GIẢI PHẪU TINH HOÀN
Tinh hoàn người bình thường nằm trong bìu. Nơi đây có nhiệt độ thấp hơn nhiệt
độ trung tâm cơ thể 1-2oC.
Hình: Cấu tạo tinh hoàn
Hirsh AV: The anatomical preparations of the human testis and epididymis in the
Glasgow Hunterian Collection. Hum Reprod Update 1995;1:515-521.
Mỗi tinh hoàn có một vỏ xơ bao quanh (bao trắng), nặng khoảng 40g, kích thước
4x3x2.5 cm, thể tích khoảng 30ml. Tinh hoàn người lớn có nhiều vách chia tinh
hoàn thànhh ngăn, mỗi ngăn chứa các ống sinh tinh (chiếm 80%) và mô liên kết
(chiếm 20%). Phần mô liên kết nằm ngoài các ống sinh tinh có các cụm tế bào
Leydig tiết testosteron, mạch máu và mạch bạch huyết. Các ống sinh tinh ngoằn
ngoèo, nếu kéo thẳng ra có tổng chiều dài khoảng 250m (Lennox và Ahmad,
1970). Thành của ống sinh tinh là nơi sinh ra tinh trùng, chứa các tế bào mầm. Mỗi
ống sinh tinh có 2 đầu đổ vào các ống nối kết như mạng lưới gọi là lưới tinh. Lưới
tinh nối tiếp với đầu của mào tinh. Từ đây tinh trùng được đưa đến cuối của mào
tinh để vào ống dẫn tinh.
Hình: Cấu trúc tinh hoàn người cắt ngang dưới kính hiển vi điện tử.
(From Christensen AK: Leydig cells. In Greep RO, Astwood EB [eds]: Handbook
of Physiology. Washington, DC, American Physiology Society, 1975, pp 57-94.)
Hình: Vị trí và cấu tạo tế bào Leydig
(From Christensen AK: Leydig cells. In Greep RO, Astwood WB [eds]: Handbook
of Physiology, Section 7. Endocrinology. Baltimore, Williams & Wilkins, 1975.
Copyright 1975, The American Physiological Society, Bethesda, MD.)
Ong dẫn tinh đi vào ổ bụng ra sau bàng quang, cùng với túi tinh đổ vào ống phóng
tinh. Ong phóng tinh đổ vào niệu đạo tiền liệt tuyến.
TẠO TINH TRÙNG
Màng ngăn máu-tinh hoàn
Thành của ống sinh tinh gồm các tế bào mầm nguyên thủy và tế bào Sertoli. Tế
bào Sertoli to, phức tạp có chứa glycogen, trải dài từ màng đáy đến lòng ống sinh
tinh. Ở gần màng đáy, các tế bào Sertoli kế cận nhau liên kết chặt tạo thành màng
ngăn máu-tinh hoàn, nhờ đó các chất phân tử lớn không qua được khoảng kẽ vào
lòng ống sinh tinh. Hàng rào này được gọi là màng ngăn máu-tinh hoàn.
Tuy có khả năng ngăn các phân tử lớn nhưng màng ngăn máu-tinh hoàn để cho
các tế bào Sertoli qua lại dễ dàng. Các tế bào mầm đang tăng trưởng cũng phải qua
màng ngăn này để vào lòng ống sinh tinh. Nhờ sự liên tục phá vỡ các liên kết chặt
ở phía trên và hình thành các liên kết chặt ở phía dưới giúp duy trì màng ngăn
trong khi quá trình di chuyển các tế bào đang diễn ra.
Thành phần dịch trong lòng ống sinh tinh khác so với huyết tương: ít protein và
glucose nhưng nhiều androgen, estrogen, K+, inositol, glutamic và aspartic acid.
Màng ngăn máu-tinh hoàn giúp duy trì thành phần dịch như trên và bảo vệ tế bào
mầm khỏi các chất độc trong máu. Ngược lại, màng ngăn máu-tinh hoàn cũng
không cho các sản phẩm hình thành từ sự phân chia hay trưởng thành từ các tế bào
mầm vào máu tạo kháng thể. Khi màng ngăn máu-tinh hoàn không tốt, hiệu giá
kháng thể kháng tinh trùng trong huyết thanh cao, khả năng thụ tinh của tinh trùng
thấp. Màng ngăn tạo ra khuynh độ thẩm thấu làm dịch di chuyển vào lòng ống
sinh tinh.
Sự tạo tinh
Sự tạo tinh trùng bắt đầu từ tuổi dậy thì kéo dài suốt đời. Mỗi ngày có khoảng
100-200 triệu tinh trùng được tạo ra.Để có thể tạo ra một số lượng tinh trùng, các
tinh nguyên bào phải được tạo thêm bằng cách phân chia tế bào. Lúc dậy thì, mỗi
tinh hoàn chứa đến 600 triệu tinh bào. Từ lúc dậy thì đến lúc già có 3 nghìn tỉ tinh
trùng được sản xuất (Volgel, 1975). Khác với nữ, chỉ có một số lượng trứng nhất
định từ lúc sinh và số lượng giảm dần theo thời gian.
Khi trưởng thành, các tinh nguyên bào biến thành tinh bào bậc 1. Mỗi tinh bào 1
sẽ gián phân giảm nhiễm qua hai giai đoạn. Giai đoạn 1 tạo ra 2 tinh bào bậc 2,
giai đoạn 2 tạo ra 4 tinh tử. Mỗi tinh tử có 22 nhiễm sắc thể thường và 1 nhiễm sắc
thể giới tính (X hoặc Y). Tinh tử khi trưởng thành sẽ thành tinh trùng. Một tiền
tinh bào sinh ra 16 tinh bào, như vậy mỗi tiền tinh bào sinh ra 64 tinh trùng.
Khi một tinh nguyên bào phân chia và trưởng thành, các thế hệ tiếp theo còn nối
với nhau bởi những cầu bào tương cho đến giai đoạn cuối của tinh tử. Nhờ vậy,
đảm bảo mỗi clone tế bào mầm đồng bộ, tinh tử cùng một clone trưởng thành cùng
lúc.
Quá trình biến đổi tinh tử thành tinh trùng (spermiogenesis): nhân tinh tử cô đặc,
bào tương co lại, hình thành thể cực đầu và đuôi. Tinh trùng khi hình thành được
đẩy dần về phía lòng ống sinh tinh (spermiation). Trong quá trình này, hầu hết bào
tương của tinh trùng vùi vào bào tương của tế bào Sertoli. Ở người, mất 74 ngày
để tạo ra tinh trùng từ tế bào mầm nguyên thủy.
Tinh trùng trong lòng ống sinh tinh có cấu trúc thẳng và gồm 3 phần: