CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
BÁO CÁO SÁNG KIẾN
MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO THÀNH TÍCH CHẠY CỰ
LY NGẮN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ TẠI TRƯỜNG
PTDTBT THCS TRÀ LENG.
1. Mô tả bản chất của sáng kiến:
1.1. Các giải pháp thực hiện, các bước và cách thức thực hiện:
1.1.1. Tên sáng kiến: Một số giải pháp nhằm nâng cao thành tích chạy cự
ly ngắn cho học sinh trung học cơ sở tại trường PTDTBT THCS Trà Leng
1.1.2. Lĩnh vực áp dụng: Giáo dục và đào tạo; Huấn luyện chạy cự ly ngắn
trong thể dục thể thao
1.1.3. Các giải pháp thực hiện:
* Những vấn đề chung
Thể dục thể thao xuất hiện cùng với sự xuất hiện và phát triển của loài người, nó
mang tính lịch sử cụ thể. Trong xã hội không có giai cấp, thể dục thể thao được
thực hiện công bằng với mọi người. Trong xã hội có giai cấp, thể dục thể thao
mang tính giai cấp rõ rệt, nó phục vụ cho lợi ích của giai cấp cầm quyền. Còn
trong xã hội chủ nghĩa, để xây dựng một xã hội vững mạnh thì thể dục thể thao
là một nhân tố vô cùng quan trọng, không thể thiếu được trong đời sống văn hoá
xã hội của loài người. Thể dục thể thao được sử dụng vào việc giáo dục con
người phát triển toàn diện: “Con người thường phát triển cao về trí tuệ, cường
tráng về thể chất, phong phú về tinh thần, trong sáng về đạo đức”. Chủ tịch Hồ
Chí Minh đã dạy: “Luyện tập thể dục, bồi dưỡng sức khoẻ là bổn phận của mỗi
người dân yêu nước”. Trong những năm gần đây, Đảng, Nhà nước, Chính phủ
và UBND tỉnh Quảng Nam có sự quan tâm đích đáng và hết sức đặc biệt đối với
sự phát triển thể chất của học sinh. Với tư cách là một trong những bộ phận giáo
dục toàn diện, thể dục trong trường THCS có một ý nghĩa quan trọng đối với các
mặt giáo dục khác như: Đức dục, trí dục, mỹ dục và lao động,…
Điền kinh là một môn thể thao phong phú và đa dạng, không những có tác
dụng tăng cường sức khoẻ cho người tập mà còn là cơ sở để phát triển các tố
chất thể lực như: Sức nhanh, sức mạnh, sức bền, mềm dẻo và khéo léo,… Để
phát triển được thành tích thể thao nói chung và điền kinh nói riêng thì ta phải
có phương pháp huấn luyện và giảng dạy đối với từng nội dung cụ thể.
Trong điền kinh nội dung chạy cự ly ngắn là một trong những nội dung
chính của một môn thể thao trong trường trung học, bao gồm các cự ly từ 60m
đến 400m. Trong đó chạy 100m, 200m, 400m là các nội dung thi chính thức
trong các Đại hội Olympic và các cuộc thi đấu lớn. Thành tích đạt được trong
chạy cự ly ngắn phụ thuộc rất nhiều vào các yếu tố thể lực như: Sức mạnh, tốc
độ, sức bền,… Để các em học sinh trong trường THCS rèn luyện và phát huy
được các yếu tố thể lực trên, chúng ta phải có phương pháp huấn luyện như thế
nào cho hợp lý ?
Thực tế giáo dục hiện nay với yêu cầu ngày càng cao của việc phát triển
giáo dục toàn diện, thì bên cạnh đó TDTT nói chung bộ môn thể dục nói riêng
cũng phải được nâng cao phù hợp với nhu cầu phát triển của xã hội và mục tiêu
giáo dục thể chất trong nhà trường. Do đó việc nghiên cứu ứng dụng bài tập bổ
trợ nâng cao thành tích cho học sinh phù hợp với mục tiêu yêu cầu trên là vấn đề
cần thiết. Nhằm tìm hiểu hiệu quả việc sử dụng các bài tập thể lực chuyên môn
để nâng cao thành tích chạy cự li ngắn cho học sinh. Kết quả nghiên cứu có thể
góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy nội dung chạy cự li ngắn cho học sinh
cấp học trung học cơ sở tại Trường PTDTBT THCS Trà Leng để tạo một nền
tảng vững chắc cho các em bước qua cấp trung học phổ thông.
** Giải pháp thực hiện.
Một trong những điều kiện chủ yếu để đạt được thành tích cao trong môn
chạy cự ly ngắn là trình độ huấn luyện về sức mạnh - tốc độ của người tập.
Việc phát triển sức nhanh là khó nhất, vì có nhiều nhân tố làm ổn định tốc
độ của người tập. Thí dụ: trong chạy ngắn, ta thường gặp trường hợp ngừng phát
triển thành tích mặc dù vẫn tập với khối lượng lớn. Về nhiều mặt có thể do hệ
thống huấn luyện sức nhanh chưa tốt, phương pháp tập luyện chủ yếu là lặp lại.
Phương pháp huấn luyện nêu trên có nhược điểm chính là việc thực hiện nhiều
lần chỉ một động tác, dẫn đến hình thành động lực của động tác đó, do vậy các
đặc tính không gian của động tác như tốc độ và tần số bị ổn định và tạo nên
hàng rào tốc độ cản trở việc nâng cao đáng kể khả năng tốc độ của người tập.
Chính vì vậy cùng với việc nâng cao thành tích của người tập, việc huấn
luyện thể lực ngày càng chuyên sâu và định hướng hơn. Vì vậy giáo viên và học
sinh cần phải hình dung rõ ràng sự hoạt động của cơ bắp trong tất cả những bài
tập chủ yếu, xác định những nhóm cơ chịu lượng vận động chủ yếu, biết phát
triển sức mạnh đến mức nào là cần thiết đối với từng nhóm cơ riêng biệt. Nhiệm
vụ của giáo viên là sử dụng đúng các phương tiện, xác định được các phương
pháp áp dụng trên từng giai đoạn (những bài tập nào có số lượng bao nhiêu,
trọng lượng lực cản bao nhiêu…).
Cần chú ý giáo dục tư tưởng, việc giáo dục tư tưởng phải gắn liền với giáo
dục phẩm chất đạo đức và các phẩm chất tâm lý tập luyện chuyên môn, rất cần
thiết cho học sinh THCS, những phẩm chất này, giúp học sinh tham gia tập
luyện một cách tập trung, có mục đích, tự giác, bền bỉ. Chính vì thế, cần giáo
dục cho học sinh hiểu rằng: những người tập luyện tích cực, thường xuyên luôn
là tấm gương sáng cho thanh thiếu niên tham gia tập luyện thể thao noi theo, và
thông qua sự tập luyện xuất sắc của họ thì danh dự của họ được tôn vinh và
được mọi người tôn trọng và có thành tích xuất sắt trong các cuộc thi đấu.
Hàng loạt các ảnh hưởng giáo dục sâu sắc gia đình, trường học, các tổ
chức khác cũng đã tác động đến người tập. Như vậy việc phát triển các phẩm
chất ý chí ngay từ buổi đầu tập luyện có một ý nghĩa to lớn, vì thế cần thiết phải
phát triển và củng cố.
1.1.4. Phương pháp chung:
2
1.1.4.1 Đối với thầy trong những điều kiện cụ thể khác nhau, mỗi phương
pháp tập luyện giảng dạy cần tuân theo các yêu cầu sau:
+ Điều quan trọng là dạy các em học sinh nắm và hiểu được những điểm cơ
bản về lợi ích, tác dụng tích cực của việc thường xuyên tập luyện thể dục thể
thao nói chung và chạy cự li ngắn 60m, 100m, 200m… nói riêng. Từ đó giúp
người giáo viên xác định được động cơ, thái độ và ý thức học tập của các em
trong giờ thể dục, trong các hoạt động thể thao ngoại khoá. Đồng thời giúp học
sinh thấy được việc tập luyện TDTT là quyền lợi và nghĩa vụ của học sinh đối
với nhà trường và xã hội.
+ Cung cấp cho học sinh kiến thức để rèn luyện kĩ năng, kĩ xảo vận động.
+ Phát triển toàn diện các tố chất thể lực: sức nhanh, sức mạnh, sức bền,
khéo léo, linh hoạt.
+ Thông qua tiết học giáo dục và rèn luyện cho các em tính tổ chức kỉ luật,
tác phong nhanh nhẹn, tính thật thà, dũng cảm...
+ Thực hiện tốt các nội dung phù hợp với trình độ của học sinh và phù hợp
với thực tế giờ học để nâng cao chất lượng cũng như thành tích môn học.
1.1.4.2 Đối với trò trong quá trình tập luyện các em phải thực hiện các yêu
cầu sau:
+ Biết và thực hiện một số kĩ năng cơ bản để tập luyện giữ gìn sức khoẻ,
nâng cao thể lực.
+ Góp phần rèn luyện nếp sống lành mạnh, tác phong nhanh nhẹn, thói
quen tự giác tập luyện TDTT, giữ vệ sinh.
+ Biết vận dụng ở mức độ nhất định những gì đã được học vào nếp sống
sinh hoạt ở trường và ngoài nhà trường.
+ Thực hiện chính xác các động tác bổ trợ kĩ thuật và nâng cao thành tích.
1.1.5. Phương pháp quan sát sư phạm trong quá trình giảng dạy giáo
viên cần trang bị cho học sinh:
+ Tư thế thân người khi chạy, cách đặt chân chạm đất (nửa trước bàn chân)
đánh tay cần phối hợp ăn nhịp với bước chạy của chân... Yêu cầu giữ vững kỹ
thuật trong điều kiện tập luyện. Bởi vậy, việc phát triển sức nhanh mạnh và kỹ
thuật luôn gắn bó với nhau. Trong mối quan hệ này, phải phát triển các khả năng
phối hợp vận động cần thiết cho việc sử dụng kỹ thuật một cách hợp lý nhất.
Bên cạnh công tác chuẩn bị về mọi mặt, giáo viên khi giảng dạy chạy cự ly ngắn
cần chú ý:
+ Liên hệ chặt chẽ với gia đình các em học sinh, để nắm bắt tâm lý, tính
tình, sở thích, trạng thái và ý thức của từng đối tượng.
+ Nghiên cứu trình độ phát triển, đặc điểm giới tính, lứa tuổi.
+ Cần thay đối cảnh quan, sân tập, lồng ghép các trò chơi phát triển thể lực
chung, chuyên môn, tạo không khí hứng thú qua từng buổi tập.
+ Tập luyện TDTT nhưng cần thiết phải coi trọng việc học tập các môn văn
hóa.
+ Đảm bảo sức khỏe cho từng buổi tập, phân phối thời gian luyện tập và
thời gian nghỉ ngơi hợp lý.
+ Chú ý học sinh nữ những ngày ''bệnh'' thì không bố trí tập luyện.
1.1.6. Phương pháp luyện tập nhằm nâng cao thành tích chạy cự ly
ngắn:
1.1.6.1 Bài tập để nắm vững kỹ thuật chạy.
* Mặc dầu động tác chạy rất đơn giản và tự nhiên song điều quan trọng là
các động tác khi chạy phải có hiệu quả và tiết kiệm. Để đạt được điều này cần
phối hợp để căng những cơ hoạt động đến mức cực đại trong lúc đạp sau được
luân phiên với thả lỏng hoàn toàn trong lúc bay. Để nắm vững sự phối hợp chặt
chẽ trong hoạt động cơ cũng như để phối hợp tay và chân tốt, những người bắt
đầu tập chạy cần thực hiện các bài tập sau:
a. Chạy các đoạn 40 – 50m trên đường thẳng, bàn chân đặt trên đất song
song với đường chạy (4 – 6 lần)
b. Cũng như bài tập 1 song khi đặt xuống đất bàn chân tiếp xúc bằng nửa
trước bàn chân.
c. Cũng như bài tập 2 cần chú ý nâng đùi (gối) mạnh về trước – lên trên.
d. Chạy nâng cao đùi. Đầu tiên thực hiện tại chỗ, sau đó di chuyển (cự li 20
– 30m). Lặp lại 4 – 6 lần. Cần chú ý vai không ngửa ra sau và không bị căng
thẳng. Muốn vậy tay có thể nâng để ngang thắt lưng, đùi được nâng cao song
song với mặt đất còn chân chống lúc này được duỗi thẳng hoàn toàn.
e. Chạy vượt qua các chướng ngạy vật, có thể thay đổi khoảng cách giữa
các vật và độ cao của chúng nhằm làm thay đổi độ cao của việc nâng đùi, độ dài
và tần số bước, vì vậy cả nhịp điệu chạy và tốc độ chạy cũng thay đổi (thực hiện
3 – 5 lần)
f. Chạy đá gót sau cho chạm mông. Thực hiện 2 – 4 lần, khoảng cách từ 15
– 20m. Chú ý để thân trên và vai không đổ về phía trước.
g. Chạy đạp sau nhằm tạo lực đạp sau mạnh và nhấc cao gối (gốc độ đạp
sau nhỏ). Thực hiện 3-5 lần cự li 20-30m.
1.1.6.2 Bài tập phát triển sức nhanh.
1. Chạy 40 – 50m. Thực hiện 3 – 5 lần trên đường thẳng tốc độ tăng dần
đến giới hạn song vẫn giữ được sự thoải mái và nhẹ nhàng của động tác.
2. Chạy 30 – 40m xuất phát cao, chú ý bước chạy dài nhưng vẫn giữ tầng
số bước nhanh. Thực hiện 4 – 6 lần.
3. Chạy 60 - 80m xuất phát với nhiều tính hiệu (cờ, còi, tiếng vỗ tay...).
Thực hiện 4-6 lần.
4. Chạy xuất phát cao (cự li 40 – 50m. Thực hiện 3 – 5 lần. Chú ý đến độ
ngả của thân trên khi lao ra và chạy nhanh để nâng và hạ đùi tích cực cũng như
đạp sau mạnh.
5. Chạy xuất phát thấp cự li 30 – 40m. Thực hiện 4 – 6 lần. Chú ý đạp sau
nhanh, mạnh đồng thời giữ độ nghiêng của thân lúc xuất phát.
6. Chạy 40 – 60m làm động tác chạm vào dây đích bằng các cách khác
nhau: bằng ngực, bằng cách xoay vai phải hoặc vai trái để chạm đích. Thực hiện
3 – 5 lần.
7. Xuất phát thấp - chạy lao cự ly 20-30m. Thực hiện 3-5 lần, chú ý thực
hiện nhanh đúng lệnh xuất phát và giữ tư thế chạy lao khoảng 18-20m.
1.1.6.3 Phương pháp sử dụng trò chơi trong các buổi tập.
4
Hình thức trò chơi vận động là một trong những hình thức đầu tiên có tác
dụng kích thích tập luyện và phù hợp với tâm - sinh lý lứa tuổi học sinh cần
được sử dụng nhiều (Giáo viên nên thay đổi trò chơi dưới nhiều hình thức, tránh
trường hợp lặp lại trò chơi, dễ gây nhàm chán trong học sinh). Khi hướng dẫn
trò chơi, giáo viên cần lựa chọn các trò chơi có tác động thu hút sự chú ý cao
của học sinh, bảo đảm tính nhịp điệu, vừa sức phù hợp với đặc điểm của các em.
Qua đó hướng dẫn, giáo dục các em biết sử dụng các kĩ năng vận động
trong khi chơi và thi đấu đạt hiệu quả giáo dục. Các trò chơi thường được sử
dụng nhằm phát triển tố chất nhanh, mạnh:
+ Lò cò tiếp sức
+ Chạy tiếp sức chuyển vật
+ Chạy tiếp sức
+ Chạy đuổi tiếp sức
+ Ai nhanh hơn
+ Hoàng Anh, Hoàng Yến
+ Chạy tiếp sức nhảy dây ngắn
1.1.6.4 Để nâng cao thành tích chạy cự ly ngắn người tập cần lưu ý.
- Việc khởi động rất quan trọng trước khi chạy, cần làm đủ các động tác
khởi động toàn thân, khi chạy thì chú trọng động tác chân, nhưng cũng không có
nghĩa là các bộ phận khác không được dùng đến, thêm nữa là nếu không khởi
động đầy đủ sẽ bị co rút ở bộ phận nào đó thì không nhất thiết là chân đau,
người chạy cũng vẫn phải đứng lại. Cần khởi động thật kỹ các khớp để cảm thấy
cơ thể thích nghi với việc vận động, không nên khởi động quá sức, sẽ làm giảm
thành tích khi chạy.
- Giày chạy ta nên chọn loại giày vải, nhẹ, ôm sát vào chân nhưng không
quá chật tới mức làm đau chân. Chạy với giày rộng sẽ khiến kết quả bị giảm
đáng kể.
- Ngoài các kĩ thuật chạy, người chạy cần bồi dưỡng cho cơ thể, không để
bị đói hay no trước và trong khi chạy. Cần thiết thư giãn đầu óc và cơ thể trước
khi đến đường chạy, vì tinh thần không tốt, cơ bắp chưa sẵn sàng... thì chạy
thành tích cũng không tốt.
- Xuất phát đúng lệnh (đây là điều quan trọng vì nếu xuất phát trước lệnh
người chạy sẽ bị phạm quy, xuất phát sau lệnh thành tích bị giảm).
- Phải sử dụng kỹ thuật xuất phát thấp để xuất phát vì tư thế xuất phát thấp
tạo bước đà tốt hơn.
- Khi chạy cự ly ngắn (100m) chỉ cần nín một hơi không cần thở (hoặc thở
nhẹ) và chạy về tới đích.
- Chú ý đừng để giành sức cho đoạn giữa hay đoạn cuối mà nên chạy hết
khả năng của mình từ khi xuất phát. Ngoài ra tư thế chạy cũng quyết định nhiều
đến thành tích, vì vậy nên để thân người hơi đổ về đằng trước, tay đánh tạo góc
phía trước khoảng 450, tạo góc phía sau khoảng 600 (cần thiết đánh tay phải ăn
nhịp với bước chạy của chân).