218
ĐỘNG KINH TRẺ EM (G40)
1. ĐỊNH NGHĨA
Động kinh (Epilepsy) là tình trạng bất thường chức năng
của não bộ, trong đó biểu hiện chính là các cơn động kinh.
Cơn động kinh (epileptic seizure) là biểu hiện lâm sàng
của sự phóng điện bất thường, kịch phát, quá mức và đồng
thời của một nhóm tế bào thần kinh bệnh lý nằm trong chất
xám não bộ, gây ra các thay đổi về vận động, cảm giác, giác
quan và tri giác.
Cơn động kinh thường có bốn đặc điểm chính là xảy ra
đột ngột không có yếu tố kích gợi, có tính định hình, kéo dài
trong khoảng thời gian ngắn và lặp lại. Cơn động kinh ở trẻ
em rất đa dạng, có thể là cơn co giật, cơn co cứng, cơn mất
trương lực, cơn vắng ý thức, cơn tím ở trẻ nhũ nhi…
2. PHÂN LOẠI VÀ NGUYÊN NHÂN
- Theo liên đoàn chống động kinh quốc tế, 2017.
- Co giật có 3 loại: cục bộ (focal), toàn thể
(generalized) và không phân loại được.
- Động kinh có 4 loại: cục bộ (focal), toàn thể
(generalized), cục bộ kết hợp toàn thể và không phân loại được.
+ Động kinh cục bộ: được phân loại dựa thêm các đặc
tính: tỉnh/ảnh hưởng ý thức, vận động/không vận
động, cục bộ thành co cứng co giật hai bên.
+ Động kinh toàn thể: vận động/không vận động.
!
219
- Nguyên nhân động kinh gồm 6 nhóm:
+ Cấu trúc: bẩm sinh (dị tật não), mắc phải (u, sau các
bệnh lý có tổn thương cấu trúc não).
+ Gien: là nguyên nhân chiếm đa số ở động kinh
trẻ em.
+ Nhiễm trùng: viêm não, hội chứng động kinh sau
nhiễm trùng.
+ Chuyển hóa: đa số các bất thường này cũng có nguồn
gốc gien.
+ Tự miễn dịch: viêm não Rasmussen, viêm não tự
miễn dịch.
+ Không rõ nguyên nhân.
3. TIẾP CẬN
- Cần lưu ý các khai thác kỹ tiền sử và bệnh sử từ trẻ và
người thân, tìm các đặc điểm của cơn động kinh và bệnh
động kinh được chẩn đoán trước đó, tiền sử động kinh của
gia đình.
- Tìm các đặc điểm gợi ý cơn động kinh:
+ Đột ngột, không có yếu tố kích gợi.
+ Cơn ngắn, thường < 5 phút.
+ Cơn định hình (giống đặc điểm cơn trước đó).
+ Lặp lại.
- Tìm các đặc điểm cần khai thác để phân loại cơn
+ Các triệu chứng trước cơn (tiền triệu) và yếu tố
kích gợi.
+ Các đặc điểm trong cơn (cục bộ hay toàn thể, xoay
đầu mắt, cơn vận động hay cơn không vận động, có
220
suy giảm nhận thức hay không), quan sát video cơn
nếu có.
+ Các đặc điểm sau cơn.
- Tìm các triệu chứng/dấu hiệu gợi ý nguyên nhân:
+ Dấu hiệu cảnh báo bất thường cấu trúc não: dị tật,
đầu nhỏ, bất thường phát triển tâm vận, dấu thần kinh
định vị.
+ Sang thương da (dát giảm sắc tố).
- Nếu bệnh nhân đã được chẩn đoán động kinh: xem lại
hồ sơ chẩn đoán, phương thức chẩn đoán và điều trị.
4. CHẨN ĐOÁN ĐỘNG KINH
- Theo ILAE 2014, chẩn đoán động kinh khi có:
1. Ít nhất hai cơn động kinh tự phát (hay phản xạ) xảy
ra cách nhau > 24 giờ.
2. Một cơn động kinh tự phát (hay phản xạ) và có khả
năng tái phát cơn tiếp theo tương đương nguy cơ
tái phát chung (> 60%), trong vòng 10 năm kế tiếp.
3. Được chẩn đoán hội chứng động kinh.
- Phân loại động kinh sau khi có chẩn đoán, tầm soát
nguyên nhân và bệnh kết hợp.
5. CẬN LÂM SÀNG
- Điện não đồ:
+ Trẻ nhỏ: điện não đồ thường quy hoặc video lúc ngủ,
(thuốc thường dùng là Promethazine,
Chlopheniramine, Melatonin).
221
+ Trẻ lớn: tùy theo loại cơn, có thể điện não đồ thường
quy lúc thức, ngủ hoặc video điện não qua đêm, 24
giờ.
- Hình ảnh não: CT não hoặc MRI não nếu có dấu hiệu
cảnh báo bất thường cấu trúc não.
- Các xét nghiệm cơ bản trước hoặc trong khi dùng
thuốc: số lượng tế bào máu, đặc biệt là tiểu cầu, chức năng
gan thận, ion đồ.
- Các xét nghiệm tìm nguyên nhân: xét nghiệm bệnh
chuyển hóa cơ bản (khí máu động mạch, NH3/máu, ceton
máu và nước tiểu, tổng phân tích nước tiểu).
- Khảo sát gen gây động kinh nếu có bằng chứng động
kinh do căn nguyên gen.
6. XỬ TRÍ
- Trẻ đã co giật tại nhà, khi đến khám không co giật:
+ Đánh giá tình trạng và nguy cơ tái phát co giật.
+ Nhập khoa cấp cứu nếu trẻ có dấu hiệu nặng,
cơn chùm.
- Trẻ co giật lúc khám:
+ Báo động xử trí co giật.
+ Chuyển nhanh đến phòng xử trí co giật gần
bàn khám.
+ Cắt cơn co giật (theo phác đồ cắt cơn co giật
nội trú).
§ Thở oxy ẩm.
§ Giữ trẻ an toàn và vệ sinh mũi miệng nếu có
tăng tiết đàm nhớt.
222
§ Hạ sốt bằng Paracetamol đặt hậu môn.
§ Chuẩn bị ngay Diazepame bơm hậu môn liều
0,5 mg/kg, bơm hậu môn (tối đa 10 mg) nếu trẻ
tiếp tục co giật.
§ Chuyển khẩn đến khoa cấp cứu nếu trẻ tiếp tục
co giật trên 5 phút.
+ Cân nhắc chỉ định nhập viện sau khi ổn định cơn
co giật.
- Chỉ định nhập cấp cứu:
+ Trẻ tiếp tục co giật kéo dài hơn 5 phút.
+ Trẻ hết cơn co giật trong vòng 5 phút nhưng vẫn còn
dấu hiệu nặng về tình trạng nhiễm trùng,
tri giác.
- Chỉ định nhập viện:
+ Trẻ có dấu hiệu cảnh báo co giật tổn thương não.
+ Trẻ co giật nhiều cơn liên tiếp, gia đình lo lắng.
+ Trẻ có cơn có tính chất động kinh chưa xác định
nguyên nhân.
- Khám chuyên khoa:
+ Khám tâm lý nếu bệnh nhi có vấn đề rối loạn phát
triển trí tuệ.
+ Khám và tập vật lý trị liệu vận động, ngôn ngữ ở trẻ
có bất thường.
7. QUẢN LÍ ĐỘNG KINH NGOẠI TRÚ
- Chẩn đoán bệnh động kinh và hội chứng động kinh.
- Lựa chọn thuốc theo bệnh và hội chứng động kinh,
khởi đầu 1 thuốc, liều thấp tăng dần.