Đ án kinh t chínhề ế
trị
L I M Đ UỜ Ở Ầ
Nh m i ng i đã bi t, kinh t th tr ng là m t ki u t ch c kinhư ọ ườ ế ế ị ườ ộ ể ổ ứ
t ph n ánh trình đ phát tri n cao c a văn minh nhân lo i. T tr c đ nế ả ộ ể ủ ạ ừ ướ ế
nay nó t n t i và phát tri n ch y u các n c ch nghĩa t b n, là nhânồ ạ ể ủ ế ở ướ ủ ư ả
t quy t đ nh s t n t i và pháố ế ị ự ồ ạ t tri n c a ch nghĩa t b n. Ch nghĩa tể ủ ủ ư ả ủ ư
b n đã bi t l i d ng t i đa u th c a kinh t th tr ng đ ph c v choả ế ợ ụ ố ư ế ủ ế ị ườ ể ụ ụ
m c tiêu phát tri n ti m năng kinh doanh, tìm ki m l i nhu n, và m t cáchụ ể ề ế ợ ậ ộ
khách quan nó thúc đ y l c l ng s n xu t c a xã h i phát tri n m nh m .ẩ ự ượ ả ấ ủ ộ ể ạ ẽ
Ngày nay, kinh t th tr ng t b n ch nghĩa đã đ t t i giai đo n phátế ị ườ ư ả ủ ạ ớ ạ
tri n khá cao và ph n th nh trong các n c t b n phát tri n.ể ồ ị ướ ư ả ể
T đ i h i IV c a Đ ng ( năm 1986 ) đ t n c ta th c hi n đ ngừ ạ ộ ủ ả ấ ướ ự ệ ườ
l i đ i m i ,chuy n t c ch t p trung quan liêu bao c p sang c ch thố ổ ớ ể ừ ơ ế ậ ấ ơ ế ị
tr ng có s qu n lý c a nhà n c theo đ nh h ng xã h i ch nghĩa. Đườ ự ả ủ ướ ị ướ ộ ủ ể
đ t đ c m c tiêu đã đ ra trong đi u ki n kinh t th tr ng h n 10 nămạ ượ ụ ề ề ệ ế ị ườ ơ
qua, đ t n c đã v t qua bao khó khăn, th thách giành đ c nhi u thànhấ ướ ượ ử ượ ề
t u trên các lĩnh v c c a đ i s ng xã h i, trong đó có lĩnh v c kinh t . Tuyự ự ủ ờ ố ộ ự ế
nhiên trong các Văn ki n c a Đ ng t i đ i h i l n th VII,VIII đã đ c pệ ủ ả ạ ạ ộ ầ ứ ề ậ
đ n 4 nguy c thách th c đ i v i s nghi p cách m ng xã h i ch nghĩa ế ơ ứ ố ớ ự ệ ạ ộ ủ ở
n c ta, trong đó “ch ch h ng xã h i ch nghĩa” có th coi là nguy c l nướ ệ ướ ộ ủ ể ơ ớ
nh t. Vì v y kh năng đ nh h ng xã h i ch nghĩa n n kinh t th tr ngấ ậ ả ị ướ ộ ủ ề ế ị ườ
n c ta có tr thành hi n th c hay không tr c h t ph thu c vào vai tròướ ở ệ ự ướ ế ụ ộ
lãnh đ o kinh t c a Đ ng và nhà n c là nhân t quy t đ nh nh t b oạ ế ủ ả ướ ố ế ị ấ ả
đ m đ nh h ng xã h i ch nghĩa c a n n kinh t th tr ng cũng nh toànả ị ướ ộ ủ ủ ề ế ị ườ ư
b s nghi p phát tri n c a đ t n c.ộ ự ệ ể ủ ấ ướ
Ngày nay trong n n kinh t th tr ng hi n đ i, v i s phát tri nề ế ị ườ ệ ạ ớ ư ể
nhanh chóng c a khoa h c - công ngh , n u không có s can thi p c a nhàủ ọ ệ ế ự ệ ủ
n c thì không th gi i quy t đ c nhi u v n đ kinh t l n có t m cướ ể ả ế ượ ề ấ ề ế ớ ầ ỡ
qu c gia, qu c t . Vì th k t h p hài hoà gi a s v n hành c a c ch thố ố ế ế ế ợ ữ ự ậ ủ ơ ế ị
tr ng v i s đi u ti t c a nhà n c là c n thi t và là gi i pháp mang l iườ ớ ự ề ế ủ ướ ầ ế ả ạ
thành công trên con đ ng phát tri n. Trong m i quan h đó, nhà n c giườ ể ố ệ ướ ữ
vai trò đ nh h ng t o “hành lang “ pháp lý và môi tr ng đ u t đ cácị ướ ạ ươ ầ ư ể
ch th có th có th phát huy tính năng đ ng, sáng t o c a mình.ủ ể ể ể ộ ạ ủ
Nh n th c đ c t m quan tr ng v vai trò c a nhà n c trong n nậ ứ ượ ầ ọ ề ủ ướ ề
kinh t th tr ng nên em đã ch n đ tài “ế ị ườ ọ ề Vai trò c a nhà n c trong n nủ ướ ề
kinh t th tr ng n c taế ị ườ ở ướ ’’. Là m t sinh viên năm th 2 nên t m hi uộ ứ ầ ể
bi t, nh n th c và lý lu n c a em còn nhi u h n ch . B i v y em r tế ậ ứ ậ ủ ề ạ ế ở ậ ấ
mong đ c s giúp đ c a th y đ bài vi t c a em đ c hoàn ch nh h n.ượ ự ỡ ủ ầ ể ế ủ ượ ỉ ơ
Em xin c m n th y giáo TS Tô Đ c H nh đã giúp đ em hoànả ơ ầ ứ ạ ỡ
thành bài vi t này.ế
1
Đ án kinh t chínhề ế
trị
PH N IẦ
NH NG LÝ LU N VỮ Ậ Ề
N N KINH T TH TR NGỀ Ế Ị ƯỜ
2
Đ án kinh t chínhề ế
trị
A . KINH T TH TR NG Ế Ị ƯỜ
I. NH NG LÝ LU N V N N KINH T TH TR NGỮ Ậ Ề Ề Ế Ị ƯỜ
1. Khái ni m và đ c đi mệ ặ ể
KTTT là n n kinh t hàng hoáề ế phát tri n trình đ cao, là m t hình th c tể ở ộ ộ ứ ổ
ch c s n xu t xã h i hi u qu nh t phù h p v i trình đ phát tri n c a xãứ ả ấ ộ ệ ả ấ ợ ớ ộ ể ủ
h i hi n nay. Các đ c đi m chính c a KTTT:ộ ệ ặ ể ủ
-Các ch th kinh t có tính t ch cao. M i ch th kinh t là m tủ ể ế ự ủ ỗ ủ ể ế ộ
thành ph n c a n n kinh t có quan h đ c l p v i nhau, m i ch th tầ ủ ề ế ệ ộ ậ ớ ỗ ủ ể ự
quy t đ nh l y ho t đ ng c a mình.ế ị ấ ạ ộ ủ
-Tính phong phú c a hàng hóa. Do các ch th kinh t đ u t quy tủ ủ ể ế ề ự ế
đ nh l y ho t đ ng c a mình nên b t c hàng hoá nào có nhu c u thì s cóị ấ ạ ộ ủ ấ ứ ầ ẽ
ng i s n xu t. Mà nhu c u c a con ng i thì vô cùng phong phú, đi uườ ả ấ ầ ủ ườ ề
này t o nên s phong phú c a hàng hoá trong n n KTTT .ạ ự ủ ề
-C nh tranh là t t y u trong KTTT .Hàng hoá nào có nhu c u l n thíạ ấ ế ầ ớ
s có nhi u ng i s n xu t. Khi có quá nhi u ng i cùng s n xu t m tẽ ề ườ ả ấ ề ườ ả ấ ộ
m t hàng thì s c nh tranh là t t y u.ặ ự ạ ấ ế
-KTTT là m t h th ng kinh t m , trong đó có s giao l u r ng rãiộ ệ ố ế ở ự ư ộ
không ch trong th tr ng m t n c màgi a các th tr ng v i nhau.ỉ ị ườ ộ ướ ữ ị ườ ớ
-Giá c hình thành ngay trên th tr ng. Không m t ch th kinh tả ị ườ ộ ủ ể ế
nào quy t đ nh đ c giá c . Giá c a m t m t hàng đ c quy t đ nh b iế ị ượ ả ủ ộ ặ ượ ế ị ở
cung và c u c a th tr ng.ầ ủ ị ườ
N n KTTT có th t ho t đ ng đ c là nh vào s đi u ti t c a cề ể ự ạ ộ ượ ờ ự ề ế ủ ơ
ch th tr ng. Đó là các quy lu t kinh t khách quan nh quy lu t giá tr ,ế ị ườ ậ ế ư ậ ị
quy lu t cung c u, l u thông ti n t , c nh tranh…tác đ ng, ph i h p ho tậ ầ ư ề ệ ạ ộ ố ợ ạ
đ ng c a toàn b th tr ng thành m t h th ng th ng nh t.ộ ủ ộ ị ườ ộ ệ ố ố ấ
2. u và nh c đi m c a n n kinh t th tr ng Ư ượ ể ủ ề ế ị ườ
a. u đi mƯ ể
Kinh t th tr ng thúc đ y l c l ng s n xu t phát tri n t o ra sế ị ườ ẩ ự ượ ả ấ ể ạ ự
c nh tranh g t gao gi a các nhà s n xu t. Ng i tiạ ắ ữ ả ấ ườ êu dùng đ c tho mãnượ ả
nhu c u cũng nh đáp ng đ c đ y đ m i ch ng lo i hàng hoá và d chầ ư ứ ượ ầ ủ ọ ủ ạ ị
v .ụ
Phân công lao đ ng ngày càng xã h i hoá cao. M r ng quan hộ ộ ở ộ ệ
nhi u lo i th tr ng t th tr ng đ a ph ng, th tr ng dân t c và khuề ạ ị ườ ừ ị ườ ị ươ ị ườ ộ
v c, thi tr ng qu c t .ự ườ ố ế
T o xu th liên doanh, liên k t đ y m nh giao l u kinh t , các n cạ ế ế ẩ ạ ư ế ướ
đang phát tri n có c h i đ c ti p xúc đ c chuy n giao công ngh s nể ơ ộ ượ ế ượ ể ệ ả
3
Đ án kinh t chínhề ế
trị
xu t, công ngh qu n lý t các n c phát tri n đ thúc đ y công cu c xâyấ ệ ả ừ ướ ể ể ẩ ộ
d ng và phát tri n kinh t n c mìnhự ể ế ở ướ
Kinh t th tr ng góp ph n thúc đ y giao l u gi a các n c d iế ị ườ ầ ẩ ư ữ ướ ướ
s th hi n qua cac s n ph m d ch v mang b n s c riêng c a t ng dânự ể ệ ả ẩ ị ụ ả ắ ủ ừ
t c, t ng đ a ph ng, t ng qu c gia.ộ ừ ị ươ ừ ố
b. Nh c đi mượ ể
Kinh t th tr ng phát tri n t o đi u ki n thu n l i cho các thànhế ị ườ ể ạ ề ệ ậ ợ
ph n kinhầ t phát tri n, lúc đó vai trò c a kinh t nhà n c b gi m sút vàế ể ủ ế ướ ị ả
ch u s c ép m nh m t các thành ph n kinh t khác.ị ứ ạ ẽ ư ầ ế
Trong n n kinh t th tr ng có s c nh tr nh g t gao giã các nhàề ế ị ườ ự ạ ạ ắ
s n xu t, các nhà phân ph i d n đ n th t nghi p tăng cao ho t đ ng phúcả ấ ố ẫ ế ấ ệ ạ ộ
l i xã h i b gi m sút.ợ ộ ị ả
N n kinh t th tr ng do các nhà s n xu t hàng hoá d ch v ch yề ế ị ườ ả ấ ị ụ ạ
theo l i nhu n gây ra h u qu v môi tr ng sinh thái làm gi m t c đợ ậ ậ ả ề ườ ả ố ộ
tăng tr ng b n v ng c a qu c gia.ưở ề ữ ủ ố
M t trái c a n n kinh t th tr ng đem l i là các t n n xã h i m iặ ủ ề ế ị ườ ạ ệ ạ ộ ớ
n y sinh cang ngày càng gia tăng.ả
N kinh t th tr ng v i b n ch t c a nó là l i nh n t i đa thì vi cề ế ị ườ ớ ả ấ ủ ợ ậ ố ệ
c n đ nh h ng cho các thành ph n kinh t là r t quan tr ng, n u không sầ ị ướ ầ ế ấ ọ ế ẽ
có nguy c đi ch ch h ng xã h i ch nghĩa đ i l p v i b n ch t c a nhàơ ệ ướ ộ ủ ố ậ ớ ả ấ ủ
n c ta.ướ
II. C CH TH TR NGƠ Ế Ị ƯỜ
1. Khái ni m ệ
Trong n n kinh t th tr ng có m t lo t nh ng quy lu t kinh t v nề ế ị ườ ộ ạ ữ ậ ế ố
có c a nó nh quy lu t giá tr , quy lu t cung – c u, quy lu t c nhủ ư ậ ị ậ ầ ậ ạ
tranh,v.v…Các quy lu t đó đ u bi u hi n s ho t đ ng c a mình thông quaậ ề ể ệ ự ạ ộ ủ
giá c th tr ng. Nh s v n đ ng giá c th tr ng mà di n ra m t sả ị ườ ờ ự ậ ộ ả ị ườ ễ ộ ự
thích ng m t các t phát gi a kh i l ng và c c u c a s n xu t ( t ngứ ộ ự ữ ố ượ ơ ấ ủ ả ấ ổ
cung ) v i kh i l ng và c c u c a s n xu t (t ng cung ), t c là s ho tớ ố ượ ơ ấ ủ ả ấ ổ ứ ự ạ
đ ng c a các quy lu t đó đã đi u ti t n n s n xu t xã h i.ộ ủ ậ ề ế ề ả ấ ộ
V y: ậc ch th tr ng là c ch t đi u ti t c a n kinh t thơ ế ị ườ ơ ế ự ề ế ủ ề ế ị
tr ng do s tác đ ng c a các quy lu t v n có c a nó. Nói m t cách cườ ự ộ ủ ậ ố ủ ộ ụ
th h n, c ch th tr ng là h th ng h u c c a s thích ng l n nhau,ể ơ ơ ế ị ườ ệ ố ữ ơ ủ ự ứ ẫ
t đI u ti t l n nhau c a các y u t giá c , cung – c u, c nh tranh …tr cự ề ế ẫ ủ ế ố ả ầ ạ ự
ti p phát huy tác d ng trên th tr ng đ đi u ti t n n kinh t th tr ng.ế ụ ị ườ ể ề ế ề ế ị ườ
4
Đ án kinh t chínhề ế
trị
C ch th tr ng là m t b máy tinh vi đ ph i h p m t cách khôngơ ế ị ườ ộ ộ ể ố ợ ộ
t giác ho t đ ng c a ng i tiêu dùng v i các nhà s n xu t. C ch thự ạ ộ ủ ườ ớ ả ấ ơ ế ị
tr ng t phát sinh và phát tri n cùng v i s phát tri n c a kinh t thườ ự ể ớ ự ể ủ ế ị
tr ng phát sinh và phát tri n cùng v i s phát tri n c a kinh t th tr ng,ườ ể ớ ự ể ủ ế ị ườ
đâu có s n xu t và trao đ i hàng hoá thì đó có th tr ng và do đó coáở ả ấ ổ ở ị ườ
c ch th tr ng ho t đ ng.ơ ế ị ườ ạ ộ
2. u đi m và khuy t t t c a c ch th tr ng Ư ể ế ậ ủ ơ ế ị ườ
a. u đi m c a c ch th tr ngƯ ể ủ ơ ế ị ườ
C ch th tr ng có nh ng u đi m và tác d ng mà không có cơ ế ị ườ ữ ư ể ụ ơ
ch nào hoàn toàn thay th đ c.ế ế ượ
Th nh tứ ấ , c ch th tr ng kích thích ho t đ ng c a ch th kinh tơ ế ị ườ ạ ộ ủ ủ ể ế
và t o đi u ki n thu n l i cho ho t đ ng t do c a h . Do đó làm cho n nạ ề ệ ậ ợ ạ ộ ự ủ ọ ề
kinh t phát tri n năng đ ng, có hi u qu .ế ể ộ ệ ả
Thứ hai,s tác đ ng c a c ch th tr ng s đ a đ n s thích ngự ộ ủ ơ ế ị ườ ẽ ư ế ự ứ
t phát giã kh i l ng và c c u c a s n su t ( t ng cung )v i kh i l ngự ố ượ ơ ấ ủ ả ấ ổ ớ ố ượ
và c c u nhu c u c a xã h i ( t ng c u ). Nh đó ta có th tho mãn t tơ ấ ầ ủ ộ ổ ầ ờ ể ả ố
nhu c u tiêu dùng cá nhân v hàng v n s n ph m khác nhau. Nhi m v nàyầ ề ạ ả ẩ ệ ụ
n u đ Nhà n c làm s ph i th c hiên m t s công vi c r t l n, có khiế ể ướ ẽ ả ự ộ ố ệ ấ ớ
không th c hi n đ c và đòi h i chi phí cao trong quá trình ra các quy tự ệ ượ ỏ ế
đ nh.ị
Th ba,ứ c ch th tr ng kích thích đ i m i kĩ thu t, h p lý hoá s nơ ế ị ườ ổ ớ ậ ợ ả
xu t. S c ép c a c nh tranh bu c nh ng ng i s n xu t ph i gi m chi phíấ ứ ủ ạ ộ ữ ườ ả ấ ả ả
s n xu t cá bi t đ n m c t i thi u b ng cách áp d ng nh ng ph ng phápả ấ ệ ế ứ ố ể ằ ụ ữ ươ
s n xu t t t nh t nh không ng ng đ i m i k thu t công ngh s n xu t,ả ấ ố ấ ư ừ ổ ớ ỹ ậ ệ ả ấ
đ i m i s n ph m, đ i m i t ch c s n xu t và qu n lý kinh doanh, nângổ ớ ả ẩ ổ ớ ổ ứ ả ấ ả
cao hi u qu .ệ ả
Th tứ ư, c ch th tr ng th hi n phân ph i các ngu n l c kinh tơ ế ị ườ ự ệ ố ồ ự ế
m t cách t i u. Trong n n kinh t th tr ng, vi c l u đ ng, di chuy n,ộ ố ư ề ế ị ườ ệ ư ộ ể
phân ph i các y u t s n xu t, v n đ u tuân theo nguyên t c c a thiố ế ố ả ấ ố ề ắ ủ
tr ng; chúng s chuy n đ n n i đ c s d ng v i hi u qu cao nh t, doườ ẽ ể ế ơ ượ ử ụ ớ ệ ả ấ
đó các ngu n l kinh t đ c phân b m t cách t i u.ồ ự ế ượ ố ộ ố ư
Th năm,ứ s đi u ti t c a c a c ch th tr ng m m d o h n sự ề ế ủ ủ ơ ế ị ườ ề ẻ ơ ự
đi u ch nh c a c quan nhà n c và có kh năng thích nghi cao h n tr c,ề ỉ ủ ơ ướ ả ơ ướ
nh ng đi u ki n kinh t bi n đ i, làm thích ng k p th i gi a s n xu t xãữ ề ệ ế ế ổ ứ ị ờ ữ ả ấ
h i v i nhu c u xã h i.ộ ớ ầ ộ
5