Khoa häc qu¶n lý ho¹ t ®éng kinh doanh
1
Lêi nãi ®Çu
Cán bộ lãnh đạo, hiểu theo nghĩa rộng, gồm những người giữ chức vụ và trách nhiệm
cao trong một tổ chức. Họ tham gia định hướng và điều khiển hoạt động của tổ chức ấy.
Trong bộ phận cán bộ lãnh đạo có một nhóm được gọi là cán bộ chủ chốt. Đây là những
cán bộ rất quan trọng, có vai trò quyết định đến toàn bộ hoạt động của một tổ chức, mét
doanh nghiÖp…. Theo cách hiểu thông thường và khá phổ biến ở nước ta hiện nay, khái
niệm cán bộ lãnh đạo còn gắn liền với khái niệm cán bộ quản lý. Sở dĩ như vậy, bởi nội
hàm của hai khái niệm này có những điểm giống nhau : cả cán bộ lãnh đạo và cán bộ
quản lý đều là chủ thể ra quyết định, điều khiển hoạt động của một tổ chức. Người cán bộ
lãnh đạo cũng phải thực hiện chức năng quản lý và người cán bộ quản lý cũng phải thực
hiện chức năng lãnh đạo.
Tiêu chuẩn người cán bộ lãnh đạo
Sự lựa chọn, bố trí chính xác cán bộ lãnh đạo có một tầm quan trọng đặc biệt và phải
dựa vào những tiêu chí nhất định.
Tùy thuộc vào nhiệm vụ chính trị của từng giai đoạn cách mạng, những yêu cầu
cụ thể đối với cán bộ, nhất là đối với cán bộ lãnh đạo có những điểm khác nhau. Trong
giai đoạn xây dựng và bảo vệ đất nước hiện nay, tiêu chuẩn chung đối với người cán bộ
lãnh đạo ở nước ta là : có bản lĩnh chính trị vững vàng, kiên định mục tiêu và con đường
đi lên chủ nghĩa xã hội, quyết tâm thực hiện thắng lợi mọi chủ trương của Đảng ; có
kiến thức và năng lực tham gia các quyết định của tập thể và khả năng tổ chức thực tiễn,
làm việc có hiệu quả ; có đạo đức cách mạng trong sáng, trung thực, đấu tranh bảo vệ các
quan điểm, đường lối của Đảng, có ý thức tổ chức kỷ luật, cần, kiệm, liêm, chính, chí
công vô tư, giữ gìn sự đoàn kết trong Đảng, gắn bó với quần chúng, được quần chúng
tín nhiệm.
Như vậy, tiêu chuẩn chung của người cán bộ lãnh đạo gồm ba mặt cơ bản : phẩm
chất chính trị thể hiện ở ý chí, lòng trung thành với sự nghiệp của Đảng và nhân dân ;
đạo đức cách mạng thể hiện qua lối sống lành mạnh ; trình độ, năng lực thể hiện bằng
Khoa häc qu¶n lý ho¹ t ®éng kinh doanh
2
khả năng hoàn thành và hiệu quả thực hiện nhiệm vụ được giao. Nói một cách khác, đó
là phẩm chất và năng lực, hoặc đức và tài của người cán bộ lãnh đạo.
§Ó đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa
đất nước, vấn đề nâng cao năng lực của người lãnh đạo cần tập trung vào những nội
dung cơ bản sau đây :
- Về chuyên môn, xem trọng chiều rộng hơn chiều sâu. Người lãnh đạo nắm
chuyên môn để đưa ra quyết sách, chủ trương, để chỉ huy, điều hành và kiểm tra công
việc, chứ không phải để làm một chuyên gia trên lĩnh vực đó. Vì vậy, năng lực chuyên
môn của người lãnh đạo là tư duy định hướng, là nhận thức vừa về chiều rộng vừa về
chiều sâu. Thực tiễn đã cho thấy, nhiều trường hợp bố trí một chuyên gia rất giỏi chuyên
môn vào vị trí lãnh đạo đã không thật sự thành công như mong muốn.
- Về tổ chức và điều hành, người lãnh đạo cần có năng lực tốt, nắm bắt được
những đổi thay trong lĩnh vực mình quản lý thể hiện ở một số tố chất sau đây : ứng xử
linh hoạt với sự vận động của nền kinh tế thị trường, không cứng nhắc, không bảo thủ ;
nắm bắt được phương hướng phát triển của kinh tế tri thức để tranh thủ, tận dụng những
lợi thế cho đất nước ; kiên quyết trong việc ra quyết định. Để có quyết định đúng, cần có
nhiều phương án lựa chọn và tranh thủ trí tuệ của tập thể cũng như sự chỉ đạo của cấp
trên, không chủ quan, độc đoán. Khi xét thấy, đã ra quyết định đúng thì kiên quyết chỉ
đạo thực hiện thành công, tránh hoài nghi, do dự. Điều này trong một mức độ nhất định
thuộc vào năng lực chuyên biệt và bản tính của từng người, cho nên phải lựa chọn bố trí
đúng người vào vị trí thì công việc mới thành công.
- Về khả năng sử dụng bộ máy và người dưới quyền cùng khả năng động viên
quần chúng. Người lãnh đạo giỏi là người có khả năng và biết cách tập hợp quần chúng,
bố trí, sử dụng bộ máy, sắp xếp những cá nhân vào những vị trí thích hợp, phù hợp với
chức năng, nhiệm vụ của từng bộ phận và tài năng, thế mạnh của từng người để thực
hiện tốt mục tiêu được hoạch định. Bởi vậy, người lãnh đạo phải biết phối hợp hoạt động
của các cá nhân thành một thể thống nhất để phát huy cao độ sức mạnh của cá nhân và
Khoa häc qu¶n lý ho¹ t ®éng kinh doanh
3
tập thể, của bộ phận và toàn thể, làm cho các nhân tố chủ quan và khách quan, vật chất
và tinh thần được khai thác ở mức độ cao nhất, đem lại hiệu quả cho công tác lãnh đạo.
Đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ lãnh đạo
Học tập ở trường, lớp và trong trường đời là công việc suốt đời của con người. Học
tập bao gồm hai quá trình : giáo dục đào tạo và tự giáo dục đào tạo. Quá trình giáo dục
được thực hiện ở bậc phổ thông nhằm trang bị những kiến thức cơ bản nhất định để nhận
thức thế giới. Còn đào tạo là quá trình trang bị những kiến thức và kỹ năng nghề nghiệp,
chuyên môn để bước vào cuộc sống. Đào tạo có nhiều dạng : học nghề, trung cấp, cao
đẳng, đại học và trên đại học. Nó là sự nối tiếp của quá trình giáo dục. Quá trình đào tạo
được phân ra thành đào tạo và đào tạo lại. Bồi dưỡng chính là quá trình đào tạo lại, là
quá trình nâng cao kiến thức và kỹ năng nghề nghiệp nhằm trang bị thêm cho con người
những tri thức mới và cập nhật với thực tiễn. Vì vậy, sau quá trình đào tạo, các cán bộ,
nhất là cán bộ lãnh đạo phải liên tục được bồi dưỡng để tiếp cận với thực tế và nâng cao
khả năng tác nghiệp. Từ đó, họ có khả năng biến quá trình giáo dục đào tạo thành quá
trình tự giáo dục đào tạo một cách kiên trì, bền bỉ suốt đời theo phương châm suốt đời
học tập.
ViÖt Nam ®ang bíc vµo thÕ kû 21, nÒn kinh tÕ níc ta ®ang trªn ®µ ph¸t triÓn. Víi
chñ tr¬ng më réng cña §¹i héi §¶ng VII, cïng víi qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ
tõ chÕ ®é bao cÊp sang kinh tÕ thÞ trêng ®· gÆt h¸i ®îc nh÷ng kÕt qu¶ cao trong
c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ §Êt Níc. Cïng bíc vµo giai ®o¹n míi, khi
yªu cÇu ®æi míi, héi nhËp vµ ph¸t triÓn ®ßi hái ë møc ®é cao, ngµnh C«ng nghiÖp tiÕp
tôc ra søc phÊn ®Êu thùc hiÖn thµnh c«ng chiÕn lîc ®æi míi, hiÖn ®¹i ho¸, t¨ng tèc vµ
ph¸t triÓn cña ngµnh, ®Ó ngµnh ®i lªn bÒn v÷ng, ®ãng gãp tÝch cùc vµo sù nghiÖp
x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc. §Ó ngµnh C«ng nghiÖp ®¹t ®îc thµnh tùu rùc rì h¬n,
c«ng t¸c s¶n xuÊt ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao th× viÖc c¸n bé qu¶n lý c«ng nghiÖp ¸p dông
nh÷ng ph¬ng ph¸p qu¶n lý ho¹t ®éng lµ mét c«ng cô kh«ng thÓ thiÕu ®îc trong d©y
chuyÒn s¶n xuÊt. Ngµy nay tr×nh ®é khoa häc kü thuËt ®ang ph¸t triÓn c¸c ngµnh s¶n
xuÊt còng ®îc ph¸t triÓn trªn qui m« lín. Vµ nhu cÇu cÊp thiÕt cña con ngêi rÊt ®a
Khoa häc qu¶n lý ho¹ t ®éng kinh doanh
4
d¹ng vµ phøc t¹p mµ s¶n phÈm cña ngµnh chóng ta lµ nh÷ng s¶n phÈm vËt chÊt phôc vô
kh¸ch hµng. Do ®ã ®ßi hái chiÕn lîc ngµy cµng cao, cã nh vËy míi ®em l¹i hiÖu qu¶
kinh tÕ phï hîp víi t×nh h×nh c¸ch m¹ng míi, néi dung vµ tÝnh chÊt cña c¸c lo¹i c«ng
viÖc mµ c¸n bé qu¶n lý s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ph¶i ®¶m nhiÖm vµ hoµn thµnh gåm
nh÷ng néi dung c¬ b¶n sau ®©y :
Tất cả các doanh nghiệp nhỏ và vừa đều sản xuất ra hàng hoá hay cung cấp dịch vụ
cho khách hàng. Nhiệm vụ của người chủ đồng thời là người điều hành doanh nghiệp là
tập hợp các nguồn và tổ chức các hoạt động cần thiết nhằm sản xuất ra hàng hoá hay cung
cấp dịch vụ đó.
Khoa häc qu¶n lý ho¹ t ®éng kinh doanh
5
PhÇn I
Nh÷ng néi dung vµ tÝnh chÊt c¸c lo¹i c«ng viÖc mµ c¸n bé qu¶n lý s¶n xuÊt c«ng
nghiÖp ph¶i ®¶m nhiÖm, hoµn thµnh
A. §Æt vÊn ®Ò :
Lµm thÕ nµo qu¶n lý doanh xÝ nghiÖp cã hiÖu qu¶ lµ c©u hái tr¨n trë cña nhiÌu
«ng chñ, bµ chñ vµ gi¸m ®èc c¸c xÝ nghiÖp hiÖn nay trªn thÕ giíi. HiÖn nay trªn thÕ
gi¬i, c¸c xÝ nghiÖp, nhÊt lµ c¸c xÝ nghiÖp cña c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, ®ang sö
dông phæ biÕn m« h×nh qu¶n lý gäi lµ” m« h×nh n¨ng lùc” ®îc ®¸nh gi¸ lµ rÊt cã hiÖu
qu¶.
Cïng víi sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh hËu c«ng nghiÖp, ngay tõ thËp kû 80
thÕ kû 20, c¸c xÝ nghiÖp ph¬ng t©y ®Òu nghiªn cøu ph¬ng thøc qu¶n lý xÝ nghiÖp
hiÖn ®¹i, trong ®ã cã qu¶n lý theo “m« h×nh n¨ng lùc”. T¹i Trung Quèc, nh÷ng xÝ
nghiÖp liªn doanh ë vïng Hoa B¾c ®· thÝ ®iÓm thùc hiÖn vµ hiÖu qu¶ rÊt tèt, nªn ngµy
cµng nhiÒu xÝ nghiÖp ë ®Þa ph¬ng kh¸c còng ¸p dông theo.
“ M« h×nh n¨ng lùc” lµ xem xÐt kh¶ n¨ng chñ yÕu cña l·nh ®Ëo, c«ng nh©n viªn c¸c
c¬ng vÞ c«ng t¸c kh¸c nhau còng nh nh÷ng hµnh vi t¬ng øng cña hä trong c¸c c¬ng vÞ
nµy, tõ ®ã x¸c ®Þnh n¨ng lùc chñ yÕu cña hä còng nh nh÷ng møc ®é thµnh thôc ®Ó
hoµn thµnh c«ng viÖc cÇn thiÕt theo yªu cÇu ®· giao cho hä ®¶m nhiÖm. M« h×nh nµy
cã níc gäi lµ “ m« h×nh tè chÊt” hay “ m« h×nh tin cËy”. XÝ nghiÖp cÇn ph¶i cã kh¶
n¨ng c¹nh tranh c¬ b¶n cña m×nh trªn thÞ trêng. §ã chÝnh lµ c¬ së vµ nguån gèc ®Ó xÝ
nghiÖp lu«n giµnh ®îc u thÕ trong c¹nh tranh. §Ó thùc hiÖn ®îc kh¶ n¨ng c¹nh tranh
chñ yÕu th× c¸n bé l·nh ®¹o, c«ng nh©n viªn xÝ nghiÖp còng ph¶i cã kh¶ n¨ng c¹nh
tranh t¬ng øng. Kh¶ n¨ng chñ yÕu nµy lµ sù tæng hîp cña nh÷ng tri thøc, kü n¨ng, phÈm
chÊt cã thÓ quan s¸t nhËn biÕt ®îc víi kh¶ n¨ng tæ chøc t¹o ra søc m¹nh c¹nh tranh.
BiÖn ph¸p thùc hiÖn : HiÖn nay ph¬ng ph¸p t¬ng ®èi phæ biÕn lµ “D.I.D” nghÜa lµ
ph¸t hiÖn-s¾p ®Æt-giao viÖc (discover – install – delivery). Trong giai ®o¹n ph¸t hiÖn
th× tríc tiªn ngêi l·nh ®¹o ph¶i lµm râ môc tiªu, nghiÖp vô hiÖn nay ®èi víi c«ng t¸c s¶n
