ọ ạ ệ ế ỷ ặ ủ ạ ắ ử
ế ừ
st Century Corporation – Why every aspect of your business is about to
t “The 21 ả Geoff Colvin đăng trên T p chí Fortune s ra tháng 10/2015.
ộ ề ưở ế ộ ố m t th gi ng
ượ về m t n n kinh t ộ ế ớ ấ ớ ầ ư ớ
ể ồ ế ớ ư ẵ ở ỵ ổ Doanh nghi p th k 21 T i sao m i m t c a công ty b n s p s a thay đ i 27/11/2015 ị bài vi D ch t ủ ạ change” c a tác gi ộ i m i trong đó lao đ ng, không có ma sát ng t Hãy t ậ ứ thông tin và ti n b c di chuy n m t cách d dàng, v i chi phí th p và h u nh ngay l p t c. Su t, th gi ễ ạ đây r i. Công ty b n đã s n sàng ch a? ề ạ i đó đang
ờ ế ệ
ả ộ ố
ố ắ
ầ ấ ả l
ự ạ ế ng t ề ẽ ả ế ệ ề
ạ ố ộ
ư ữ ệ
ớ ố ả ấ ệ ằ
ọ ố ơ ậ ộ ệ ố ạ
ộ ể ắ ử ộ ỡ ộ ề ể ầ ộ
ị ả ớ ố ộ ạ ỉ
ạ ấ ề ả ậ ơ ố là m t chuy n hay ho. Do v y khi chi c Telsa Model S cán Xe h i b c cháy không bao gi ạ ở ộ ả thành ph Kent, bang Washington vào tháng 10/2013 và b c cháy, ph i m t m nh kim lo i ạ ủ ề ủ ầ ư và lãnh đ o c a hãng xe này r t lo l ng. Khi các ch xe, khách hàng ti m năng, nhà đ u t ễ ạ ệ ươ i Smyrna, Tennessee, các nhà qu n lý liên bang i ti p di n vài tu n sau đó t vi c t ở ồ ộ ấ ả t chuy n gì s x y ra sau đó: hãng xe cho thu h i m cu c đi u tra. T t c chúng ta đ u bi ớ ữ ắ ỏ ạ ồ ạ ử i các đ i lý xe trên toàn qu c, và m t cú giáng tài chính đau đ n t, s a ch a đ t đ t xe ể ạ ấ ấ ả cho nhà s n xu t. Nh ng nh ng chuy n đó đã không x y ra. Do Model S có th h th p ầ ế ạ ể g m xe khi di chuy n v i t c đ cao nh m đ t hi u su t khí đ ng h c t t h n, và n u có ậ ủ ấ ợ ả i vào h th ng pin c a xe, thì xe có th b t l a. Do v y Telsa c p m nh v va ch m b t l ạ ưở ớ ậ nh t m t ph n m m m i vào các xe b nh h ng qua m ng di đ ng đ nâng đ cao cách ề ượ ử ấ ủ ầ c x lý. Ch 4 tháng sau khi đ t c a g m xe thêm 1 inch khi ch y v i t c đ cao. V n đ đ ở ộ m cu c đi u tra, các nhà qu n lý cho khép l ấ ề i v n đ .
ộ ả ạ ạ ằ ầ ệ ề
ọ ọ ạ ể ự ầ ạ
ơ ặ ế ủ
ớ ọ ớ ậ
ổ ạ ế ạ ả ệ ử ụ ẳ ư ệ ế ố ủ ầ này l
ả ữ
ị ỗ
ả ơ
ưở
ộ ộ ổ ệ ế ỷ ọ ẫ
ộ ệ ự ế ộ ế ỷ ề ỉ ượ c g y d ng theo nh ng th c t
ổ ữ ự ự ế ờ ủ ề
ớ ế ớ ớ không ma sát đã đ
ầ ạ ề ộ ậ ứ
ủ ề ớ ở ộ lâu, m t th gi ớ ệ ư ơ ớ ớ
ớ ủ ố ể ề ệ ộ i lao đ ng, và gi ướ ừ c t ễ ố ạ i ch ; xem xét l
ọ ườ ằ ố ị ằ ủ ể ể ạ ố
ổ ẳ ạ ộ ứ ể ế ớ ị
ủ ọ ự ớ
ọ ạ ộ ế ố ọ
quan tr ng. ệ ế ỷ ề ở t c các doanh nghi p th k 21 đ u là các công ty kh i nghi p xinh đ p
ể ở ấ ỳ ộ ổ ọ
ệ ề ấ ớ ớ ả ạ ạ
ạ ở ị
ộ ử ụ ộ ủ ổ ự ừ ư ậ ầ
ế ỷ ở ộ
ộ ề ủ
ứ ư ướ ư ả ố ủ ầ ề ề ự ế ớ ắ m i b t ngu n t không có ma sát, thì m t công ty không c n nhi u v n nh tr
ế ớ ị ớ ớ
ế ừ ệ ứ ữ ả ẩ
ủ ọ
ấ ế ố ằ ể ề ứ ư ấ ọ ố i, h
ở ể ả ề ả
ỗ ủ ế ả ế ớ ọ ụ ẩ ứ ị ơ ọ ầ ờ ế ủ ị ồ B ng vi c s d ng ph n m m và m ng đi n tho i di đ ng, Telsa đã không c n ph i thu h i ử xe. H cũng ch ng có đ i lý nào; khách hàng có th l a ch n và đ t xe qua m ng, và lái th ơ ệ ệ ạ ả i các phòng tr ng bày c a công ty. Công ngh đi n năng tiên ti n c a Telsa đ n gi n h n t ơ ể ố so v i công ngh xăng d u, do v y h có th ch t o xe v i ít nhân công và ít v n h n. ả ạ ế ợ i và chúng ta có k t qu sau: General Motors t o ra kho ng 1,85 T ng h p các y u t ượ ị ườ ị ạ c 11 USD. GM ng trên 1 USD tài s n h u hình, trong khi Telsa t o ra đ USD giá tr th tr ệ ế ạ ạ ị ườ ạ i t o ra đ n 2,9 tri u t o ra 240.000 USD giá tr th tr ng trên m i nhân công, còn Telsa l ệ ả ớ ệ ỉ ệ USD. Khác bi t này không ph i ch do Telsa làm vi c hi u qu h n. Dù làm cùng ngành v i ả ư ộ GM nh ng Telsa là m t ý t ng khác hoàn toàn v căn b n. ư GM đang thay đ i, nh ng cho đ n nay h v n ch là m t doanh nghi p thu c th k 20. Còn ầ Telsa là m t doanh nghi p thu c th k 21, đ hoàn toàn ậ m i làm thay đ i các quy lu t thành công. Ch đ l n đây chính là s ra đ i c a n n kinh ượ ự ế i m i mà trong đó lao đ ng, thông c d báo tr t ấ ộ ể tin, và ti n b c di chuy n m t cách d dàng, v i chi phí th p và h u nh ngay l p t c. Các doanh nghi p đang hình thành các m i quan h hoàn toàn m i, êm ái h n v i khách hàng, ậ i vai trò c a v n (theo cách hi u truy n th ng), nh n ng ở ữ ra r ng h có th phát tri n trong khi s h u ngày càng ít v n; đang t o ra giá tr b ng các cách làm m i khi h thay đ i h n ho t đ ng Nghiên c u & Phát tri n và ti p th ; và đang đo ả ệ ắ ườ ng hi u qu ho t đ ng c a h d a trên các tiêu chí m i vì các tiêu chí cũ không còn n m l ữ ắ ượ c nh ng y u t b t đ ẹ ở ả ấ ả Không ph i t ồ ấ ỳ b t k đ tu i nào và làm b t k ngành ngh nào (bao g m Thung lũng Silicon. H có th ệ ệ ả ế ỷ c ô tô). Nike là m t doanh nghi p th k 21, m nh d n làm m i s n xu t v i công ngh in ộ ộ ể ế 3D và khôn ngoan s d ng m ng xã h i đ ti p th . General Electric cũng đang tr thành m t ọ ấ ọ ạ công ty nh v y, m t ph n do tâm tr ng th t v ng c a c đông và áp l c t bên ngoài. M i ộ công ty đ u nên tr thành m t công ty thu c th k 21. ố ồ ừ ề ả n n t ng c a Ch nghĩa T b n, t c là v n. Trong m t n n kinh Th c t ộ ế c đây. Hãy xem Apple t ị ớ i. Khác v i Google và Microsoft, các công ty có giá tr l n công ty có giá tr l n nh t th gi ủ ầ vi c bán các s n ph m h u hình. th hai và th ba, h u h t doanh thu c a Apple đ n t ư ấ ả ả ả ẩ t c ” s n ph m c a h là do các công ty khác s n Nh ng công ty tuyên b r ng “coi nh t ọ ứ ạ ứ xu t. B i vì h có th đi u ph i các chu i cung ng vô cùng ph c t p trên toàn th gi ấ ả có th tr ti n cho các công ty này, ch y u là Foxconn, s n xu t s n ph m cho h và giao hàng k p th i đ n n i h c n. Apple thuê c server c a các công ty khác ch a d ch v iCloud
ỉ ớ ặ ữ ượ ể ễ ả ả ề ng, và ch ph i tr ti n cho nh ng gì
ỳ ộ ấ ả ủ
ổ ầ ạ ố ủ
ố ố ầ ề
ế ệ ề ỉ ố ố
ỉ ố ế ế ư ự ủ ế
ị ứ ơ ử ủ
ữ ữ ộ ề
ầ ư ể ạ
ọ ạ ề ủ ườ ng ng c nhiên vì Alibaba là nhà bán l
ứ ố ư i nh ng l i không có kho hàng, Airbnb là nhà cung ng ch
ị ấ ạ ở ữ ấ ỳ ấ ộ ế ớ ạ
ữ ố
ỏ ế ườ
ư ố ế ớ ằ ỏ i, t o ra các mô hình kinh doanh m i h u nh không c n v n.
ạ ườ i mua và ng ầ ấ ả ế ỷ ữ ệ i – th t ra, nh ng doanh nghi p này và t
ề ở ữ ậ ấ ư ố ố
ế ề ủ ọ ớ ầ ệ ị ế ế ả ươ ầ i d ng ph n m m, b ng sáng ch , b n quy n, th
ằ ề ướ ạ ườ ệ ố i d ng các m i quan h v i ng
ệ i mua, và đ c bi ẩ ả ặ ữ ườ ệ
ề ệ ớ ấ ư ế ế ỷ ố ả ệ ườ ộ ỏ i. Vi c này đ a đ n m t câu h i sâu xa: Ai th c s
ộ ố ườ ư ố
ề ầ ổ ổ
ư ấ ả ị
ị ừ ố ươ ệ ế
ở ữ ệ ườ ườ
ế ế ặ ẽ ả ế ấ ố
ả i. Chuy n gì x y ra n u 100 ng ệ ắ ủ ừ ữ ệ
ượ ữ ừ ậ
c th a nh n hay không, thì chính nhân viên c a công ty là nh ng ng ả ủ ả ọ
ố ượ ủ ệ ệ ộ ầ ớ ấ đó đang tác đ ng đ n c u trúc c a doanh nghi p. S l
ề ấ ố
ữ ệ ự ừ ế ố ủ ọ ể ọ c a h đ h có th d dàng thêm ho c b t dung l ọ ầ h c n. ữ ả ử ớ Chính ph Hoa K phân lo i Apple là m t nhà s n xu t, và v i kho ng 500 c a hàng h u ư ấ ỉ hình trên toàn c u, t ng v n c a Apple 172 t USD theo công ty t v n EVA Dimentions là ơ ẽ ấ ớ ra còn c n nhi u v n h n r t l n. Nh ng n u theo các mô hình truy n th ng thì Apple l ả ạ ữ ị n a. Thành t u c a Apple là dùng s v n đó vô cùng hi u qu , t o ra đ n 639 t USD giá tr ể ạ ề ề ị ườ ng. N u so sánh thì Exxon Mobil dùng nhi u v n h n nhi u, đ n 304 t USD, đ t o th tr ả ị ườ ỉ ằ ỉ ng, t c ch b ng kho ng phân n a c a Apple. ra 330 t USD giá tr th tr ẩ ế ấ ả ả không ma sát Đó là nh ng công ty s n xu t và bán các s n ph m h u hình. M t n n kinh t ẽ ớ ạ ữ ố cũng giúp các công ty h u nh không có v n h u hình có th c nh tranh m nh m v i các ẻ ườ ố ờ ử ụ đ i th lâu đ i s d ng nhi u v n. M i ng i th ỗ ở ớ ị ớ ấ l n có giá tr l n nh t th gi ế ớ ả ư ụ nh t th gi i không s h u b t k b t đ ng s n nào, Uber là công ty d ch v ô tô i nh ng l ấ ớ ư i đi l n nh t th gi i nh ng cũng không có chi c ô tô nào. Các công ty này đã tìm ra nh ng l ế ự tài tình nh m b ma sát kh i ngành ngh c a h , liên k t ng i bán tr c ti p ệ ợ ạ và ti n l ư t c các doanh nghi p th k 21 Nh ng hãy xem l khác đ u s h u hàng t n v n. Nh ng các qui đ nh k toán không luôn xem đó là v n. Đó là ạ ệ ướ ạ ố ng hi u và các d ng tri v n trí tu d ố ố ứ th c khác; là v n khách hàng d t là v n ả i. Doanh nghi p th k 21, ngay c khi s n xu t và bán s n ph m h u hình, trên con ng ự ự ệ ế h t là doanh nghi p thiên v n con ng ở ữ ệ s h u doanh nghi p? ậ ậ ầ ừ i, do v y T lâu chúng ta đã rõ là các công ty lu t h u nh có toàn b v n là v n con ng ể ở ữ ọ h không có quy n bán c ph n ra công chúng; vì các c đông bên ngoài không th s h u ả ậ ứ v n và qu ng cáo có gì khác không? Ngay c các th gì có giá tr . V y thì các công ty t ầ ị ẫ ằ công ty s h u b ng sáng ch hay th v n con ng hi u có giá tr v n có h u h t giá tr t ấ ờ ỏ i thông thái nh t r i b Starbuck hay Johnson & ng ỷ ộ Johnson hay Walt Disney, ho c chuy n gì s x y ra n u m t CEO m t trí nào đó c hu ế ỷ ố ớ ạ ố ho i v n văn hoá vô cùng v ng ch c c a t ng công ty này? Đ i v i các doanh nghi p th k ườ ở ữ ủ 21, dù có đ i s h u ầ ớ ph n l n tài s n vì h chính là ph n l n tài s n c a công ty. ế ự ế Th c t ng doanh nghi p Hoa K ể ở ( đây nên hi u là công ty TNHH nhi u thành viên) tăng r t khiêm t n và doanh s c a h ỉ ch tăng 150% t ỳ ố ủ ọ ấ ớ ủ năm 1990 đ n 2008, theo th ng kê c a IRS (d a trên d li u m i nh t),
ộ ủ ướ ng các công ty m t thành viên c a cá nhân (tr
ợ ả ủ ở ữ
ộ ẳ ệ ế ỷ
ề ủ ố ườ
ị ớ ứ ươ ị ằ ả ạ
ự i). ệ ẽ ớ
ả ầ ừ
ớ ả ế ể ứ ữ ả ạ ờ ạ ng này đã có t ệ
ả ạ ọ ễ ử ụ
ị ấ ệ ư ứ ở ộ
ả ẩ ữ
ỏ ộ ề ẻ ữ ủ ấ ớ ặ ầ ữ ỉ ằ
ễ ẻ ề ớ ử ụ ỉ
ư ọ ị
ươ ệ ả ớ
ả ng hi u s n xu t và bán các s n ph m chăm sóc cho nam gi ộ ấ ủ ầ ầ ả ả ả
ấ ượ ỉ
ị ứ ặ ng. ả ợ ớ ướ ệ
ể ở ớ
ng này đ c bi ể ơ ệ
ỏ ơ ị ủ ị ạ ỷ ậ ạ ơ ọ ị
ậ ủ ệ ể ư ủ ậ
ượ ụ ả ỉ
ễ ề ố ỉ
ừ ặ ễ ằ
ườ ữ ự ữ ạ ả . Nh ng nhà qu n lý taxi
ỗ ầ ằ ng t ợ c trên m i đ u taxi h p pháp đã gi m 65% t
ế
ầ ư ị ủ ổ ị ở ừ tháng ệ ng. Uber hi n ng c a các hãng đ nh giá 51 t USD. Trong khi đó, t ng giá tr th tr
c các nhà đ u t ạ ố ỉ
ỉ ư ớ ủ i 13 t USD, theo báo cáo c a báo Fortune vào tháng 9. i Thành ph New York ch a t ng Austin, bang Texas, doanh thu c a các khách s n gi m t
ủ ạ ưở ị ả
ị ườ ứ ủ ộ ế ằ ấ ả ườ ạ ộ ợ ọ ố ượ c đây VN g i là doanh trong khi s l ấ ạ ệ ư i tăng r t nhân) và công ty h p danh (do các nhà qu n lý c a công ty s h u) l nghi p t ề nhi u, và doanh s tăng 394%. Doanh nghi p th k 21 không h n lúc nào cũng là m t công ty (c a nhi u ng ặ ế ầ ng th c m i ho c ch u thua các H u h t doanh nghi p s ph i t o ra giá tr b ng các ph ườ ủ ố ng là các công ty có mô hình kinh doanh d a trên Internet. Xu đ i th có cách làm m i, th ể ư ướ lâu nh Internet vào nh ng ngày đ u, khi hàng lo t các công ty b o hi m h ơ ở kh i nghi p v i web gây gi m m c phí b o hi m nhân th có th i h n đ n 50% hay h n – ạ và khi các trang web đ t vé bay và phòng khách s n d s d ng làm cho kho ng 18.000 đ i ướ ng này lý du l ch m t vi c g n nh t c thì. Ngày nay các doanh nhân đang m r ng xu h ấ ắ vào các s n ph m h u hình theo nh ng cách r t tinh vi. Warby Parker bán kính m t ch t ườ ố ầ ượ ng cao v i giá ch b ng m t ph n nh so v i giá c a nh ng ng truy n th ng l i bán l ị ệ ầ ư ằ cá nhân hi n đ nh giá b ng cách s d ng mô hình bán hàng online ít ma sát; các nhà đ u t ỡ ớ ự ễ ả ộ công ty này 1,2 t USD. Ngay c m t ngành ngh trông có v “mi n nhi m” v i s phá v ủ c a online nh ngành hàng tiêu dùng đóng gói, cũng b đe d a. Harry’s và Dollar Shave Club ế ẩ i online, đang khi n – hai th ủ ọ ẩ Gillette (m t nhãn hàng c a Procter & Gamble) l n đ u tiên ph i qu ng bá s n ph m c a h ự d a trên giá tr ch không ch là ch t l ả ầ t đáng s v i ngay c các công ty đ u ngành đã thành danh vì ngay c Xu h ợ ọ ẫ i khi chuy n sang mô hình kinh doanh m i ít ma sát, h v n có th tr nên nh h n và ít l ố ệ ướ ả c đó. Vi c này x y ra do “các công ty công ngh phá hu giá tr c a các đ i nhu n h n tr ầ ớ ợ ề i nhu n đã b c nh tranh th hi n có nhi u h n là t o ra giá tr cho chính h , và ph n l n l ư ậ ườ ặ ị i tiêu dùng,” McKinsey Global Institute nh n đ nh nh v y. chuy n thành th ng d c a ng ư ạ ủ ị c kho ng 2 t USD năm 2013, nh ng McKinsey tính ra D ch v Skype c a Microsoft t o đ ể ằ r ng trong năm đó Skype đã chuy n 37 t USD t các công ty vi n thông truy n th ng vào túi ẻ ộ ọ i tiêu dùng b ng các cu c g i mi n phí ho c giá r . ng ệ ươ ớ Nh ng mô hình kinh doanh m i khác cũng t o ra vi c t ả ố ề ướ San Francisco báo cáo r ng s ti n c ị ườ 3/2012 đ n tháng 7/2014 do Uber, Lyft và các hãng khác tham gia vào th tr ị ườ ượ đ taxi t ừ ả ạ Khi Airbnb tham gia vào th tr ả ạ ọ ng đã ph n 8% đ n 10% theo nghiên c u c a Đ i h c Boston, và “các khách s n b nh h ỉ ứ ứ i tiêu dùng, ch không ch cho ng b ng cách h giá, m t tác đ ng có l t c ng i cho t
ỡ ớ ề ẻ ế ư ậ chia s .” Nh ng các công ty m i gây phá v nh v y
ữ ỉ ư ạ ộ i tham gia vào n n kinh t ỏ
ưở ầ ế ỷ
ở ỉ ở ượ ự ngành truy n thông, tài chính, d
ậ ấ ườ ề ộ ẽ ệ ộ ệ ngành công ngh thông tin mà còn ỏ
ấ ệ ề ấ ằ ươ i nhu n c a các công ty ph ề ng” t o ra 17% l
ộ ố ụ ợ ế ạ ộ ậ ủ ể
ộ ậ ể
ấ ọ ẫ ư ườ ỏ ề ợ ủ
t n u h bi
ồ ộ ế ể ố ế ể ụ ề ẽ ấ ạ ớ t cách làm m i. ọ ị
ố ạ ự ữ ể ủ
ợ
ơ ư ủ ẵ ặ ế ị ớ ưở ể i nhu n đ tăng tr ổ c đã đ t qui mô kh ng l
ạ ệ
ộ ả ọ ườ ng. Th ị ườ ồ ở các th tr ủ ầ ộ
ớ
ị ườ ừ các th tr
ố ả ệ ế
ầ ậ ẽ i nhu n s tăng. ạ ế ừ ộ ủ ể ậ ợ
ế ỷ ầ ưở ượ ữ ế ấ ấ ớ
m t lo i hình khác c a các công ty th k 21 hy sinh l ổ ộ ổ ế ấ ớ ợ
ặ
ớ ư ề ở ộ ầ ằ ợ
ơ
ệ ỉ ụ m c giá k l c. ắ ậ ệ ệ ả ư ở ứ ạ ế ỉ ổ ụ ế ớ ỏ duy l
ề ể ộ ư ậ ể ủ ự
ụ
ộ ng lao đ ng t ọ ầ ồ ư ự ự ế ẫ ệ ỉ ệ ờ ễ ơ ụ ể
ị ườ ậ ự ụ ụ ư ậ ể
ệ ệ ư
ườ ử ụ ướ c đó đánh giá, và b n không ph i tr i s d ng lao đ ng tr ự c ng
ệ ẽ ượ ạ ạ ầ ớ ư ậ ọ ế ộ ữ ệ ệ nh ng ng ch thu v m t ph n nh mà các công ty đang ho t đ ng m t đi. ạ ộ ng, ho t đ ng Doanh nghi p th k 21 s ngày càng là m t doanh nghi p d a trên ý t không ch c, và các ả ngành đòi h i nhi u ch t xám khác. McKinsey nh n th y r ng “các nhóm ngành ít tài s n, ưở ng Tây vào năm 1999, và 31% hôm giàu ý t ư ẻ nay. K thua cu c trong bi n chuy n này là các nhóm ngành thâm d ng v n và lao đ ng nh ị ự xây d ng, v n chuy n, d ch v công c ng, và khai thác m . Đi u này không có nghĩa là các công ty trong các ngành này đ u s th t b i. Nh tr ng h p c a Telsa cho th y, h v n có ọ ế ể th phát tri n t ự ặ ọ ẫ Ho c h v n có th thành công n u h đ nh nghĩa l i hai ch thành công. M t ngu n áp l c ự ớ ngày càng l n v i các công ty trên m i lĩnh v c là s phát tri n c a các đ i th s n sàng hy ậ ng thì đó là là các công ty gia đình ho c công ty nhà sinh l ớ ổ ử ướ ng m i n i. Đ n c nh quy t đ nh chia tách n ệ ộ ề ậ ệ doanh nghi p thành hai công ty g n đây c a Alcoa, m t chuyên v v t li u công ngh cao và ệ ế ề ấ ợ ầ m t chuyên s n xu t nhôm hàng hóa, m t ph n do l i th v chi phí mà các lò luy n nhôm ố ấ ả ệ ả ạ ượ c; khi ph i c nh tranh v i các lò luy n nhôm này, ngành s n xu t nhôm Trung Qu c có đ ớ ổ ủ ả hàng hóa c a Alcoa đã kéo c công ty đi xu ng. Khi các công ty t ng m i n i gia ủ ọ ầ ị tăng th ph n toàn c u – hi n h chi m kho ng 30% trong danh sách Global 500 c a Fortune ự ề ợ áp l c v l ự i nhu n đ tăng Áp l c khác đ n t c các lãnh th r ng l n c n chi m l y trong các mô hình ng, nh ng công ty th y đ tr ấ ậ ấ ệ ụ kinh doanh m i. Amazon là ví d rõ nh t, n i ti ng v i vi c báo cáo l i nhu n r t th p ớ ầ ư ồ ế đ ng ý v i CEO Jeff ho c h u nh không có h t quí này sang quí khác. Các nhà đ u t ượ ầ ư ậ ươ ạ Bezos r ng ti n nên đ ng lai i nhu n t vào vi c m r ng doanh nghi p; t o ra l c đ u t ế ớ l n h n nhi u. C phi u công ty này hi n đang ị ủ i th t sâu s c v i câu h i sau: N u th Các nhà tuy n d ng c a th k 21 ph i t ị ườ ườ ở ng này đang theo tr ng lao đ ng cũng tr nên không có ma sát thì sao? Rõ ràng là th tr ẫ ấ ướ do cho th y. Các công ty v n h ng nh v y, nh s phát tri n c a th tr ư ể ờ tuy n d ng nhân s toàn th i gian dù th t s không c n h làm vi c toàn th i gian, nh ng ọ có h trong biên ch v n d h n là liên t c tuy n d ng r i cho ngh vi c. Ít ra cách làm đã ế ừ t ng nh v y. Ngày nay các nhà tuy n d ng đang thuê hàng tri u công nhân trên toàn th ớ i làm các công vi c d a trên thông tin thông qua các trang vi c làm online nh Upwork; gi ả ả ỗ m i nhân viên s đ ươ ng cho h n u b n không hài lòng. Dù nh ng công vi c nh v y ph n l n là vi c mang l
ị ạ ặ ề
v n và ng ộ ẫ ệ ừ ườ ố i t t nghi p t
ệ ế ư ậ ế ượ
ỏ ả ữ ư ừ ị ườ ng m ng khác mang tên ầ ườ ng kinh doanh hàng đ u ấ ệ c, phân tích tài chính, và các công vi c cao c p ng là các công ty v a và nh , nh ng cũng có c nh ng ông
ớ ư
ộ ướ c phát tri n ti p c a xu h
ả ể ụ
ộ ư ề ự
ề ể ủ
ấ ư ữ ố ồ ấ ồ ạ ẽ ớ ề ướ ể ữ ộ ấ ằ
ổ ề
ồ ư ư ự ở ử
ằ ạ ư ố
ố ẽ ề ư ệ ữ
ộ ế ụ ử ụ ườ ổ ệ
ả ủ ầ ầ ể i lao đ ng. “Do có th đo l ố ủ ạ ả ề
ệ ả ữ ệ
ề ơ
ố ưở ườ ệ
ồ ơ ị
ượ ẩ ư ị ng đ nh đ
ươ ợ ượ ườ ạ ượ ữ ầ
ậ ng cho các nhân viên lãnh l ụ ể c các m c tiêu h n đ nh c th nh thu h i công n đ ượ c. Khi khó đo l ệ t và nh ng nhân viên không đ t yêu c u v n gi ữ
ệ ề
ộ ủ ớ ầ ệ ị ườ
ườ ố ả
ữ ầ
ệ ả ấ ạ ữ ế ệ ơ ạ ẽ i s ph i đ u tranh quy t li ắ ộ ng “đang t o ra đ ng l c th ngănt
ủ ạ ấ ự i,” đây là đúc k t t
ệ
ộ ố
ầ ợ ị
ạ ệ ớ t, t o cách bi ớ ứ ợ ệ ơ ủ ứ ế ắ ớ ng lai chúng ta s c m th y ghen t khi nh c đ n; ph n chia l ộ
ế ớ ấ ơ ậ ỉ ợ ưở ẽ ề ậ ạ ẽ ả ỉ ng l
ả ầ ỏ ơ ư tính đ u đ n hàng ngày, nh thông d ch, thì v n có m t th tr ự ư ấ các tr HourlyNerd cho thuê các c u t ạ làm các vi c nh l p k ho ch chi n l ườ khác; v i khách hàng thông th ớ l n nh General Electric và Microsoft. ạ ẽ ấ ế ủ ể Hãy hình dung thêm v b ng này, và b n s th y toàn b mô ổ ề ơ ả ở ữ hình tuy n d ng có th thay đ i v c b n. Các công ty do nhân viên s h u nhi u kh năng ồ ở ư ậ ẽ ọ ỉ s tăng lên, nh ng nh ng công ty nh v y ch là m t trong nhi u l a ch n có th bao g m ự ứ ề ơ ế m c cu i cùng m t c u trúc c p ti n h n nhi u. John Chambers – c u CEO c a Cisco phát ỉ ồ ể nh ng ch có 2 nhân bi u h i tháng 6 r ng “r i b n s s m th y nh ng công ty kh ng l ồ ẻ ệ ố viên – 1 CEO và 1 CIO (Giám đ c Công ngh Thông tin).” Đi u này nghe có v điên r , ữ ừ nh ng hãy l u ý là Chambers t ng đ a ra nh ng d báo điên r (nh là m c a phòng khách ự ậ ạ s n b ng đi n tho i thông minh) cu i cùng đã thành s th t. ệ ể ậ Th m chí nh ng công ty ti p t c s d ng nhi u nhân viên s có th thay đ i m i quan h ớ ư ọ ế ườ ng k t qu c a h u nh m i công vi c, nên b n có v i ng ộ ể ả ươ ng theo đó,” giám đ c c a m t công ty ph n m m chuyên đánh giá hi u qu làm th tr l ấ ư ậ ầ ớ ể ệ vi c phát bi u v i Fortune g n đây nh v y. Theo đó, nh ng nhân viên có hi u qu cao nh t ầ ằ ạ ẽ ơ ả ươ ẽ ượ ng nhi u h n, và s còn l s đ i s nh n ít h n. Aon Hewitt báo cáo r ng h u c tr l ố ị ả ề ớ ế ng c đ nh, th ng là khi h t các công ty l n hi n tr ti n th ụ ạ ề ạ ọ ạ ượ c nhi u h n hay đ t các h đ t đ ệ ả ả ệ ễ ệ ứ ng hi u qu làm vi c cá m c chu n hi u qu khác d dàng l ữ ượ ẫ ề ươ c đ c phân bi ng ít đ nhân thì ti n l ệ ẽ vi c làm. Chuy n đó s không còn n a. ế ỷ ớ ả ố ớ i lao đ ng thì cũng đúng v i b n thân doanh nghi p th k 21. Đi u gì đúng đ i v i ng ớ ổ ấ ệ ọ ấ ng m i n i, Khi ma sát m t đi và các đ i th m i đ y tham v ng xu t hi n trong các th tr ố ượ ơ ậ ộ ẽ ắ ẻ ắ ể ẫ c. K th ng cu c s th ng đ m h n, và thì các công ty kém hi u qu không th l n tr n đ ị ố i. Nh ng nhóm ngành thiên t h n cho th ph n còn l s còn l ề ưở ề ấ ạ v ý t t l n gi a các công ty có nhi u ậ ợ ế ừ nghiên c u m i đây c a McKinsey Global i nhu n nh t và nhóm còn l l ạ ộ kh c li ậ ố Institute. Nói chung c nh tranh đang ngày m t t h n. L i nhu n doanh nghi p toàn ế ả ệ ầ c u hi n chi m kho ng 10% GDP th gi i, theo nghiên c u c a MGI, m t con s mà lúc ậ ươ i nhu n này nào đó trong t ể ả ủ có th gi m còn 8% vào 2025, ch nh nh h n m t chút so v i năm 1980, theo tiên đoán c a ạ ế i, thì s càng có nhi u công ty c nh i nhu n ch m l MGI. K t qu là: “Khi tăng tr tranh cho ph n bánh nh h n.”
ộ ế ớ ệ ơ t h n bao gi
ượ i mà trong đó các doanh nghi p, dù c nh tranh kh c li ầ ạ ng kinh t ệ c ph n ngày càng ít h n c a s n l
ộ ố ề ủ ệ ế ớ ỉ ượ
ệ ủ
ự ượ
ấ ỳ ị ế ứ ị ườ ệ c các đ t bùng phát d ch b nh, s lên xu ng c a th tr ố
ố ả ả ườ ộ ố ầ ử ế ể
ự ượ i dùng và d đoán đ
ề ư ủ ọ ề
ố ộ Ấ ượ ườ ấ ỳ ễ
ớ ệ ng khách hàng t ườ ơ
ố ơ
ổ ờ ề ỳ ậ
ổ ổ ả ộ ộ ố ạ ượ ầ ướ ắ ơ ỡ c t m c kh ng l
ổ ủ
ờ i. Đây là công b c a Richard Foster đ n t
ạ ọ ướ ả ệ là m t khái ni m làm thay đ i nh n th c n a cho th k 21: Các doanh nghi p, ồ ẽ c đây. Xu ừ ả 61 ế ừ ế ế ỷ c khi th k 21 k t
ư ẩ
ạ h c ng
i sao các công ty t n t ả ờ ế ầ i câu h i này. Theo lý thuy t thì n n kinh t vì tr l
ư ậ ả i Nobel kinh t ư ộ ề ề
ầ ầ ộ ệ ượ ự ể ế ầ ữ , Coase ch ra r ng “có nh ng cu c đàm phán c n đ ả c th c hi n, dàn x p c n đ
ư ầ ế ễ ự
ượ c so n th o, ki m tra c n đ ề ữ ị ứ ệ ả
ệ ớ ệ ề
ứ ệ
ở ộ ầ ề ử ụ ể ọ
ị ứ ườ ườ
ụ ủ ả ộ ệ ụ i tán sang các d án khác, có th tr
i đ th c hi n m t m c tiêu c th r i sau đó gi ổ ế ế ễ ồ ự mô hình này đang di n ra r i. . Th c t
ụ ể ồ ự ế ự ộ ả ề ổ ỷ
ư ố ề
ạ ủ ề ả ớ ề ể ơ ộ ầ ế ề ầ ẽ ố ờ Đó s là m t th gi ế ơ ủ ả ượ ậ ế ẽ ầ – xem ra là công h t, s nh n đ toàn c u ấ ơ ộ ứ ủ ạ ạ ế ầ i đ t đ n t m c a i. Vài công ty l th c cho m t vai kém h n trong các v n đ c a th gi ớ ệ ượ ự ế ế các qu c gia, m t hi n t t tìm ki m hàng ngày, Google bi ng m i. Th c hi n hàng t l t ằ ỉ ế ớ ơ ả i h n b t k chính ph nào; nghiên c u ch ra r ng rõ chuy n gì đang x y ra trên th gi ợ ứ ố ể ự ủ ng ch ng Google có th d đoán đ ỉ ớ ể ả ế ữ ơ ọ ưở khoán, và h n th n a, và có th nh h ng đ n các cu c b u c n u h mu n. V i 1,5 t ơ chính xác tính i dùng, Facebook có s dân đông h n c Trung Qu c và có th mô t ng ả ệ ẫ ầ ủ cách c a ng c thành công c a h trong công vi c l n tình c m. H u ỳ ạ ặ ơ nh trong b t k ngày nào, Apple cũng có nhi u ti n m t h n Kho b c Hoa K . Bharti ỳ ớ ươ ươ ng v i dân s Hoa K . ng đ Airtel, công ty vi n thông n Đ , có l ế ớ ấ ỳ ổ ứ ử ụ i ch c nào trên th gi i h n b t k t V i 2,2 tri u nhân viên, Walmart s d ng nhi u ng ố ủ ạ ừ ngo i tr các c quan qu c phòng c a Hoa K và Trung Qu c. ứ ữ ế ỷ ệ Và bây gi ọ , s có tu i th ng n h n tr ngay c khi m t s đ t đ ỉ ố ọ ấ ướ ng này r t rõ: Tu i th bình quân c a các công ty trong ch s S&P 500 đã gi m t h ể ố ủ ệ ạ năm vào 1958 còn 20 năm vào th i đi m hi n t ẽ ế ụ ố ầ ườ ự i d đoán con s này s ti p t c gi m d n. Tr Đ i h c Yale – ng ể ẽ ụ ế ị ề ệ thúc, khái ni m v công ty nh là các đ nh ch liên t c, có th s không còn là tiêu chu n. ạ ườ ế ọ ồ ạ i Anh Ronald Coase đã đo t Nh v y thì t i? Nhà kinh t ỏ ế ề ế gi toàn c u xoay tròn ữ ệ ụ ự nh m t con v d a trên các tín hi u v giá gi a các nhà đi u hành cá nhân mà không c n có ằ ự ế ượ ỉ ớ c các công ty l n. Nh ng trong th c t ượ ầ ạ ồ ợ c di n ra, h p đ ng c n đ ứ ấ ể ả i quy t tranh ch p, và nhi u th khác n a.” Có nghĩa là có các chi phí giao th c thi đ gi ấ ể ạ ị i trong các công ty là cách hi u qu nh t đ d ch – t c ma sát– và vi c gom các giao d ch l ọ ử x lý chúng. Ngày nay, v i công ngh giúp thu g n các chi phí này, nhi u công ty đang tách ự các giao d ch ra, giao cho các công ty bên ngoài th c hi n nhi u ch c năng, m r ng công tác ể Nghiên c u & Phát tri n cho m i nhân tài bên ngoài, và s d ng các nhà th u thay vì tuy n ồ ụ i và ngu n d ng ng i lao đ ng cho riêng mình. Mô hình liên t c c a Hollywood: gom ng ể ở ự ạ ể ự l c l nên ph bi n trong c n n kinh t ệ Tin vui là vi c thay đ i nhanh chóng, s phá hu sáng t o, cũng nh các mô hình kinh doanh ế ế ư ườ bi n i thích phiêu l u. Ch đ xuyên su t khi n n kinh t m i đ u là c h i cho ng ượ ữ ọ c xoá chuy n là trong h u h t m i ngành ngh , nh ng rào c n tham gia ngành đang d n đ
ơ ộ ờ ế ở ơ
ọ h t. M i ng ộ ọ ổ i, m i t ưở ườ ở ấ ủ ế ỷ ể ở ữ ứ ề ch c đ u có th s h u ệ ớ ự t, và trí ng m i, s khác bi
ượ ộ ỏ b . C h i đang r ng m h n bao gi ị ữ nh ng tài s n giá tr nh t c a th k 21, đó là: r ng m đón ý t ưở t ả ng. ng t
