Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright
Nieân khoaù 2004-2005
Kinh teá phaùt trieån
Baøi ñoïc
Ñ
ònh che
á
Ch. 1 Giôùi thieäu veà ñònh che
á
va
ø
söï thay ñoåi ñònh che
á
Douglass C. North 1 Bieân dòch: Kim Chi/Cao Haøo Thi
Hieäu Ñính: Xinh Xinh
ÑÒNH CHEÁ
DOUGLASS C. NORTH
Giôùi thieäu veà ñònh cheá vaø söï thay ñoåi ñònh cheá
Caùc ñònh cheá laø nhöõng luaät leä cuûa cuoäc chôi trong xaõ hoäi, hay moät caùch chính
thöùc hôn, laø nhöõng raøng buoäc do con ngöôøi taïo ra ñeå höôùng daãn töông taùc giöõa ngöôøi vaø
ngöôøi. Keát quaû laø chuùng taïo laäp nhöõng ñoäng cô khuyeán khích trong vieäc trao ñoåi cuûa
con ngöôøi, duø laø trong kinh teá, xaõ hoäi hay chính trò. Söï thay ñoåi ñònh cheá hình thaønh
con ñöôøng ñeå xaõ hoäi tieán hoùa qua thôøi gian vaø vì vaäy laø chìa khoùa ñeå hieåu söï thay ñoåi
trong lòch söû.
Ñònh cheá coù aûnh höôûng ñeán thaønh tích hoaït ñoäng cuûa caùc neàn kinh teá laø ñieàu
khoâng caàn phaûi tranh luaän. Thaønh tích hoaït ñoäng khaùc bieät cuûa caùc neàn kinh teá qua
thôøi gian chòu aûnh höôûng moät caùch cô baûn bôûi con ñöôøng tieán hoùa cuûa caùc ñònh cheá
cuõng laø ñieàu khoâng caàn phaûi tranh luaän. Theá maø chöa coù lyù thuyeát kinh teá ñöông ñaïi
hay moân lòch söû caän ñaïi naøo cho thaáy nhieàu daáu hieäu thöøa nhaän vai troø cuûa ñònh cheá
trong thaønh tích hoaït ñoäng kinh teá bôûi vì chöa coù moät phöông phaùp phaân tích naøo ñeå keát
hôïp phaân tích ñònh cheá vaøo kinh teá hoïc vaø lòch söû kinh teá. Muïc tieâu cuûa cuoán saùch naøy
laø cung caáp moät phöông phaùp phaân tích cô baûn nhö theá. Nhöõng yù nghóa cuûa söï phaân
tích ñoù cho thaáy caàn xem xeùt laïi phaàn lôùn vieäc lyù thuyeát hoùa trong ngaønh khoa hoïc xaõ
hoäi noùi chung vaø ñaëc bieät laø kinh teá hoïc noùi rieâng, vaø cung caáp moät nhaän thöùc môùi veà
söï thay ñoåi lòch söû.
Trong nghieân cöùu naøy, toâi seõ khaûo saùt baûn chaát cuûa ñònh cheá vaø taàm quan troïng
cuûa caùc ñònh cheá ñoái vôùi thaønh tích hoaït ñoäng kinh teá (hay xaõ hoäi) (phaàn I). Sau ñoù toâi
seõ phaùt hoïa lyù thuyeát veà söï thay ñoåi ñònh cheá, khoâng chæ ñeå cung caáp moät phöông phaùp
cho moân lòch söû ngaønh kinh teá (vaø nhöõng ngaønh khaùc), maø coøn ñeå giaûi thích aûnh höôûng
cuûa quaù khöù ñoái vôùi hieän taïi vaø töông lai nhö theá naøo, cuõng nhö caùch maø söï thay ñoåi
daàn daàn töøng böôùc veà ñònh cheá aûnh höôûng leân taäp hôïp choïn löïa trong moät thôøi ñieåm
naøo ñoù, vaø baûn chaát cuûa söï phuï thuoäc vaøo con ñöôøng choïn löïa (Phaàn II). Muïc tieâu chuû
yeáu cuûa nghieân cöùu naøy laø ñeå hieåu bieát veà thaønh tích hoaït ñoäng khaùc bieät cuûa caùc neàn
kinh teá qua thôøi gian (Phaàn III).
I
Ñònh cheá laøm giaûm tính baát traéc baèng caùch cung caáp moät caáu truùc cho hoaït ñoäng
trong ñôøi soáng haøng ngaøy. Ñònh cheá coøn höôùng daãn söï töông taùc giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi,
ñeå khi chuùng ta muoán chaøo baïn beø treân ñöôøng phoá, laùi xe, mua cam, möôïn tieàn, hình
thaønh moät doanh nghieäp, choân caát moät ngöôøi quaù coá, hay laøm baát cöù caùi gì, thì chuùng ta
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright
Kinh teá phaùt trieån
Baøi ñoïc
Ñ
ònh che
á
Ch. 1 Giôùi thieäu veà ñònh che
á
vaø söï thay ñoåi ñònh che
á
Douglass C. North 2 Bieân dòch: Kim Chi/Cao Haøo Thi
Hieäu Ñính: Xinh Xinh
bieát (hay chuùng ta coù theå hoïc moät caùch deã daøng) caùch laøm nhöõng vieäc naøy. Chuùng ta
seõ deã daøng nhaän thaáy raèng caùc ñònh cheá khaùc bieät nhau neáu nhö chuùng ta thöû thöïc hieän
cuøng moät giao dòch ôû moät ñaát nöôùc khaùc – Bangladesh chaúng haïn. Theo bieät ngöõ cuûa
nhaø kinh teá hoïc, caùc ñònh cheá xaùc ñònh vaø giôùi haïn taäp hôïp caùc choïn löïa cuûa caù nhaân.
Ñònh cheá bao goàm baát kyø daïng raøng buoäc naøo maø con ngöôøi ñaët ra ñeå ñònh hình
töông taùc giöõa ngöôøi vaø ngöôøi. Nhö vaäy, caùc ñònh cheá mang tính chính thöùc hay khoâng
chính thöùc? Caâu traû lôøi laø chuùng coù theå laø caû hai, vaø toâi quan taâm ñeán caû hai daïng: raøng
buoäc chính thöùc – nhö caùc luaät leä maø con ngöôøi ñaët ra vaø raøng buoäc khoâng chính thöùc –
nhö tuïc leä vaø qui taéc xöû theá. Ñònh cheá coù theå ñöôïc saùng taïo, nhö Hieán phaùp cuûa Hoa
Kyø; hay ñònh cheá coù theå ñôn giaûn tieán hoùa theo thôøi gian, nhö luaät taäp tuïc. Toâi quan
taâm ñeán caû hai daïng ñònh cheá: ñöôïc saùng taïo vaø tieán hoùa, duø raèng ñeå phaân tích chuùng ta
coù theå chæ muoán khaûo saùt chuùng rieâng reû. Nhieàu thuoäc tính khaùc cuûa ñònh cheá cuõng seõ
ñöôïc khaûo saùt.
Caùc raøng buoäc veà ñònh cheá bao goàm caû nhöõng ñieàu caám kî con ngöôøi laøm vaø
ñoâi khi, trong nhöõng ñieàu kieän nhaát ñònh naøo moät soá ngöôøi ñöôïc pheùp thöïc hieän caùc
hoaït ñoäng naøo ñoù. Nhö ñònh nghóa ôû ñaây, caùc ñònh cheá laø khung maø con ngöôøi phaûi
tuaân theo khi töông taùc vôùi nhau. Caùc ñònh cheá hoaøn toaøn töông töï vôùi luaät leä cuûa caùc
troø chôi trong moät traän tranh taøi theå thao. Coù nghóa laø, chuùng bao goàm nhöõng luaät leä
thaønh vaên chính thöùc cuõng nhö nhöõng quy taéc ñaïo ñöùc baát thaønh vaên thoâng thöôøng laøm
cô sôû vaø boå sung cho caùc luaät leä chính thöùc, nhö laø khoâng coá yù gaây thöông tích cho vaän
ñoäng vieân chuû choát cuûa ñoäi ñoái phöông. Vaø söï töông töï naøy haøm yù laø nhöõng luaät leä vaø
nhöõng qui taéc khoâng chính thöùc ñoâi khi bò vi phaïm vaø nhöõng vi phaïm naøy seõ bò phaït.
Vì theá, phaàn chöùc naêng coát yeáu cuûa ñònh cheá laø ñònh caùi giaù cuûa söï vi phaïm vaø möùc ñoä
nghieâm troïng cuûa hình phaït.
Tieáp tuïc töông töï nhö trong theå thao, toång keát laïi, nhöõng luaät leä chính thöùc vaø
khoâng chính thöùc vaø loaïi hình cuøng hieäu quaû cuûa vieäc cöôõng cheá thöïc thi seõ ñònh hình
toaøn theå ñaëc tính cuûa troø chôi. Moät soá ñoäi thaønh coâng (vaø do ñoù noåi tieáng) do lieân tuïc vi
phaïm luaät leä vaø do ñoù ñaõ aùp ñaûo ñöôïc ñoái phöông. Lieäu chieán löôïc ñoù coù keát quaû toát
hay khoâng, roõ raøng tuøy thuoäc vaøo hieäu quaû cuûa vieäc giaùm saùt vaø möùc ñoä nghieâm troïng
cuûa hình phaït. Ñoâi khi caùc quy taéc ñaïo ñöùc – tinh thaàn theå thao –raøng buoäc caùc vaän
ñoäng vieân, cho duø hoï coù theå khoâng bò phaït khi vi phaïm.
Trong nghieân cöùu naøy, caàn phaûi phaân bieät giöõa ñònh cheá vaø toå chöùc. Gioáng nhö
ñònh cheá, toå chöùc cung caáp moät caáu truùc cho söï töông taùc giöõa ngöôøi vaø ngöôøi. Thaät
vaäy khi khaûo saùt caùi giaù phaûi traû cho moät khung ñònh cheá, chuùng ta thaáy raèng chuùng laø
keát quaû khoâng chæ cuûa khung ñònh cheá ñoù, maø coøn laø keát quaû cuûa caùc toå chöùc ñaõ phaùt
trieån töø khung ñoù. Veà maët quan nieäm, chuùng ta caàn phaûi phaân bieät roõ raøng giöõa luaät leä
vaø nhöõng ngöôøi chôi. Muïc ñích cuûa luaät leä laø ñeå xaùc ñònh theå leä troø chôi. Nhöng muïc
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright
Kinh teá phaùt trieån
Baøi ñoïc
Ñ
ònh che
á
Ch. 1 Giôùi thieäu veà ñònh che
á
vaø söï thay ñoåi ñònh che
á
Douglass C. North 3 Bieân dòch: Kim Chi/Cao Haøo Thi
Hieäu Ñính: Xinh Xinh
tieâu cuûa ñoäi theå thao laø phaûi chieán thaéng traän ñaáu trong phaïm vi luaät leä ñoù – baèng moät
toå hôïp caùc kyõ naêng, chieán löôïc, vaø söï phoái hôïp; baèng nhöõng phöông tieän coâng baèng vaø
ñoâi khi baèng phöông tieän gian doái. Moâ hình hoùa chieán löôïc vaø kyõ naêng cuûa ñoäi theå
thao khi noù phaùt trieån laø moät quaù trình taùch bieät vôùi vieäc moâ hình hoùa söï saùng taïo, tieán
hoùa vaø keát quaû cuûa caùc luaät leä.
Toå chöùc bao goàm caùc ñoaøn theå chính trò (ñaûng chính trò, nghò vieän, hoäi ñoàng
thaønh phoá, cô quan kieåm soaùt), caùc cô sôû kinh teá (doanh nghieäp, nghieäp ñoaøn, noâng traïi
gia ñình, hôïp taùc xaõ), caùc ñoaøn theå xaõ hoäi (nhaø thôø, caâu laïc boä, hoäi theå thao) vaø caùc cô
quan giaùo duïc (tröôøng hoïc, tröôøng ñaïi hoïc, caùc trung taâm ñaøo taïo tay ngheà). Taát caû laø
nhöõng nhoùm caù nhaân taäp hoïp laïi theo moät muïc ñích chung ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu. Moâ
hình hoùa toå chöùc laø phaân tích caáu truùc chuû ñaïo, kyõ naêng, vaø vieäc hoïc baèng caùch thöïc
haønh seõ xaùc ñònh thaønh coâng cuûa toå chöùc theo thôøi gian ra sao. Caû hai vaán ñeà laøm theá
naøo ñeå caùc toå chöùc trôû thaønh moät thöïc theå vaø noù tieán hoùa nhö theá naøo ñeàu chòu aûnh
höôûng moät caùch cô baûn bôûi khung ñònh cheá. Ngöôïc laïi, caùc toå chöùc aûnh höôûng ñeán söï
tieán hoùa cuûa khung ñònh cheá. Tuy nhieân, nhö ñaõ löu yù ôû treân, nghieân cöùu naøy nhaán
maïnh nhieàu ñeán caùc ñònh cheá hay nhöõng luaät leä cô sôû cuûa cuoäc chôi vaø ñoái vôùi toå chöùc
(hay caùc nhaø ñieàu haønh toå chöùc) thì taäp trung chuû yeáu vaøo vai troø cuûa chuùng vôùi tö
caùch laø nhöõng taùc nhaân cuûa söï thay ñoåi ñònh cheá; vì theá nhaán maïnh vaøo söï töông taùc
giöõa ñònh cheá vaøo toå chöùc. Toå chöùc ñöôïc taïo ra vôùi muïc ñích taän duïng vaø tuaân theo taäp
hôïp caùc cô hoäi sinh ra töø caùc raøng buoäc hieän höõu (caùc raøng buoäc ñònh cheá cuõng nhö caùc
raøng buoäc truyeàn thoáng cuûa lyù thuyeát kinh teá) vaø noã löïc ñeå ñaït caùc muïc tieâu cuûa caùc toå
chöùc vaø do ñoù toå chöùc laø taùc nhaân chuû yeáu cuûa söï thay ñoåi ñònh cheá.
Taùch baïch vieäc phaân tích caùc luaät leä cô sôû khoûi chieán löôïc cuûa ngöôøi chôi laø
ñieàu kieän tieân quyeát ñeå xaây döïng lyù thuyeát ñònh cheá. Vieäc ñònh nghóa ñònh cheá laø
nhöõng raøng buoäc maø con ngöôøi töï ñaët ra cho mình laøm cho ñònh nghóa naøy boå sung cho
phöông phaùp lyù thuyeát choïn löïa cuûa lyù thuyeát kinh teá taân coå ñieån. Xaây döïng moät lyù
thuyeát ñònh cheá treân cô sôû taäp hôïp choïn löïa cho caùc caù nhaân laø moät böôùc tieán ñeán noái
keát giöõa kinh teá vaø nhöõng ngaønh khoa hoïc xaõ hoäi khaùc. Tieáp caän theo höôùng lyù thuyeát
choïn löïa laø thieát yeáu bôûi vì moät soá giaû thuyeát phuø hôïp veà maët logic vaø coù theå kieåm tra
phaûi ñöôïc xaây döïng treân moät lyù thuyeát veà haønh vi con ngöôøi. Söùc maïnh cuûa lyù thuyeát
kinh teá vi moâ laø noù ñöôïc xaây döïng treân cô sôû nhöõng giaû ñònh veà haønh vi caù nhaân con
ngöôøi (maëc duø toâi seõ tranh caõi vaø ñeà nghò thay ñoåi nhöõng giaû ñònh naøy trong chöông 3).
Caùc ñònh cheá laø moät söï saùng taïo cuûa con ngöôøi. Chuùng tieán hoùa vaø bò thay ñoåi bôûi con
ngöôøi; vì theá lyù thuyeát cuûa chuùng ta phaûi baét ñaàu töø caù nhaân con ngöôøi. Ñoàng thôøi,
nhöõng raøng buoäc maø ñònh cheá aùp ñaët leân söï choïn löïa cuûa caù nhaân laø ôû khaép nôi. Keát
hôïp nhöõng choïn löïa caù nhaân vôùi nhöõng raøng buoäc maø ñònh cheá aùp ñaët leân taäp hôïp choïn
löïa laø moät böôùc chuû yeáu ñeå thoáng nhaát nhöõng nghieân cöùu khoa hoïc xaõ hoäi.
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright
Kinh teá phaùt trieån
Baøi ñoïc
Ñ
ònh che
á
Ch. 1 Giôùi thieäu veà ñònh che
á
vaø söï thay ñoåi ñònh che
á
Douglass C. North 4 Bieân dòch: Kim Chi/Cao Haøo Thi
Hieäu Ñính: Xinh Xinh
Caùc ñònh cheá aûnh höôûng leân thaønh quaû cuûa neàn kinh teá baèng caùch aûnh höôûng leân
chi phí trao ñoåi vaø chuyeån ñoåi (saûn xuaát). Cuøng vôùi coâng ngheä söû duïng, caùc ñònh cheá
xaùc ñònh chi phí giao dòch vaø saûn xuaát vaø laø thaønh phaàn cuûa toång chi phí. Muïc tieâu ban
ñaàu cuûa nghieân cöùu naøy (Phaàn I) laø ñeå giaûi thích söï hieän höõu vaø baûn chaát cuûa ñònh cheá
ñeå thaáy con ñöôøng ñònh cheá ñi vaøo caùc haøm veà chi phí cuûa moät neàn kinh teá.
II
Vai troø chính cuûa caùc ñònh cheá trong moät xaõ hoäi laø laøm giaûm tính baát traéc (tính
khoâng chaéc chaén) baèng caùch hình thaønh moät caáu truùc oån ñònh cho söï töông taùc giöõa
ngöôøi vaø ngöôøi (nhöng khoâng nhaát thieát laø höõu hieäu). Nhöng söï oån ñònh cuûa caùc ñònh
cheá khoâng heà phuû nhaän thöïc teá laø ñònh cheá ñang thay ñoåi. Töø nhöõng tuïc leä, quy taéc ñaïo
ñöùc, quy taéc ñoái xöû tôùi luaät thaønh vaên, luaät taäp tuïc vaø hôïp ñoàng giöõa caùc caù nhaân, ñònh
cheá ñang tieán hoùa vaø do ñoù, lieân tuïc thay ñoåi taäp hôïp choïn löïa coù saün ñoái vôùi chuùng ta.
Nhöõng thay ñoåi ôû caän bieân coù theå töø töø vaø laïnh luøng ñeán noãi chuùng ta phaûi luøi laïi nhö
caùc nhaø söû hoïc môùi nhaän thöùc ñöôïc chuùng, duø chuùng ta soáng trong moät theá giôùi trong ñoù
ñònh cheá thay ñoåi thaät nhanh choùng.
Thay ñoåi ñònh cheá laø moät quaù trình phöùc taïp bôûi vì caùc thay ñoåi caän bieân coù theå
laø moät keát quaû cuûa nhöõng thay ñoåi veà luaät leä, veà nhöõng raøng buoäc khoâng chính thöùc, veà
caùc loaïi hình cuøng hieäu quaû cuûa vieäc thöïc thi. Hôn nöõa, ñònh cheá thöôøng thay ñoåi daàn
daàn chöù khoâng theo kieåu giaùn ñoaïn. Laøm theá naøo vaø taïi sao chuùng thay ñoåi daàn daàn vaø
taïi sao ngay caû nhöõng thay ñoåi giaùn ñoaïn (nhö caùch maïng vaø xaâm chieám) khoâng bao
giôø mang tính baát lieân tuïc hoaøn toaøn laø do keát quaû cuûa nhieàu raøng buoäc khoâng chính
thöùc coù saün trong xaõ hoäi. Duø nhöõng luaät leä chính thöùc coù theå thay ñoåi chæ trong moät
ñeâm do keát quaû cuûa nhöõng quyeát ñònh chính trò hay cuûa quan toøa, nhöng nhöõng raøng
buoäc khoâng chính thöùc töôïng tröng bôûi phong tuïc, truyeàn thoáng vaø caû nhöõng quy taéc
ñaïo ñöùc raát khoù bò aûnh höôûng bôûi caùc chính saùch coù tính toaùn. Nhöõng raøng buoäc veà vaên
hoùa naøy khoâng chæ keát noái quaù khöù vôùi hieän taïi vaø töông lai maø coøn cung caáp cho chuùng
ta moät chìa khoùa ñeå giaûi thích con ñöôøng thay ñoåi lòch söû.
Vaán ñeà hoùc buùa chính cuûa lòch söû nhaân loaïi laø laøm sao giaûi thích caùc con ñöôøng
thay ñoåi lòch söû heát söùc khaùc nhau. Caùc xaõ hoäi ñaõ phaân hoùa nhö theá naøo? Ñieàu gì giaûi
thích cho nhöõng ñaëc tính veà thaønh quaû hoaït ñoäng khaùc haún nhau cuûa caùc xaõ hoäi? Noùi
cho cuøng, chuùng ta ñeàu laø con chaùu cuûa nhöõng ñoaøn ngöôøi nguyeân thuûy chæ bieát saên baén
vaø thu löôïm. Söï phaân hoùa naøy caøng mang tính raéc roái hôn xeùt theo lyù thuyeát maäu dòch
quoác teá vaø lyù thuyeát taân coå ñieån chuaån voán cho raèng caùc neàn kinh teá khi buoân baùn haøng
hoùa, dòch vuï, vaø caùc yeáu toá saûn xuaát theo thôøi gian seõ daàn daàn hoâïi tuï. Duø chuùng ta thöïc
söï coù thaáy moät söï hoäi tuï naøo ñoù giöõa nhöõng nöôùc coâng nghieäp haøng ñaàu coù ngoaïi
thöông vôùi nhau nhöng moät neùt noåi baät cuûa möôøi ngaøn naêm qua laø chuùng ta ñaõ tieán hoùa
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright
Kinh teá phaùt trieån
Baøi ñoïc
Ñ
ònh che
á
Ch. 1 Giôùi thieäu veà ñònh che
á
vaø söï thay ñoåi ñònh che
á
Douglass C. North 5 Bieân dòch: Kim Chi/Cao Haøo Thi
Hieäu Ñính: Xinh Xinh
thaønh nhöõng xaõ hoäi khaùc nhau cô baûn veà kinh teá, chính trò, vaên hoùa, chuûng toäc, toân giaùo
vaø khoaûng caùch giöõa nöôùc giaøu vaø nöôùc ngheøo, giöõa nöôùc phaùt trieån vaø nhöõng nöôùc
keùm phaùt trieån vaãn coøn lôùn nhö tröôùc ñaây vaø coù leõ coøn lôùn hôn nhieàu so vôùi tröôùc ñaây.
Ñieàu gì coù theå giaûi thích cho söï phaân hoùa ñoù? Vaø coù leõ cuõng quan troïng khoâng keùm laø
vaán ñeà nhöõng ñieàu kieän naøo daãn ñeán nhöõng söï phaân hoùa maïnh hôn nöõa hay taïo ra söï
hoäi tuï?
Coøn coù theå coù nhieàu caâu hoûi caàn traû lôøi nöõa. Ñieàu gì giaûi thích cho nhöõng xaõ hoäi
ñình treä moät thôøi gian daøi hoaëc moät söï giaûm suùt tuyeät ñoái phuùc lôïi cuûa moät neàn kinh teá?
Giaû thuyeát tieán hoùa ñöôïc Alchian ñöa ra naêm 1950 cho raèng caïnh tranh trieät ñeå seõ loaïi
boû nhöõng ñònh cheá yeáu keùm vaø giöõ laïi nhöõng ñònh cheá coù theå giaûi quyeát vaán ñeà cuûa con
ngöôøi toát hôn.
Ñeå toâi toùm taét caùc böôùc khi thaûo luaän vaán ñeà trung taâm naøy. Theo North vaø
Thomas (1973), chuùng ta ñaõ taïo ra nhöõng ñònh cheá ñeå xaùc ñònh hoaït ñoäng kinh teá vaø ñeå
thay ñoåi giaù töông ñoái - nguoàn goác cuûa thay ñoåi ñònh cheá. Nhöng chuùng ta ñaõ coù moät söï
giaûi thích raát höõu hieäu; nhöõng thay ñoåi trong giaù töông ñoái taïo ra nhöõng ñoäng cô
khuyeán khích xaây döïng nhöõng ñònh cheá höõu hieäu hôn. Vieäc duy trì nhöõng ñònh cheá
khoâng höõu hieäu, ñöôïc minh hoïa trong tröôøng hôïp cuûa Taây Ban Nha, laø do nhu caàu thu
chi ngaân saùch cuûa nhöõng ngöôøi caàm quyeàn, ñaõ daãn tôùi ruùt ngaén thôøi gian hoaïch ñònh vaø
do ñoù ñaõ taùch rôøi giöõa nhöõng ñoäng cô caù nhaân vaø phuùc lôïi xaõ hoäi. Tröôøng hôïp ñaëc bieät
nhö theá khoâng phuø hôïp vôùi khung lyù thuyeát cuûa chuùng ta.
Trong Caáu Truùc vaø Thay ñoåi trong Lòch söû Kinh teá (Structure and Changes in
Economic Theory, North, 1981) toâi ñaõ töø boû quan ñieåm höõu hieäu veà ñònh cheá. Nhöõng
ngöôøi caàm quyeàn ñaõ ñaët ra caùc quyeàn sôû höõu taøi saûn theo lôïi ích cuûa hoï vaø chi phí giao
dòch seõ bò taêng leân trong khi nhöõng quyeàn sôû höõu taøi saûn khoâng höõu hieäu ñoù phoå bieán.
Keát quaû laø coù theå giaûi thích vieäc toàn taïi caùc quyeàn sôû höõu taøi saûn phoå bieán roäng raõi
trong suoát lòch söû vaø hieän taïi voán ñaõ khoâng thuùc ñaåy phaùt trieån kinh teá. Trong nghieân
cöùu ñoù, toâi ñaõ neâu ra moät caâu hoûi theo tranh luaän veà söï tieán hoùa cuûa Alchian, nhöng
chöa coù caâu traû lôøi. Coù theå giaûi thích söï hieän höõu cuûa caùc ñònh cheá khoâng höõu hieäu,
nhöng taïi sao nhöõng aùp löïc caïnh tranh khoâng daãn ñeán loaïi boû chuùng? Taïi sao nhöõng
nhaø doanh nghieäp chính trò trong nhöõng neàn kinh teá ñình treä khoâng nhanh choùng baét
chöôùc theo nhöõng chính saùch thaønh coâng hôn? Laøm theá naøo chuùng ta coù theå giaûi thích
thaønh tích hoaït ñoäng heát söùc khaùc nhau cuûa caùc neàn kinh teá trong nhöõng khoaûng thôøi
gian daøi?
Nghieân cöùu naøy traû lôøi nhöõng caâu hoûi ñaõ neâu. Caâu traû lôøi xoay quanh söï khaùc
nhau giöõa ñònh cheá vaø toå chöùc vaø töông taùc giöõa chuùng maø söï töông taùc naøy ñònh höôùng
thay ñoåi ñònh cheá. Ñònh cheá, cuøng vôùi caùc raøng buoäc chuaån cuûa lyù thuyeát kinh teá, xaùc
ñònh caùc cô hoäi trong xaõ hoäi. Caùc toå chöùc ñöôïc taïo ra ñeå taän duïng nhöõng cô hoäi naøy vaø