Tạp chí Khoa học, Tập 3, Số 1/2024
149
ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY VÀ ĐÁNH GIÁ MÔN HỌC
GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG - AN NINH TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC
KINH TẾ NGHỆ AN
Lê Viết Vinh1,*
1Trường Đại học Kinh tế Nghệ An; *Email: levietvinh@naue.edu.vn
Tóm tắt: Giáo dục quốc phòng và an ninh (GDQP&AN) là một trong những nhiệm
vụ quan trọng góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện cho sinh viên (SV).
GDQP&AN giữ vai trò chủ chốt trong việc giáo dục ý thức trách nhiệm của SV góp phần
thực hiện nhiệm vụ xây dựng nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân. Bài viết làm
sáng tỏ thực trạng hệ thống đánh giá kết quả học tập, rèn luyện, sự cần thiết của việc đổi
mới phương pháp kiểm tra đánh giá kết quả học tập cho SV, Trường Đại học Kinh tế Nghệ
An. Đồng thời đề xuất một số giải pháp đổi mới, nâng cao hiệu quả công tác giảng dạy,
kiểm tra, đánh giá kết quả học tập, rèn luyện cho sinh viên trong môn học GDQP&AN.
Từ khóa: Giải pháp; Đổi mới; Giảng dạy; Đánh giá; Giáo dục quốc phòng và an ninh.
1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Đổi mới phương pháp dạy học và kiểm
tra đánh giá là yếu tố quan trọng và quyết
định chất lượng đào tạo. Trong đó, đối với
môn học Giáo dục quốc phòng và an ninh
(GDQP&AN) trong chương trình giáo dục
có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, vì đây không
chỉ là đơn thuần là một khoa học theo Luật
định, mà còn là yếu tố cơ bản nhằm nâng
cao nhận thức, trách nhiệm công dân đối với
sự nghiệp củng cố quốc phòng, an ninh, xây
dựng “thế trận lòng dân” vững chắc trong
nền quốc phòng toàn dân vững mạnh, đáp
ứng yêu cầu sự nghiệp xây dựng và bảo vệ
Tổ quốc trong thời kỳ mới. Do vậy, việc đổi
mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh
giá khoa học, phù hợp sẽ tạo điều kiện để
giảng viên và sinh viên phát huy hết khả
năng trong việc truyền đạt, lĩnh hội kiến
thức và phát triển tư duy, cũng như tạo nên
sự hứng thú và sáng tạo của sinh viên thông
qua việc thay đổi vai trò của người thầy và
người học trong giảng đường.
Để đạt được hiệu quả của việc dạy và học,
cùng với việc đổi mới chương trình sách giáo
khoa, đổi mới phương pháp dạy học thì việc đổi
mới hình thức kiểm tra, đánh giá là mảnh ghép
hoàn hảo nhất tạo nên sự thay đổi tích cực cho
việc dạy và học. Làm thế nào để kiểm tra, đánh
giá được đúng trình độ, năng lực của sinh viên
và chất lượng giảng dạy vào những thời điểm
cụ thể theo mục tiêu của chương trình môn học
là mục tiêu quan trọng dành cho những người
làm giáo dục. Đổi mới kiểm tra, đánh giá thúc
đẩy đổi mới phương pháp dạy học với mục tiêu
đổi mới mạnh mẽ hình thức kiểm tra, thi cử.
Kiên quyết giảm tình trạng kiểm tra, thi cử với
yêu cầu sinh viên phải học thuộc lòng nhiều
định nghĩa, tính chất, định lý. Tăng cường các
câu hỏi đòi hỏi sinh viên phải suy nghĩ, trả lời
theo cách hiểu và vận dụng của riêng mình.
Như vậy, theo ý kiến của tôi để giải quyết vấn
đề này thì cùng với việc đổi mới về phương
pháp dạy học phải có sự đổi mới thật sự ở nhận
thức của người dạy và đa dạng hóa hình thức
kiểm tra, đánh giá (Cao Ngọc Báu, 2022).
Trường Đại học Kinh tế Nghệ An
150
2. NỘI DUNG
2.1. Quan điểm của Đảng về môn học
Giáo dục Quốc phòng và An ninh
Giáo dục quốc phòng và an ninh là một
trong những nhiệm vụ quan trọng góp phần
thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện cho
sinh viên. Môn học GDQP&AN giữ vai trò
chủ chốt trong việc giáo dục ý thức trách
nhiệm của sinh viên, góp phần thực hiện
nhiệm vụ xây dựng nền quốc phòng toàn dân,
an ninh nhân dân.
Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII
của Đảng, Ban chấp hành Trung ương (2021)
đã xác định “củng cố quốc phòng, an ninh,
bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam Xã hội
chủ nghĩa là nhiệm vụ trọng yếu, thường
xuyên của Đảng, Nhà nước, hệ thống chính
trị và toàn dân, trong đó Quân đội nhân dân
và Công an nhân dân là nòng cốt”,… “Tăng
cường tiềm lực quốc phòng và an ninh; xây
dựng và phát huy mạnh mẽ “thế trận lòng
dân” trong nền quốc phòng toàn dân và nền
an ninh nhân dân; xây dựng và củng cố vững
chắc thế trận quốc phòng toàn dân và thế trận
an ninh nhân dân”
2.2. Thực trạng hệ thống nội dung,
phương pháp giảng dạy, đánh giá môn học
giáo dục quốc phòng & an ninh tại Trường
Đại học Kinh tế Nghệ An
Giáo dục quốc phòng và an ninh là môn
học đặc thù, tổng thời lượng của chương trình
theo thông tư số: 05/2020/TT-BGDĐT ngày
18 tháng 3 năm 2020 của Bộ Giáo dục và Đào
tạo là 165 tiết (gồm 04 học phần). Căn cứ vào
chương trình này các cơ sở giáo dục và đào
tạo xây dựng kế hoạch giảng dạy bảo đảm đủ
thời gian cho các hoạt động đào tạo theo quy
định hiện hành, phù hợp với quy trình, tiến
trình và hình thức đào tạo theo học chế tín chỉ
hay niên chế học phần, thời gian quy định
trong chương trình không bao gồm thời gian
ôn thi, kiểm tra.
Sinh viên sau khi học xong chương trình
GDQP&AN có hiểu biết cơ bản về chủ
trương, đường lối quốc phòng, an ninh của
Đảng, Nhà nước về xây dựng nền quốc phòng
toàn dân, an ninh nhân dân, yêu chủ nghĩa xã
hội. Nắm được kiến thức cơ bản về công tác
quốc phòng và an ninh trong tình hình mới.
Thành thạo điều lệnh đội ngũ từng người có
súng, biết đội ngũ đơn vị; có hiểu biết chung
về các quân binh chủng trong quân đội nhân
dân Việt Nam; có hiểu biết ban đầu về bản đồ
quân sự; biết cách phòng tránh địch tiến công
hỏa lực bằng vũ khí công nghệ cao. Thực hiện
được kỹ năng cơ bản về kỹ thuật chiến đấu bộ
binh, chiến thuật từng người trong chiến đấu
tiến công, phòng ngự và làm nhiệm vụ canh
gác, biết sử dụng súng tiểu liên AK, lựu đạn
(Bộ Giáo dục & Đào tạo, 2020).
Đối với nội dung về lý luận chính trị của
bộ môn GDQP&AN, phương pháp giảng dạy
chủ yếu vẫn theo phương pháp giảng dạy
truyền thống, giảng viên thuyết trình và sinh
viên nghe hiểu. Đối với nội dung về thực
hành, phương pháp giảng dạy theo hình thức
giảng viên giảng giải nội dung kết hợp thực
hiện mẫu nội dung, sinh viên nghe, quan sát
và thực hiện luyện tập. Đây là những phương
pháp cố hữu, tồn tại lâu đời do tính chất đặc
thù của môn học, sinh viên chưa có nhiều khái
niệm về việc tự nghiên cứu nội dung học tập.
Do đó, khi nghiên cứu về hệ thống nội
dung phương pháp giảng dạy và đánh giá môn
học GDQP&AN tại Trường Đại học Kinh tế
Nghệ An, chúng tôi nhận thấy một số thuận
lợi và hạn chế sau:
Thuận lợi về hệ thống nội dung phương
pháp giảng dạy và đánh giá môn học
GDQP&AN tại Trường Đại học Kinh tế Nghệ
Tạp chí Khoa học, Tập 3, Số 1/2024
151
An: GDQP&AN là môn học đặc thù, đã được
luật hóa, có vị trí, vai trò quan trọng trong sự
nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Bộ Giáo
dục và Đào tạo chủ trì phối hợp với các bộ,
ngành liên quan bám sát mục tiêu, đảm bảo
được yêu cầu môn học ở từng cấp học, trình
độ đào tạo, nghiên cứu, điều chỉnh nội dung,
chương trình, đảm bảo tính liên thông, không
trùng lặp, có sự phân cấp rõ ràng, phù hợp với
ngành nghề đào tạo của SV.
Phương pháp dạy học truyền thống đối với
bộ môn GDQP&AN đã hình thành theo bản
chất của môn học. Từ sự đặc trưng của môn
học, phương pháp giảng dạy truyền thống lấy
người dạy làm trung tâm, đảm bảo nội dung
được truyền tải đầy đủ theo một hệ thống nhất
định, theo đúng quy luật logic, chính xác chủ
đích rõ ràng. Tuy nhiên vẫn còn một số mặt
hạn chế nhất định.
Hạn chế về hệ thống nội dung phương
pháp giảng dạy và đánh giá môn học
GDQP&AN tại Trường Đại học Kinh tế Nghệ
An, mặc dù giá trị nội dung đã đảm bảo được
tính bám sát mục tiêu, yêu cầu môn học
nhưng chưa đủ, một số nội dung phần lịch sử
Việt Nam cận đại, những bài học lịch sử,
gương hy sinh anh dũng trong chiến tranh bảo
vệ Tổ quốc thể hiện tinh thần, ý chí quyết tâm
bảo vệ độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ
của cán bộ, chiến sĩ và nhân dân ta chưa được
thể hiện để tiếp cận với sinh viên, người học.
Đồng thời, những nội dung thực tiễn đi sát
vào tình hình an ninh quốc gia hiện nay như
cơ sở pháp lý khẳng định chủ quyền biển, đảo
của Việt Nam, kiến thức về Luật Biển Việt
Nam, Công ước liên hợp quốc về Luật Biển
năm 1982 và một số điều ước,... vẫn chưa
được chú trọng trong nội dung giảng dạy.
Phương pháp giảng dạy hiện tại chưa phát
huy hết khả năng học tập của sinh viên. Người
học tiếp cận kiến thức theo hướng thụ động,
không phát huy được khả năng suy luận cũng
như tự nghiên cứu vấn đề. Giờ học tương đối
khô khan, nặng về lý thuyết, tính đặc thù của
môn học lại càng khiến người học khó tiếp
thu nội dung học.
Do đó cần có sự thay đổi, đổi mới về hệ
thống phương pháp giảng dạy và đánh giá
môn học GDQP&AN để nâng cao chất lượng
giảng dạy của giảng viên và chất lượng học
tập của sinh viên.
2.3. Sự cần thiết của việc đổi mới
phương pháp giảng dạy và đánh giá môn
học giáo dục quốc phòng và an ninh tại
Trường Đại học Kinh tế Nghệ An
2.3.1. Sự cần thiết của việc đổi mới
phương pháp giảng dạy
Đổi mới phương pháp giảng dạy môn học
GDQP&AN đóng vai trò quan trọng trong
việc nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập,
đó là giải pháp cốt lõi để nâng cao trình độ,
phương pháp, kĩ năng sư phạm cho đội ngũ
giảng viên và chất lượng môn học. Dưới đây
là một số vai trò quan trọng của việc đổi mới
phương pháp giảng dạy trong môn học này:
Tạo sự tương tác và tham gia tích cực:
GDQP&AN là môn học đặc thù có cả lí
thuyết và thực hành, vừa giáo dục chính trị tư
tưởng, vừa rèn luyện phẩm chất đạo đức, ý
chí, tinh thần kỉ luật và huấn luyện kỹ thuật
quân sự, đòi hỏi người học sau khi tiếp cận
với kiến thức đó phải biết vận dụng vào thực
tế. Vì vậy, đổi mới phương pháp giảng dạy
trong môn GDQP&AN có thể thúc đẩy sự
tương tác và tham gia tích cực của sinh viên.
Thay vì chỉ truyền đạt kiến thức một chiều,
các phương pháp giảng dạy sáng tạo có thể
khuyến khích sinh viên tham gia vào hoạt
động thực hành, thảo luận nhóm, tổ chức trò
chơi quân sự, trò chơi vai diễn hay thực hành
Trường Đại học Kinh tế Nghệ An
152
thực tế. Điều này giúp sinh viên xây dựng
kiến thức một cách sâu sắc hơn và áp dụng
vào thực tế.
Phát triển kỹ năng tư duy và phân tích: Đổi
mới phương pháp giảng dạy cung cấp cơ hội
cho sinh viên phát triển kỹ năng tư duy sáng
tạo và phân tích. Thay vì chỉ truyền đạt kiến
thức lý thuyết, giáo viên có thể áp dụng các
phương pháp giảng dạy như thảo luận, bài
thuyết trình, nghiên cứu độc lập đưa ra vấn đề
để sinh viên tự suy nghĩ logic, phân tích vấn
đề và đưa ra giải pháp dựa trên sự định hướng
của giảng viên và giảng viên nhận xét, đánh
giá, đưa ra tổng kết cuối cùng.
Xây dựng ý thức quốc phòng và an ninh:
Đổi mới phương pháp giảng dạy có thể giúp
xây dựng ý thức quốc phòng và an ninh cho
sinh viên. Bằng cách sử dụng các tài liệu,
video, diễn đàn và các hoạt động thực tế như
trải nghiệm, tham quan thực tế các trường
quân đội, bảo tàng, các di tích lịch sử,... giúp
sinh viên hiểu rõ hơn về lịch sử, tầm quan
trọng của quốc phòng và an ninh đối với vận
mệnh đất nước. Điều này có thể thúc đẩy tình
yêu quê hương, ý thức bảo vệ đất nước và tinh
thần trách nhiệm cao, sẵn sàng cống hiến, hi
sinh cho sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc. Đồng
thời, có thể khuyến khích sinh viên khám phá
và hiểu thêm về các vấn đề quốc tế liên quan
đến an ninh và chính trị, hiểu được các thách
thức của an ninh toàn cầu, vấn đề chính trị
quốc tế, ảnh hưởng tới Việt Nam như thế nào
và vai trò của Việt Nam trong bảo vệ an ninh
khu vực.
Tạo ra môi trường học tập tích cực: Bằng
cách áp dụng các phương pháp giảng dạy
sáng tạo và thú vị, đổi mới phương pháp
giảng dạy có thể tạo ra một môi trường học
tập tích cực và kích thích sự tham gia của sinh
viên nhưng vẫn giữ được yếu tố tổ chức có kỉ
luật của môn học. Điều này giúp cải thiện sự
tương tác trưởng thành về mọi mặt và tăng
cường sự quan tâm và hiểu biết của sinh viên
với môn học GDQP&AN.
Khuyến khích khả năng tư duy sáng tạo và
phân tích: Thay vì chỉ truyền đạt kiến thức lý
thuyết, đổi mới phương pháp giảng dạy có thể
tập trung vào khuyến khích sinh viên tư duy
sáng tạo, phân tích và áp dụng kiến thức vào
các tình huống thực tế như: tổ chức các cuộc
thi sáng tạo mô hình quân sự, hội thao quốc
phòng và an ninh,... Điều này giúp phát triển
kỹ năng tư duy logic và khả năng áp dụng
kiến thức vào thực tế của sinh viên.
Tạo sự linh hoạt và linh động trong việc
truyền đạt kiến thức: Bằng cách sử dụng đa
dạng các phương pháp giảng dạy như thảo
luận nhóm, trò chơi vai diễn, hoạt động thực
hành, đổi mới phương pháp giảng dạy có thể
tạo ra sự linh hoạt và linh động trong việc
truyền đạt kiến thức. Điều này giúp sinh viên
tham gia tích cực và tiếp thu kiến thức một
cách hiệu quả hơn.
Tóm lại, đổi mới phương pháp giảng dạy
không chỉ tăng cường hiệu quả giảng dạy môn
học Giáo dục quốc phòng nói riêng mà có thể
áp dụng cả với các môn học khác. Khắc phục
được những hạn chế của phương pháp giảng
dạy truyền thống: thụ động, thiếu tính sáng
tạo thay vào đó là phương pháp giảng dạy mới
linh hoạt, tích cực, sáng tạo và tư duy hơn.
Đồng thời, đổi mới phương pháp, hình thức
giảng dạy sẽ giúp sinh viên hăng say học tập,
nghiên cứu, bộc lộ tài năng quân sự, làm cơ
sở phát hiện, tuyển chọn, tạo nguồn nhân lực,
xây dựng tiềm lực cho lực lượng vũ trang.
2.3.2. Sự cần thiết của việc đổi mới
phương pháp đánh giá
Đổi mới phương pháp đánh giá môn học
GDQP&AN là khâu then chốt cuối cùng của
Tạp chí Khoa học, Tập 3, Số 1/2024
153
quá trình dạy học, có vai trò quan trọng tác
động lớn đến quá trình nâng cao chất lượng
đào tạo. Thực hiện kiểm tra đánh giá khách
quan, nghiêm túc, đúng cách, đúng hướng sẽ
là động lực mạnh mẽ khích lệ sinh viên trong
học tập, thúc đẩy sự tìm tòi sáng tạo không
ngừng của sinh viên trong thời gian học tập,
nghiên cứu tập trung tại cơ sở GDQP&AN -
Trường Đại học Kinh tế Nghệ An.
Đổi mới phương pháp đánh giá môn học
GDQP&AN đóng vai trò quan trọng trong
việc đo lường hiệu quả học tập, cung cấp phản
hồi và định hướng cho sinh viên. Dưới đây là
những vai trò của việc đổi mới phương pháp
đánh giá trong môn học này:
Đo lường sự tiến bộ và thành tựu học tập:
Việc đổi mới phương pháp đánh giá giúp đo
lường sự tiến bộ và thành tựu học tập của SV
trong môn GDQP&AN. Các bài kiểm tra, bài
tập, hoạt động thực hành và các hoạt động tập
thể có thể được thiết kế để đánh giá kiến thức,
kỹ năng và thái độ của sinh viên đối với các
khía cạnh khác nhau của môn học
GDQP&AN.
Cung cấp thông tin phản hồi cho sinh viên:
Qua việc đổi mới phương pháp đánh giá, sinh
viên nhận được thông tin phản hồi về hiệu
suất học tập, điểm mạnh và điểm yếu của
mình. Thông qua việc cung cấp phản hồi cụ
thể và xây dựng, sinh viên có thể nhận biết
được khả năng, tiến bộ và hướng đi để cải
thiện năng lực học tập GDQP&AN của mình.
Định hướng và điều chỉnh quá trình giảng
dạy: Việc đổi mới phương pháp đánh giá cho
phép giảng viên định hướng và điều chỉnh quá
trình giảng dạy theo nhu cầu và khả năng của
sinh viên. Thông qua việc phân tích kết quả
đánh giá, giảng viên có thể nhận biết được
mức độ hiểu biết và nắm vững kiến thức của
sinh viên, từ đó tùy chỉnh phương pháp giảng
dạy, cung cấp hỗ trợ bổ sung và đưa ra các
hoạt động học tập phù hợp.
Khuyến khích học tập sáng tạo và chủ
động: Việc đổi mới phương pháp đánh giá có
thể khuyến khích sinh viên tham gia vào các
hoạt động học tập sáng tạo và chủ động. Thay
vì chỉ tập trung vào kiểm tra trắc nghiệm,
giảng viên có thể sử dụng các phương pháp
đánh giá mang tính chất thực tế như bài thuyết
trình, hội thao giữa các đơn vị, hoặc thảo luận
nhóm. Điều này khuyến khích sinh viên tư
duy sáng tạo, phân tích và áp dụng kiến thức
vào các tình huống thực tế.
Tóm lại, đổi mới phương pháp đánh giá là
công cụ quan trọng, chủ yếu xác định năng
lực nhận thức của người học, điều chỉnh quá
trình dạy học là động lực để đổi mới phương
pháp dạy học, góp phần cải thiện nâng cao
chất lượng đào tạo con người theo mục tiêu
giáo dục, xây dựng lòng yêu quê hương đất
nước của người học, chống lại những âm mưu
thủ đoạn chống phá Đảng, Nhà nước của các
thế lực thù địch và rèn luyện thể lực, ý chí
quyết tâm sẵn sàng chiến đấu khi có tình
huống xấu xảy ra trong tương lai. Thông qua
đổi mới phương pháp đánh giá, giảng viên
nắm được tình hình học tập của sinh viên, sự
phân hóa về trình độ học lực của người học.
Từ đó có biện pháp giúp sinh viên biết được
khả năng học tập của mình so với mục tiêu đề
ra và yêu cầu của chương trình đào tạo, có cơ
sở thực tế để điều chỉnh và hoàn thiện quá
trình dạy học. Đổi mới phương pháp đánh giá
giúp người học tìm được nguyên nhân sai sót
để điều chỉnh phương pháp học tập, phát triển
kỹ năng tự đánh giá.