53
1. Học tất cả các chứng chỉ liên quan đến ngách, gồm: ……………………..
………………………………………………………………………………………
2. Tập hợp và đọc tất cả các sách viết về ngách, gồm: ……………………..
………………………………………………………………………………………
3. Đăng kí tất cả các học phần tự chọn chuyên sâu vào ngách, gồm:
………………………………………………………………………………………
4. Có thể xin làm trợ lý cho giảng viên ………………………………………….
Hoặc xin làm học trò của ………………………….………..…………………
để được hướng dẫn con đường phát triển trong lĩnh vực đã chọn.
5. Đăng kí đề tài nghiên cứu khoa học về ……………………………………..
6. Tham gia các lớp học thực chiến, các hội thảo chuyên ngành về ngách,
như: …………………………………………………………………………………
7. Tham gia các cuộc thi như: ………………………………………………,
tham gia câu lạc bộ sau: …………………………………………………………
8. Đi làm thêm một công việc trong ngách, như: ……………………………..,
hoặc xin phụ việc cho …………………………………………………...………..
9. Làm quen kết bạn với ………………………………………………………….
10. Khi đi thực tập thực tế, sẽ chọn thực tập trong ……………………………
11. Khi làm đồ án tốt nghiệp, sẽ chọn đề tài ứng dụng về …………………...
Vậy, với phương pháp thứ 2: “Chọn ngách chuyên sâu & luyện lên đến
đỉnh” thì đến lúc ra trường, trong khi các sinh viên khác mới bắt đầu
loay hoay chọn cho mình một lối đi, thì bạn đã đi trên lối đi của mình
ngay từ năm thứ nhất. Trong khi các sinh viên khác, số năm kinh
nghiệm là 0, thì bạn đã có 4 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực của mình.
Chắc chắn đó một lợi thế rất lớn so với các sinh viên khác nếu bạn
muốn ứng tuyển vào làm việc tại một doanh nghiệp trong lĩnh vực mà
mình đang thế mạnh.
54
Cách 3. Sử dụng thế mạnh của tư chất để kết hợp với nghề
Trong bốn cách để bứt phá về năng lực chuyên môn, thì cách thứ ba là
dùng thế mạnh tư chất mà mình có để kết hợp với nghề.
Năng lực chuyên môn thực chất là năng lực trong một lĩnh vực cụ thể
nào đó. Năng lực này thường đến từ học tập rèn luyện mà có, nhưng tư
chất cũng ảnh hưởng khá lớn đến tốc độ phát triển của bất cứ một
năng lực nào. Bởi mọi năng lực đều phải dựa trên một cơ sở vô cùng
quan trọng, đó là não bộ.
Não bộ tạm chia thành 52 vùng (theo bản đồ não bộ Brodmann). Mỗi
vùng phụ trách một chức năng nào đó. Mỗi người sẽ “thuận” một số
vùng, nhưng một số vùng khác thì không “thuận”. Việc thuận hay không
thuận, mạnh hay yếu, khỏe khoắn hay tổn thương... của một vùng não
sẽ ảnh hưởng đến một năng lực nhất định.
Chẳng hạn như:
- Với người yếu vùng cảm thụ âm nhạc ở khu vực thùy thái dương phải
(thùy số 4 như hình vẽ bên dưới), khả năng âm nhạc của họ không cao
hoặc phát triển hạn chế. Khi hát, họ thường xuyên lạc tông, lạc nhịp,
không đúng cao độ hay trường độ... mà ta hay gọi là hát dở. Nếu họ
chọn nghề ca sĩ, nhạc sĩ, DJ, giảng viên dạy thanh nhạc, kỹ sư âm
thanh... thì rất khó để phát triển. Nếu họ cố gắng khổ luyện, họ cũng có
thể hát hay hơn vì bộ não có tính linh hoạt tương đối. Tuy nhiên, tốc độ
phát triển năng lực âm nhạc của họ sẽ chậm hơn và khó khăn hơn so
với người có tư chất thuận lợi (có năng khiếu). Đây là một ví dụ để ta
hình dung tư chất ảnh hưởng thế nào đến tốc độ phát triển của một
năng lực nghề nghiệp.
Mỗi khu vực của não bộ sẽ phụ trách một chức năng khác nhau,
ứng với một năng lực trong thực tế
55
- Với người bị yếu hoặc tổn thương vùng Broca (như hình bên dưới),
khả năng diễn đạt rất hạn chế, ngôn từ lộn xộn hoặc ấp úng, hoàn toàn
không phù hợp với những nghề như copywriter, biên tập viên, nhà báo,
nhà văn, Mc, giáo viên...
- Nếu bạn có tư chất tốt ở thùy chẩm, bạn sẽ dễ học hỏi và phát triển
thuận lợi năng lực xử lý hình, phối hình, thẩm mỹ hình... Khi đó, năng
lực chuyên môn bạn sẽ phát triển nhanh khi học nghề kiến trúc, nội
thất, design, multimedia, video editor, thiết kế thời trang, hội họa...
- Nếu bạn có tư chất tốt ở khu vực thùy trước trán trái, bạn sẽ thuận lợi
khi phát triển chuyên môn về quản trị, quản lý, lập kế hoạch. Từ đó,
thuận lợi khi học các ngành như quản trị kinh doanh, quản lý hành
chính, chính trị.
- Nếu tư chất thuận lợi ở thùy trước trán phải, bạn sẽ dễ dàng hơn khi
rèn luyện năng lực giao tiếp, quản lý nhân sự, lãnh đạo con người, thấu
hiểu tâm lý... Từ đó, chuyên môn được tư chất tạo điều kiện thuận lợi
để học giỏi các lĩnh vực nghề nghiệp như chuyên gia tâm lý, giáo viên,
nhân sự, công tác xã hội, chăm sóc tinh thần cộng đồng (tu sĩ), trainer,
chuyên gia phát triển con người...
- Nếu tư chất thuận lợi ở thùy trán trái, nhất là vùng tư duy logic, bạn sẽ
học tốt các môn như Toán học, Vật lý... và có năng khiếu trong lĩnh vực
khoa học kỹ thuật, công nghệ, công nghệ thông tin, lập trình, kế toán...
=> Do đó: Với những học sinh THPT quan tâm đến các phương pháp
hướng nghiệp từ sớm và chịu khó tham gia các hoạt động để khám phá
năng lực của bản thân, họ sẽ biết thế mạnh của mình là gì và chọn
ngành đúng để học với tư chất mà mình thuận. Khi đó, việc học ở đại
học và việc hành nghề của những bạn đó sẽ diễn ra một cách thuận lợi
hơn.
=> Với sinh viên đang học ở bậc đại học, sẽ xảy ra các trường hợp:
+ Trường hợp 1: Việc chọn ngành đang học đã đúng với thế mạnh
mạnh nhất của bản thân rồi. Khi đó, ta cần kết hợp thế mạnh khác (thế
mạnh thứ nhì, hoặc thế mạnh thứ ba) với ngành đang học. Từ đó, ta sẽ
56
biết mình nên chọn nghề gì hoặc ngách gì để theo đuổi. Việc chọn hai
thế mạnh kết hợp lại sẽ giống như “hổ mọc thêm cánh”, giúp cho
chuyên môn của ta càng mạnh thêm một bậc.
Ví dụ 1:
Một học sinh THPT, thông qua việc làm các bài test hướng nghiệp, bạn
biết mình mạnh nhất là “Trí thông minh nội tâm”. Từ đó, học sinh này
chọn học ngành Tâm lý học. Đây là ngành hoàn toàn phù hợp với thế
mạnh mạnh nhất của học sinh ấy.
Sau đó, khi đã trở thành sinh viên ngành Tâm lý học, do ngành học phù
hợp với tư chất bản thân, bạn phát triển khá nhanh về mặt chuyên môn
và tốc độ phát triển nổi bật hơn so với các bạn cùng trang lứa. Ngoài ra,
thông qua việc tham gia các cuộc thi, bạn ấy lại khám phá ra thế mạnh
thứ nhì của mình chính là “Năng lực diễn đạt”, hay thường gọi là khả
năng thuyết trình, do bạn hay đạt giải trong các cuộc thi thuyết trình tại
trường. Bạn thử kết hợp thế mạnh này với ngành mà mình đang học.
Từ đấy, trong mười vị trí nghề nghiệp mà ngành của bạn tốt nghiệp ra
trường có thể làm, bạn chọn được cho mình vị trí nghề nghiệp phù hợp
nhất, đó là vị trí “Diễn giả” về Tâm lý học.
Sau đó, khi đến năm cuối, nhờ việc tham gia rất nhiều dạng hoạt động
khác nhau, và qua nhiều lần sinh trắc, bạn tiếp tục phát hiện thế mạnh
thứ ba của mình chính là “Năng lực xử lý hình”, do bạn rất hay dùng
chất liệu hình ảnh trong các buổi thuyết trình trên lớp và được giảng
viên khen ngợi, đồng thời bạn có sở thích vẽ hình minh họa cho các ý
tưởng mà mình muốn nói. Từ đó, bạn kết hợp ba thế mạnh của mình
lại: Tâm lý học + Diễn giả + Hình => thành ra một vị trí ngách, đó chính
là: “Diễn giả chuyên thuyết trình về các chủ đề Tâm lý học bằng chất
liệu hình ảnh”.
Sau khi ra trường, bạn phát triển dần dần theo hướng như trên và trở
thành một diễn giả về Tâm lý học, trong đó, chất liệu diễn đạt mà bạn
dùng chủ yếu khi hành nghề là hình ảnh. Giai đoạn đầu, bạn xây dựng
thương hiệu bằng cách sản xuất các viral video clip trên kênh Youtube,
video clip là chất liệu thuộc về kênh hình. Trong các buổi giảng, bạn
thường xuyên sử dụng bài trình chiếu Powerpoint với rất nhiều hình ảnh
minh họa, các sơ đồ do bạn vẽ, và chèn các clip có nội dung ấn tượng
để thuyết trình. Nếu không có máy chiếu, bạn sẽ thay thế bằng hình
thức sử dụng các hình ảnh ẩn dụ ví von, các đồ vật trực quan để diễn
đạt điều muốn nói sao cho ấn tượng. Về sau, bạn đã sản xuất thêm
khoảng hơn 40 bộ khóa học trên Youtube với tổng cộng với gần 400
57
video. Ta thấy, trong quá trình hành nghề, các chất liệu mà bạn sử
dụng để thuyết trình chủ yếu thuộc về kênh hình - vốn là kênh mà bạn
mạnh.
Ví dụ 2:
Anh Lê Tấn Minh là sinh viên ngành Công nghệ thông tin. Trong những
năm đầu tiên, nhờ quá trình đi làm thêm và tham gia các dự án ngắn
hạn bên ngoài, anh nhận thấy mình có khả năng thẩm mỹ khá tốt, đồng
thời cũng yêu thích về hướng lập trình. Do đó, sau giai đoạn học tập
khối kiến thức cơ sở, khi chọn hướng chuyên ngành, anh quyết định
chọn hướng “Lập trình & thiết kế web”. Vì phù hợp với năng khiếu của
bạn thân, anh học rất say mê hứng thú.
Khi tốt nghiệp ra trường, trong quá trình giao tiếp với đồng nghiệp và
khách hàng, anh được đồng nghiệp và cấp quản lý nhận xét rằng anh
có khả năng giao tiếp rất tốt. Do đó, công ty hay cử anh gặp gỡ những
khách hàng tiềm năng để lắng nghe nhu cầu của họ. Từ đó, ngoài vị trí
Lập trình & Thiết kế web (Web Designer & Web Developer), anh còn
làm thêm một công việc mà các đồng nghiệp khác trong công ty ít
người làm được, đó là sale các dự án web. Từ đấy, anh có thêm một
nguồn thu nhập khi được nhận hoa hồng 5% tổng giá trị hợp đồng mỗi
lần thuyết phục được khách hàng đồng ý kí hợp đồng.
Từ các ví dụ trên, ta thấy: nếu biết mình có tư chất gì thuận lợi, ta có
thể kết hợp tư chất đó với ngành mà mình đang học, từ đó sẽ tìm ra
nghề cụ thể phù hợp nhất mà mình nên làm sau khi ra trường. Nếu
chọn đúng, ta sẽ phát triển “thuận theo tự nhiên”. Khi kết hợp được
nhiều thế mạnh lại, giống như một phi thuyền được đẩy bằng nhiều
động cơ tên lửa mạnh, tốc độ phát triển sẽ tăng cao và ta có thể bứt
phá về năng lực chuyên môn so với các bạn cùng trang lứa.
Một số ví dụ khác:
NGÀNH HỌC
CHÍNH
TƯ CHẤT
PHỤ TRỘI
“NGHỀ”
Lập trình
Giao tiếp
Sale phần mềm
Tâm lý học
Thuyết trình
Diễn giả
Quản trị kinh doanh
Kỹ thuật cơ khí
Kinh doanh máy
móc
Hướng dẫn du lịch
Quản trò
Chuyên viên team-
building