3
PhÇn1: C¸c bµi tËp thùc hµnh c¬ b¶n
Bµi.1: C¸c thao t¸c c¬ b¶n
1- §Þnh t©m m¸y b»ng qu¶ däi: §Þnh t©m c©n m¸y b»ng qu¶ däi ®−îc tiÕn
hµnh theo hai b−íc ®Þnh t©m tr−íc, c©n m¸y sau (khi c©n m¸y t©m kh«ng thay ®æi).
B−íc 1: §Þnh t©m
- Dïng c¸c èc h·m chiÒu cao ch©n m¸y chän chiÒu cao thÝch hîp víi ng−êi ®o
(th«ng th−êng cao ngang n¾p tói ¸o ngùc). §Æt ch©n m¸y lªn ®iÓm cÇn ®o sao cho vÞ trÝ
tiÕp ®Êt cña ba ch©n m¸y t¹o thµnh tam gi¸c ®Òu, t©m tam gi¸c ®Òu lµ ®iÓm ®o. NÕu mÆt
®Êt dèc th× chiÒu cao mét ch©n m¸y phÝa ®Êt cao ng¾n h¬n.
- §Æt m¸y lªn ch©n m¸y (vÞ trÝ èc c©n n»m ë ®Ønh tam gi¸c ®Çu ch©n m¸y), vÆn
chÆt èc nèi m¸y, treo qu¶ däi vµo mãc ë èc nèi m¸y ®iÒu chØnh chiÒu cao d©y däi phï
hîp, dïng c¸c èc ®iÒu chØnh chiÒu cao ch©n m¸y ®−a qu¶ däi “r¬i” tróng ®Ønh gãc ®o.
B−íc 2: C©n m¸y
a- Dïng bät thuû trßn (H×nh H. 1)
- Dïng hai èc c©n vÆn ng−îc chiÒu nhau ®−a bät thuû vÒ ®−êng vu«ng gãc tõ
®iÓm chuÈn víi hai èc c©n nµy.
- Dïng èc c©n cßn l¹i ®−a bät thuû vµo trung t©m.
b- Dïng bät thuû dµi (H×nh H. 2)
- Xoay m¸y cho bät thuû dµi song song víi hai èc c©n, vÆn hai èc c©n nµy ng−îc
chiÒu nhau ®−a bät thuû vÒ trung t©m.
- Xoay m¸y tiÕp 900 dïng èc c©n cßn l¹i ®−a bät thuû vÒ trung t©m. CÇn lÆp l¹i
mét vµi lÇn c¸c thao t¸c trªn.
H×nh H. 1: C©n m¸y b»ng bät thuû trßn
H. 2: C©n m¸y b»ng bät thuû dµi
4
2- §Þnh t©m m¸y b»ng quang häc, la ze: §Þnh t©m c©n m¸y b»ng quang häc
®−îc tiÕn hµnh ®ång thêi, võa ®Þnh t©m, võa c©n m¸y.
B−íc 1: §Æt m¸y
Dïng c¸c èc h·m chiÒu cao ch©n m¸y chän chiÒu cao thÝch hîp víi ng−êi ®o
(th«ng th−êng cao ngang n¾p tói ¸o ngùc). §Æt ch©n m¸y lªn ®iÓm cÇn ®o sao cho vÞ trÝ
tiÕp ®Êt cña ba ch©n m¸y t¹o thµnh tam gi¸c ®Òu, t©m tam gi¸c ®Òu lµ ®iÓm ®o (cã thÓ
kiÓm tra b»ng c¸ch th¶ mét viªn sái tõ èc nèi m¸y, nÕu viªn sái r¬i xuèng ®iÓm ®o sai
lÖch ≤ 2cm lµ ®−îc)
B−íc 2: §Þnh t©m, c©n m¸y
§Æt m¸y lªn ch©n m¸y vÆn chÆt èc nèi m¸y, dïng c¸c èc c©n m¸y ®Ó ®Þnh t©m
(®−a t©m ®iÓm ®o vÒ vÞ trÝ chuÈn hoÆc ®−a tia la ze däi tróng t©m ®iÓm ®o), dïng c¸c èc
thay ®æi chiÒu cao ch©n m¸y ®Ó c©n m¸y s¬ bé (cã thÓ dïng bät thuû trßn hoÆc bät thuû
dµi), sau ®ã c©n chÝnh x¸c b»ng c¸c èc c©n m¸y. KiÓm tra t©m m¸y, nÕu t©m m¸y lÖch
th× níi èc nèi m¸y, xª dÞch m¸y trªn ch©n m¸y ®Ó t©m m¸y trïng víi t©m ®iÓm ®o, nÕu
vÉn ch−a ®−îc th× lÆp l¹i mét vµi lÇn c¸c thao t¸c trªn.
3- §äc sè trong m¸y
a- §äc sè trong m¸y cã ®é chÝnh x¸c th«ng th−êng (h×nh H.3)
- T×m v¹ch kh¾c trªn bµn ®é n»m trong kho¶ng chiÒu dµi du xÝch ®Ó lÊy lµm
chuÈn ®äc sè.
- §äc gi¸ trÞ ch½n cña gãc ®o ghi ngay trªn v¹ch võa t×m.
- §äc tiÕp gi¸ trÞ lÎ do v¹ch võa t×m chØ ra trªn du xÝch.
VÝ dô :
3120 3130
6 5 4 3 2 1 0
V¹ch 0 du xÝch
H. 3: §äc sè trong m¸y th«ng th−êng
§äc phÇn ch½n: 3120; §äc phÇn lÎ: 49,5’; Gi¸ trÞ sè ®äc: 3120 49,5’
b- §äc sè trong m¸y cã bé phËn “kÑp v¹ch” hay “chËp v¹ch” (h×nh H.4)
V
HZ
90 91
00
0
2526
0
24
0
89
00
92
12 13 14 15 16 17 18
H . 4: §äc sè trong m¸y cã bé phËn kÑp v¹ch
§äc phÇn ch½n gãc b»ng: 25020’; §äc phÇn lÎ: 15’12’’; Gãc lµ: 250 35’12”
5
- VÆn èc kÑp v¹ch (èc vi ®éng ®äc sè) ®−a v¹ch kh¾c bµn ®é n»m gi÷a hai v¹ch
chuÈn (trong h×nh lµ ®o gãc b»ng).
- §äc sè ®äc ch½n ngay ë v¹ch võa kÑp, cã thÓ ph¶i néi suy phÇn ch½n chôc cña
phót (20’ hay 40’)
- §äc sè ®äc lÎ do v¹ch chuÈn cña du xÝch chØ ra trªn du xÝch (du xÝch ®−îc bè
trÝ riªng, kh«ng liÒn víi bµn ®é) kho¶ng chi nhá nhÊt cña du xÝch th«ng th−êng lµ 10”. .
Bµi. 2: §o gãc ®¬n gi¶n
1- C¸c thao t¸c cña ng−êi ®o khi ®o gãc ®¬n gi¶n (h×nh H.5)
B−íc 1. §Þnh t©m, c©n m¸y (§TCM), ®· giíi thiÖu ë bµi 1
B−íc 2. §o nöa vßng ®o thuËn:
Sau khi §TCM xong quay m¸y ng¾m chÝnh x¸c tiªu tr¸i, ®äc sè hai lÇn (®äc lÇn
mét xong vi ®éng ngang, b¾t l¹i tiªu ®äc lÇn hai) ký hiÖu lµ a1 vµ a2, quay m¸y thuËn
kim ®ång hå, ng¾m chÝnh x¸c tiªu ph¶i, ®äc sè hai lÇn ký hiÖu lµ b1 vµ b2.
B−íc 3. §o nöa vßng ®o ®¶o:
§¶o èng kÝnh quay m¸y ng−îc kim ®ång hå ng¾m chÝnh x¸c tiªu ph¶i, ®äc sè
hai lÇn, ký hiÖu b’1, b’2 ; quay m¸y ng−îc kim ®ång hå ng¾m chÝnh x¸c tiªu tr¸i ®äc sè
hai lÇn ký hiÖu a’1, a’2 .
A
O
B
tiªu ®o
H. 5: S¬ ®å ®o gãc ®¬n gi¶n
2- C¸c thao t¸c cña ng−êi ghi sæ khi ®o gãc ®¬n gi¶n
- Ng−êi ghi ghi tÊt c¶ c¸c sè ®äc vµo sæ ®o theo mÉu quy ®Þnh (xem b¶ng B. 1) -
- TÝnh ®Çy ®ñ c¸c cét trong sæ ®o theo c¸c c«ng thøc tÝnh nh− sau:
2
21 aa
a
; 2
21 bb
b
; ab
2
'' 21
'aa
a
; 2
'' 21
'bb
b
; ''' ab
; 2
'
6
B¶ng B.1: MÉu sæ ®o gãc ®¬n
Ng−êi ®o : Sè m¸y :
Ng−êi ghi : Thêi tiÕt :
Ng−êi kiÓm tra : Ngµy ®o :
Sè ®äc
§iÓm
®o
§iÓm
ng¾m
Vßng
®o LÇn 1 LÇn2 Tb×nh
Gãc1/2
vßng ®o
Gãc1
vßng ®o
Ghi
chó
1 2 3 4 5 6 7 8 9
C a1 a
2 ©
B A 1 b1 b
2 b
1=b -a = (1+2)/2
C a'1 a'2 a'
2=b'-a'
A b'1 b'2 b'
C 50 15,5 15,1 50 15,3
B A 2 1470 40,7 40,1 1470 40,4 1420 25,1
C 1850 16,0 15,6 1850 15,8 1420 24,8 1420 24,9
A 3270 40,0 40,4 3270 40,2 1420 24,4
C 55 15,7 15,3 550 15,5
B A 3 197 40,9 40,3 1970 40,6 1420 25,1
C 235 16,7 16,9 2350 16,8 1420 24,9
A 17 41,3 41,7 170 41,5 1420 24,7
D 5 04,3 04,5
C B 1 95 38,9 38,9
D 185 05,5 05,3
B 275 40,2 40,4
D 65 05,1 05,3
C B 2 155 39,9 40,1
D 245 06,2 06,4
B 335 41,2 41,4
D 85 05,4 05,2
C B 3 175 39,9 40,3
D 265 06,1 06,5
B 355 41,4 41,0
E 10 22,5 22,7
D C 1 110 52,0 52,2
E 190 21,7 21,9
C 290 51,5 51,9
E 60 12,3 12,5
D C 2 160 42,0 42,0
E 240 11,9 11,9
C 340 41,9 41,7
E 110 20,3 20,7
D C 3 210 50,0 50,2
E 290 19,5 19,9
C 30 49,5 49,7
A 02 11,5 11,7
E D 1 113 32,7 32,9
A 182 11,5 11,3
D 293 32,9 32,5
A 12 10,3 10,7
E D 2 123 31,7 31,7
A 192 10,7 10,5
D 303 32,1 31,7
A 52 01,5 11,3
E D 3 163 22,5 32,7
A 232 01,5 11,5
D 343 22,5 32,7
B 00 25,5 25,3
A E 1 95 45,1 45,3
B 180 24,5 24,5
E 275 45,0 44,6
7
B 50 35,7 35,3
A E 2 145 55,3 55,3
B 230 34,2 34,5
E 325 55,0 54,4
B 80 15,5 15,1
A E 3 175 34,9 35,3
B 240 14,5 14,3
E 355 34,8 34,6
Bµi. 3: §o gãc toµn vßng
1- C¸c thao t¸c cña ng−êi ®o khi ®o gãc toµn vßng (h×nh H.6)
B−íc 1: §Þnh t©m c©n m¸y (®iÓm O)
B−íc 2: Quay m¸y ng¾m tiªu râ nhÊt (tiªu A), b¾t chÝnh x¸c môc tiªu, ®äc sè hai
lÇn; quay m¸y thuËn kim ®ång hå b¾t chÝnh x¸c tiªu liÒn kÒ (tiªu B) ®äc sè hai lÇn; tiÕp
tôc quay m¸y tíi c¸c tiªu cßn l¹i, mçi tiªu ®äc sè hai lÇn; cuèi cïng quay m¸y ng¾m l¹i
tiªu A ®äc sè hai lÇn.
B−íc 3: §¶o èng kÝnh quay m¸y ng−îc kim ®ång hå ng¾m l¹i tiªu A, b¾t chÝnh
x¸c môc tiªu, ®äc sè hai lÇn; quay m¸y ng−îc kim ®ång hå b¾t chÝnh x¸c tiªu liÒn kÒ
(tiªu D) ®äc sè hai lÇn; tiÕp tôc quay m¸y tíi c¸c tiªu cßn l¹i, mçi tiªu ®äc sè hai lÇn;
cuèi cïng quay m¸y ng¾m l¹i tiªu A ®äc sè hai lÇn.
A
B
C
D
O
Nña vßng ®o thuËn kÝnh
Nña vßng ®o ®¶o kÝnh
H. 6: S¬ ®å ®o gãc toµn vßng
2- C¸c thao t¸c cña ng−êi ghi sæ khi ®o gãc ®¬n gi¶n
- Ng−êi ghi ghi tÊt c¶ c¸c sè ®äc vµo sæ ®o theo mÉu quy ®Þnh (xem b¶ng B. 2)
- TÝnh ®Çy ®ñ c¸c cét trong sæ ®o theo c¸c c«ng thøc tÝnh nh− sau:
2
21 ll
TB
; TPCK
2;
2
;
22
'
0AA
iii
QQ
QQ
K
P
K
TQ
B¶ng 1. 2: MÉu sæ ®o gãc toµn vßng