi u ki n làm vi c, nh đó năng su t lao đ ng tăng lên. ự ậ ờ ệ ệ ề ấ ộ
ủ ệ ể ệ ệ ấ ả ộ
(Ngu n: Trung tâm hu n luy n và chuy n giao công ngh qu n lý c a Hi p h i DN ồ có v n đ u t c ngoài) n . ầ ư ướ ố
Đ ng Vặ ỹ
Canh bao đao đ c nghê kê toan tai Viêt Nam ̣ ứ ̉ ́ ̀ ́ ́ ̣ ̣
ử ề ế ế
ệ i Vi ng Mai, Tr ưở ệ ổ ế ng c c kỳ ph bi n ự ng đ i di n Hi p h i K toán ế ộ ệ ệ ượ ạ ệ
t Nam, nhân đinh. Vi c hành x thi u đ o đ c trong ngh k toán là hi n t ạ ứ t ễ ạ công ch ng Anh (ACCA) t ạ t Nam - Bà Nguy n Ph i Vi ứ ươ ệ ̣ ̣
ng Mai k trong đ t ki m tra các công ty k toán g n đây, ng ể ươ ườ ể ế
ẫ
Bà Ph i ta th y có ầ ợ ấ t đ c báo cáo ki m toán, không bi t l p báo cáo tài chính. nhi u nhân viên không bi ế ậ ể ế ọ ề Nhân viên k toán v n nh n h p đ ng c a khách hàng d u không có chuyên môn. ồ ẫ ủ ậ ế Đi u này là m t trong nh ng bi u hi n c a vi c thi u đ o đ c k toán. ạ ứ ế ệ ủ ợ ể ữ ệ ế ề ộ
ặ ệ ư ự
ệ ế ỏ
ế
ỹ ỏ ằ ươ ứ ươ ả ị
ư i”. ệ giác, ch a đ t n ng tính chuyên nghi p M t khác, sinh viên hi n nay ch a có tính t mà ch chú tr ng đ n k năng chuyên môn. Trong m t l n th c hi n ph ng v n, có ấ ọ ỉ tin h i r ng: “N u em vào làm trong công ty ch thì bao lâu em s thay sinh viên quá t ẽ ự t trình c ch ?”. Bà Ph th đ ế ế ượ bày m t cách t ế ộ ư ặ ặ ự ộ ầ ị t nh ng ph i bi n lên là t ố i đâu thi cũng là con ng ườ ng Mai cho r ng ý th c v ằ nh vì “có công b ng t ớ ằ ị ̀
ệ ạ ằ
ụ ả ườ
ưở ộ ậ ứ i Vi ộ ẽ ạ
ề ề ế ề ủ ế ể
ế ớ ụ ế
Gi ạ tr ế công ty tuy n d ng ngay l p t c. Đi u này v lâu dài s có h i cho th ng x u đ n uy tín c a ngh k toán - ki m toán Vi ty và nh h ấ ả nhi u v bê b i v tài chính, các công ty trên th gi ố ề ngh nghi p. Chuyên môn có th đào t o đ ị t Nam cho r ng hi n nay th ng đ i di n ACCA t i thích v đi u này, Tr ệ ệ ề ề c các ng đang thi u h t lao đ ng k toán nên ch c n m t ít chuyên môn là đa đ ̃ ượ ỉ ầ ế ng hi u công ươ ể ụ ệ t Nam. Vì sau ệ ưở ứ i đang r t chú ý đ n đ o đ c ạ ấ c còn đ o đ c thì s r t khó khăn. ạ ượ ạ ứ ẽ ấ ề ề ệ ể
i câu h i: ả ờ ỏ “ACCA có nh ng h tr nào đ thay đ i quan ni m trên ệ ở
ể t: Tr ễ ữ ươ ướ ế ắ
ỏ ề ế ấ ử ệ
ắ
ẽ ộ i h c x lý nh ng tr ườ ọ ử ề ạ ườ ờ
ữ ạ ẩ
sinh viên Tr l ổ ỗ ợ c m t trong cu c thi dành cho hay không?”, bà Nguy n Ph ng Mai cho bi ộ sinh viên ngành k toán, ki m toán, tài chính, ngân hàng mang tên “ACCA t ng lai”, ươ ể c trình bày l n đ u tiên s xu t hi n câu h i v cách hành x trong ngh . Câu h i đ ỏ ượ ầ ầ i d ng m t clip ng n. Đây cũng là cách mà ACCA d y cho các h c viên qua d ọ ướ ạ ng. N u tr l ng h p nh trong đ i th m ng. Ng i sai, clip ư ả ờ ế ạ ườ ợ t cách hành x nh th nào là chu n. Vì g i ý ng i tài li u đ bi ư ế ử ể ế ợ ệ theo đ i di n ACCA, n u ch đ a ra lí thuy t suông thì sinh viên có th quên ngay. ế ỉ ư ạ i h c nên xem l ườ ọ ệ ể ế
Hi u Hi n ế ề
Đ o đ c trong qu ng cáo. ạ ứ ả
ộ ổ ấ ả ậ
ườ ị ộ ậ ẹ
ậ ẩ ơ ặ ầ ẻ ặ ẫ ơ
C u bé đ tu i c p 1, đang tung tăng nh y chân sáo đ n tr ộ ng. Trên tay c u là m t ế m u bánh mì con con, ph n ăn sáng m đã chu đáo chu n b . M t c u bé khác to con ẩ ầ i chìa tay ra đòi m u bánh, nét m t đ y v hăm do . C u h n, “b m tr n” h n, ti n t ạ ậ ế ớ ợ bé nh con đành “chia tay“ ph n ăn sáng c a mình trong u t c. ầ ấ ứ ủ ỏ
ộ ộ ầ ữ ượ
ậ ạ ơ ị
ả ệ ưở ế ị ả ố
ậ
ự ờ ệ ậ
ộ ố ấ ế ư ớ ợ ệ ộ ầ ậ ạ
ệ ạ ớ
ư ổ i c ươ ườ ả ề i, h không mu n con cháu mình nhi m đ c t ề ả ễ ọ ố
c trình chi u cách đây Đó là m t ph n n i dung đo n phim qu ng cáo s a N đ ế ả ạ không lâu. Dù đo n phim k t thúc có h u, khi công ty qu ng cáo – đ n v ch u trách ị ả ng k ch b n qu ng cáo, đã có c u nh con u ng s a N, khi n nhi m xây d ng ý t ế ữ ậ ỏ ắ ạ ườ ng trong m t th i gian ng n, c u đã l n nhanh nh th i. Đ r i khi tên b t n t đ ể ồ ắ i chia hai ph n bánh cho b n. ph xu t hi n, c u bé không còn s s t mà đã t ạ các b c ph huynh. H Th nh ng, đo n phim trên v n gây m t làn sóng ph n đ i t ọ ụ ố ừ ẫ không hài lòng v i conpect (thông đi p qu ng cáo) đ cao “s c m nh quy n l c“ mà ề ự ứ ả nhãn hi u s a N đã truy n t ộ ư ưở ng t “tôn th c b p“. ệ ữ ờ ơ ắ
Qu ng cáo là m t lãnh v c có nh h ự ộ ả ả ưở ng nh t đ nh đ n nh n th c xã h i ộ ấ ị ứ ế ậ
ủ ụ ằ ọ
ng? Có ph i các quý v ph huynh kia đã quá lo xa khi cho r ng suy nghĩ c a con cháu h ả s b n i dung qu ng cáo trên làm nh h ưở ẽ ị ộ ị ả ả
T m nh h ng c a qu ng cáo đ i v i xã h i ầ ả ưở ố ớ ủ ộ ả
ộ ự ưở ế ả ậ ộ
c ra đ ấ ị ả ạ ầ ố
ư ả ộ
ụ ậ ệ ạ ỏ
ng đ n nh n th c xã h i. M i ngày, Qu ng cáo là m t lĩnh v c nh t đ nh có nh h ả ỗ ế ng ph . Vào đ n b ườ ườ ấ ướ công ty, m internet ra là đ ng ngay hàng lo t th qu ng cáo m i chào. Sau m t ngày ạ ở ộ ố làm vi c v t v , v nhà b t tivi lên xem gi ả ấ ả ề ng trình yêu thích. R i qu ng cáo trên báo chí, phim qu ng cáo “nh y vào“ gi a ch ả ứ ng, b n th y nhan nh n poster, billboard giăng đ y đ ờ i trí, b n cũng không thoát kh i m t s ả ươ ữ ả ồ
ế ệ ấ ấ ả ớ ộ
trên radio… V i tu n su t xu t hi n nh v y, qu ng cáo không tác đ ng đ n nh n ậ ầ ư ậ th c c a b n m i l ! ớ ạ ứ ủ ạ
ả ế ả ổ ừ ắ ộ
ể ắ ộ
thói quen mua s m, đ ng thái tiêu dùng, đ n c suy ề c khi ể ự ạ ứ ướ ẩ ả ộ
Qu ng cáo đã và đang thay đ i t nghĩ, quan đi m xã h i. Nói th đ th y r ng nh ng quan đi m quy t c chung v ế ể ấ ằ chu n m c đ o đ c trong qu ng cáo, đ “ki m duy t“ m t m u qu ng cáo tr ể ể nó “d i bom“ vào nh n th c c a công chúng là h t s c quan tr ng. ữ ệ ế ứ ả ứ ủ ẫ ọ ậ ộ
ế ứ ữ ề ể ả
Theo Laczniak & Murphy, qu ng cáo gây ra nh ng đi u h t s c nguy hi m sau cho xã h i:ộ
i ch y theo nh ng đ ng c thu c b n năng. - Lôi cu n con ng ố ườ ộ ả ữ ạ ộ ơ
ư ạ ệ i hoàn toàn không ph i ch u trách nhi m ả ị
- Gây nên nhi u tác đ ng khác nhau nh ng l ộ ề v m t xã h i. ề ặ ộ
- Có tác đ ng m nh đ n quá trình xây d ng tính cách c a tr con. ủ ự ẻ ế ạ ộ
- T o ra nh ng ham mu n và thèm khát không thích h p. ữ ạ ố ợ
- Làm thay đ i các chu n m c đ o đ c c a xã h i. ự ạ ứ ủ ẩ ổ ộ
i sao khi m t m u qu ng cáo chu n b tung ra, c n ph i đ c xem xét ả ượ ẫ ầ ẩ ộ
ạ ng d i nh ng tiêu chu n đ o đ c nh t đ nh. Đó là lý do t th t k l ậ ỹ ưỡ ướ ạ ứ ữ ả ẩ ị ấ ị
Qui t c trong đ o đ c qu ng cáo ạ ứ ả ắ
ữ ự ứ ấ ị
ệ ướ ấ ấ ả ứ ẫ ạ
ộ ắ ự ẩ ị
ữ ắ ẽ ự ẩ ự ắ ộ
ừ ộ ươ ẫ
ề ấ
ể ng đ R t khó đ xây d ng nh ng căn c nh t đ nh m t m u qu ng cáo đ ch t l ủ ấ ượ ể xu t hi n tr i khá c công chúng. Thêm vào đó, quy t c đ o đ c trong qu ng cáo l ạ ả ủ bao quát và khó đ nh đúng – sai, do nó ch y u d a vào nh ng chu n m c riêng c a ủ ế ng Tây ch c ch n s có chu n m c đ o t ng cá nhân hay t ng xã h i. Xã h i Ph ạ ộ ươ ừ ả ng Đông. Tuy nhiên, v n có m t s n n t ng cho qu ng đ c khác v i xã h i ph ộ ố ề ả ớ ứ cáo, mà hai n n văn hoá đ u tìm th y ti ng nói chung. Đó là qui t c 3A: Advocasy ế ề (tính tích c c), Accurcy (đ chính xác) và Acquisitiveness (s c truy n c m). C th : ụ ể ộ ắ ề ả ứ ự
ượ ữ ư ạ
ệ ề ộ ố ớ ố
ộ ữ ấ ộ
c xem nh tích c c khi nó không vi ph m nh ng đi u sau: không - M t qu ng cáo đ ả ộ ự i tính, không có hành vi hay thái đ ch ng đ i xã t tôn giáo, ch ng t c hay gi phân bi ủ h i, không đ c p đ n nh ng v n đ có tính ch t cá nhân, không dùng ngôn ng ữ ề ấ ế không phù h p nh ti ng lóng ho c ti ng nói t c, không có c nh kho thân… ế ặ ư ế ề ậ ợ ụ ả ả
ả ả ặ ộ
ế ề ậ c dùng nh ng t ng ệ ố ả ả ử ệ ố ả ệ ừ
t khi đ c p đ n thành - Qu ng cáo ph i tuy t đ i đ m b o đ chính xác, đ c bi ệ ph n s n ph m, k t qu th nghi m… Tuy t đ i không đ ữ ữ ựơ “t ầ ế t nh “ “s 1“… ố ẩ ố ả ấ
ị ụ
ả ề i tính không liên quan đ n s n ph m, l m d ng hình nh ng i t ườ ậ ạ ụ ế ả ạ
ả ữ ư ợ ể ả ặ ợ
- Qu ng cáo b đánh giá là không truy n c m khi có l m d ng hình nh “nh y c m“ ả ạ ả ả ề v gi t nguy n ẩ ề ớ ho c thi u năng, qu ng cáo gây nh ng c m giác không phù h p nh s hãi ho c căm ả ặ ghét…
ố ớ ề ề ủ
i Vi M i ngành ngh đ u có nh ng qui t c, lu t l ữ ậ ệ qu ng cáo còn non tr nh t ệ ư ạ ẻ riêng c a nó. Tuy nhiên, đ i v i ngành ắ ắ t Nam hi n nay, khi lu t qu ng cáo và các qui t c ỗ ả ệ ậ ả
ng đ i l ng l o, thì h u nh m i ng ả ươ ố ỏ ườ ầ
ư ọ ạ ẩ
ự ạ ẫ ữ ề
i trong ngh ộ ả ỉ ủ ả ượ ầ ưở ế ằ ườ ị ả ể
ng. Xin đ c xem nh vi ph m đ o đ c qu ng cáo th i gian v a qua. đ o đ c trong qu ng cáo còn t ề ứ ạ ẻ ẩ d a vào nh ng chu n m c đ o đ c c a riêng mình khi t o ra m t s n ph m đ u t ứ ủ ề ự ự ẩ qu ng cáo m i. Đi u đó đôi khi d n đ n nh ng sai l m không ch c a s n ph m ả ữ ế ớ i tiêu dùng cũng b nh h qu ng cáo đó, mà có th ng c k t b ng hai ả ví d đ ạ ứ ạ ụ ượ ừ ư ả ờ
“n m lò xo gây h i cho s c kho ấ ệ ệ ề ậ ứ ế ệ ạ
ườ ế ố ỉ ả ả ấ
ẻ ế i tiêu dùng“ trong khi b n thân công ty ch s n xu t nêm cao su. Đi u này khi n ng. ề ị ả ưở ư ả ấ
Công ty xu t hi n n m K đã đ c p đ n y u t ng cho tình hình c a các công ty s n xu t nêm lò xo khác nh VT, AD b nh h Công ty K đã ph i công khai đính chính và xin l i các công ty trên. ủ ả ỗ
ế ươ ụ
ể ộ ụ ụ ậ
ổ ả
ể ấ ưở ả
ề ề ả ả ị
ọ ứ ừ ơ c đ kem ch y đ l y que trúng th ướ ể ủ ọ ậ i nhu n riêng, h r m r khuy n mãi mà không quan tâm đ n s c kho ể ớ ế ứ ư ọ ầ ậ ộ
ợ i tiêu dùng. ng trình khuy n mãi cách đây vài năm c a công ty W là m t ví d khác – ghép Ch ủ các que kem đ trúng dàn máy vi tính. Th i gian đó, các b c ph huynh liên t c than ờ kh vì con cái h c ăn kem tr c m. Th m chí có em còn mua c kem, không ăn mà ậ ng. Tuy nhãn hi u kem W không cho vào vòi n ệ h vi ph m đi u lu t nào, nh ng hình nh c a h đã b sút gi m đáng k v i khách ạ hàng. Vì l ẻ ế ng ườ
Theo T p Chí Marketing ạ
ặ ề ự ạ ề ự ồ ạ i
t Nam. L i gi i duy nh t cho bài toán này là kh năng ấ ệ ờ ả ự toàn c u đ t ra bài toán v s c nh tranh và v s t n t ế ả
ậ
i nhu n. L i nhu n kích thích s n xu t, thúc đ y l u thông ợ ậ ấ ả
ố là đi tìm l ợ ợ ố ậ ợ
ẩ ư ồ ờ ả i lao đ ng s n ộ ẩ ậ
ạ ộ ườ ọ
i ban phát không th h ậ ợ
i nhu n cũng ậ ợ ng v t ch t nh ng có ư ấ ộ ộ ộ
i nhu n tích c c v a cho cá ụ ợ ợ
i nhu n tiêu c c ch ích l ầ i nhu n: l ậ ợ ự ừ ợ ậ ỉ
L i nhu n tiêu c c… ợ ậ H i nh p kinh t ầ ậ ộ c a các doanh nghi p Vi ệ ủ i nhu n. t o ra l ợ ạ Làm kinh t ậ ế phân ph i. L i nhu n là m c tiêu s 1 trong kinh doanh. L i nhu n đ ng th i là đòn ụ ậ b y thúc đ y nhi u sang ki n, sang ch . L i nhu n kích thích ng ế ườ ế ợ ề ẩ ng g i là ho t đ ng phi l thi n th xu t. Ngay c nh ng ho t đ ng t ạ ộ ả ữ ấ ệ ừ i nhu n: Ng nh m vào m c tiêu l ườ ụ ưở ậ ụ ắ i nhu n tinh th n. Khó có m t hành vi xã h i hoàn c ni m vui bác ái - m t lo i l đ ậ ạ ợ ề ượ i. C n phân bi toàn không v l ậ ầ ạ ợ ệ nhân v a có ích cho s phát tri n xã h i và l ự ể ự ừ m t s ng ộ ố ườ i, nh ng có th gây ra nhi u xáo tr n, nhi u khó khăn cho c ng đ ng. ộ t hai lo i l ộ ề i cho b n than ả ồ ộ ư ề ể
đây, xin đ c p t i vài lo i l i nhu n tiêu c c: Ở ề ậ ớ ạ ợ ự ậ
i nhu n cho cá nhân, ố ế Đó là m t hình th c tìm l ứ ộ ợ ậ
1. Tr n thu hay gian l n thu : nh ng ng i gây thi ậ t h i cho xã h i. ệ ạ ế c l ượ ạ ư ộ
ườ ế ệ ấ ấ ả ố
Nhi u doanh nghi p làm ăn mua bán s n xu t th ng có thói quen tr n thu , nh t là thu thu nh p doanh nghi p. h luôn luôn tìm cách tăng các lo i chi phí đ trong ề ế ể ệ ậ ạ ọ
chút đ nh, ho c n u có ế ạ ộ ỉ ạ ứ ủ ệ ộ ế ặ ỉ
quy t toán ho t đ ng c a doanh nghi p ch đ t m c hoà, l l ờ i thì r t ít. ấ
ố ế ạ
ể ả ổ ế ộ ố
ế ặ ế ằ ệ
ượ ệ ạ ớ
ố
– quan “Tr n thu ho c tìm cách gi m b t thu đâu có h i cho cá nhân ai!” ớ đi m này ti c r ng còn khá ph bi n trong m t s doanh nhân. Doanh nhân chân i chính có quan ni m khác: sau khi hoàn thành các nghĩa v đ i v i NSNN, ph n l ầ ờ ụ ố ớ c. Khi nào đ i đa s các doanh nghi p coi vi c i nhu n thu đ còn l ệ i m i chính là l ậ ố ợ n p thu theo lu t đ nh là m t b n ph n và c g ng hoàn thành t ề t thì lúc đó n n ậ ị ế ậ ộ ổ ộ m i phát tri n theo chi u h kinh t ề ướ ể ế ớ ạ ố ắ ng lành m nh. ạ
ứ ả ợ ướ ư
c. Chính thu phát tri n kinh doanh, h n ch ạ ệ ủ ể ầ ư ế ế
Dĩ nhiên, các m c thu ph i h p lý, nh ng đò là công vi c c a Nhà n su t h p lý là đòn b y kích thích doanh nhân đ u t tiêu c c trong nghĩa v n p thu . ế ế ẩ ụ ộ ấ ợ ự
ư ệ ữ ầ ơ
ộ ệ ờ
ệ ươ ố ậ ẽ
ơ ầ ạ ự ả
ữ ự ạ ộ
ặ
ờ ơ ể ể ẩ ế ấ ạ
ằ ự ấ trong ý th c c a ng ứ ủ
ự ề ạ ộ ấ ộ
gây khan hi m trong khâu l u thong phân 2. Đ u c tích tr nguyên li u, hàng hóa: ế i nhu n b t chính. Hi n nay, do nh có ph i cũng là m t hành đ ng kinh doanh tìm l ộ ấ ợ ậ c thúc đ y m nh m và hành ng m i… c nh tranh đ Lu t Doanh nghi p, Lu t th ậ ạ ẩ ượ ạ đ ng đ u c tích tr tr nên khó th c hi n h n, nh ng không ph i không có (ví d ụ ư ơ ữ ở ộ ệ ế nh trong lĩnh v c đi n tho i di đ ng, xăng d u, thu c ch a b nh). Gây khan hi m ệ ố ầ ệ ư ờ hàng hóa đ đ y giá lên th t cao nh m đ t l i nhu n cá nhân theo th i c ho c th i ậ ậ ạ ợ i nhu n tiêu c c r t đáng tr ng ph t. R t khó ki m soát hành v , là cách ki m l ừ ợ ậ ụ ệ i kinh doanh không có s phân bi t đ ng đ u c tích tr n u t ườ ữ ế ừ ầ ơ ộ v hai lo i l ứ i nhu n b t chính và chính đáng. Đây là m t v n đ thu c v đ o đ c ề ấ ậ ạ ợ ề c a doanh nhân. ủ
ạ ậ
ấ nh p các lo i hàng hóa cũ t ạ ể ệ
t h i c a ng ố c ngoài v , tân trang l ề ợ i, đ a ra th tr ệ ạ ủ ự ậ
i th i không t o đ c hang t ụ ườ ử ụ ệ ệ ờ ỗ
, ch đem l i thi ừ ẩ ng tiêu th cũng là th hi n m t hành vi ị ườ i s d ng. Trong th i đ i c nh tranh ố t, ướ c ộ ờ ạ ạ ạ ượ ệ ạ ỉ
3. Phân ph i các lo i hàng hóa kém ph m ch t: n ư ạ ướ i nhu n tiêu c c trên s thi tìm l ự công ngh , vi c nh p các máy móc và công ngh đã l ậ đúng tiêu chu n qu c t ự ố ế thì cũng c n b lên án và x lý nghiêm kh c. ầ t h i cho s phát tri n công ngh trong n ể ệ ạ ắ ệ ẩ ị ử
c a các chuyên gia nh ng không đãi ng ủ ộ ử ụ ử ụ
ộ ứ ể
ợ ấ ủ ậ ủ
ớ ậ ườ ư ố ộ ươ ợ ậ ị
ườ ộ
ủ
ấ c l ượ ạ ệ ậ
, c n đ ộ t lao đ ng đ gia ộ ng quan v i s đóng ớ ự i nhu n thì nh t đ nh ậ ố i lao đ ng tr c ti p làm ra c a c i v t ch t. Quan ự ế ủ ả ậ i l i công i ích công nhân, ng ớ ợ i nhu n cho doanh nghi p. Đó là 2 ợ ợ c x lý m t cách lành m nh, phù h p ượ ử ế ầ ạ ộ ộ
4. S d ng lao đ ng, s d ng ch t xám x ng đáng v i công s c đóng góp c a h là m t hình th c b c l ọ ứ ứ i nhu n tiêu c c. L i nhu n c a m t công ty luôn có t tăng l ự ợ ộ i lao đ ng. Công ty kinh doanh mu n gia tăng l góp c a ng ộ ủ i ích c a ng ph i quan tâm đ n l ả ế ợ ủ h th th s t t đ p n u ch nhân quan tâm t ế ệ ủ ợ ẽ ố ẹ nhân luôn lao đ ng tích c c và tìm cách gia tăng l ự ộ v t ng h c a m t bài toán kinh t ỗ ủ ế ươ i ích c a đôi bên. v i l ủ ớ ợ
(Theo Báo Doanh nhân cu i tu n, s 29, ngày 06/02/2004) ầ ố ố
Đao đ c marketing ̣ ứ
ố ư ử ủ ề ẩ
cách c a các cá nhân, nhóm và ứ ch c kinh doanh. So v i các ch c năng khác, marketing là m t lĩnh v c có ự ổ ộ
Đ o đ c là các tiêu chu n v cách hành x chi ph i t ạ các t nhi u kh năng phát sinh các v n đ v đ o đ c. ề ứ ề ề ạ ứ ứ ả ớ ấ
i làm marketing ph i n m b t, cũng nh ườ ữ ắ ư
Sau đây là nh ng m c tiêu mà nh ng ng ụ nh ng đi u vi ph m đ o đ c mà h đã làm, đ đ t đ ạ ứ ữ ọ ể ạ ượ ả ắ c nh ng m c tiêu này: ụ ữ ữ ề ạ
ự ế ầ ế ầ
+ Xây d ng s nh n th c. Qu y r y khách hàng h t l n này đ n l n khác b ng thông ứ đi p c a mình, s n sàng xâm ph m s riêng t c a khách hàng n u c n thi ự ậ ẵ ấ ầ ạ ằ t. ế ệ ủ ế ầ ư ủ ự
ổ ậ ụ ủ ệ ả ẩ ở ị
+ Giúp các s n ph m và d ch v c a công ty tr nên n i b t. C ng đi u các đi m ể tích c c và che gi u nh ng đi m tiêu c c b ng m t v ngoài đ p m t. ườ ắ ự ằ ộ ẻ ự ữ ể ẹ ấ
+ Khuy n khích khách hàng mua hàng. H a h n v i khách hàng quá m c. ứ ẹ ứ ế ớ
ng m c ph i nhi u v n đ ườ ả ấ
ẩ ậ ủ ự ạ ứ ắ ề
ẩ ẩ ẩ ả ả ả ề ạ ẻ ề
ả ế ể ẩ
i l ưở ưở ươ ẻ
ượ h t s c khoa tr ẽ ộ ừ
ậ ậ ễ ữ ề
i có nhi u kh năng h ườ ắ ế ẻ ặ ẩ ả ẫ
ề Theo nhìn nh n c a công chúng, các m u qu ng cáo th v chu n m c đ o đ c. Có bao nhiêu m u qu ng cáo trên truy n hình mà b n đã xem ề ụ có c nh lái xe r t u? Có bao nhiêu m u qu ng cáo v ngân hàng và th tín d ng ấ ẩ do vay m n đ tiêu dùng cá nhân? Các m u qu ng cáo này nói khuy n khích t ả ự ng m t kỳ ngh lý t nh ng l ng. Th tín ng: "Hãy t n h ỉ ờ ẽ ế ứ ữ b n tâm r ng quá d ng c a chúng tôi s làm cho đi u đó th t d dàng". Đ ng bao gi ằ ờ ậ ề ủ ụ ng ng i s n sàng n n n, vì đây là nh ng ng nhi u ng ứ ưở ợ ầ ườ ẵ ề ả ề t, nh ng m u qu ng cáo nh m đ n tr em đã d n đ n nhi u qu ng cáo nh t. Đ c bi ế ữ ệ ấ ả i than phi n c a công chúng. l ề ủ ờ
ượ ế ả
t quá c chú ý đã khi n các nhà qu ng cáo thi nhau hô hào, th m chí v ự ể ượ ớ ng c x đ o đ c. Đ ng th i, Internet cũng m ra nh ng lĩnh v c quan tâm m i, ư ử ạ ứ ậ ự ưỡ ồ ở
Áp l c đ đ ng đáng chú ý nh t là thu th p và s d ng trái phép thông tin c a khách hàng. ờ ử ụ ữ ủ ấ ậ
ạ ẳ ậ ấ ề ướ
ki m ch đ ậ ư ỹ ữ ờ ề
ấ ướ
ệ
ề
ế ạ ọ
ầ ạ ộ ọ ữ ầ ỗ
t c a th ố ủ ườ ấ ạ
ộ ờ ữ
c, ch ng h n nh M , đã ban hành lu t c m nh ng hành vi vô đ o ạ M c dù nhi u n ữ ặ ế ượ c đ c trong marketing, song rõ ràng là nh ng lu t này s ch ng bao gi ẽ ẳ ứ t ắ ạ ứ ố t c m i hành vi x u d t i danh nghĩa marketing. Ch nh ng nguyên t c đ o đ c t ỉ ữ ấ ả ọ ủ đ p trong ph m vi các công ty, ngành công nghi p và các nhóm chuyên nghi p là đ ẹ ệ ạ kh năng làm đi u đó. Theo Công ty Ethics Quality thì "Các nguyên t c đ o đ c có tác ắ ạ ứ ả ấ ể d ng nh m t chi c máy l c d u trong c máy marketing: chúng l c các t p ch t đ ư ộ ỗ ụ d u có th làm cho c máy ho t đ ng. T t c các công ty c n nh ng nguyên t c đ o ắ ạ ấ ả ể ầ ắ ng c nh tranh đ có th nh m đ c đ l c b b n ch t không t ng tr ể ể ươ ỏ ả ể ọ ứ đ n, thu hút và gi i khuyên t cho công ty". Đây là m t l chân nh ng khách hàng t ố ữ ế quý giá.
ị ệ ơ ị
ệ ắ
t r ng, trong b t c tr ỗ ẵ ấ ứ ườ ư ợ
ế ấ ứ ạ ả ộ
sinh l ị i trên v n đ u t ố ắ ả ờ
ế ắ ẽ ử ủ ữ ề ậ ộ
ề ệ ộ
ớ Th t khó xác đ nh rõ li u khách hàng ngày nay có khó ch u vì marketing h n so v i ậ ý tr ỏ c đây hay không, hay li u khách hàng ngày nay đã s n sàng th ng th n bày t ướ ẳ ng h p nào đi n a, ki n m i khi b t bình hay ch a. Ch bi ữ ỉ ế ằ ế ố s thi u đ o đ c cũng khi n b ph n marketing ph i ch u ti ng x u. Tình hu ng ấ ậ ự ế cho marketing. không hay này ch c ch n s làm gi m t l ầ ư ỷ ệ Vì v y, m t trong nh ng th thách c a công tác marketing là c i thi n ni m tin c a ủ ả ệ ấ ể ạ ượ c công chúng vào các cu c truy n thông marketing. Cách hi u qu nh t đ đ t đ ả ọ đi u đó là đ m b o r ng m i hình th c h tr bán hàng, qu ng cáo, đ nh giá, và m i ị ứ ỗ ợ ả ằ ề ả ả ọ
ộ ớ ợ ả ẩ
ả ủ c mô t ượ ọ
ử đúng l ờ ứ ề trong ch ươ ả ư ử ợ ệ
i h a, đánh giá và gi ủ ạ ứ ủ ể ằ
ư ế ế ữ ọ
ộ
ệ ế ơ ẳ ộ ộ
ổ ự ậ ằ ự ữ ọ
ể ạ ỏ ự ỗ ố ả ạ
ỗ ợ ớ ả ơ
c marketing hi u qu và sáng t o. ự ạ hành vi s d ng thông tin c a khách hàng đ u ph i phù h p v i m t chu n m c đ o ử ụ ng này có ý nghĩa quan tr ng. Ba trong đ c cao. Các th thách đ ứ s đó - gi i trình trách nhi m, và c x h p đ o đ c - là ữ ố nh ng th thách bên trong, c a riêng công ty và n m trong t m ki m soát c a các nhà ử ầ ữ ườ i c gi qu n lý cũng nh nhân viên. Nh ng khó khăn này s đ i quy t n u m i ng ả ẽ ượ ả i đ i di n chúng m t cách nghiêm túc. Nh ng thách th c khác ả bên ngoài và khó gi ứ ở ữ ố quy t h n thông qua hành đ ng tr c ti p. Ch ng h n, m t mình công ty không th ể ế ạ thay đ i s th t r ng thông tin gi a h và khách hàng ngày càng bão hòa. H cũng ọ ề không th lo i b s h n lo n trong qu ng cáo và h tr bán hàng v n c n tr truy n ở ả thông marketing. Tuy nhiên, ngay c nh ng khó khăn l n h n cũng có th v t qua ể ượ ữ n u có chi n l ế ế ượ ệ ạ ả
Tóm t t ắ
ự ấ ố ứ ấ ố ờ
i cho nhà s n xu t gi ả ấ ề ầ ớ ậ ợ ủ ự ệ ả ấ ả
đang đi + S b t đ i x ng v thông tin v n là đi u thu n l ề đ n h i k t thúc, ph n l n là do s xu t hi n c a Internet. Nhà s n xu t ph i tìm ế cách đi u ch nh tình hình m i này. ồ ế ề ớ ỉ
ả ờ ứ ữ ả
ữ ữ đúng l i hoa m v s n ph m cũng nh v th ẩ i h a, nghĩa là h ph i rút ng n kho ng cách ả ự ế ệ ắ ọ ng hi u công ty v i th c t ư ề ươ ớ
+ Các công ty ph i cam k t gi ế gi a nh ng l ỹ ề ả ờ mà khách hàng tr i nghi m. ệ ả
c s chú ý c a m i ng ữ ượ ự ủ ư ầ ậ ọ
ữ ệ ạ
ườ i. + Nh ng thông đi p marketing h u nh không nh n đ ệ Cách hi u qu đ gi i quy t tình tr ng này là cung c p nh ng thông đi p marketing ả ể ả ấ ế ch a đ ng m t giá tr nào đó đ i v i khách hàng. ị ộ ệ ứ ự ố ớ
ườ ườ
ề
ấ ng v p ả t c a công chúng v hành vi này ế ủ marketing. ự ạ ứ sinh l + Nh ng ng i làm công tác marketing nói chung và qu ng cáo nói riêng th ữ ph i các v n đ v chu n m c đ o đ c. S nh n bi ự ậ ấ ẩ ề ề i trên v n đ u t l ch c ch n s làm gi m t ầ ư ố ỷ ệ ắ ẽ ả ắ ả ờ
C h i ngh nghi p bình đ ng ơ ộ ệ ề ẳ
ụ ấ ả ả ộ
ư ể ầ ạ ổ
20-28, ngo i hình đ p, đ c thân”. ạ Hàng ngày chúng ta th y nhan nh n các m u qu ng cáo tuy n d ng có n i dung đ i ể ẩ 27-32 tu i, ch a có gia lo i nh : đình”; ho c “ặ C n tuy n m t th ký, n , tu i t ộ ể ư “C n tuy n m t nhân viên kinh doanh, nam, t ư ộ ộ ổ ừ ừ ạ ữ ẹ ầ
ữ t đ i x ng ệ ố ử ườ ề ổ i lao đ ng v tu i, ộ
ể ụ i tính, v tình tr ng gia đình. Rõ ràng nh ng thông báo tuy n d ng này đã phân bi v gi ề ớ ề ạ
ầ ứ
ộ ố ổ ộ ộ ể ụ ể ề ậ ch c và công ty đã ị so v i th ớ ạ ế ả
G n đây, trên m t s m u qu ng cáo tuy n d ng, có m t s t ả dành kho ng 3% di n tích qu ng cáo đ đ c p đ n m t n i dung khá l ả tr ộ ố ẩ ệ ng lao đ ng VN: ộ ườ
- XXX là m t t ch c tuy n d ng công b ng. ộ ổ ứ ể ụ ằ
i c h i tuy n d ng công b ng và bình đ ng cho m i đ i t ạ ơ ộ ể ằ
i tính, nguyên quán, tu i tác, b nh t ớ ệ ẳ ổ ọ ố ượ ậ ấ ng b t ạ t, tình tr ng
- YYY mang l ụ k ch ng t c, màu da, tôn giáo, gi ể ủ i tính. hôn nhân ho c xu h ng gi ộ ặ ướ ớ
- AAA n l c nh m đ t c h i ngh nghi p bình đ ng trong m i ho t đ ng nhân s . ự ệ ạ ơ ộ ạ ộ ỗ ự ề ằ ẳ ọ
ơ ộ
i M , Canada và m t s n ệ ề ọ
ơ ộ ậ
Các công ty đó đang nói v Equal Employment Opportunity (EEO) - C h i bình đ ng ẳ ề ế trong ngh nghi p, m t lu t khá quan tr ng t c tiên ti n ộ ố ướ ỹ ậ ộ ạ khác. Nói m t cách v n t ấ ả ọ t c m i t, đây là lu t yêu c u t o c h i bình đ ng cho t ẳ ầ ạ ắ ắ ộ i lao đ ng. ng ộ ườ
ế ườ ự
ộ ự ệ
ộ ế ự ử ụ ằ ữ ườ ế ố ả ữ
ữ ộ ộ
ữ
ế ị ộ ư ườ ử ụ ế ố ữ i tính, nguyên quán, i ch lao đ ng ti n hành nh ng quy t đ nh v nhân s - tuy n ể ề ế i lao đ ng - thì ph i th c hi n h t ả nh năng l c, k năng, kinh ỹ ự i s d ng lao đ ng không ệ có tính cách phân bi t t, tình tu i tác, b nh t ệ ậ ổ
Theo đó, khi ng ủ d ng, s d ng, đãi ng , thăng ti n, và sa th i ng ụ s c công b ng và bình đ ng d a vào nh ng y u t ẳ ứ nghi m và nh ng thành qu lao đ ng c a cá nhân đó. Ng ủ ả ệ đ c đ a ra nh ng quy t đ nh nhân s d a vào nh ng y u t ự ự ượ ư ế ị đ i x nh ch ng t c, màu da, tôn giáo, gi ố ử ư ủ ớ ộ tr ng hôn nhân, xu h ướ ạ ng chính tr . ị
Áp d ng EEO các n c ụ ở ướ
M b t đ u thi hành t ượ ừ ớ
ở ằ
năm 1963, và tr thành , thành văn hóa doanh nghi p c a các công ty. Ngay c hình th c b ng c p ấ ứ ọ c tiên ti n cũng th hi n m t ph n nào đó c h i công b ng cho m i ằ ầ ướ c hình thành khá s m, ở ỹ ắ ầ ệ ể ệ ả ơ ộ ủ ộ ế
Lu t này đ ậ thông l t ạ ng ệ i các n i. ườ
ng đ i h c qu c t ằ ề ạ ọ ạ ọ ủ ạ ọ
ấ c tuy r t trang tr ng nh ng khá đ n gi n. Thông tin duy nh t c a ng ơ ố ế ở ỹ ấ ủ ư
ằ ế ấ
ộ
i s h u b ng tránh b phân bi ữ ệ ố ử ề ườ ở ữ ủ ủ ả ằ
M , Úc và các T m b ng đ i h c, sau đ i h c c a nhi u tr ườ ấ n ườ ượ c i đ ả ọ ướ c p b ng ch là h và tên. Ch m h t! Không có hình, không có ngày tháng năm sinh, ỉ ọ ấ i tính, không có nguyên quán… M t trong nh ng lý do c a vi c không xác đ nh gi ệ ớ ị đ n gi n hóa này là đ ng ộ t đ i x v ch ng t c, ơ ị i tính, ngu n g c, tu i... gi ồ ớ ể ổ ố
ỉ ở
ng t ươ ướ Tu i Trổ
ế
các n Không ch c ph ướ cũng đang b t đ u t ng b ắ ầ ừ ngày 29-12-2006, đăng tin cho bi nh m ch ng phân bi ố c châu Á nh Singapore, Hong Kong ư ẻ ra EEO. Báo ự ậ ươ ạ t Hàn Qu c v a đ a ra hàng lo t bi n pháp m nh ệ ạ t đ i x v tu i tác và ngo i hình ph n . ụ ữ ng Tây, m t s n ộ ố ướ c áp d ng nh ng lu t t ữ ụ ừ ư ố ạ ệ ố ử ề ổ ằ
ụ ể
ế s phù h p c a ng ế ị ườ ủ ự
ả ệ c tìm ki m ỉ ượ ệ ả
ườ ử ụ ầ ệ ủ ị ể
ộ ề ọ ấ ẩ ấ ặ ệ ầ
ọ Theo lu t EEO, khi th c hi n qu ng cáo tuy n d ng và ra quy t đ nh tuy n ch n, ự ậ ể i s d ng lao đ ng ch đ ng i lao đ ng cho ộ ườ ử ụ ợ ộ i s d ng lao đ ng ph i có nh ng yêu c u c a v trí công vi c. Nói cách khác, ng ữ ủ ị ầ ự công vi c c a v trí c n tuy n, nh ng yêu c u v h c v n, năng l c, m t b ng mô t ữ ầ ả ộ ả t mà kinh nghi m, k c m t s yêu c u v tính cách, hành vi, ph m ch t đ c bi ề ể ả ộ ố ệ công vi c đó đòi h i. ệ ỏ
ộ ườ ử ụ ầ
ấ ứ ủ ế ị ụ ấ
ứ ộ ẽ ị ứ ạ ạ ộ
i s d ng lao đ ng không có quy n đ a b t c yêu c u nào khác vào trong Ng ư ề ộ ằ thông báo tuy n d ng và quy t đ nh tuy n ch n c a mình. Khi có b t kỳ m t b ng ọ ể ể ch ng nào v vi c vi ph m, ng i s d ng lao đ ng s b ph t tùy theo m c đ quy ề ệ ườ ử ụ đ nh c a qu c gia đó. ố ị ủ
i vi ạ
i Sydney, c các gi ng viên dùng t bài này h c lu t EEO trong ch ậ ế ộ ườ ươ ng h p vi ph m lu t EEO, đ ạ ậ ng trình MBA t ượ ả
Trong th i gian ng ọ ườ ờ thì ngay t i Úc x y ra m t tr ợ ả ạ làm tài li u “s ng” đ gi ng trên l p. ệ ể ả ố ớ
ỏ ộ ể ụ ườ ỏ ứ ữ ạ
ấ ầ ứ ứ ẵ
i tuy n d ng l ọ ộ ầ ụ ể ệ
ườ ỏ ạ ỏ ệ ầ
ớ ộ ố ề ụ ự ể ả ả
i tuy n d ng h i ng viên n : “Tình tr ng gia đình cô Trong cu c ph ng v n, ng ầ i: “Tôi s n sàng đáp ng m i yêu c u th nào?”. L n đ u, ng viên khôn khéo tr l ả ờ ầ ế ữ i h i v tình tr ng gia đình m t l n n a. v công vi c”. Sau đó ng ề ạ ỏ ề L n này cô ta đã không b qua mà dùng ch ng c hai l n h i đó ki n công ty ra tòa. ứ ầ ạ K t qu là công ty tuy n d ng này ph i đóng m t s ti n kha khá cho s vi ph m ế trên.
C h i bình đ ng cho ng ơ ộ ẳ ườ i lao đ ng VN ộ
ứ ư ư ế
ấ i n ướ
t t ấ ố ạ ướ t v EEO. Còn các công ty VN thì h u h t l i hành x nh ch a t ng bi ầ c ngoài dù đã thi hành lu t này r t t ế ề ư ư ừ ầ
ấ VN, các c quan ch c năng h u nh ch a quan tâm v n đ này. Vì th có r t ề Ở ơ c mình nh ng qua VN nhi u công ty n ư ề ậ ư i ch a h l ế ạ ử ọ ạ t đ n khái ni m này. bi ế ế ệ
ấ ụ ả ả ộ
ạ ầ ư ể ộ ổ
ư “C n tuy n m t nhân viên kinh doanh, nam, t ư ữ ẹ ầ
ừ 20-28, ngo i hình đ p, đ c thân”. ạ t đ i x ng ề ổ ệ ố ử ườ ữ ộ
ạ Hàng ngày chúng ta th y nhan nh n các m u qu ng cáo tuy n d ng có n i dung đ i ể ẩ 27-32 tu i, ch a có gia lo i nh : Rõ đình”; ho c ặ “C n tuy n m t th ký, n , tu i t ộ ổ ừ ể ràng nh ng thông báo tuy n d ng này đã phân bi ề i lao đ ng v tu i, v gi ộ ể ụ i tính, v tình tr ng gia đình. ề ạ ớ
ầ ẽ ệ ữ ề ế ị
ơ ố ậ ớ
c a h . EEO có th s tr ế ư ậ ẽ ị ắ ệ ủ ứ ẩ ọ
ố ế ả ộ ầ ủ ố ẩ ơ
ế ữ ữ ữ ể ệ
Có l cũng nh t p quán qu c t ớ ta s b b t bu c ph i đáp ng các tiêu chu n thông l thành m t yêu c u c a đ i tác. H n th n a, khi t ự ặ v gi ề ề ớ ch ngu n ng viên c a mình. ế đã đ n lúc các doanh nghi p VN c n quan tâm nhi u h n đ n nh ng quy đ nh . Gia nh p WTO, làm ăn v i các đ i tác l n, đôi khi chúng ể ẽ ở đ t ra nh ng tiêu chu n v tu i, ề ổ ộ i tính, v tình tr ng gia đình... nh ng doanh nghi p tuy n d ng đang làm h n ạ ụ ồ ứ ạ ủ
ể ụ ể ở ừ
ư ừ ổ
t tình, năng đ ng, có kh
ụ ề ẩ i đó là nam, t “C n tuy n m t nhân viên kinh doanh, nhi c áp l c v doanh s , có ý chí v ể ượ ầ ị
trên, thay vì 27-32 tu i, ch a có gia đình, chúng ta có th đ a ra yêu ể ư ả ộ ộ n lên, có ít nh t ba năm ấ ệ ng xuyên làm vi c ệ ươ ả ườ ệ
ố ỏ ệ 3-7 ngày/tháng...”. i ví d v m u tuy n d ng nhân viên kinh doanh v a k Quay tr l ở ạ yêu c u ng ườ ầ c u nh sau: ư ầ năng giao ti p, ch u đ ự ề ế kinh nghi m v bán hàng hay ti p th . Công vi c đòi h i ph i th ị ế ề t nh t ngoài văn phòng; đi công tác ừ ở ỉ
ỉ ể ự ụ ệ
ầ ế ở ỏ ơ ữ ẩ
i lao đ ng. Ngay t bây gi ơ ế ừ ờ ộ
ệ ệ ạ ằ ẳ ộ ơ
i cho doanh nghi p. ữ Không ch trong lĩnh v c tuy n d ng, các doanh nghi p VN cũng nên c i b nh ng đ nh ki n, có t m nhìn thoáng h n, áp d ng nh ng tiêu chu n khách quan h n trong ụ ị các doanh các chính sách đãi ng , thăng ti n cho ng ườ ộ nghi p hãy cùng t o ra m t sân ch i ngh nghi p bình đ ng, công b ng cho t ấ ả t c ề m i ng ợ ọ t cho xã h i và có l ộ i. Đi u này t ề ệ ườ ố
Gia tăng qu y r i tình d c trong công s ấ ố ụ ở
ư ấ ố ơ ở ụ ố
ề ộ ề ấ ố ụ
Tuy ch a có con s chính xác v tình tr ng qu y r i tình d c trong c s , các ạ chuyên gia tâm lý, xã h i đ u kh ng đ nh qu y r i tình d c đang có chi u ề ẳ h ị ng gia tăng trong xã h i hi n đ i. ộ ệ ạ ướ
Trên 78% n n nhân là ph n ụ ữ ạ
t theo đi u tra đ ề ứ
ệ
c đ u có hi n t ộ ế t ở ấ ả ơ ệ ượ ướ ượ c t c c quan văn phòng, xí ụ ng qu y r i tình d c ấ ố ư ề ệ
TS Khu t Thu H ng, Giám đ c Vi n Nghiên c u Xã h i, cho bi ồ ấ ệ ố Vi n ti n hành t i TP Hà N i và TP H Chí Minh, ồ ộ ạ ế nghi p, công ty t nhân cũng nh nhà n ư (QRTD) ph n . ụ ữ
ườ ơ
Hi n tình tr ng này có ph n gia tăng và tinh vi h n. Ng ti p b ng nh ng l i nói ho c c ch sàm s mà còn thông qua máy tính, đi n tho i. ầ ặ ử ỉ ạ ữ ệ ế ấ ố ự i ta không ch qu y r i tr c ỉ ạ ệ ằ ờ ỡ
ị ị ễ ư
ồ ấ ố ơ ầ ẹ ả ứ ế ư ệ ị
ư ấ ề ả
ị ế Ch Nguy n Th T, không xinh đ p nh ng có duyên, c vào làm c quan nào là b s p và đ ng nghi p qu y r i. Ch ph i chuy n công tác đ n 8 – 9 l n nh ng v n không ẫ ể thoát. T i Trung tâm T v n Tình c m Linh Tâm hàng ngày đ u có các ca t v n liên ư ấ i chi m 27,2%. quan đ n QRTD, trong đó khách hàng là n chi m 78,2%, nam gi ạ ế ữ ế ế ớ
ể
ế ọ ắ ố ỉ
i ph n ph i ch u đ ng hành vi qu y r i su t m t th i gian dài. ơ H u h t khách hàng không hi u sâu s c v hành vi QRTD và h u qu c a nó, đ n ả ủ ậ ầ ề gi n h ch mu n phàn nàn ho c mu n né tránh mà thôi. Cá bi t có nh ng ca mà ả ữ ệ ặ ng ườ ố ụ ữ ả ấ ố ị ự ờ ố ộ
ị ễ ị ộ ồ ộ
ệ i m t th vi n b m t đ ng nghi p ch i, b s p trù úm, gây khó khăn ư ệ ị ế ấ ố ị ế ờ
Ch Nguy n Th B (Ba Đình, Hà N i) làm vi c t ộ ệ ạ và sau này là s p qu y r i su t 16 năm tr i. Ch t ị ừ ố trong công vi c, th m chí b b n bè và đ ng nghi p xa lánh vì s liên quan. ệ ố ị ạ ệ ậ ợ ồ
N n nhân thành th ph m ủ ạ ạ
ụ ữ ề ế ị
ấ i ta hái, làm gái cho ng ệ ườ ệ
ầ t Nam v n còn quan ni m làm hoa cho ng ờ ở ở ộ ầ i ta trêu nên i nói hay nh ng c ch đa ph n ph n đ u không dám lên ầ ấ ố ằ ụ ữ ề ườ ỉ ử ữ
Theo các chuyên gia, h u h t ph n khi đi làm đ u b QRTD ít nh t m t l n b i Vi ẫ khi b qu y r i b ng l ị ti ng.ế
ư ệ ạ
i gây ra nh ng thi ả t thòi l ặ ớ ổ ỡ ệ
i là ph n . H b xã ọ ị i ch ng, ồ ườ ủ i thân c a ư ấ ớ
H u h t nguyên nhân là do nam gi ầ ụ ữ ế h i, đ ng nghi p lên án, đôi khi đ v tình c m gia đình ho c tình yêu. Ng ộ ồ i yêu không bi ng ườ ư ế ườ mình b nh v y là t ị ư ậ t ph i trái nh th nào nh ng m i nghe th y ng ả thái đ . ộ ế ỏ
i ph n b qu y r i th ườ ụ ữ ị ng b nh h ị ả ấ ố ườ ưở
i khác gi ớ ợ ọ ớ ậ
Ng không t p trung, luôn có thái đ đ phòng, ng i ti p xúc v i ng ộ ề x u h v i b n thân và ng ấ ệ ng nghiêm tr ng, đ n c quan làm vi c ế ơ i, s hãi, ườ ạ ế i khác n u chuy n v l ệ ổ ớ ả . ỡ ở ườ ế
i b stress, m t ng , suy nh ấ ượ ơ ể ả ị
Không ít ng ườ ị QRTD gây nh h ả ệ c c th , kém ăn. Luôn b ám nh chuy n ng đ n cu c s ng tình d c sau này ho c h nh phúc trong gia đình. ụ ủ ộ ố ặ ạ ưở ế
tin cho r ng mình là ng ằ ự ờ
i không ch u n i hành vi QRTD ph i ngh vi c, b vi c, làm nh h ỉ ệ ả ườ ỏ ệ i không ra gì. Có nhi u ề ế ng đ n ưở ả
Th m chí còn nghi ng , không t ng ị cu c s ng và kinh t ổ gia đình, b n thân. ế ậ ườ ộ ố ả
ỉ ữ ớ ể ồ i mà c nam gi ả ớ
i ta có hành vi sàm s mình. Theo TS H ng, đ tránh l m d ng, không ch n gi ạ ụ nêu cao c nh giác, không t o c h i, lý do đ ng ể ườ ạ ơ ộ ả i khi đi làm c n ầ ỡ
ả ụ ữ ệ ằ ả
ầ ạ ặ ệ ở
B n thân ng i ph n cũng c n t o cho mình hàng rào b o v b ng cách có tác phong làm vi c chuyên nghi p, ăn m c đúng cách, không nên diêm dua h hang gây chú ý không c n thi t. ườ ệ ầ ế
ớ ử ỉ ạ ả ệ ả ầ ặ
t là c n nh y c m v i c ch và hành vi ả ể thái đ ngay, không c n , ộ ả ỏ ữ ị
Trong nói năng cũng ph i cân nh c và đ c bi ắ c a k đ ch. Khi b QRTD, b t k là nam hay n , ph i t ấ ể ủ ẻ ị không s s t, c n tìm đ n s giúp đ c a b n bè, đ ng nghi p. ỡ ủ ạ ợ ệ ầ ế ự ệ ồ
Theo Pháp Lu t&Xã H i ộ ậ
Bí m t kinh doanh, “h hênh” là m t! ớ ậ ấ
ấ ộ ủ ậ
ậ ợ ạ
ụ
ệ ố ủ ạ ừ ủ ậ ế ả
t mình xem l ị ấ ạ ướ ị ố ậ ả ả ậ
B t kỳ m t công ty nào cũng đ u có nh ng bí m t kinh doanh c a riêng mình. ữ ề ị Nh ng bí m t này giúp t o ra l i th c nh tranh cho doanh nghi p trên th ữ ế ạ ng. Chính vì th chúng luôn là m c tiêu dòm ngó c a các đ i th c nh tranh. tr ườ i khát Coca-Cola suýt b m t bí m t kinh doanh v a qua đã c gi Vi c hãng n ệ khi n nhi u v giám đ c ph i gi i công tác b o m t trong doanh ề ế nghi p.ệ
Nh ng m c tiêu luôn trong t m ng m ụ ữ ầ ắ
ậ ệ ử ớ ủ ộ
ủ ỹ
ữ ủ ầ
ẻ ấ ả ớ
ụ ệ ộ ế ớ ỹ ố
ớ Hãng đi n t l n c a Nh t là Toshiba đã t ng l y tr m bí m t v công ngh th nh ệ ẻ ậ ề ấ ừ ủ flash Lexar NAND c a công ty Lexar Media (M ) và chia s v i SanDisk, đ i th ố ẻ ớ c nh tranh chính c a Lexar. Nh ng thông tin này đã góp ph n đ a SanDisk tr thành ở ư ạ i. V vi c này sau đó đã b phát hi n năm nhà s n xu t th nh flash l n nh t th gi ị ệ ấ ớ ệ ng 465 tri u 2005 và toà án thành ph San Jose (M ) đã bu c Toshiba ph i b i th ườ ả ồ USD cho Lexar.
ậ ắ ệ ề ớ
ầ ộ ụ ở ổ ế ủ
ộ ồ ắ
ươ ậ ắ
ộ ố ơ ắ ủ ấ ấ ồ ộ
ng. ồ M t v ăn c p bí m t kinh doanh khác liên quan t i Linux, h đi u hành mã ngu n m n i ti ng. Đ u năm 2003, m t công ty c a M là SCO đã tuyên b h đi u hành ố ệ ề ỹ b n quy n. Đ n tháng Linux đã ăn c p m t s mã ngu n Unix mà hãng này đang gi ế ề ữ ả ng m i. Hãng đã qu quy t 3, hãng này đã đâm đ n ki n IBM ăn c p các bí m t th ế ả ạ ệ ồ r ng IBM đã l y c p mã ngu n đ c quy n c a Unix đ cung c p ra c ng đ ng ể ằ i th c nh tranh c a SCO trên th tr ngu n m , m t hành đ ng làm m t đi l ủ ộ ị ườ ề ế ạ ấ ở ộ ộ ồ ợ
ả ậ ắ ụ ữ ủ ế
ớ ể ạ ậ
ắ i th c nh tranh c a nhau trên th ủ ườ ươ ậ
ụ ự ườ ớ ế ạ ỉ ủ ủ ố
ụ ộ
ế ủ ậ ộ ộ ệ ề ỹ ị
ồ ủ ế ậ
ủ ể ồ
ộ ư ụ ừ ạ
ạ ớ
ủ ủ ẩ ớ ủ ữ ệ ứ ề
ng m i ch y u x y ra gi a các công ty, ng, các v ăn c p bí m t th Thông th ươ ả t p đoàn l n v i nhau. H đánh c p nh ng bí m t kinh doanh c a nhau đ làm gi m ủ ữ ọ ậ ng. Tuy nhiên, các bí m t kinh doanh l ng tr ợ ữ không ch là m c tiêu tr c ti p c a các công ty đ i th mà còn là m c tiêu c a nh ng k chuyên buôn bán các bí m t kinh doanh. Tháng 8/2005, m t công dân bang ẻ i buôn bán trái phép các mã ngu n h đi u hành Connecticut (M ) đã b toà án bu c t Windows NT 4.0 và Windows 2000 c a Microsoft. Theo k t lu n c a toà thì sau khi ủ c các b mã ngu n này anh ta đã đ a chúng lên trang web c a mình đ rao lùng đ ư ượ i. Ngay nh v Coca-Cola v a qua, m t k đ ng ph m là Ibrahim Dimson đã bán l ộ ẻ ồ ạ ể núp d i cái tên “Dirk” và liên l c v i công ty đ i th c a Coca-Cola là Pepsico đ ố ướ chào bán nh ng d li u v công th c ch t o m t s n ph m m i c a Coca-Cola mà ộ ả ế ạ ữ anh ta đã có đ c.ượ
“Công ngh ” đánh c p bí m t ậ ệ ắ
ụ ử ụ ủ ạ
ườ ệ ể ớ
c ng ắ ộ ồ ể ề ộ ườ ậ
ậ
ộ
ớ này đã giúp giám đ c đi u hành Toshiba giành đ ượ ề ố ơ ộ ị ủ ầ ư ả ữ ệ ậ ớ
Trong phi v đánh c p bí m t công ngh c a Lexar, th đo n mà Toshiba s d ng là ậ ệ ủ i vào H i đ ng qu n tr c a Lexar đ có đi u ki n ti p c n v i các thông tin cài ng ị ủ ả ế ậ m t. Tuy nhiên, đ có th cài đ i vào b ph n quan tr ng đó, Toshiba đã ậ ượ ọ ể ph i b ra 3 tri u USD đ u t cho Lexar khi công ty này m i thành l p năm 1997. ả ỏ ầ ư ệ ộ c m t gh trong H i Kho n đ u t ế ả đ ng qu n tr c a Lexar và có c h i ti p c n v i nh ng công ngh bí m t c a ậ ủ ế ồ Lexar.
ị
ộ ậ ỹ ậ ủ
ả
ụ ệ ể
ộ c khi ra đi đã k p copy m t l ị ậ ủ ộ ố ố ộ ị ậ
ớ ỉ ụ ể ấ
ề ể ấ
ủ
i đã đ ậ ủ ườ ượ
M t th đo n khác mà MForma, m t t p đoàn chuyên cung c p thông tin và các d ch ạ ộ ấ ủ s d ng đ đánh c p bí m t c a Yahoo là i trí trên đi n tho i di đông (M ) đã v gi ắ ể ệ ụ ả ử ụ ạ ng. Theo thông tin c a tuy n d ng ng ủ i công ty đ i ph i đã t ng làm qu n lý t ừ ươ ố ạ ườ ụ ể ị i đã t ng đ m nhi m v Yahoo thì MForma đã l p t c tuy n d ng David Chang, ng ả ườ ậ ứ ừ i Yahoo tháng ch c t trí giám đ c b ph n c a Yahoo ngay sau khi David n p đ n t ơ ừ ứ ạ ệ 11/2005. V giám đ c b ph n này tr ng l n tài li u ướ ộ ượ c a Yahoo mà n u in ra có th dài t i hàng ch c ngàn trang gi y. Không ch có David ớ ế ủ b Yahoo đ chuy n sang MForma và cung c p cho công ty này nhi u thông tin t ể ừ ỏ m t c a Yahoo mà còn có 6 nhân viên khác c a Yahoo cũng đã tham gia cung c p các ậ ủ ấ c David tài li u m t c a Yahoo cho MForma thông qua David, trong đó 1 ng ệ tuy n vào MForma h i tháng 1/2006. ể ồ
ậ ẻ ố ớ ủ ạ
ữ ữ ố ớ ể ồ ủ ậ
ậ ủ
ộ ủ ươ ữ ể ắ
ộ ớ ư ụ
ụ ệ
ậ ệ ệ ủ ẩ ữ ệ ễ ả
Đ i v i nh ng k chuyên buôn bán bí m t kinh doanh c a các công ty thì th đo n là ắ móc n i v i nh ng nhân viên trong công ty đ tu n bí m t ra bên ngoài. V đánh c p ụ bí m t c a Coca-Cola chính là m t ví d đi n hình. Ibrahim Dimson đã “c ng tác” v i ớ ộ ụ ể Joya Williams, m t nhân viên c a Coca-Cola đ đánh c p nh ng bí m t th ạ ng m i ầ ủ cách là ph tá hành chính cho giám đ c nhãn hi u toàn c u c a c a Coca-Cola. V i t ố ủ i bàn làm vi c c a v giám Coca-Cola, Williams đã tho i mái l c tìm tài li u ngay t ả ị ạ đ c này và d dàng có đ ớ ủ c nh ng thông tin tuy t m t v dòng s n ph m m i c a ậ ề ượ ố Coca-Cola.
ng h p nh ng k chuyên buôn bán bí m t kinh doanh l ợ ẻ ữ ườ ạ ậ
thì nh ng chuyên gia này l ị ộ ữ ể
ư ệ ủ ữ ề ồ ỹ
ủ ệ ầ
ụ ộ ỹ ư ể ấ ắ ậ ủ ộ ồ ề ủ ệ ệ
i là chính Đôi khi, có tr i núp i trong công ty, nh ng đ tránh b l nh ng ng ạ ườ ữ i bóng c a nh ng đ ng nghi p khác. T p đoàn truy n thông c a M là American d ậ ủ ướ ử Online (AOL) tháng 5/2003 đã phát hi n ra v m t k s ph n m m c a hãng s d ng mã truy c p c a m t đ ng nghi p khác đ l y c p thông tin c a 30 tri u khách ụ hàng c a AOL và bán chúng cho b n tin t c chuyên g i spam. ặ ử ủ ọ
K tế
ậ ệ ả ệ
ậ ả ả ệ ữ ệ ả ủ ậ ầ
ủ ộ ọ ạ ấ ạ ủ ư ủ ố
ủ ồ ấ ẵ ữ ữ ớ
Bí m t kinh doanh là tài s n c a doanh nghi p. Vi c b o v nh ng bí m t kinh doanh là trách nhi m c a b ph n lãnh đ o c p cao c a doanh nghi p. C n ph i c nh giác ệ ủ c m i âm m u, th đo n c a các công ty đ i th , các nhân viên không có cao đ tr ộ ướ ẻ lòng trung thành v i công ty, nh ng nhân viên có nh ng ý đ x u s n sàng bán r bí m t công ty… ậ
ề ệ ậ ọ
Đ i v i các doanh nghi p Vi ệ ố ớ c a các doanh nghi p n ướ ủ t Nam, bài h c v các v m t tr m bí m t kinh doanh ề c ngoài r t có ý nghĩa trong giai đo n h i nh p vào n n ụ ấ ộ ạ ệ ậ ấ ộ
khu v c và th gi ấ ậ ế ế ớ i hi n nay. Đã có r t nhi u công ty, t p đoàn c a n ề ủ
ệ i Vi ệ ế
ệ ệ
ể ọ ẽ ạ ạ t Nam. Ngoài ra, các doanh nghi p Vi ệ ố ị ườ
ủ ớ ố ủ ệ ả
ng. Các doanh nghi p Vi ậ ế ạ ệ
ệ ưở ư ữ
ữ ế ạ ể ể ẩ ố
ế ệ ợ
c ngoài. kinh t ự ngoài vào làm ăn, kinh doanh t nghi p Vi ệ n c ngoài đ kinh doanh, canh tranh v i các đ i th l n trên th tr ớ ướ v y vi c b o v các bí m t kinh doanh tr ướ ệ ậ i th c nh tranh trên th tr vi c t o ra nh ng l ợ ệ ạ không có th m nh v tài chính thì nh ng bí m t kinh doanh nh ý t ề nhãn hi u, ki u dáng s n ph m, v n hi u bi ả ệ t Nam,… s đóng vai trong là nhân t ng i Vi ẽ c các đ i th có ti m l c tài chính m nh m c a n tr ề ố ướ c t Nam. H s c nh tranh tr c ti p v i các doanh ớ ự ự ầ ư t Nam cũng đang tích c c đ u t ra ng c a h . Do ủ ọ c các đ i th có vai trò quan tr ng trong ọ ố t Nam v n ị ườ ng kinh doanh, ậ ủ t v t p quán, tâm lý tiêu dùng c a ế ề ậ ọ i th quan tr ng tích c c t o nên l ố ự ạ ẽ ủ ướ ườ ướ ự ủ ạ
Khi khách hàng l m d ng quy n 'th ạ ụ ề ượ ng đ ' ế
i b l ị ạ ị ợ ụ ư ụ
ể ắ i Vi ụ ở ề ị i d ng đ c t xén kho n ả ư ẵ t ch a s n ườ ệ
Cung c p d ch v chu đáo cho khách hàng nh ng l ti n ph i thanh toán, m t công ty d ch v th dài, khách hàng ng ộ ệ sàng đ s d ng d ch v m t cách chuyên nghi p. ụ ộ ấ ả ể ử ụ ị
ụ ớ
i thao tác c a nhân viên công ty, ch l
ỗ ượ ề ủ ặ ỗ ể ậ ứ ặ ủ
Tháng 9/2006, Công ty TNHH D ch v An Toàn bán 6 vé máy bay đi Na Uy v i giá ị ị t v c a đoàn khách b trên 7.000 USD. Do l ủ h y. Không th l p t c đ t vé v Vi t Nam, An Toàn đ t khách s n cho đoàn khách ề trong 2 ngày và cam k t chi tr toàn b chi phí trong th i gian l u l ạ ư ạ i. ệ ộ ế ả ờ
ủ ườ
ệ ề
ng xuyên c a An Toàn, đoàn khách đ ượ ặ t Nam, đoàn khách thanh toán ti n vé, nh ng b t l ớ ạ ư ạ ụ ị
ẽ ừ ơ ư ể ạ ậ ẳ ị
ư ứ ề ạ ẫ ị
ế ụ ụ ố ứ
c đ t ch u vé. Hai tháng Do là khách hàng th ị sau khi v Vi i 1.700 USD mà ề không nêu lý do và cũng không g i h t hóa đ n d ch v khách s n cho công ty. An ử ế ố đi s Toàn ti p t c liên l c đ nh n n t s ti n ch a thanh toán, kh ng đ nh s tr ố ố ề c h i c t i khách s n, nh ng v n không nh n đ ti n d ch v đoàn khách đã ng tr ậ ượ ồ ướ ạ chúng tôi chăm sóc khách hàng theo ph âm. Giám đ c công ty b c xúc: "Có l ươ ng ẽ i d ng". c ngoài nên b l châm ph c v c a n ị ợ ụ ụ ụ ủ ướ
ệ ườ ạ ữ ự ế ị
ặ i là t t, lý do khi n nh ng v khách i đ i di n đoàn khách tr c ti p đ t vé cho bi ế ặ t Nam quá b n, không k p g p khi v Vi ệ ề ề ầ ậ ị
Ng ế không thanh toán n t ph n ti n còn l ừ ạ ố ơ đ i di n công ty đ tính các kho n hóa đ n. ể ạ ệ ả
ộ ấ ộ ị ạ ộ
ắ ố ộ ụ ặ ề ầ ơ
t Nam. "Khách tr phòng sau 12h tr a và t ệ ả ư ệ
ứ ề ấ ị
i Hà N i, trong nh ng r c r i liên quan Theo m t nhà cung c p căn h d ch v 5 sao t ữ t ị i khách hàng doanh nghi p này g p ph i, ph n nhi u h n v n thu c v các v ẫ ề ả ớ ộ ử ch i thanh toán thêm m t n a khách Vi ừ ố ti n phòng c a ngày hôm sau theo quy đ nh", doanh nghi p này l y d n ch ng. Th m ậ ẫ ệ chí m t s v khách n i khùng tranh cãi, nhân viên thu ngân đành đ u hàng. ủ ộ ố ị ầ ổ
ụ ể ấ ả ố ị
Theo nhà cung c p d ch v , có th nh ng v khách này không c ý trì hoãn tr phòng, ị ệ nh ng h ch a có thói quen tuân th nh ng quy đ nh c a doanh nghi p. ữ ủ ữ ọ ư ủ ư ị
'Văn hóa' s d ng d ch v ử ụ ị ụ
ố
ệ ử ng không ch ph thu c vào kh năng thanh toán mà Theo Lu t s Đ Tr ng H i, Giám đ c Công ty d ch v pháp lý Invesconsult, vi c s ậ ư ỗ ọ d ng nh ng d ch v có ch t l ị ữ ụ ả ấ ượ ụ ộ ị ụ ụ ả ỉ
thói quen và kinh nghi m s d ng d ch v m t cách chuyên nghi p c a khách ệ ủ ụ ộ ử ụ ệ ị
còn ở hàng.
ả
ng xuyên. "H không l ủ c đ ng tr ị ả ướ ườ ậ
Theo ông H i, vi c khách hàng Vi ệ đ ng di n ra khá th ườ ồ đ ng m t cách tùy ti n", ông H i nh n xét. ệ ồ t Nam không tuân th nh ng quy đ nh trong h p ợ ữ ệ ợ c h u qu khi phá h p ượ ọ ậ ễ ộ ả
i và c ể
ề ợ ề ụ ệ ế
ề ả ệ ữ ệ
ả Khách hàng không hình dung h t v d ch v , cũng không hi u rõ v quy n l ụ ế ề ị nh ng nghĩa v khi th c hi n m t h p đ ng. Vì th , theo ông H i, nhi u khi chính ữ ồ ộ ợ t khi không s d ng h t nh ng ti n ích mà mình đã ng i s d ng d ch v ch u thi ị ườ ử ụ b ti n ra, khi n các d ch v có ch t l ấ ượ ỏ ề ế ử ụ ỉ ng v n là xa x . ẫ ự ụ ị ị ụ ế
ố ấ ả ộ
ễ ộ ầ
ằ tr ậ ừ ướ ự ỏ ệ ị ệ ấ ơ
ọ Trong khi đó, ông Nguy n Gia H o, C v n tr giúp pháp lý thu c Trung tâm tr ng ợ , cho r ng, m t ph n nguyên nhân là doanh nghi p không xây d ng văn tài qu c t ố ế b n th a thu n t ậ c. Doanh nghi p đ n gi n cung c p d ch v theo th a thu n ả ỏ ả mi ng, vì v y khi có tranh ch p x y ra, cũng khó có c s đ kh i ki n. ơ ở ể ụ ệ ệ ậ ấ ả ở
ị ậ ư ả ử ụ ẻ ớ ụ ẫ
ướ ấ ượ ệ ị
ề ụ ả ấ ượ ớ ầ ạ ụ ữ ầ ầ ấ ị
ng v n là đi u khá m i m v i khách c. Vì v y, các doanh nghi p cung c p d ch v ph i có t m nhìn và kiên ấ ng, t o thói quen cho i đi đ u cung c p d ch v có ch t l ự i tiêu dùng", ông H i nói. Tuy nhiên, theo ông, ch các doanh nghi p có ti m l c ườ ả ẫ ườ ề ệ ỉ
Theo lu t s H i, s d ng d ch v có ch t l hàng trong n ậ nh n. "C n có nh ng ng ng tài chính m i làm đ c đi u này. ượ ề ớ
Đ a đ o đ c vào trong kinh doanh nh th nào? ư ạ ứ ư ế
Sài Gòn Ngô Minh Quân Th i báo Kinh t ế ờ
ầ ệ ề ứ
ế ọ ề ế ả
ừ
i và k t qu các nghiên c u khoa h c, d ư ề ế ớ ự ọ ướ ả
H u h t các doanh nghi p đ u công nh n đ o đ c trong kinh doanh là m t v n đ ậ i t quan tr ng nh ng nhi u doanh nghi p l ệ ạ ỏ đ đ a v n đ này vào trong các ho t đ ng c a mình. D a trên kinh nghi m t ạ ộ ể ư ấ công ty trên th gi cho vi c c n làm và y u t ệ ầ ạ ra lúng túng không bi ủ ứ ệ ề ộ ấ t ph i làm th nào ế nhi u ề ệ i đây là m t s g i ý ộ ố ợ ệ c n có đ th c hi n đ o đ c trong doanh nghi p. ạ ứ ế ế ố ầ ể ự
Quan đi m và s g ể ự ươ ng m u c a lãnh đ o ạ ẫ ủ
cho th y nhi u hành vi phi đ o đ c c a các nhân viên là do nh h ạ ấ ề ưở
ế ồ
ạ ẩ ạ ặ ố ả ư ự ủ
ượ
ỏ ự ế ệ ườ ẫ ợ
ề ệ ị
ấ ng x u Th c t ự ế ứ ủ ế t c p lãnh đ o. N u lãnh đ o đ ng tình ti p tay cho các hành vi nh khai man thu , ế ừ ấ làm gian, làm u, qua m t đ i tác... thì không th đòi h i s trung th c c a nhân viên. ể ị ạ i, s quy t tâm tôn tr ng các giá tr đ o c l “Th ng b t chính h t c lo n”! Ng ọ ượ ạ ự ạ ạ ắ ấ ng m u trong vi c t, và s g ng h p ph i ch u thua thi đ c, cho dù trong nhi u tr ệ ả ứ ự ươ ị ề th c hi n nh ng giá tr này c a lãnh đ o s t o ni m tin và đ ng l c cho m i ng ườ i ọ ự ộ ạ ẽ ạ ủ ữ ự cùng nhau làm ăn chân chính.
Xây d ng b quy t c đ o đ c th ng nh t ắ ạ ứ ự ộ ố ấ
ạ ườ ủ
ng, nhi u khi còn mang tính ch quan. ng r t r ng và tr u t Ph m trù đ o đ c th ừ ượ Do đó, đ c th hóa vi c th c hi n các v n đ đ o đ c, m i doanh nghi p nên xây ề ạ ấ ệ ệ ạ ứ ể ụ ể ấ ộ ự ề ứ ệ ỗ
ố ạ ắ ữ ứ
ẫ ộ ộ ướ ắ ế
ạ ứ ng d n cho nhân viên và là c s đ gi ộ i quy t các v n đ ắ ạ ứ ệ
ố ạ ứ ủ ự ủ ự ầ ầ ạ ộ
ủ ệ ệ ệ
ế ệ ự ệ ả
ộ ấ ơ ở ể ả ủ ộ ệ ớ ố ớ ồ ng th c thông tin và cách gi ươ ứ ề ộ
d ng và áp d ng m t b nh ng quy t c đ o đ c th ng nh t. B quy t c này đ c ượ ự ụ ề xem là m t c m nang h ấ ộ ẩ liên quan đ n đ o đ c trong doanh nghi p. N i dung c a b quy t c đ o đ c nên bao ế g m b n ph n chính: 1. S ng h và yêu c u th c hi n đ o đ c c a lãnh đ o doanh ồ ị ạ nghi p; 2. Cam k t và trách nhi m c a doanh nghi p v i nhân viên; 3. Các giá tr đ o đ c và trách nhi m mà nhân viên ph i th c hi n đ i v i đ ng nghi p, lãnh đ o, ạ ệ ứ khách hàng, chính quy n và c ng đ ng; 4. Các ph ả i quy t các v ng m c liên quan đ n đ o đ c. ồ ạ ứ ướ ế ế ắ
ạ ắ ệ ủ ư ậ
ệ ế
ướ M và Canada th c nêu ra tr ở ứ ớ ề ậ ườ
ọ ộ ủ ắ ể ộ ệ c, sau đó m i đ c p đ n trách nhi m c a nhân viên. Trong th c t ộ ỹ ễ ể ẹ ọ
ứ ạ
ch c cho t
ấ
v n vi ư ấ ắ ạ ế ậ ề ị
ổ ứ ế đ ra trách nhi m và h ự ề ầ ắ ứ ọ ỉ ượ ế ớ ợ
ự ế ẽ ẽ ự ệ ắ
ế ệ ữ ứ ả ộ
Nh v y, trong b quy t c đ o đ c thì trách nhi m c a doanh nghi p và lãnh đ o ạ ự ế đ , ượ ng có nh ng b quy t c không dài quá hai trang, các công ty ữ c trình bày đ p, sinh đ ng, ng n g n và d hi u đ phát cho m i nhân viên. đ ắ ượ Doanh nghi p không nên sao chép r p khuôn các quy t c đ o đ c chung chung ho c ặ ậ ệ ắ t c nhân viên cùng đóng góp xây t thay, mà nên t thuê công ty t ấ ả ề d ng các quy t c, t i quy t khi x y ra các v n đ ng gi ả ả ướ ệ ự c c p nh t, đi u ch nh đ nh kỳ cho liên quan đ n đ o đ c. Các quy t c cũng c n đ ượ ậ c đóng góp ý và nguy n v ng c a nhân viên. Khi đ phù h p v i tình hình th c t ủ giác th c ki n thì các nhân viên s coi b quy t c này là c a chính mình nên s t ự ủ ộ hi n nó. Khi đó đ o đ c trong kinh doanh không ph i là nh ng n i quy c ng nh c ắ ứ trên gi y mà s tr thành m t nét văn hóa s ng đ ng trong công ty. ố ạ ẽ ở ấ ộ ộ
Các ch ươ ng trình Hu n luy n v đ o đ c ệ ề ạ ứ ấ
ạ ắ ự ư ộ ộ
ể
ạ ệ ứ ự
ỹ ầ ệ ư ượ ỉ ắ ế ấ ế
ẽ ủ ề ớ
ế ệ ả ử ố ề ặ ạ ư ế
ứ ệ ả ạ ể ể ể ạ ừ ẩ
ệ ặ ổ
ch c các ch ữ ề ạ ấ
ộ ỗ ươ ề ấ
ả
ọ ậ ử ườ ố
ho c các bu i h i th o, nói chuy n chuyên đ , hay thi đ ề ng hay v tranh c ẽ ế ặ ự ề ế ẫ
ố c đ u đ a đ o đ c tr thành nét văn hóa s ng Xây d ng m t b quy t c ch là b ứ ở ầ ướ đ ng trong công ty. B quy t c dù đ y đ và rõ ràng đ n đâu cũng không th bao quát ầ ủ ộ ộ ế . Vì th , vi c hi u và th c hi n đ o đ c trong doanh nghi p h t tình hình th c t ệ ệ ể ự ế ế ạ c xem nh hu n luy n các k năng bán hàng, giao ti p… Trong ho t cũng c n đ đ ng hàng ngày c a doanh nghi p s phát sinh r t nhi u tình hu ng m i làm nhân ấ ộ t ph i x lý th nào cho đúng v m t đ o đ c, nh nh m viên lúng túng không bi ắ i đ ki m tra khi phát hi n s n ph m b m t cho qua đ đ t ch tiêu hay nên d ng l ị ắ ỉ i nào đó? Tr i qua nh ng tình i, ho c có nên đu i vi c nhân viên khi vi ph m m t l l ả ạ ỗ ứ ng trình hu n luy n v đ o đ c hu ng nh v y, doanh nghi p c n t ầ ổ ứ ư ậ ệ ệ ố t cách x lý v n đ cho đúng. Có th đó là các khóa kinh doanh đ giúp nhân viên bi ử ể ế ể ố h c t p trung hay ngoài gi ổ ộ ặ ờ ổ vui x lý tình hu ng, di n k ch tuyên truy n, thi vi ề ị ễ đ ng... Nhi u công ty cũng có sáng ki n xây d ng các tình hu ng m u ho c phát tri n ể ộ các quy t c đ o đ c chung thành nh ng đo n phim ng n chi u cho nhân viên xem. ạ ệ t báo t ố ế ắ ạ ứ ữ ắ
Xây d ng các kênh thông tin ự
ư ộ ộ ồ ậ
ự ườ ồ ề ấ ề
ắ ng t ươ ủ ẽ
ườ ế ậ ấ
Nhi u công ty nh Motorola hay Sundstrand đã thành l p m t h i đ ng g m các nhân ề ng tr c và chuyên trách v đ o đ c. Khi có th c m c gì v v n đ này thì viên th ắ ứ ề ạ , các công ty Pacific Bell nhân viên c a công ty s liên l c v i h i đ ng này. T ạ ớ ộ ồ ề ề i quy t các v n đ v và Marathon Oil cũng đã thành l p các “đ ả ệ đ o đ c kinh doanh. T p đoàn Texas Instruments thì xây d ng kênh thông tin qua h ạ ự ng dây nóng” gi ự ứ ậ
, nhân viên ư ệ ử ự ế ể ạ ớ
i chuyên trách v n đ th ng th đi n t ố ng ườ kh p th gi i đ có th liên l c tr c ti p v i nh ng ữ ế ớ ể ở ắ i M . t ng công ty t ỹ ạ ề ở ổ ấ
l i và d n h t trách nhi m vào nh ng ng i chuyên ầ ệ ỷ ạ ữ ệ ế ồ ườ
Tuy nhiên, cũng c n tránh vi c trách.
