TẬP ĐOÀN DẦU KHÍ VIỆT NAM
TRƯỜNG CAO ĐẲNG DẦU KHÍ

GIÁO TRÌNH
MÔN HỌC : HÓA ĐẠI CƯƠNG
NGHỀ : VẬN HÀNH THIẾT BỊ KHAI THÁC DẦU KHÍ
TRÌNH ĐỘ : CAO ĐẲNG
((Ban hành kèm theo Quyết định số: 192/QĐ-CĐDK ngày 25 tháng 3 năm 2020
của Trường Cao Đẳng Dầu Khí)
Bà Rịa-Vũng Tàu, năm 2020
(Lưu hành nội bộ)
Trang 1
TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN
Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể được phép
dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham khảo.
Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh thiếu
lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm.
Trang 2
LỜI GIỚI THIỆU
Giáo trình “Hóa đại cương” được biên soạn theo chương trình đào tạo nghề “Vận
hành thiết bị khai thác Dầu khí” của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội. Do giới
hạn của một môn học cơ sở nên giáo trình đã chọn giới thiệu những nội dung thiết yếu
nhất phục vụ cho yêu cầu đào tạo của ngành dầu khí. Vì vậy giáo trình chỉ đề cập những
kiến thức cơ bản về hóa vô cơ và hóa hữu cơ.
Nội dung của giáo trình được biên soạn gồm 6 bài:
Chương 1: Bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học;
Chương 2: Các hợp chất phi kim đặc trưng;
Chương 3: Các hợp chất kim loại đặc trưng;
Chương 4: Các hợp chất hydrocacbon no;
Chương 5: Các hợp chất hydrocacbon không no;
Chương 6: Các hợp chất hydrocacbon thơm.
Giáo trình được dùng làm tài liệu học tập sẽ trang bị cho học sinh- sinh viên ngành
dầu khí những kiến thức cơ bản cần thiết để tiếp nhận các môn học chuyên ngành tiếp
theo.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong trình bày nhưng do dung lượng của giáo trình
có hạn nên không thể tránh khỏi thiếu sót. Chúng tôi xin chân thành cảm ơn và tiếp nhận
những ý kiến đóng góp của các em sinh viên và đồng nghiệp về những thiếu sót không
thể tránh khỏi trong nội dung và hình thức để giáo trình hoàn thiện hơn.
Trân trọng cảm ơn./.
Bà rịa - Vũng Tàu, tháng 3 năm 2020
Tham gia biên soạn
1.
Chủ biên: Ks. Phạm Thị Hải Yến
2.
Ths Nguyễn Thị Thùy
3.
Ks. Phạm Công Quang
Trang 3
MỤC LỤC
LỜI GIỚI THIỆU .......................................................................................................... 1
MỤC LỤC ...................................................................................................................... 3
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ ....................................................................................... 5
DANH MỤC CÁC BẢNG ............................................................................................. 6
GIÁO TRÌNH MÔN HỌC ........................................................................................... 7
CHƯƠNG 1. BẢNG TUẦN HOÀN CÁC NGUYÊN TỐ HÓA HỌC .................... 13
1.1. KHÁI NIỆM ........................................................................................................... 14
1.2. BẢNG TUẦN HOÀN ............................................................................................. 14
1.2.1. Cấu trúc bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học ................................................ 14
1.2.2. Phân loại các nguyên tố hóa học theo chu kỳ .................................................... 17
1.2.3. Phân loại các nguyên tố hóa học theo nhóm ...................................................... 17
CHƯƠNG 2: CÁC HỢP CHẤT PHI KIM ĐẶC TRƯNG ..................................... 19
2.1. OXI VÀ CÁC HỢP CHẤT CỦA OXI ................................................................ 19
2.1.1. OXI ...................................................................................................................... 20
2.1.2. OZON ................................................................................................................... 21
2.2. LƯU HUỲNH VÀ CÁC HỢP CHẤT CỦA LƯU HUỲNH .............................. 22
2.2.1. Lưu huỳnh .......................................................................................................... 22
2.2.2. Hydro sunfua ...................................................................................................... 23
2.2.3. Lưu huỳnh đioxit (SO2) ..................................................................................... 24
2.2.4. Lưu huỳnh trioxit (SO3) ..................................................................................... 25
2.2.5. Axit sunfuric H2SO4 .......................................................................................... 26
2.3. CACBON VÀ CÁC HỢP CHẤT CỦA CACBON ............................................ 27
CHƯƠNG 3: CÁC HỢP CHẤT KIM LOẠI ĐẶC TRƯNG .................................. 32
3.1. NATRI, CANXI VÀ CÁC HỢP CHẤT CỦA NATRI ....................................... 32
3.1.1. Natri .................................................................................................................... 33
3.1.3. Các hợp chất của canxi ....................................................................................... 36
3.2. NHÔM VÀ HỢP CHẤT CỦA NHÔM .............................................................. 37
3.2.1. Nhôm .................................................................................................................. 37
3.2.2. Các hợp chất của nhôm ...................................................................................... 39
3.3. SẮT VÀ HỢP CHẤT CỦA SẮT ....................................................................... 40
3.3.1 Sắt ....................................................................................................................... 40
3.3.2. Các hợp chất của sắt ......................................................................................... 407
Trang 4
CHƯƠNG 4 : CÁC HỢP CHẤT HYDROCACBON NO ....................................... 44
4.1. ANKAN .................................................................................................................. 44
4.1.5. Ứng dụng của ankan ....................................................................................... 53
4.2. XYCLOANKAN ................................................................................................ 53
4.2.1. Danh pháp ............................................................................................................ 53
4.2.2. Đồng phân ....................................................................................................... 53
4.2.3. Tính chất vật lý và hóa học ............................................................................. 54
4.2.4. Điều chế xycloankan. ...................................................................................... 56
4.2.5. Ứng dụng xycloankan. .................................................................................... 56
CHƯƠNG 5: CÁC HỢP CHẤT HYDROCACBON KHÔNG NO ........................ 58
5.1. ANKEN .................................................................................................................. 58
5.1.1. Danh pháp và đồng phân ..................................................................................... 59
5.1.2. Tính chất vật lý và hóa học .................................................................................. 61
5.1.3. Các phương pháp điều chế .................................................................................. 64
5.1.4. Ứng dụng ............................................................................................................. 64
5.2. ANKIN ................................................................................................................... 64
5.2.1. Danh pháp và đồng phân ................................................................................ 64
5.2.2. Tính chất vật lý và hóa học ............................................................................. 65
5.2.3. Điều chế .......................................................................................................... 67
5.2.4. Một số ứng dụng của ankin ............................................................................ 67
CHƯƠNG 6: CÁC HỢP CHẤT HYDROCACBON THƠM .................................. 70
6.1. HYDROCACBON THƠM CÓ MỘT VÒNG BENZEN .................................. 70
6.1.1. Cấu tạo benzen ................................................................................................ 71
6.1.2. Danh pháp và đồng phân ................................................................................ 72
6.1.3. Tính chất vật lý ............................................................................................... 72
6.1.4. Tính chất hóa học ............................................................................................ 72
6.1.5. Các phương pháp điều chế .............................................................................. 74
6.2. HỢP CHẤT HYDROCACBON THƠM KHÁC ............................................... 75
6.2.1. Naphtalen ........................................................................................................ 75
6.2.2. Stiren ............................................................................................................... 76
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................... 81