20
VIÊM HÔ HẤP TRÊN (J06)
1. TỔNG QUAN
Vùng hô hấp trên được định nghĩa là đường thở tính từ
thanh quản trở lên, bao gồm các bộ phận: mũi, xoang, hầu,
họng và thanh quản. Hai bệnh lý đường hô hấp trên thường
gặp là cảm thường và viêm họng cấp.
2. CẢM THƯỜNG
2.1. Định nghĩa
- Cảm thường là tình trạng viêm cấp tính và tự giới hạn
của đường hô hấp trên do virus, đặc trưng bởi: sốt, ho, đau
họng, hắt hơi, chảy mũi, nghẹt mũi, đau đầu và mệt mỏi.
- Trẻ nhỏ hơn 06 tuổi có thể bị 06-08 đợt bệnh/năm,
mỗi đợt kéo dài trung bình 14 ngày. Trẻ lớn hơn có thể bị
02-04 đợt/năm, mỗi đợt trung bình 05-07 ngày.
2.2. Nguyên nhân
Virus
Chiếm tỷ lệ
Mùa
Gây thêm
bệnh khác
Rhinovirus (hơn
100 serotypes)
30-50%
Quanh năm,
đỉnh điểm
tháng 9 và
tháng 3-4
RSV
5%
Tháng 9-
tháng 3
Viêm tiểu phế
quản
Influenza virus
5-15%
Mùa đông,
đỉnh điểm
tháng 2
Cúm, viêm
thanh quản,
viêm phổi
21
Parainfluenza
virus
5%
Tháng 9-
tháng 1
Viêm thanh
quản
Adenovirus
< 5%
Tháng 9-
tháng 5
Sốt viêm
họng-viêm kết
mạc-hạch to
Enterovirus
(Echovirus,
Coxackievirus)
< 5%
Quanh năm,
đỉnh điểm
mùa hè
Viêm màng
não không
nhiễm khuẩn,
viêm loét
miệng
Coronavirus
10-15%
Tháng 11-
tháng 2
Viêm phổi,
viêm thanh
quản
Human
metapneumovirus
Không rõ
Cuối đông,
đầu xuân
Viêm phổi,
viêm phế
quản
2.3. Chẩn đoán
- Chẩn đoán dựa trên lâm sàng là chủ yếu. Triệu chứng
thường đỉnh điểm ở ngày thứ 3, sau đó giảm dần.
- Triệu chứng gồm:
+ Sốt chủ yếu ở trẻ nhỏ, ít gặp ở trẻ lớn.
+ Nghẹt mũi.
+ Chảy mũi.
+ Đau họng.
+ Ho có thể kéo dài đến 02-03 tuần sau khi các triệu
chứng trên đã giảm.
- Chẩn đoán phân biệt: viêm mũi dị ứng, viêm mũi vận
mạch, dị vật ở mũi, ho gà, bất thường cấu trúc mũi, cúm,
viêm họng và amydale do vi trùng.
!
22
2.4. Biến chứng
Nghĩ đến khi sốt không giảm sau 03 ngày, chảy mủ tai,
chảy mũi đục mủ, triệu chứng trầm trọng hơn hoặc kéo dài
tới ngày 10 không giảm, xuất hiện ran ở phổi.
- Viêm tai giữa.
- Viêm xoang.
- Viêm phổi.
- Khởi phát cơn suyễn.
2.5. Điều trị
Bệnh thường nhẹ và tự giới hạn, điều trị triệu chứng và
hỗ trợ là chủ yếu.
2.5.1. Điều trị hỗ trợ
- Uống đủ nước để loãng nhầy.
- Giữ không khí đủ độ ẩm, ăn uống đồ ấm giúp cảm
thấy dễ chịu.
- Vệ sinh mũi với nước muối sinh lý.
- Có thể bổ sung thêm Vitamin C tối thiểu 200 mg/ngày.
2.5.2. Điều trị triệu chứng
- Hạ sốt, giảm đau với Paracetamol hoặc Ibuprofen.
- Nghẹt mũi và chảy mũi:
+ Ưu tiên phương pháp hỗ trợ hơn là dùng thuốc.
+ Nhỏ mũi hoặc xịt mũi bằng nước muối sinh lý
NaCl 9‰.
+ Nếu triệu chứng chảy mũi làm trẻ khó chịu có thể
dùng thuốc kháng Histamin thế hệ 1:
Chlorpheniramin, Dexchlorpheniramin, promethazin,
23
hoặc thuốc kháng histamin thế hệ II: Loratadin,
Cetirizine, Desloratadine, Fexofenadine.
- Ho:
+ Uống đủ nước, tránh để khô niêm mạc.
+ Thuốc ho có nguồn gốc thảo dược có thể làm giảm
mức độ và tần suất ho.
+ Không sử dụng thuốc ức chế ho trung ương vì nguy
cơ nhiều hơn lợi ích.
2.6. Chỉ định nhập viện
Chỉ định nhập viện khi có biến chứng nặng: viêm phổi
nặng, viêm tai giữa nặng, viêm tai xương chũm.
2.7. Phòng ngừa
- Bệnh lây truyền qua đường tiếp xúc và giọt bắn.
- Rửa tay thường xuyên và tránh đưa tay lên mũi miệng.
- Che miệng khi ho bằng khuỷu tay hoặc ho vào khăn.
- Thường xuyên vệ sinh bề mặt, vật dụng hay tiếp xúc.
- Chích ngừa cúm hằng năm.
3. VIÊM HỌNG CẤP
3.1. Định nghĩa
Viêm họng là tình trạng viêm của niêm mạc họng,
biểu hiện bằng phù nề, đỏ, xuất tiết, có thể có loét hoặc
bỏng nước.
Viêm họng có thể do nhiều nguyên nhân như nhiễm
trùng, ô nhiễm, khói thuốc, hóa chất, dị ứng và cũng có thể là
biểu hiện của một bệnh lý toàn thân như Kawasaki, Lupus,
24
hội chứng Stevens-Johnson…Ở đây chỉ bàn về viêm họng do
nguyên nhân nhiễm trùng.
3.2. Nguyên nhân
Virus
Vi trùng
Adenovirus
Coronavirus
Cytomegalovirus
Epstein-Barr virus
Enterovirus
Herpes simplex virus
Human immunodeficiency virus
Human metapneumovirus
Influenza virus
Measles virus
Parainfluenza virus
Respiratory syncytial virus
Rhinoviruses
Streptococcus pyogenes
(Group A streptococcus)
Arcanobacterium
haemolyticum
Fusobacterium necrophorum
Corynebacterium diphtheriae
Neisseria gonorrhoeae
Group C streptococci
Group G streptococci
Francisella tularensis
Chlamydophila pneumoniae
Chlamydia trachomatis
Mycoplasma pneumoniae
Trong đó 2 nguyên nhân quan trọng nhất là virus chiếm
80% và Streptococcus nhóm A.
3.3. Chẩn đoán
3.3.1. Triệu chứng
- Sốt.
- Đau/rát họng.
- Mệt mỏi.
- Đau cơ.
3.3.2. Khám
- Niêm mạc họng đỏ, phù nề, xuất tiết, có thể có loét.
- Amydale sưng to.