Ch−¬ng II. Kh¶o nghiÖm loμi vμ xuÊt xø
1
Ch−¬ng II. Kh¶o nghiÖm loμi vμ xuÊt xø
iè
¶i thiÖ
1. Vai trß cña kh¶o nghiÖm loμi vμ xuÊt xø trong c¶i thiÖn gièng c©y rõng. t
©
î g ä p Ö
õ B−íc ®Çu tiªn cña mét ch−¬ng tr×nh c¶i thiÖn gièng c©y rõng th× ®Òu ®−îc b¾t ®Çu b»ng viÖc chän loμi vμ xuÊt xø phï g hîp víi môc tiªu kinh doanh vμ phï hîp víi ®iÒu kiÖn sinh th¸i ë n¬i qui ho¹ch trång rõng. §Ó chän ®−îc loμi vμ xuÊt xø nh− vËy ta ph¶i tiÕn hμnh kh¶o nghiÖm.
Ê Õ
2
KN loμi vμ xuÊt xø chÝnh lμ lîi dông nh÷ng biÕn dÞ DT cã s½n trong TN mét c¸ch cã c¬ së khoa häc, th«ng qua KN g©y trång trong nh÷ng ®iÒu kiÖn míi. ChÝnh v× vËy, mμ KN mét c¸ch nghiªm tóc kh«ng nh÷ng tiÕt kiÖm ®−îc c«ng søc kinh c¸ch nghiªm tóc kh«ng nh÷ng tiÕt kiÖm ®−îc c«ng søc, kinh phÝ, thêi gian tr−íc khi më réng mét ch−¬ng tr×nh trång rõng, mμ cßn tr¸nh ®−îc nh÷ng thÊt bÞ kh«ng ®¸ng cã.
Ch−¬ng II. Kh¶o nghiÖm loμi vμ xuÊt xø
i ã ®iÒ kiÖ
i h th¸i kh¸
h
l μi ©
h÷
h»
t×
- Kh¶o nghiÖm loμi: Lμ viÖc ®em nhiÒu loμi c©y cïng ®¸p øng ®−îc môc tiªu kinh doanh ®Ó ra trång thö ë mét n¬i còng nh− ®em trång tõng loμi c©y ë nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn sinh th¸i kh¸c nhau nh»m t×m ra nh÷ng loμi c©y h÷ phï hîp nhÊt víi ®iÒu kiÖn sinh th¸i ë tõng vïng.
Ê
»
- Kh¶o nghiÖm xuÊt xø: Lμ c«ng viÖc ®−îc tiÕn hμnh trång thö nh÷ng xuÊt xø kh¸c nhau cña nh÷ng loμi c©y ®· ®−îc chän läc trªn cïng mét vÞ trÝ hoÆc ng−îc l¹i tõng xuÊt xø trªn nh÷ng vÞ trÝ kh¸c nhau nh»m t×m ra nh÷ng xuÊt Ê xø phï hîp nhÊt víi tõng vïng trång rõng cô thÓ.
- Nh− vËy, theo quy luËt trªn kh¶o nghiÖm loμi lu«n ph¶i ®i tr−íc kh¶o nghiÖm xuÊt xø. Xong trong thùc tÕ c¸c nhμ chän gièng ®· biÕt mét c¸ch kh¸ chi xuÊt xø. Xong trong thùc tÕ c¸c nhμ chän gièng ®· biÕt mét c¸ch kh¸ chi tiÕt nh÷ng th«ng tin vÒ nh÷ng loμi kh¶o nghiÖm th× cã thÓ tiÕn hμnh bè trÝ kh¶o nghiÖm ®ång thêi loμi vμ xuÊt xø trong cïng mét lÇn t¹i cïng mét vÞ trÝ => ThÝ nghiÖm nh− vËy ®−îc gäi lμ thÝ nghiÖm kh¶o nghiÖm loμi – xuÊt xø.ø.
=> C¸ch bè trÝ nμy tiÕt kiÖm ®−îc thêi gian, xong ®æi l¹i diÖn tÝch cña khu vùc
tiÕn hμnh kh¶o nghiÖm l¹i ph¶i lín h¬n rÊt nhiÒu.
3
Ch−¬ng II. Kh¶o nghiÖm loμi vμ xuÊt xø
C¬ së khoa häc cña kh¶o nghiÖm loμi – xuÊt xø - Do kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh chän läc tù nhiªn diÔn ra trong mét thêi
ä ù
q
q
ä
d
g
é
gian kh¸ dμi mμ dÉn tíi hiÖn t−îng ph©n li tÝnh chÊt, nhÊt lμ loμi c©y rõng cã ph©n bè réng. KÕt qu¶ lμ trong ph¹m vi mçi loμi ®· xuÊt hiÖn nhiÒu biÕn dÞ di truyÒn (cña c¶ quÇn thÓ øng víi ®iÒu kiÖn ®ã). §èi víi loμi cã khu ph©n bè cμng réng ë nhiÒu vÞ trÝ ®Þa lÝ kh¸c §èi víi loμi cã khu ph©n bè cμng réng ë nhiÒu vÞ trÝ ®Þa lÝ kh¸c nhau th× cμng cã nhiÒu biÕn dÞ di truyÒn. Do ®ã nhμ chän gièng cã nhiÒu c¬ héi lùa chän ®−îc nhiÒu biÕn dÞ di truyÒn do nhu cÇu kinh tÕ ®Æt ra vμ thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn vïng quy ho¹ch trång rõng.
- Nh÷ng biÕn dÞ ë møc ®é lín chÝnh lμ loμi kh¸c nhau, cßn møc ®é biÕn
dÞ nhá th× t¹o xuÊt xø kh¸c nhau.
ét ¸ h ã
ë kh
ã ®
hiª
h
t
- Kh¶o nghiÖm loμi – xuÊt xø chÝnh lμ viÖc lîi dông biÕn dÞ di truyÒn ã ½ t cã s½n trong tù nhiªn mét c¸ch cã c¬ së khoa häc, nã ®−îc coi lμ i lμ ph−¬ng ph¸p chän gièng nhanh vμ rÎ tiÒn nhÊt. Ngoμi ra kh¶o nghiÖm loμi – xuÊt xø cßn gióp cho c¸c nhμ s¶n xuÊt tr¸nh ®−îc nh÷ng rñi do kh«ng ®¸ng cã trong s¶n xuÊt kinh doanh. g
g
g
g
4
Ch−¬ng II. Kh¶o nghiÖm loμi vμ xuÊt xø
2. Nh÷ng kh¸i niÖm ®−îc dïng trong kh¶o nghiÖm loμi vμ
TËp hîp nh÷ng c¸ thÓ sinh vËt cã:
h ¸ h− h
C¸c ®Æc tr−ng h×nh th¸i c¨n b¶n gièng nhau. Cã ®Æc tr−ng sinh lý – ho¸ nh− nhau. Cã ®Æ t − i h lý Cã cïng mét khu ph©n bè ®Þa lý – sinh th¸i.
Lμ ®Æc ®iÓm sinh th¸i ®Æc tr−ng bëi giíi h¹n sinh th¸i cña tõng nh©n tè sinh
g
th¸i (giíi h¹n d−íi, d−íi h¹n trªn, ®iÓm cùc thuËn)
Cã thÓ giao phèi víi nhau vμ cho con lai h÷u thô.
Giao phèi:
+ Ph¶i cho ®êi sau h÷u thô (vÝ dô: ngùa lai víi Lõa t¹o ra con La nh−ng La
kh«ng gäi lμ loμi v× ®êi sau bÊt thô) kh«ng gäi lμ loμi v× ®êi sau bÊt thô)
+ §Ó giao phèi ®−îc còng lμ do cã sù trïng hîp vÒ thêi ®iÓm ra hoa, cÊu t¹o
hoa phï hîp, còng nh− cã sù phï hîp vÒ sinh lý trong qu¸ tr×nh giao phèi Cã bé NST gièng nhau vÒ sè l−îng, h×nh d¹ng còng nh− thø tù gen trªn tõng cÆp NST. NST.
5
xuÊt xø. 2.1. Loμi. (Species)
Ch−¬ng II. Kh¶o nghiÖm loμi vμ xuÊt xø
2.2. Loμi phô. (Sub species)
Lμ ®¬n vÞ ph©n lo¹i d−íi loμi bao gåm tËp hîp c¸c c¸ thÓ cña Lμ ®¬n vÞ ph©n lo¹i d−íi loμi bao gåm tËp hîp c¸c c¸ thÓ cña cïng mét loμi cã Ýt nhiÒu kh¸c biÖt víi ®Æc tr−ng cña loμi. 2.3. Thø (Variety – th−êng dïng cho TV), nßi (Race – dïng cho
§V)§V)
g î gä g g é p Þ
p ô g ù g é
6
Lμ nh÷ng biÕn ®æi xuÊt ph¸t tõ cïng mét loμi ®iÓn h×nh ®−îc thÓ hiÖn mét c¸ch rêi r¹c trong quÇn thô hoang d¹i hay ®−îc gäi lμ nh÷ng biÕn dÞ kh«ng g¾n víi mét khu ph©n bè râ rμng. Thø (nßi) vμ loμi phô : §¬n vÞ ph©n lo¹i d−íi loμi xong gi÷a chóng cã sù kh¸c nhau râ rμng, loμi phô g¾n víi mét khu ph©n p g, bè x¸c ®Þnh, thø n»m t¶n m¹n rêi r¸c ë nhiÒu khu ph©n bè kh¸c nhau.
Ch−¬ng II. Kh¶o nghiÖm loμi vμ xuÊt xø
g p y
Þ
)
(
h¶i ( ø lμ h÷
biÕ dÞ μ
Ï bÞ ®μ
hÝ h ø
μ kh
Mét loμi trong qu¸ tr×nh sinh s¶n t¹o ra c¸c biÕn dÞ vμ lμm cho sè l−îng lín thªm trong khi kh«ng gian dinh d−ìng cña khu ph©n bè th× cã h¹n, do vËy nã cÇn chiÕm lÜnh nh÷ng m«i tr−êng sèng míi (tøc lμ qu¸ tr×nh ph©n li tÝnh chÊt). ë mçi mét m«i tr−êng míi nμy th× nh÷ng c¸ thÓ nμo thÝch øng ®−îc sÏ tån t¹i, cßn nh÷ng c¸ thÓ nμo mμ kh«ng thÝch øng sÏ bÞ ®μo th¶i. (tøc lμ nh÷ng biÕn dÞ nμo cã lîi sÏ gi÷ l¹i ã l i Ï i÷ l i μ cßn biÕn dÞ nμo kh«ng thÝch øng sÏ bÞ ®μo th¶i). Nh÷ng biÕn dÞ cã lîi sÏ ®−îc tÝch luü qua thêi gian sÏ h×nh thμnh nªn nh÷ng loμi h×nh sinh th¸i ®Æc tr−ng cho mçi vïng ®Þa lý.
VÝ dô: Gμ (lÊy chøng, lÊy thÞt, gμ chäi), VÝ dô: Gμ (lÊy chøng lÊy thÞt gμ chäi)
®Ó h© biÖt ®−î
ø ®iÒ t
íi ¸
hiª
2.4. Nßi ®Þa lÝ, xuÊt xø vμ l« h¹t. - Nßi ®Þa lÝ (Geographycal race):
Kh¸i niÖm: Lμ mét nh¸nh cña loμi bao gåm nh÷ng c¸ thÕ gièng nhau vÒ di truyÒn cã cïng nguån gèc chiÕm lÜnh mét vïng l·nh thæ riªng biÖt do ®ã ®· thÝch nghi ®−îc vïng l·nh thæ ®ã qua chän läc tù nhiªn. Mçi nßi ®Þa lÝ cã ®Æc ®iÓm c¬ b¶n: + M« t¶ ®−î b» + M« t¶ ®−îc b»ng nghiªn cøu ®iÒu tra ®Ó ph©n biÖt ®−îc víi c¸c nßi kh¸c ßi kh¸ + KÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ l©u dμi th«ng qua chän läc tù nhiªn + Tån t¹i mét c¸ch tù nhiªn trong mét hoμn c¶nh t−¬ng ®èi râ rμng øng víi mét vÞ trÝ ®Þa lÝ cô thÓ
7
Ch−¬ng II. Kh¶o nghiÖm loμi vμ xuÊt xø
2.4. Nßi ®Þa lÝ, xuÊt xø vμ l« h¹t.
....... .......
- XuÊt xø : Lμ tªn ®Þa ph−¬ng mμ ng−êi ta tiÕn hμnh lÊy vËt liÖu gièng
g
g
(h¹t, hom, cμnh,…) + Khi gi÷a c¸c xuÊt xø cã sù kh¸c nhau râ rμng vÒ h×nh th¸i vμ di ù truyÒn th× xuÊt xø lμ nßi ®Þa lÝ + Khi gi÷a c¸c xuÊt xø kh«ng cã sù kh¸c nhau vÒ h×nh th¸i vμ di truyÒn mμ chØ kh¸c nhau vÒ tû lÖ sèng, søc sinh tr−ëng th× ng−êi ta gäi nã lμ kiÓu sinh häc (biotype) gäi nã lμ kiÓu sinh häc (biotype) + Khi gi÷a c¸c xuÊt xø kh«ng cã sù kh¸c biÖt nhau nμo c¶ th× chóng ®¬n thuÇn ®−îc coi lμ nguån h¹t (seed source) + Khi vËt liÖu gièng ®−îc lÊy tõ rõng tù nhiªn (cã thÓ rõng nguyªn + Khi vËt liÖu gièng ®−îc lÊy tõ rõng tù nhiªn (cã thÓ rõng nguyªn sinh hay thø sinh) th× ng−êi ta gäi lμ xuÊt xø nguyªn sinh. Cßn lÊy h¹t tõ nguån lμ rõng trång th× ®−îc gäi lμ xuÊt xø ph¸i sinh => XuÊt xø nguyªn sinh chØ lμ nh÷ng c©y b¶n ®Þa hoÆc c©y nhËp néi.
8
Ch−¬ng II. Kh¶o nghiÖm loμi vμ xuÊt xø
2.4. Nßi ®Þa lÝ, xuÊt xø vμ l« h¹t.
.......
- Nßi ®Þa ph−¬ng (Land race): Lμ mét quÇn thÓ cña nh÷ng c¸ thÓ ®· thÝch øng víi ®iÒu kiÖn hoμn c¶nh ®−îc g©y trång vμ cho h¹t h÷u thô h¹t h÷u thô. Khi mét xuÊt xø ®−îc g©y trång trong hoμn c¶nh míi th× nh÷ng c¸ thÓ thÝch øng nhÊt víi hoμn c¶nh g©y trång, ®−îc chän läc tù nhiªn gi÷ l¹i vμ cã thÓ dïng lμm nguån h¹t ®Ó g©y chän läc tù nhiªn gi÷ l¹i vμ cã thÓ dïng lμm nguån h¹t ®Ó g©y trång rõng míi ®−îc coi lμ nßi ®Þa ph−¬ng.
9
- L« h¹t (Seed lot): Lμ mét sè l−îng h¹t gièng ®−îc thu h¸i trong mét lÇn cô thÓ do mét nhãm ng−êi cô thÓ thùc hiÖn ë mét khu mét lÇn cô thÓ do mét nhãm ng−êi cô thÓ thùc hiÖn ë mét khu rõng cô thÓ. Nh− vËy mét xuÊt xø cã thÓ bao gåm mét sè l« h¹t cã chÊt l−îng kh¸c nhau (kh¸c nhau vÒ phÈm chÊt di truyÒn vμ phÈm chÊt gieo −¬m).
3. Kh¶ n¨ng t¨ng thu trong chän loμi vμ xuÊt xø. - Kh¸i niÖm t¨ng thu di truyÒn : Lμ phÇn t¨ng thªm ®¹t ®−îc (tuú môc - Kh¸i niÖm t¨ng thu di truyÒn : Lμ phÇn t¨ng thªm ®¹t ®−îc (tuú môc
tiªu kinh doanh) nhê viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p chän läc. - Qua kh¶o nghiÖm loμi vμ xuÊt xø ta cßn thu ®−îc mét l−îng
t¨ng thu di truyÒn nhÊt ®Þnh t¨ng thu di truyÒn nhÊt ®Þnh + Kh¶ n¨ng t¨ng thu khi chän loμi vμ xuÊt xø cßn phô thuéc vμo: §Æc ®iÓm biÕn dÞ, ph¹m vi ph©n bè cña loμi vμ ph¹m vi biÕn dÞ.
10
Ch−¬ng II. Kh¶o nghiÖm loμi vμ xuÊt xø
g Ö
î
g
g
g
ph¶i tu©n thñ nghiªm ngÆt c¸c b−íc sau ®©y: bao gåm 8 b−íc chÝnh + Thø nhÊt: X¸c ®Þnh râ môc tiªu kh¶o nghiÖm (chän loμi xuÊt xø ®Ó lμm g× vμ ë ®©u?) + Thø hai: Tham kh¶o tμi liÖu:Ö + Thø ba: X©y dùng kÕ ho¹ch kh¶o nghiÖm bao gåm kÕt luËn c«ng viÖc, tæng kinh phÝ, nh©n lùc vμ ®Êt ®ai. + Thø t−: Thu thËp loμi vμ xuÊt xø cho kh¶o nghiÖm. + Thø n¨m: ThiÕt kÕ kü thuËt v−ên −¬m vμ ®¸nh gi¸ sím bao gåm chän ®Êt sau ®ã + Thø n¨m: ThiÕt kÕ kü thuËt v−ên −¬m vμ ®¸nh gi¸ sím bao gåm chän ®Êt sau ®ã thiÕt kÕ s¬ ®å v−ên −¬m vμ ch¨m sãc c©y con, ®¸nh gi¸ sím. + Thø s¸u: ThiÕt kÕ thÝ nghiÖm kh¶o nghiÖm ë rõng trång ,chän lËp ®Þa thiÕt kÕ s¬ ®å trång vμ chän gi¶i ph¸p phï hîp. + Thø b¶y: §¸nh gi¸ kÕt qu¶ kh¶o nghiÖm thu ®−îc sè liÒu ph©n tÝch sè liÖu vμ + Thø b¶y: §¸nh gi¸ kÕt qu¶ kh¶o nghiÖm thu ®−îc sè liÒu, ph©n tÝch sè liÖu vμ ®¸nh gi¸ sè liÖu.( tõng thêi kú, mçi cÊp tuæi, rõng non, rõng sμo,...). + Thø t¸m: Chän quÇn thô lÊy gièng => thu thËp h¹t => chÕ biÕn cÊt gi÷ h¹t cã thÓ trao ®æi h¹t gièng.
11
4. TrËt tù c«ng viÖc trong kh¶o nghiÖm loμi - xuÊt xø. - §Ó cho kh¶o nghiÖm loμi – xuÊt xø thμnh c«ng tr¸nh ®−îc rñi ro kh«ng ®¸ng cã cÇn
Ch−¬ng II. Kh¶o nghiÖm loμi vμ xuÊt xø
5. Nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n khi chän loμi xuÊt xø. 5.1. X¸c ®Þnh vμ tu©n thñ môc tiªu trång rõng ®Æt ra cho khu 5.1. X¸c ®Þnh vμ tu©n thñ môc tiªu trång rõng ®Æt ra cho khu
vùc. X¸c ®Þnh môc tiªu vμ tu©n thñ môc tiªu lμ ®iÒu cã ý nghÜa then chèt cña mét ch−¬ng tr×nh c¶i thiÖn gièng c©y rõng. chèt cña mét ch−¬ng tr×nh c¶i thiÖn gièng c©y rõng. Môc tiªu cña bÊt cø mét ch−¬ng tr×nh kh¶o nghiÖm loμi vμ xuÊt xø nμo ®Òu lμ:
1- X¸c ®Þnh t¸c ®éng qua l¹i gi÷a loμi vμ xuÊt xø víi hoμn 1- X¸c ®Þnh t¸c ®éng qua l¹i gi÷a loμi vμ xuÊt xø víi hoμn
c¶nh m«i tr−êng n¬i kh¶o nghiÖm.
2- X¸c ®Þnh loμi vμ xuÊt xø cã gi¸ trÞ kinh tÕ hoÆc phßng
hé cao nhÊt cho vïng ®−îc kh¶o nghiÖm. hé cao nhÊt cho vïng ®−îc kh¶o nghiÖm
3- T×m hiÓu s©u s¾c h¬n c¸c ®Æc tÝnh h×nh th¸i vμ sinh häc
12
cña loμi vμ xuÊt xø.
Ch−¬ng II. Kh¶o nghiÖm loμi vμ xuÊt xø
5.2. N¾m v÷ng ®Æc ®iÓm sinh th¸i häc cña loμi - xuÊt xø ®Þnh ®em kh¶o nghiÖm vμ ®iÒu kiÖn lËp ®Þa n¬i kh¶o nghiÖm. nghiÖm vμ ®iÒu kiÖn lËp ®Þa n¬i kh¶o nghiÖm - Khi chän ®−îc loμi vμ xuÊt xø ®−a vμo kh¶o nghiÖm th× viÖc n½m v÷ng ®iÒu kiÖn lËp ®Þa cña n¬i kh¶o nghiÖm còng nh− ®Æc ®iÓm sinh th¸i cña loμi - xuÊt xø lμ yÕu tè quan träng nhÊt quyÕt ®Þnh sù thμnh b¹i cña kh¶o nghiÖm. C¸c néi dung cÇn quan t©m lμ:
+ §Æc ®iÓm ph©n bè (to¹ ®é ®Þa lÝ): + §é cao so víi mÆt n−íc biÓn: + §Æc ®iÓm khÝ hËu, l−îng m−a hμnh n¨m, nhiÖt ®é trung b×nh n¨m, nhiÖt ®é cùc h¹n còng nh− ®é dμi chiÕu s¸ng trong ngμy: − ®é dμ c Õu s¸ g t o g gμy: ®é cùc ¹ cò g + §èi víi loμi môc tiªu lμ sinh s¶n:
13
Ch−¬ng II. Kh¶o nghiÖm loμi vμ xuÊt xø
íi ®iÒ kiÖ khÝ hË μ ®Êt ® i ë ®å
5.3. Chän loμi vμ xuÊt xø cã n¬i nguyªn s¶n cã ®iÒu kiÖn khÝ hËu, ®Êt ®¹i t−¬ng ®ång víi ®iÒu kiÖn khÝ hËu vμ ®Êt ®ai ë n¬i i hË ®Êt ® i t kh¶o nghiÖm.
Trong tr−êng hîp nμy ta ph¶i lÊy n¬i kh¶o nghiÖm lμm ®Ých: Trong tr−êng hîp nμy ta ph¶i lÊy n¬i kh¶o nghiÖm lμm ®Ých:
g Ö g g g g
- Loμi vμ xuÊt xø cã n¬i nguyªn s¶n cã ®iÒu kiÖn khÝ hËu, g ®Êt ®ai gièng n¬i kh¶o nghiÖm th× kh¶ n¨ng thμnh c«ng cμng cao. - Loμi vμ xuÊt xø cã n¬i nguyªn s¶n cã khÝ hËu, ®Êt ®ai cμng
14
kh¾c nghiÖt h¬n ë nh÷ng n¬i kh¶o nghiÖm th× cμng dÔ thμnh c«ng h¬n vμ ng−îc l¹i.
Ch−¬ng II. Kh¶o nghiÖm loμi vμ xuÊt xø
g
y
g
é g
i ã Ü ®
l i X
hÊ h
hÊ
®
μ
5.4. Kh«ng ®−a c©y ®Õn n¬i kh¶o nghiÖm qu¸ kh¾c nghiÖt so víi n¬i nguyªn s¶n. víi n¬i nguyªn s¶n - Kh«ng ®−a c©y tõ vïng ven biÓn ®Õn n¬i cã khÝ hËu lôc ®Þa. - Kh«ng ®−a c©y tõ n¬i cã khÝ hËu Ýt dao ®éng trong n¨m ®Õn n¬i Ë cã khÝ hËu dao ®éng m¹nh trong n¨m. - Kh«ng nªn ®−a c©y tõ n¬i cã vÜ ®é cao hay cã ®é cao lín h¬n ®Õ ®Õn n¬i cã vÜ ®é thÊp hay ®é cao thÊp vμ ng−îc l¹i. Xong l¹i cã thÓ l i ã hÓ ®−a c©y tõ n¬i cã ®é cao lín h¬n ë vÜ ®é thÊp tíi n¬i cã ®é cao nhá ë vÜ ®é cao. ë vÜ ®é cao. - Kh«ng nªn ®−a c©y tõ n¬i cã ®Êt baz¬ ®Õn n¬i cã ®Êt axÝt vμ ng−îc l¹i. HoÆc kh«ng ®−a tõ n¬i cã ®Êt Gl©y ®Õn n¬i cã ®Êt c¸t vμ ng−îc l¹i.
15
Ch−¬ng II. Kh¶o nghiÖm loμi vμ xuÊt xø
6. Nguyªn t¾c chÝnh khi chän ®Þa ®iÓm vμ c©y lÊy h¹t. 6.1. C¬ s¬ (lý do): 6 1 C (lý d )
y y ¹ ý g Æ
V× mét sè l« h¹t xÊu cña mét xuÊt xø tèt ch−a h¼n ®· cho kÕt qu¶ kh¶o nghiÖm tèt h¬n mét sè l« h¹t xÊu cña mét xuÊt xø trung qu¶ kh¶o nghiÖm tèt h¬n mét sè l« h¹t xÊu cña mét xuÊt xø trung b×nh, v× thÕ ®Ó ph¶n ¸nh tuy thùc b¶n chÊt xuÊt xø th× viÖc chän Ö Þ ®Þa ®iÓm vμ c©y lÊy h¹t lμ ®Æc biÖt cã ý nghÜa. - §Þa ®iÓm thu h¸i ph¶i ®¹i diÖn cho tõng khu ph©n bè th−êng ®ã lμ vïng trung t©m ph©n bè cña loμi (quÇn x· nμo hÖ sè tæ thμnh cña loμi ®ã cao nhÊt) hÊ ) ñ l μi ®ã
16
- Tuú loμi cã ph©n bè réng hay hÑp mμ sè mÉu h¹t thu thËp nhiÒu Ýt kh¸c nhau. Ýt kh¸c nhau
Ch−¬ng II. Kh¶o nghiÖm loμi vμ xuÊt xø
6.2. Tiªu chuÈn c©y lÊy h¹t. - C©y lÊy h¹t th−êng ®−îc thèng nhÊt lμ c©y tréi (plus tree) theo tiªu chuÈn chän C©y lÊy h¹t th−êng ®−îc thèng nhÊt lμ c©y tréi (plus tree) theo tiªu chuÈn chän
gièng.
- Sè l−îng c©y lÊy h¹t ë mçi xuÊt xø ®−îc dao ®éng tõ 10 – 15 c©y.
> §èi íi õ
tù hiª th× ¸
Ýt hÊt 100 / ©
h¶i ¸ h
h
=> §èi víi rõng tù nhiªn th× c¸c c©y nμy ph¶i c¸ch xa nhau Ýt nhÊt 100m/c©y μ © ®Ó tr¸nh hiÖn t−îng giao phèi gÇn. => Chó ý tiªu chuÈn c©y lÊy h¹t ph¶i ®ång nhÊt trong mét ch−¬ng tr×nh kh¶o nghiÖm. hiÖ
- C¸c l« h¹t cÇn ®−îc ghi chÐp ®Çy ®ñ sè hiÖu c©y, to¹ ®é ®Þa lÝ, ®é cao tuyÖt
®èi, l−îng m−a hμng n¨m, nhiÖt ®é trung b×nh n¨m.
ñ
- H¹t cña tõng c©y ph¶i ®Ó riªng ®Ó cã thÓ dïng lμm nguyªn liªu cho kh¶o
Ó
Ó
¶
¶
Ó nghiÖm hËu thÕ tøc lμ kiÓm tra phÈm chÊt di truyÒn b»ng kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ ®êi sau, => qui ra hÖ sè di truyÒn.
17
Ch−¬ng II. Kh¶o nghiÖm loμi vμ xuÊt xø
7. X©y dùng vμ ®¸nh gi¸ kh¶o nghiÖm loμi – xuÊt xø. 7.1. X©y dùng kh¶o nghiÖm. 7 1 X©y dùng kh¶o nghiÖm - Kh¶o nghiÖm ®−îc x©y dùng ë n¬i cã ®iÒu kiÖn lËp ®Þa ®¹i diÖn vμ ®iÓn h×nh
cho vïng cÇn qui ho¹ch trång rõng sau nμy.
hiÖ
Kh¶
h¶i ®−î bè t Ý ®ñ lÇ lÆ l i (≥3) μ h¶i ã ¸ l μi
- Kh¶o nghiÖm ph¶i ®−îc bè trÝ ®ñ lÇn lÆp l¹i (≥3) vμ ph¶i cã c¸c loμi – xuÊt xø Êt ø ®Þa ph−¬ng lμm ®èi chøng vμ ph¶i ®−îc theo dâi ®ñ thêi gian cÇn thiÕt. - Qui m« kh¶o nghiÖm ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn cÇn cã: §iÒu kiÖn ®Êt ®ai,
¸ bé ®iÒ kiÖ ®i l i μ ®Æ biÖt h¶i ®¶
b¶ d
kinh phÝ, lùc l−îng c¸n bé, ®iÒu kiÖn ®i l¹i vμ ®Æc biÖt ph¶i ®¶m b¶o duy tr× t × ki h hÝ lù l−î ®−îc kh¶o nghiÖm cho ®Õn khi kÕt thóc (trong kÕ ho¹ch).
h¸ kü th Ët l©
h ®¸
Ö thÝ
hiÖ
- Trong qu¸ tr×nh x©y dùng vμ qu¶n lÝ kh¶o nghiÖm ph¶i ®−îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ ¸ biÖ c¸c biÖn ph¸p kü thuËt l©m sinh cÇn thiÕt vμ b¶o vÖ thÝ nghiÖm chu ®¸o, chØ hØ i h Ç thiÕt μ b¶ nh− vËy th× sè liÖu thu thËp ®−îc tõ kh¶o nghiÖm míi ph¶n ¸nh ®óng vμ kh¸ch quan.
18
Ch−¬ng II. Kh¶o nghiÖm loμi vμ xuÊt xø
7.2. §¸nh gi¸ kh¶o nghiÖm. - §¸nh gi¸ ë giai ®o¹n v−ên −¬m : dùa trªn c¸c chØ tiªu sau §¸nh gi¸ ë giai ®o¹n v−ên −¬m : dùa trªn c¸c chØ tiªu sau
+ Tû lÖ sèng quan träng nhÊt v× tû lÖ sèng ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng thÝch øng cña loμi – xuÊt xø ®èi víi m«i tr−êng sèng míi. + Sinh tr−ëng chiÒu cao. + Si h t −ë
hiÒ
- §¸nh gi¸ ë giai ®o¹n rõng trång.
Ò
+ C¸c chØ tiªu ®−îc tiÕn hμnh ®¸nh gi¸ ë rõng trång nμy lμ: tû lÖ sèng, chiÒu cao vót ngän, chiÒu cao d−íi cμnh, d1.3, ®é lín cμnh, chiÒu dμi cμnh lín nhÊt Ò (®o ë vÞ trÝ c¸ch th©n 5cm) trªn Dth©n n¬i sinh ra cμnh ®ã.
=> c¸c chØ tiªu trªn gäi lμ c¸c chØ tiªu ®Þnh l−îng, th−êng ph¶n ¸nh s¶n
È
¶
Ø
l−îng s¶n phÈm ngoμi c¸c chØ tiªu ®Þnh l−îng ra ng−êi ta cßn ®¸nh gi¸ theo chØ tiªu ®Þnh tÝnh nh−: ®é th¼ng th©n (th«ng qua ®é ph¸t triÓn cña th©n, t¸n l¸ vμ mμu s¾c l¸). Theo nguyªn t¾c chØ tiªu quan träng th× cã hÖ sè cho ®iÓm cao, trong ®ã møc cho ®iÓm giao ®éng tõ 1 – 5 ®iÓm. cao trong ®ã møc cho ®iÓm giao ®éng tõ 1 5 ®iÓm
19
Ch−¬ng II. Kh¶o nghiÖm loμi vμ xuÊt xø
8. C¸c b−íc tiÕn hμnh cña kh¶o nghiÖm loμi – xuÊt xø. 8.1. Kh¶o nghiÖm loμi. §−îc tiÕn hμnh qua c¸c giai ®o¹n sau:
g
¹
- Giai ®o¹n lo¹i trõ loμi: - Giai ®o¹n ®¸nh gi¸ loμi: - Giai ®o¹n chøng minh loμi:
20
Ch−¬ng II. Kh¶o nghiÖm loμi vμ xuÊt xø
Cã hÓ ® b¾ ®Ç i i ®
8.2. C¸c b−íc cña kh¶o nghiÖm xuÊt xø. - Cã thÓ ®−îc b¾t ®Çu ngay sau giai ®o¹n lo¹i trõ loμi. i õ l μi l - Giai ®o¹n 1: Kh¶o nghiÖm nhiÒu xuÊt xø
+ Môc ®Ých : X¸c ®Þnh c¸c xuÊt cã triÓn väng trªn lËp ®Þa ®Êt thÝ + Môc ®Ých : X¸c ®Þnh c¸c xuÊt cã triÓn väng trªn lËp ®Þa ®Êt thÝ nghiÖm ®ång thêi còng chØ ra ®−îc nh÷ng khu vùc kh«ng thÓ lÊy h¹t vμ nh÷ng khu vùc kh«ng thÓ g©y trång.
- Giai ®o¹n 2: Kh¶o nghiÖm Ýt xuÊt xø (kh¶o nghiÖm h¹n chÕ) + Môc ®Ých: Chän ®−îc xuÊt xø cã triÓn väng thÝch hîp víi nh÷ng ®iÒu kiÖn lËp ®Þa ë n¬i kh¶o nghiÖm. nh÷ng ®iÒu kiÖn lËp ®Þa ë n¬i kh¶o nghiÖm
- Giai ®o¹n chøng minh xuÊt xø:
21
+ Môc ®Ých lμ ®Ó kh¼ng ®Þnh 1 – 2 xuÊt xø cã triÓn väng nhÊt. + Môc ®Ých lμ ®Ó kh¼ng ®Þnh 1 2 xuÊt xø cã triÓn väng nhÊt.
Ch−¬ng II. Kh¶o nghiÖm loμi vμ xuÊt xø
i
¸
hiÖ
kh¶
i i ®
l μi μ
S¬ ®å thêi gian c¸c giai ®o¹n kh¶o nghiÖm loμi vμ xuÊt xø S ®å hêi Ê ø (Pederson, Olen vμ Graudal) 1. Kh¶o nghiÖm lo¹i trõ loμi 2 Kh¶o nghiÖm ®¸nh gi¸ loμi 2. Kh¶o nghiÖm ®¸nh gi¸ loμi 3. Kh¶o nghiÖm chøng minh loμi 4. Kh¶o nghiÖm nhiÒu xuÊt xø ®Çu tiªn 5. Kh¶o nghiÖm Ýt xuÊt xø 6. Chøng minh xuÊt xø hoÆc trång thö
22
