Mr Kiênhx
GÓP PH N PHÊ PHÁN TRI T H C PHÁP QUY N C A HEGEL Ầ Ế Ọ Ề Ủ
- L I NÓI Đ UỜ Ầ
KARL MARX
Đ i v i n c Đ c thì ố ớ ướ ứ vi c phê phán tôn giáoệ, v th c ch t, đã k t thúc và vi c phêề ự ấ ế ệ
phán tôn giáo là ti n đ c a m i s phê phán khác.ề ề ủ ọ ự
T n t i ồ ạ d i cõi tr nướ ầ c a l m l c đã b m t uy tín, m t khi s oratio pro aris etủ ầ ạ ị ấ ộ ự
focis1*trên th ng gi iượ ớ c a nó b bác b . Ng i nào đã đi tìm m t t n t i siêu nhânủ ị ỏ ườ ộ ồ ạ
nào đó trong tính hi n th c o t ng trên th ng gi i mà ch tìm th y có ệ ự ả ưở ượ ớ ỉ ấ s ph n ánhự ả
c a b n thân mình, thì ng i đó không còn mong mu n ch tìm th y ủ ả ườ ố ỉ ấ cái b ngoàiề c aủ
b n thân mình, cái không-ph i-là-con-ng i, - n i mà ng i đó đang tìm và ph i tìmả ả ườ ở ơ ườ ả
tính hi n th c chân chính c a mình.ệ ự ủ
Căn c c a s phê phán ch ng tôn giáo là: ứ ủ ự ố con ng i sáng t o ra tôn giáoườ ạ ch tôn giáoứ
không sáng t o ra con ng i. C th là: tôn giáo là s t ý th c và s t c m giác c aạ ườ ụ ể ự ự ứ ự ự ả ủ
con ng i ch a tìm đ c b n thân mình ho c đã l i đ m t b n thân mình m t l nườ ư ượ ả ặ ạ ể ấ ả ộ ầ
n a. Nh ng ữ ư con ng iườ không ph i là m t sinh v t tr u t ng, n náu đâu đó ngoàiả ộ ậ ừ ượ ẩ ở
th gi i. Con ng i chính là ế ớ ườ th gi i con ng iế ớ ườ , là nhà n c, là xã h i. Nhà n c y,ướ ộ ướ ấ
xã h i y s n sinh ra tôn giáo, t c th gi i quan l n ng c, vì b n thân chúng là ộ ấ ả ứ ế ớ ộ ượ ả thế
gi i l n ng cớ ộ ượ . Tôn giáo là lý lu n chung c a th gi iậ ủ ế ớ y, là c ng y u bách khoaấ ươ ế
c a nó, là lô-gích d i hình th c ph c p c a nó, là point d'honneurủ ướ ứ ổ ậ ủ 2*duy linh lu nậ
c a nó, là nhi t tình c a nó, là s chu n y v m t đ o đ c c a nó, là s b sung trangủ ệ ủ ự ẩ ề ặ ạ ứ ủ ự ổ
nghiêm c a nó, là căn c ph bi n mà nó d a vào đ an i và bi n h . Tôn giáo bi nủ ứ ổ ế ự ể ủ ệ ộ ế
b n ch t con ng i thành ả ấ ườ tính hi n th c o t ngệ ự ả ưở , vì b n ch t con ng iả ấ ườ không có
tính hi n th c th t s . Do đó, đ u tranh ch ng tôn giáo là gián ti p đ u tranh ch ngệ ự ậ ự ấ ố ế ấ ố
cái th gi iế ớ mà l c thúạ tinh th n c a nó là tôn giáo.ầ ủ
S nghèo nàn c a ự ủ tôn giáo v a là ừbi u hi nể ệ c a s nghèo nàn ủ ự hi n th cệ ự , v a là ừsự
ph n khángả ch ng s nghèo nàn hi n th c y. Tôn giáo là ti ng th dài c a chúng sinhố ự ệ ự ấ ế ở ủ
b áp b c, là trái tim c a th gi i không có trái tim, cũng gi ng nh nó là tinh th n c aị ứ ủ ế ớ ố ư ầ ủ
nh ng tr t t không có tinh th n. Tôn giáo là ữ ậ ự ầ thu c phi nố ệ c a nhân dân.ủ
Xóa b tôn giáo, v i tính cách là xóa b h nh phúc ỏ ớ ỏ ạ o t ngả ưở c a nhân dân, là yêu c uủ ầ
th c hi n h nh phúc ự ệ ạ th c sự ự c a nhân dân. Yêu c u t b nh ng o t ng v tìnhủ ầ ừ ỏ ữ ả ưở ề
c nh c a mình cũng là ả ủ yêu c u t b cái tình c nh đang c n có o t ngầ ừ ỏ ả ầ ả ưở . Do đó, vi cệ
phê phán tôn giáo là hình th c manh nha c a s phê phán cu c s ng kh iứ ủ ự ộ ố ổ ả mà tôn
giáo là vòng hào quang th n thánhầ c a nó.ủ
S phê phán đã v t b kh i nh ng xi ng xích các bông hoa gi trang đi m cho chúng,ự ứ ỏ ỏ ữ ề ả ể
không ph i đ loài ng i c ti p t c mang nh ng xi ng xích y d i cái hình th cả ể ườ ứ ế ụ ữ ề ấ ướ ứ
ch ng vui thích và thú v gì, mà đ loài ng i v t b chúng đi và gi tay hái l y bôngẳ ị ể ườ ứ ỏ ơ ấ
hoa th t. Vi c phê phán tôn giáo đang làm cho con ng i thoát kh i o t ng, đ conậ ệ ườ ỏ ả ưở ể
ng i suy nghĩ, hành đ ng, xây d ng tính hi n th c c a mình v i t cách là con ng iườ ộ ự ệ ự ủ ớ ư ườ
thoát kh i o t ng, tr nên có lý tính; đ con ng i xoay quanh b n thân mình và cáiỏ ả ưở ở ể ườ ả
m t tr i th t s c a mình. Tôn giáo ch là cái m t tr i o t ng xoay quanh con ng iặ ờ ậ ự ủ ỉ ặ ờ ả ưở ườ
ch ng nào con ng i ch a b t đ u xoay quanh b n thân mình.ừ ườ ư ắ ầ ả
Do đó, nhi m v c a l ch sệ ụ ủ ị ử - sau khi cái chân lý c a th gi i bên kiaủ ế ớ đã m t đi - là xácấ
l p ậchân lý c a th gi i bên nàyủ ế ớ . Sau khi cái hình t ng th n thánhượ ầ c a s t tha hóaủ ự ự
c a con ng i đã b bóc tr n thì ủ ườ ị ầ nhi m vệ ụ c p thi t c a cái ấ ế ủ tri t h cế ọ đang ph c vụ ụ
1
Mr Kiênhx
l ch s là bóc tr n s t tha hóa trong ị ử ầ ự ự nh ng hình t ng không th n thánhữ ượ ầ c a nó. Nhủ ư
v y, phê phán th ng gi i bi n thành phê phán cõi tr n, ậ ượ ớ ế ầ phê phán tôn giáo bi n thànhế
phê phán pháp quy n, phê phán th n h cề ầ ọ bi n thành ếphê phán chính trị.
Vi c nghiên c u, s đ c ti n hành sau l i nói đ u nàyệ ứ ẽ ượ ế ờ ầ [1]- đó cũng là m t đóng gópộ
vào công vi c y, - ngay t đ u không ph i nh m vào b n chính, mà nh m vào b nệ ấ ừ ầ ả ằ ả ằ ả
sao, t c là nh m vào ứ ằ tri t h cế ọ Đ c v nhà n c và pháp quy n, vì m t lý do đ n gi nứ ề ướ ề ộ ơ ả
là vi c nghiên c u đó l y ệ ứ ấ n c Đ cướ ứ làm kh i đi m.ở ể
N u nh mu n xu t phát t chính b n thân status quoế ư ố ấ ừ ả 3*c a n c Đ c, - dù là d iủ ướ ứ ướ
m t hình th c thích đáng duy nh t, c th là d i hình th c ph đ nh, - thì k t quộ ứ ấ ụ ể ướ ứ ủ ị ế ả
cũng v n s là m t ẫ ẽ ộ s l m th iự ầ ờ . Ngay c vi c ph đ nh hi n t i chính tr c a chúng taả ệ ủ ị ệ ạ ị ủ
cũng đã n m trong cái nhà kho l ch s c a các dân t c hi n đ i, nh m t quá kh phằ ị ử ủ ộ ệ ạ ư ộ ứ ủ
đ y b i b m. Khi tôi g t b nh ng bím tóc r c ph n, tôi v n l i g p ph i nh ng bímầ ụ ặ ạ ỏ ữ ắ ấ ẫ ạ ặ ả ữ
tóc không r c ph n. Khi tôi bác b nh ng tr t t c a n c Đ c năm 1843, thì theoắ ấ ỏ ữ ậ ự ủ ướ ứ
niên bi u Pháp, ch c gì tôi đã vào năm 1789 và càng không th vào tiêu đi m c aể ắ ở ể ở ể ủ
th i đ i hi n nay.ờ ạ ệ
Th t v y, l ch s n c Đ c l y làm t hào v m t v n đ ng mà tr c nó không m tậ ậ ị ử ướ ứ ấ ự ề ộ ậ ộ ướ ộ
dân t c nào đã ti n hành trên chân tr i l ch s , và trong t ng lai, cũng không m t dânộ ế ờ ị ử ươ ộ
t c nào b t ch c theo. Vì chúng ta đã chia x nh ng cu c ph c tích cùng v i các dânộ ắ ướ ẻ ữ ộ ụ ớ
t c hi n đ i, ch không chia x nh ng cu c cách m ng cùng v i h . Chúngộ ệ ạ ứ ẻ ữ ộ ạ ớ ọ ta đã
tr iả qua nh ng cu c ph cữ ộ ụ tích, m t là vì các dân t c khác đã dám làm cách m ng, haiộ ộ ạ
là vì các dân t c khác đã đau kh vì ph n cách m ng; trong tr ng h p th nh t, vìộ ổ ả ạ ườ ợ ứ ấ
nh ng k th ng tr chúng ta c m th y s hãi, còn trong tr ng h p th hai thì vìữ ẻ ố ị ả ấ ợ ườ ợ ứ
nh ng k th ng tr chúng ta không c m th y s hãi. Chúng ta, do các v m c s c aữ ẻ ố ị ả ấ ợ ị ụ ư ủ
chúng ta d n đ u, th ng th ng đ c chung đ ng v i t do ch có m t l n - ẫ ầ ườ ườ ượ ụ ớ ự ỉ ộ ầ vào
ngày đ a ma c a t doư ủ ự .
Có m t h c phái l y s đê hèn ngày hôm qua đ bào ch a cho s đê hèn ngày hôm nay,ộ ọ ấ ự ể ữ ự
tuyên b m i ti ng kêu c a nông nô ch ng l i roi v t là làm lo n, ch c n cái roi y làố ọ ế ủ ố ạ ọ ạ ỉ ầ ấ
cái roi c x a, do cha ông đ l i, có tính ch t l ch s ; m t h c phái mà l ch s ch raổ ư ể ạ ấ ị ử ộ ọ ị ử ỉ
cho riêng m t mình nó, cũng nh th ng đ c a I-xra-en [Israel] đã ch ra cho ng iộ ư ượ ế ủ ỉ ườ
tôi t c a mình là Mô-i-d [Moses]ớ ủ ơ 4*, cái a posteriori5*c a mình, - ủcái h c phái l ch sọ ị ử
v pháp quy n ề ề đó, vì v y, s phát minh ra l ch s n c Đ c n u b n thân nó khôngậ ẽ ị ử ướ ứ ế ả
ph i là m t phát minh c a l ch s n c Đ c. Là m t Sai-l c [Shylock]ả ộ ủ ị ử ướ ứ ộ ố ath t s , -ậ ự
nh ng là m t Sai-l c tôi t , - v i m i pao th t có th x o t trái tim c a nhân dân, nóư ộ ố ớ ớ ỗ ị ể ẻ ừ ủ
l i l y cái kỳ phi u c a mình, cái kỳ phi u l ch s c a mình, cái kỳ phi u Giéc-manhạ ấ ế ủ ế ị ử ủ ế
C Đ c giáo c a mình, đ th th t.ơ ố ủ ể ề ố
Ng c l i, có nh ng ng i nhi t tình t t b ng - t c là nh ng ng i theo ch nghĩaượ ạ ữ ườ ệ ố ụ ứ ữ ườ ủ
T -tông do dòng máu và t do t t ng theo ph n x - l i đi tìm l ch s n n t do c aơ ự ư ưở ả ạ ạ ị ử ề ự ủ
chúng ta trong nh ng khu r ng nguyên th y T -tông [Teuton]ữ ừ ủ ơ b. Nh ng n u nh ch cóư ế ư ỉ
th đi tìm l ch s n n t do c a chúng ta trong r ng, th thì l ch s n n t do chúng taể ị ử ề ự ủ ừ ế ị ử ề ự
có khác gì l ch s n n t do c a con l n r ng? Thêm n a, ai cũng bi t r ng trong r ng,ị ử ề ự ủ ợ ừ ữ ế ằ ừ
kêu lên nh th nào thì d i l i nh th y. V y đ ng đ ng đ n nh ng khu r ngư ế ộ ạ ư ế ấ ậ ừ ộ ế ữ ừ
nguyên th y T -tông!ủ ơ
Ph i ảđánh vào nh ng tr t t c a n c Đ c! Nh t đ nh ph i đánh! Nh ng tr t t yữ ậ ự ủ ướ ứ ấ ị ả ữ ậ ự ấ
th p h n t m l ch s , th p h n m i s phê phánấ ơ ầ ị ử ấ ơ ọ ự , nh ng v n là đ i t ng c a s phêư ẫ ố ượ ủ ự
phán, cũng nh k ph m t i d i t m nhân tính v n là ư ẻ ạ ộ ở ướ ầ ẫ đ i t ng c a ng i đaoố ượ ủ ườ
phủ. Trong cu c đ u tranh ch ng nh ng tr t t đó, s phê phán không ph i là s hăngộ ấ ố ữ ậ ự ự ả ự
2
Mr Kiênhx
say c a lý tính, mà là lý tính c a s hăng say. S phê phán không ph i là con dao m ,ủ ủ ự ự ả ổ
mà là vũ khí. Đ i t ng c a nó là ố ượ ủ k thùẻ c a nó, k thù mà nó mu n không ph i bácủ ẻ ố ả
b mà là ỏtiêu di t điệ. Vì tinh th n c a nh ng tr t t đó đã b bác b r i. T b n thânầ ủ ữ ậ ự ị ỏ ồ ự ả
chúng, nh ng tr t t đó ữ ậ ự không đáng tr thành m t đ i t ng đ ở ộ ố ượ ể suy nghĩ - chúngt nồ
t iạ nh nh ng cái ph i b coi khinh theo m c đ chúng đang b coi khinh. S phê phánư ữ ả ị ứ ộ ị ự
ch ng c n ph i làm sáng t thái đ c a mình đ i v i đ i t ng y - nó đã thanh toánẳ ầ ả ỏ ộ ủ ố ớ ố ượ ấ
xong đ i t ng y r i. S phê phán đã không còn th hi n ra là ố ượ ấ ồ ự ể ệ m c đích t nóụ ự n a màữ
ch là m t ỉ ộ ph ng ti nươ ệ . Xúc c m ch y u c a nó là ả ủ ế ủ ph n nẫ ộ, công vi c ch y u c aệ ủ ế ủ
nó là v ch tr nạ ầ .
Đây là nói v vi c mô t s c ép n ng n gi a các lĩnh v c xã h i đ i v i nhau, mô tề ệ ả ứ ặ ề ữ ự ộ ố ớ ả
m t s b t mãn tiêu c c ph bi n, m t s h p hòi v a th hi n ra trong s t đ cao,ộ ự ấ ự ổ ế ộ ự ẹ ừ ể ệ ự ự ề
l i v a th hi n ra trong s t h th p, mô t t t c nh ng gì n m trong khuôn khạ ừ ể ệ ự ự ạ ấ ả ấ ả ữ ằ ổ
cái chính th đang s ng b ng cách b o t n m i s đê ti n và b n thân ch ng qua cũngể ố ằ ả ồ ọ ự ệ ả ẳ
ch là ỉs đê ti n đ c th hi n thành chính phự ệ ượ ể ệ ủ.
Th t là m t c nh t ng ch ng ra sao! Xã h i thì phân chia vô t n thành nh ng đ ngậ ộ ả ượ ẳ ộ ậ ữ ẳ
c p h t s c khác nhau, đ i l p nhau, v i nh ng ác c m nh nh t, v i l ng tâm nhấ ế ứ ố ậ ớ ữ ả ỏ ặ ớ ươ ơ
b n và s t m th ng thô b o c a chúng; và chính cái thái đ m p m và ng v c yẩ ự ầ ườ ạ ủ ộ ậ ờ ờ ự ấ
c a chúng đang cho phép ủnh ng k th ng trữ ẻ ố ị chúng đ i x v i chúng - v i t t c b nố ử ớ ớ ấ ả ọ
chúng, không phân bi t, tuy là b ng nh ng th t c khác nhau, - ệ ằ ữ ủ ụ nh v i nh ng sinh v tư ớ ữ ậ
ch s ng d a vào n hu c a k b trênỉ ố ự ơ ệ ủ ẻ ề . Và ngay c đ n vi c chúng ả ế ệ b th ng tr , bị ố ị ị
cai qu n, b chi m h uả ị ế ữ , chúng cũng bu c ph i th a nh n và tuyên truy n r ng đó làộ ả ừ ậ ề ằ
ân hu c a tr i ban choệ ủ ờ ! Còn phía bên kia là b n thân nh ng k th ng tr mà tínhở ả ữ ẻ ố ị
ch t vĩ đ i l i t l ngh ch v i nhân s c a h !ấ ạ ạ ỷ ệ ị ớ ố ủ ọ
S phê phán, đang chĩa vào đ i t ng y, là m t s phê phán ự ố ượ ấ ộ ự giáp lá cà, mà khi đánh
giáp lá cà thì đi u quan tr ng không ph i là đ ch th có cao th ng hay không, có cânề ọ ả ị ủ ượ
x ng v dòng dõi hay không, ứ ề có đáng chú ý hay không, - đi u quan tr ng là ề ọ giáng cho
nó m t đònộ. Nh t thi t không đ c đ cho ng i Đ c có m t phút t d i mình vàấ ế ượ ể ườ ứ ộ ự ố
khu t ph c. C n ph i làm cho ách áp b c hi n th c càng n ng n h n n a, b ng cáchấ ụ ầ ả ứ ệ ự ặ ề ơ ữ ằ
g n vào nó cái ý th c v s áp b c; c n ph i làm cho s nh c nhã càng nh c nhã h nắ ứ ề ự ứ ầ ả ự ụ ụ ơ
n a b ng cách công b s nh c nhã y. C n ph i mô t m i lĩnh v c c a xã h i n cữ ằ ố ự ụ ấ ầ ả ả ỗ ự ủ ộ ướ
Đ c là m t partie honteuseứ ộ 6*c a xã h i Đ c, c n ph i b t nh ng tr t t đã c ng đủ ộ ứ ầ ả ắ ữ ậ ự ứ ờ
ph i nh y múa lên b ng cách hát cho chúng nghe nh ng âm đi u c a chính b n thânả ả ằ ữ ệ ủ ả
chúng! C n ph i b t nhân dân ầ ả ắ khi p sế ợ b n thân mình đ tiêm ả ể dũng khí vào cho h .ọ
Nh v y, cái nhu c u không th c ng l i đ c c a nhân dân Đ c s đ c th cư ậ ầ ể ưỡ ạ ượ ủ ứ ẽ ượ ự
hi n, mà b n thân nh ng nhu c u c a cái dân t c thì l i là nguyên nhân quy t đ nhệ ả ữ ầ ủ ộ ạ ế ị
vi c th a mãn nh ng nhu c u đó.ệ ỏ ữ ầ
Ngay c đ i v i nh ng dân t c ả ố ớ ữ ộ hi n đ iệ ạ , cu c đ u tranh y ch ng cái n i dung h nộ ấ ấ ố ộ ạ
ch c a status quo n c Đ c cũng không th không đáng quan tâm, vì status quo c aế ủ ướ ứ ể ủ
n c Đ cướ ứ là s hoàn thành công khaiự c a ancien régimeủ7*, còn ancien régime l i là ạcái
t t x u n gi u c a nhà n c hi n đ iậ ấ ẩ ấ ủ ướ ệ ạ . Cu c đ u tranh ch ng hi n th c chính tr Đ cộ ấ ố ệ ự ị ứ
là cu c đ u tranh ch ng quá kh c a nh ng dân t c hi n đ i, và ti ng v ng c a quáộ ấ ố ứ ủ ữ ộ ệ ạ ế ọ ủ
kh y v n ti p t c đè n ng lên nh ng dân t c này. Nhìn xem cái ancien régime, đãứ ấ ẫ ế ụ ặ ữ ộ
tr i qua t n ả ấ bi k chị c a nó nh ng dân t c y, hi n đang di n t n ủ ở ữ ộ ấ ệ ễ ấ hài k chị c a nó nhủ ư
th nào v i t cách là cái bóng ma Đ c, là m t vi c b ích đ i v i h . L ch s c a tr tế ớ ư ứ ộ ệ ổ ố ớ ọ ị ử ủ ậ
t cũ là ựbi k chị, ch ng nào tr t t y là cái quy n l c đã t n t i t th i xa x a c a thừ ậ ự ấ ề ự ồ ạ ừ ờ ư ủ ế
gi i, còn t do thì trái l i là m t ý ni m s n sinh ra m t s ng i, - nói m t cáchớ ự ạ ộ ệ ả ở ộ ố ườ ộ
3
Mr Kiênhx
khác, ch ng nào b n thân tr t t cũ còn tin và ph i tin vào tính ch t chính đáng c aừ ả ậ ự ả ấ ủ
mình. Ch ng nào ancien régime, v i tính cách là tr t t th gi i đang t n t i, đ u tranhừ ớ ậ ự ế ớ ồ ạ ấ
ch ng cái th gi i v a m i sinh ra, thì s l m l c phía cái ancien régime y khôngố ế ớ ừ ớ ự ầ ạ ở ấ
ph i là s l m l c c a cá nhân mà là s l m l c có tính ch t l ch s toàn th gi i. Vìả ự ầ ạ ủ ự ầ ạ ấ ị ử ế ớ
v y, s s p đ c a nó là có tính bi k ch.ậ ự ụ ổ ủ ị
Trái l i, ch đ n c Đ c ngày nay, - m t s l m th i, m t s mâu thu n n i b t v iạ ế ộ ướ ứ ộ ự ầ ờ ộ ự ẫ ổ ậ ớ
nh ng đ nh lý đ c m i ng i công nh n, m t s vô nghĩa lý c a ancien régime đ cữ ị ượ ọ ườ ậ ộ ự ủ ượ
đem ph i bày ra tr c toàn th gi i, - ch t ng t ng là nó t tin mình và đòi h i thơ ướ ế ớ ỉ ưở ượ ự ỏ ế
gi i cũng ph i t ng t ng nh th . N u nh nó th t s tin vào ớ ả ưở ượ ư ế ế ư ậ ự b n ch tả ấ c a chínhủ
nó thì l nào nó còn che gi u b n ch t đó d i cái ẽ ấ ả ấ ướ b ngoàiề c a m t b n ch t khác vàủ ộ ả ấ
tìm l i thoát trong s gi d i và ng y bi n? Nói cho đúng ra, ancien régime ngày nayố ự ả ố ụ ệ
ch là m t ỉ ộ vai hề c a cái tr t t th gi i mà ủ ậ ự ế ớ nh ng vai chính th t sữ ậ ự c a nó đã ch tủ ế
r i. L ch s tác đ ng m t cách tri t đ và tr i qua r t nhi u giai đo n cho đ n khi nóồ ị ử ộ ộ ệ ể ả ấ ề ạ ế
đ a cái hình th c sinh ho t đã l i th i xu ng m . Giai đo n cu i cùng c a m t hìnhư ứ ạ ỗ ờ ố ồ ạ ố ủ ộ
th c l ch s th gi i là ứ ị ử ế ớ hài k chị c a nó. Nh ng v th n Hy-l p đã b t th ng - d iủ ữ ị ầ ạ ị ử ươ ướ
hình th c bi k ch - trong cu n "Prô-mê-tê [Prometheus] b xi ng" c a Ê-sinứ ị ố ị ề ủ
[Aeschylus]c, l i ph i ch t m t l n n a - d i hình th c hài k ch - trong cu n "Đ iạ ả ế ộ ầ ữ ướ ứ ị ố ố
tho i" c a Lu-ki-an [Lucian]ạ ủ d. T i sao ti n trình c a l ch s l i nh th ? Đi u đó làạ ế ủ ị ử ạ ư ế ề
c n thi t đ cho loài ng i t bi t ầ ế ể ườ ừ ệ m t cách vui vộ ẻ quá kh c a mình. Chính chúng taứ ủ
đang c giành l y m t k t c c l ch s ố ấ ộ ế ụ ị ử vui vẻ nh th cho nh ng quy n l c chính trư ế ữ ề ự ị
c a n c Đ c.ủ ướ ứ
Tuy nhiên, m t khi b n thân hi n th c chính tr - xã h i ộ ả ệ ự ị ộ hi n đ iệ ạ b phê phán, ịdo đó
m t khi s phê phán đ c nâng lên đ n nh ng v n đ th t s con ng i, - thì s phêộ ự ượ ế ữ ấ ề ậ ự ườ ự
phán v t ra kh i ph m vi cái status quo c a n c Đ c; n u không th thì nó s xemượ ỏ ạ ủ ướ ứ ế ế ẽ
xét đ i t ng c a nó m t trình đ ố ượ ủ ở ộ ộ th p h nấ ơ trình đ th c t c a đ i t ng đó. Đâyộ ự ế ủ ố ượ
là m t thí d ! M i quan h c a công nghi p, nói chung là c a th gi i c a c i, v iộ ụ ố ệ ủ ệ ủ ế ớ ủ ả ớ
th gi i chính tr là m t trong nh ng v n đ ch y u c a th i đ i hi n nay. D i hìnhế ớ ị ộ ữ ấ ề ủ ế ủ ờ ạ ệ ướ
th c nào v n đ đó b t đ u làm cho ng i Đ c ph i chú ý đ n? D i hình th c ứ ấ ề ắ ầ ườ ứ ả ế ướ ứ thuế
quan b o h , ch đ h n ch m u d ch, môn kinh t qu c dânả ộ ế ộ ạ ế ậ ị ế ố . Ch nghĩa T -tông đãủ ơ
t con ng i nh y sang v t ch t, vì th mà m t bu i sáng nào đ y, nh ng hi p sĩừ ườ ả ậ ấ ế ộ ổ ấ ữ ệ
bông s i và nh ng anh hùng s t thép c a chúng ta b ng m t d y đã bi n thành nh ngợ ữ ắ ủ ừ ắ ậ ế ữ
nhà ái qu c. Do đó, n c Đ c, ng i ta b t đ u th a nh n ch quy n c a đ cố ở ướ ứ ườ ắ ầ ừ ậ ủ ề ủ ộ
quy n trong n c khi ban cho đ c quy n y ề ướ ộ ề ấ ch quy n ngoài n củ ề ở ướ . Do đó, cái mà ở
n c Pháp và n c Anh, ng i ta chu n b ch m d t, thì n c Đ c ng i ta chu nướ ướ ườ ẩ ị ấ ứ ở ướ ứ ườ ẩ
b kh i đ u. Nh ng tr t t cũ m c nát mà nh ng n c y đang vùng lên ch ng l i vị ở ầ ữ ậ ự ụ ữ ướ ấ ố ạ ề
m t lý lu n và v n còn ph i ch u đ ng nh ch u đ ng xi ng xích, thì n c Đ c, l iặ ậ ẫ ả ị ự ư ị ự ề ở ướ ứ ạ
đ c chào đón nh bu i bình minh đang lên c a m t t ng lai đ p đ , m t t ng laiượ ư ổ ủ ộ ươ ẹ ẽ ộ ươ
ch v a m i dám chuy n t lý lu n ỉ ừ ớ ể ừ ậ gi o ho tả ạ 8*sang m t th c ti n vô liêm s nh t.ộ ự ễ ỉ ấ
Trong khi Pháp và Anh, v n đ là: ở ở ấ ề môn kinh t chính tr , hay s th ng tr c a xãế ị ự ố ị ủ
h i đ i v i c a c iộ ố ớ ủ ả , thì Đ c l i là: ở ứ ạ môn kinh t qu c dân, hay s th ng tr c a sế ố ự ố ị ủ ở
h u t nhân đ i v i dân t cữ ư ố ớ ộ . Do đó, Pháp và Anh, v n đ là ph i tiêu di t đ cở ở ấ ề ả ệ ộ
quy n đã phát tri n đ n gi i h n cùng c c; còn Đ c thì l i ph i phát tri n đ cề ể ế ớ ạ ự ở ứ ạ ả ể ặ
quy n đ n gi i h n cùng c c. Pháp và Anh đang gi i quy t v n đ , còn Đ cề ế ớ ạ ự Ở ở ả ế ấ ề ở ứ
thì m i ch là xung đ t. Đó là m t thí d khá rõ ràng v hình th c Đ c c a nh ng v nớ ỉ ộ ộ ụ ề ứ ứ ủ ữ ấ
đ hi n đ i, m t thí d ch ng t r ng l ch s c a chúng ta, t a nh m t anh lính m iề ệ ạ ộ ụ ứ ỏ ằ ị ử ủ ự ư ộ ớ
4
Mr Kiênhx
v ng v đang l p l i nh ng bài t p cũ, cho đ n nay v n coi nhi m v c a mình ch làụ ề ặ ạ ữ ậ ế ẫ ệ ụ ủ ỉ
l p l i nh ng chuy n đã nhàm.ặ ạ ữ ệ
Do đó, n u nh s phát tri n ế ư ự ể chung c a n c Đ c không v t ra kh i ph m vi phátủ ướ ứ ượ ỏ ạ
tri n ểchính trị c a n c Đ c, thì ng i Đ c s có th tham d nh ng v n đ c a th iủ ướ ứ ườ ứ ẽ ể ự ữ ấ ề ủ ờ
đ i nhi u l m cũng ch nh ạ ề ắ ỉ ư ng i Ngaườ mà thôi. Nh ng n u m t cá nhân không b ràngư ế ộ ị
bu c b i nh ng ranh gi i qu c gia thì không ph i vì m t cá nhân đ c t do mà toànộ ở ữ ớ ố ả ộ ượ ự
th qu c gia cũng đ c t do. Trong s nh ng nhà tri t h c Hy-l p, đã có m t ng iể ố ượ ự ố ữ ế ọ ạ ộ ườ
Xi-t [Scyth]ơ[2], nh ng đi u đó tuy t nhiên đã không làm cho ng i Xi-t ti n đ nư ề ệ ườ ơ ế ế
n n văn hóa Hy-l p đ c m t b c nào.ề ạ ượ ộ ướ
May thay, chúng ta, nh ng ng i Đ c, chúng ta không ph i là ng i Xi-t .ữ ườ ứ ả ườ ơ
Gi ng nh các dân t c c đ i đã tr i qua th i kỳ ti n s c a mình trong t ng t ng,ố ư ộ ổ ạ ả ờ ề ử ủ ưở ượ
trong th n tho iầ ạ , nh ng ng i Đ c chúng ta cũng v y, chúng ta cũng đang tr i qua l chữ ườ ứ ậ ả ị
s t ng lai c a chúng ta trong t t ng, trong ử ươ ủ ư ưở tri t h cế ọ . Chúng ta là nh ng ng iữ ườ
cùng th i ờv m t tri t h cề ặ ế ọ c a th k hi n nay, ch không ph i là nh ng ng i cùngủ ế ỷ ệ ứ ả ữ ườ
th i ờv m t l ch sề ặ ị ử c a th k hi n nay. Tri t h c Đ c là ủ ế ỷ ệ ế ọ ứ s ti p t cự ế ụ c a l ch s Đ củ ị ử ứ
trong ý ni mệ. Do đó, khi chúng ta không phê phán nh ng oeuvres incomplétesữ9*c a l chủ ị
s hi n th c c a chúng ta, mà phê phán nh ng oeuvres posthumesử ệ ự ủ ữ 10*c a l ch s trongủ ị ử
ý ni m c a chúng ta, t c ệ ủ ứ tri t h cế ọ , thì s phê phán c a chúng ta n m ngay trung tâmự ủ ằ ở
c a nh ng v n đ mà th k hi n nay nói: that is the question!ủ ữ ấ ề ế ỷ ệ 11*Cái mà nh ng dânở ữ
t c ti n ti n đã là s đo n tuy t ộ ề ế ự ạ ệ th c ti nự ễ v i nh ng tr t t nhà n c hi n nay, thì ớ ữ ậ ự ướ ệ ở
n c Đ c, n i mà nh ng tr t t y th m chí v n còn ch a có, ngay t đ u l i là sướ ứ ơ ữ ậ ự ấ ậ ẫ ư ừ ầ ạ ự
đo n tuy t ạ ệ có tính ch t phê phánấ v i ph n ánh tri t h c c a nh ng tr t t y.ớ ả ế ọ ủ ữ ậ ự ấ
Tri t h c Đ c v pháp quy n và v nhà n cế ọ ứ ề ề ề ướ là cái l ch s Đ cị ử ứ duy nh t đang đ ng alấ ứ
pari12*v i hi n th c hi n đ i ớ ệ ự ệ ạ chính th ngố. Vì v y nhân dân Đ c ph i g n cái l ch sậ ứ ả ắ ị ử
t ng t ng y c a h vào nh ng tr t t hi n hành c a h , ph i phê phán không chưở ượ ấ ủ ọ ữ ậ ự ệ ủ ọ ả ỉ
nh ng tr t t hi n hành y, mà đ ng th i còn ph i phê phán c s ti p t c tr u t ngữ ậ ự ệ ấ ồ ờ ả ả ự ế ụ ừ ượ
c a nh ng tr t t y n a. T ng lai c a h không th ch ủ ữ ậ ự ấ ữ ươ ủ ọ ể ỉ gi i h nớ ạ vi c ph đ nhở ệ ủ ị
tr c ti p nh ng ch đ pháp quy n và nhà n c hi n th c c a h , cũng không th chự ế ữ ế ộ ề ướ ệ ự ủ ọ ể ỉ
gi i h nớ ạ vi c th c hi n tr c ti p nh ng ch đ pháp quy n và nhà n c t n t iở ệ ự ệ ự ế ữ ế ộ ề ướ ồ ạ
trong ý ni m c a h , vì nh ng ch đ trong ý ni m y c a h bao hàm s ph đ nhệ ủ ọ ữ ế ộ ệ ấ ủ ọ ự ủ ị
tr c ti p nh ng ch đ hi n th c c a h , còn vi c th c hi n tr c ti p nh ng ch đự ế ữ ế ộ ệ ự ủ ọ ệ ự ệ ự ế ữ ế ộ
trong ý ni m c a h thì h u nh h đã ệ ủ ọ ầ ư ọ tr i quaả khi quan sát cu c s ng c a các dân t cộ ố ủ ộ
láng gi ng. Vì v y, chính đ ng th c ti n Đ cề ậ ả ự ễ ở ứ [3]đòi ph đ nh tri t h củ ị ế ọ là đúng. Sai
l m c a nó không ph i đòi h i đó, mà là ch nó không v t quá đòi h i đó, m tầ ủ ả ở ỏ ở ỗ ượ ỏ ộ
đòi h i mà nó không th c hi n m t cách nghiêm túc và cũng không có kh năng th cỏ ự ệ ộ ả ự
hi n đ c. Nó t ng r ng c vi c quay l ng l i v i tri t h c, ngo nh đ u đi, nói làuệ ượ ưở ằ ứ ệ ư ạ ớ ế ọ ả ầ
bàu m y câu b c t c và t m th ng là có th th c hi n đ c vi c ph đ nh tri t h cấ ự ứ ầ ườ ể ự ệ ượ ệ ủ ị ế ọ
y. T m m t h p hòi c a nó bi u hi n ch nó không đem tri t h c vào trong ph mấ ầ ắ ẹ ủ ể ệ ở ỗ ế ọ ạ
vi c a hi n th c ủ ệ ự Đ cứ, ho c t ng r ng tri t h c th m chí ặ ưở ằ ế ọ ậ th p h nấ ơ th c ti n Đ c vàự ễ ứ
nh ng lý lu n ph c v cho th c ti n y. Các ngài đ ra yêu c u ph i xu t phát tữ ậ ụ ụ ự ễ ấ ề ầ ả ấ ừ
nh ng ữm m m ng hi n th c c a đ i s ngầ ố ệ ự ủ ờ ố , nh ng các ngài quên r ng m m m ng hi nư ằ ầ ố ệ
th c c a đ i s ng nhân dân Đ c, cho đ n nay, ch n y sinh trong ự ủ ờ ố ứ ế ỉ ả đ u ócầ c a nhân dânủ
Đ c mà thôi. Tóm l i: ứ ạ các ngài không th xóa b đ c tri t h c, n u khôngể ỏ ượ ế ọ ế th c hi nự ệ
nó trong hi n th cệ ự .
Chính đ ng ảlý lu nậ, m t đ ng b t ngu n t tri t h c, cũng ph m ph i sai l m y,ộ ả ắ ồ ừ ế ọ ạ ả ầ ấ
nh ng theo h ng ư ướ ng c l i ượ ạ [4].
5