76
Điều tra khảo sát một số loài tre, trúc tại các vùng,
miền Việt Nam
Trần Ngọc Thanha*, Phan Thu Thảob, Lưu Hồng Trườngc, Triệu Tuấn Anhd
Tóm tắt:
Tre trc phân b t nhiên kh rng, c th thy nhiu h sinh thi rng t nhiên, rng trng,
cây xanh đưng ph, hoa viên, vưn sưu tp thc vt tt c cc vng, min, t min ni pha
Bc, pha Nam, Tây Nguyên, duyên hi Nam Trung B Vit Nam. Kt qu nghiên cu cho thy
c 93 loi tre đưc pht hin trong qu trnh điu tra. Chi Tre (Bambusa) chim tn sut xut
hin cao nht 41,9%, chi Lung (Dendrocalamus) 18,2% v mt s chi khc. Cho đn nay, nhiu
loi tre cng chưa đưc đnh danh c th bng phương php mô t hnh thi. V vy cn c
nhng phương php tiên tin hơn nhm đnh danh tre trc. C 73/93 loi tre trc điu tra đ
đưc di thc, trng thnh công  cc vưn thc vt. Kt qu điu tra đt  7 khu rng tre cng
cho thy cc khu rng c xut hin tre trc, nhn chung đ ph ca đt tt, ch s tng vi sinh
vt cao. Điu ny c th l gii h sinh thi rng tre trc không ch c kh năng gi đt, chng
xi mn, cung cp lâm sn ph m cn c trin vng ci to đt.
Từ khóa: tre, rng, phân b, đ ph đt, Vit Nam
a Vin Nông nghip v Pht trin nông thôn Tây Nguyên - Trưng Đi hc Đông Á. 40 Phm Hng,
TP. Buôn Ma Thut, tnh Đăk Lăk. e-mail: thanhtn@donga.edu.vn
b Trưng Đi hc Đông Á; 33 Xô Vit Ngh Tnh, phưng Ha Cưng Nam, qun Hi Châu, TP. Đ Nng.
e-mail: thaopt@donga.edu.vn
c Vin Sinh thi hc Min Nam, 1D Đưng TL 29, Thnh Lc, Qun 12, TP. H Ch Minh.
e-mail: hongtruongluu@gmail.com
d Trưng Đi hc Đông Á; 33 Xô Vit Ngh Tnh, phưng Ha Cưng Nam, qun Hi Châu, TP. Đ Nng.
e-mail: anhtt.kd@donga.edu.vn
* Tác giả chịu trách nhim chính.
Tạp chí Khoa học Đại học Đông Á, Tp 3, S 4(12), Thng 12.2024, tr. 76-101
©Trưng Đi hc Đông Á, Đ Nng, Vit Nam ISSN: 2815 - 5807
77
Abstract:
Bamboos are distributed quite widely, can be found in natural forests, planted forest
ecosystems, in the streets, home gardens, and botanical gardens from the northern mountains,
the southern, the central highlands, and the southern central coast of Vietnam. This study
showed that 93 bamboo species were encountered during the investigation, Bambusa accounted
for the highest occurrence frequency at 41.9%, Dendrocalamus frequency is 18.2% and others.
Up to now, many bamboo species have not been identified specifically by complexion.
Therefore, there is a need for incoming research to better identify different bamboo species.
There are 73/93 investigated species have been successfully adopted and grown in botanical
gardens. The soil investigated result at seven bamboo forests showed that the bamboo forests,
in general, the soil fertility is quite good, the total microbial index is quite high. This can be
explained that the bamboo ecosystem not only has the ability to hold soil, prevent erosion,
provide non timber forest products, but also has the potential to improve soil fertility.
Keywords: bamboo, forests, distribution, soil fertility, Vietnam
Received: 26.8.2024; Accepted: 15.12.2024; Published: 30.12.2024
DOI: 10.59907/daujs.3.4.2024.399
Survey and Investigation of Bamboo Species in Various
Regions of Vietnam.
Tran Ngoc Thanha*, Phan Thu Thaob, Luu Hong Truongc, Trieu Tuan Anhd
ISSN: 2815 - 5807 Dong A University Journal of Science, Vol. 3, No. 4(12), Dec 2024, pp. 76-101
©Dong A University, Danang City, Vietnam
a Dong A University; 33 Xo Viet Nghe Tinh Street, Hoa Cuong Nam Ward, Hai Chau District, Danang
City, Vietnam. e-mail: thanhtn.daklak@donga.edu.vn
b Dong A University; 33 Xo Viet Nghe Tinh Street, Hoa Cuong Nam Ward, Hai Chau District, Danang
City, Vietnam. e-mail: thaopt@donga.edu.vn
c The Southern Institute of Ecology; 1D, Thanh Loc 29 Street, Thanh Loc Ward, District 12, Ho Chi Minh
City, Vietnam. e-mail: hongtruongluu@gmail.com
d Dong A University; 33 Xo Viet Nghe Tinh Street, Hoa Cuong Nam Ward, Hai Chau District, Danang
City, Vietnam. e-mail: anhtt.kd@donga.edu.vn
* Corresponding author.
78
Gii thiu
Tre trc l loi thc vt thuc h Ha tho (Poaceae hoc cn đưc gi l Gramineae)
phân h Babosoideae (Tran, 2010; Nguyn, 2005). Trên th gii, tng s loi tre trc c trên
1.400 loi, chia thnh 116 chi, trong đ c khong 62% s loi c ngun gc t châu Á (Liu
v cng s, 2018; Xu v cng s, 2020). Tre trc  Vit Nam phân b t nhiên kh rng, c
th thy  h sinh thi rng t nhiên, rng trng, cây xanh đưng ph, hoa viên, vưn sưu
tp thc vt tt c cc vng, min, t min ni pha Bc, Tây Nguyên, duyên hi Nam
Trung B cng như cc tnh pha nam. Cho đn nay, cc kt qu nghiên cu, ti liu đ
xut bn cho thy c khong trên 210 loi tre trc đ đưc tm thy  Vit Nam, đưc xc
lp danh mc, đt tên ting Vit (Nguyn, 2005). Mc d vy vn cn nhiu loi chưa đưc
đnh danh, đt tên khoa hc. Nhiu công trnh nghiên cu tre trc đ đưc thc hin bi
cc nh khoa hc trong v ngoi nưc đ tm hiu v thc trng phân b, đa dng loi, bo
tn v s dng tre trc, song đ hiu bit sâu sc v h sinh thi tre trc, k thut di thc
tre trc đ trng  cc vng min vn l ch đ th v, thu ht s quan tâm ca nhiu nh
khoa hc. Nghiên cu ny cung cp mt s thông tin kt qu điu tra, kho st cc loi tre
trc  cc vng min ca Vit Nam  8 tnh v 3 khu vưn sưu tp tre trc.
Phương pháp nghiên cứu
Đ thc hin nghiên cu ny tc gi đ p dng phương php tng hp bao gm:
nghiên cu ti liu (desk study) v điu tra kho st thc đa (field survey). Ngoi ra,
nghiên cu cn c s tham vn ca cc chuyên gia c kinh nghim v tre trc.
Nghiên cứu tài liệu
Đ ti đ thu thp cc ti liu, d liu, công trnh nghiên cu liên quan đn tre trc
trong v ngoi nưc; cc bi bo khoa hc đ công b v cc loi tre trc mi ti Vit Nam
trong đ cc ti liu ca cc nh khoa hc chuyên sâu v thc vt ni chung, tre trc ni
riêng đ đưc tham kho như PGS.TS. Nguyn Văn Ngha, PGS.TS. Trn Văn Tin v
nhiu tc gi khc. Tng s ti liu tham kho ca cc tc gi trong nưc l 28 ti liu, cc
ti liu nghiên cu ca cc tc gi nưc ngoi l 40 ti liu v nhiu đu sch v tre trc Vit
Nam, k thut trng tre trc, tre trc Đông Dương.
Điều tra thực địa
Căn c vo thc trng phân b ca cc loi tre, trc ti cc khu rng, đ đnh gi đưc
thc trng sinh trưng, pht trin v đc đim lâm hc ca cc loi tre trc rng t nhiên
v rng trng, nhm nghiên cu đ điu tra 11 ô tiêu chun (OTC) v 42 ô dng bn (ODB)
trên đa bn ca 8 tnh (Đăk Lăk, Lâm Đng, Khnh Ha, Đng Nai, Đ Nng, Bnh Phưc,
Ph Th v H Giang). Ngoi ra, nhm nghiên cu đ t chc kho st ti 42 đim (trên đa
79
bn 11 tnh) c tre trc mc t nhiên v trng nhân to đ tm hiu tnh hnh sinh trưng,
điu kin sinh thi v hnh thi ca cc loi tre trc.
Phương thc lp OTC theo đin hnh ca tng khu vc. Din tch mỗi OTC l 1.000 m2
(40 × 25m).
- Đi vi tre trc mc tn: điu tra s cây, đưng knh v chiu cao trung bnh ca tre
trc trong tng ô ph.
- Đi vi tre trc mc cm: đo đm s bi trong ô tiêu chun v s cây trong ba bi
trung bnh.
- Đm s cây tre trc c đưng knh ≥ 01 cm (đi vi tre trc nh) v > 2 cm (đi vi
tre trc c đưng knh ln) v phân theo 3 t tui: non, trung bnh, gi.
- Đo đưng knh v tr 1,3 m: mỗi loi cây, mỗi t tui (non, trung bnh, gi) chn
mt cây c đưng knh trung bnh đ đo. Đưng knh 1,3 m ti thiu đưc đo đm t ≥ 2
cm. Đơn v đo l cm, ly trn 1 cm.
- Đo chiu cao vt ngn (đn v tr ngn c đưng knh 1 cm) ca nhng cây đ chn
đ đo đưng knh. Đơn v đo l mét (m), ly trn 0,5 m.
Ti cc OTC, đ lp 4 ODB đ điu tra chi tit v cây ti sinh. Cc ODB c din tch 25 m2
(5 m × 5 m), tng s ODB đ điu tra l l 42.
Phân loại tre trc: trong qu trnh điu tra thc t, nhm nghiên cu chp nh, ly mu
tiêu bn, quan st hnh thi, đa đim phân b sau đ đi chiu vi ti liu, sch chuyên
kho như Tre trc Vit Nam (Nguyn Hong Ngha 2005), Cây c Vit Nam (Phm Hong
H, 1999) kt hp xin kin tư vn ca chuyên gia. V đnh danh tên khoa hc da vo cc
trang web www.newworldencyclopedia.org/entry/Bamboo v danh mc cc loi tre trc
Vit Nam (Nguyn Hong Ngha, 2009).
Phân loi tre trc
Trong qu trnh điu tra thc t, nhm nghiên cu chp nh, ly mu tiêu bn, quan
st hnh thi, đa đim phân b sau đ đi chiu vi ti liu, sch chuyên kho như Tre
trc Vit Nam (Nguyn Hong Ngha 2005), Cây c Vit Nam (Phm Hong H, 1999), kt
hp xin kin tư vn ca chuyên gia. V đnh danh tên khoa hc da vo cc trang web
http://www.newworldencyclodia.org/entry/Bamboo v danh mc cc loi tre trc Vit
Nam (Nguyn Hong Ngha, 2009).
Phân tích mẫu đất
- Ti cc khu vc điu tra, kho st (gm: Vưn tre Tnh Viên, Lng tre Ph An, Khu
sưu tp tre trc Đoan Hng, Vưn Quc gia Yok Đôn, Vưn Quc gia B Gia Mp, Rng
Trc đen H Giang). Nhm nghiên cu đ tin hnh ly 3 mu phân tch đt ti mt khu
80
vc. Ngoi ra, ti huyn Lăk, tnh Đăk Lăk, Nhm nghiên cu đ ly 3 mu đt đ tm hiu
cc ch tiêu đt đi vi mt s loi tre trc đc trưng cho khu rng ny. Tng s mu đt
đ phân tch l 21 mu.
- Mỗi mu đt thu thp, đ tin hnh phân tch 11 ch tiêu cơ bn đ đnh gi đ ph
ca đt, tm hiu thc trng th nhưng ca cc khu rng đang c tre trc, kh năng trng
sinh trưng ca tre trong tương lai, cng như đ xut cc bin php chăm sc, nuôi dưng
tre trc. Cc ch tiêu đ phân tch gm:
1. Thnh phn cơ gii (t l cc cp ht): Ct (%), Limon (%), Sét (%).
2. Kh năng trao đi Cation ca đt CEC (cmol+/kg)
3. Dung trng (g/cm3)
4. pH KCL
5. Hm lưng cht hu cơ (% OM)
6. Nitơ tng s (%)
7. P2O5 d tiêu (mg/100 g đt)
8. K2O d tiêu (mg/100 g đt)
9. Meq Ca2+/100 g đt)
10. Meq Mg2+/100 g đt
11. Tng vi sinh vt trong đt (x 106CFU/g/đt)
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Kt qu điều tra và kho sát các loài tre, trc ti vưn sưu tp
C 3 vưn sưu tp tre trc đ đưc điu tra, kho st:
* Vưn sưu tp thc vt Cu Hai (thuc huyn Đoan Hng, tnh Ph Th) l mt trong
nhng vưn sưu tp thc vt ln ca Vit Nam đưc xây dng t năm 1991. Trong đ, tre
trc đưc ghi nhn c 93 loi, thuc 16 chi, c mt s chi sưu tp đưc nhiu loi như chi tre
(Bambusa) c 31 loi, chi Lung (Dendrocalamus) c 29 loi, chi Trc (Phyllostachys) c 9 loi.
Mt s chi c mt loi như chi My lênh lang (Ferrocalamus), chi Tm vông (Thyrostachys),
chi Giang (Maclurochloa) v chi Lnh anh (Oligostachyum). Vưn thc vt Cu Hai cn sưu
tp đưc cc loi tre đc hu ca Vit Nam đi din cho cc vng min. Trong s 29 loi tre
đưc xc đnh l đc hu ca quc gia c 15 loi mi đưc công b t năm 2010 đn năm 2017
(Mai cây, Mai dây, Bương lông Đin Biên, My pa cy, Din đ, Pa mn, My mơi, Din
trng, Đng, My pa png, Bương mc, My lênh lang, Giang, Tre qu tht cc phương,