Hiện tượng lóe sáng
•
Đây là hiện tượng ánh sáng phản xạ trong lòng ống kính
gây ra các hiệu ứng thừa trên ảnh. Lóe sáng sẽ làm giảm độ tương
phản và gây mất chi tiết trên ảnh.
•
Lóe sáng hay chóe sáng (lens flare) là hiện tượng ánh sáng
phản xạ trong lòng ống kính gây ra các hiệu ứng thừa trên ảnh, chẳng hạn
những mảng tím đỏ hình vòng cung hay đa giác bao quanh nguồn phát sáng.
Hiện tượng này xảy ra khi những tia sáng mạnh như ánh đèn hay ánh mặt
trời chiếu xiên vào lòng ống kính. Lóe sáng có thể làm giảm độ tương phản
và gây mất chi tiết trên ảnh. Trong một số trường hợp, lóe sáng lại giúp
tăng tính nghệ thuật nhờ vào những đường tròn mờ ảo nhiều màu sắc kéo
dọc đường truyền tia sáng.
•
Đối với những người ưa du lịch hoặc những nhiếp ảnh gia
hay làm việc ngoài trời, lóe sáng gây nhiều phiền toái do hiệu ứng này rất
khó loại bỏ bằng phần mềm chỉnh sửa ảnh. Hiểu rõ cơ chế hình thành và
cách loại bỏ lóe sáng không cần thiết sẽ giúp bạn có được những bức ảnh
ưng ý.
•
Cơ chế hình thành
Những mảng ánh sáng giả được tạo ra do hiện tượng lens flare.
Ảnh: Wikipedia.
Trong hình phóng to, khu vực này có dạng lục giác nhiều màu sắc đi
kèm với những tia sáng dài gây rối hình và giảm đáng kể tương phản. Hình
dạng của lóe sáng phụ thuộc vào cách sắp xếp các lá thép khẩu độ, chẳng
hạn ống kính có 8 lá khẩu sẽ gây ra flare bát giác hay flare trên ống kính
CCTV có dạng tròn hoàn hảo. Kích cỡ của lóe sáng phụ thuộc nhiều vào
cấu tạo ống kính và hướng chiếu sáng, đôi khi chúng có thể lớn tới mức
làm hỏng hoàn toàn bức ảnh.
Những ống kính dù là đơn giản nhất cũng chứa vài thành phần thấu
kính. Lens flare được tạo thành khi ánh sáng không khúc xạ hoàn toàn qua
các thành phần này để tới thẳng chip cảm quang mà phản xạ ngược trở lại
nhiều lần trong lòng ống kính sau đó mới tới bộ phận nhận sáng của máy
ảnh.
Thấu kính ngày nay hầu hết được phủ lớp vật liệu chống phản xạ
nhằm hạn chế tối đa lóe sáng và hấp thụ được nhiều ánh sáng hơn. Tuy
nhiên, không một ống kính nào có khả năng triệt tiêu hoàn toàn hiện tượng
này. Các ống kính càng phức tạp thì flare càng nghiêm trọng. Điều này
cũng giải thích vì sao ống zoom (đa tiêu cự) lại gây nhiều phiền toái hơn
ống fix (một tiêu cự) khi chụp ngoài trời nắng.
Ánh sáng nhẹ cũng gây lóe sáng, tuy nhiên, rất khó nhận ra khi quan
sát trên màn hình LCD máy ảnh. Hiệu ứng đáng kể nhất mà nó gây ra là
làm giảm sự sắc nét và khiến ảnh không được trong. Những nguồn ánh sáng
mạnh như mặt trời, đèn cao áp hay thậm chí cả mặt trăng có thể gây ra lóe
sáng mạnh tới mức có thể nhận ra. Ngay cả khi những nguồn sáng này
không xuất hiện trong ảnh thì các tia sáng chỉ chạm nhẹ vào mép thấu kính
ngoài cùng cũng sẽ gây ra flare.
Sử dụng loa che ống kính
Loa che dạng cánh hoa và dạng tròn. Ảnh: Nikon USA.
Loa che nắng (lens hood) là bộ phận lắp ngoài cùng ống kính có tác
dụng cản bớt ánh sáng thừa không thuộc trường nhìn tạo bởi ống kính. Tuy
nhiên, một loa che dù được thiết kế tốt đến mấy cũng không thể khử hoàn
toàn hiện tượng lóe sáng. Những máy ảnh SLR tiêu chuẩn thường gây
nhiều lens flare hơn các máy crop vì kích cỡ cảm quang lớn dẫn đến việc
trường nhìn phải mở rộng, kéo theo nhiều tia sáng thừa đi vào ống kính hơn.
Ngoài ra, loa che cho ống zoom chỉ được thiết kế để khử lóe sáng khi đặt
tiêu cự ngắn nhất (góc rộng nhất).
Các loa dạng bông hoa (xẻ cánh sen) có tác dụng bảo vệ tốt hơn so
với dạng tròn. Điều này có thể lý giải do kích thước các chiều của chip cảm
quang khác nhau (thường theo tỉ lệ 3/2) nên trường nhìn theo các chiều này
cũng khác nhau. Khi lắp vào ống kính, các loa dạng bông hoa, do độ dài
các "cánh" khác nhau, nên khử được lens flare theo các chiều tương đối như
nhau. Các loa dạng tròn chỉ khử lens flare tốt nhất theo bề rộng trường nhìn.
Ngoài ra, nhiều người cũng ưa dùng loa dạng bông hoa vì trông chuyên
nghiệp mặc dù giá cả cũng đắt hơn đa số loa dạng tròn.
Việc chọn loa che thường tương đối phức tạp vì hầu hết người dùng
không có khả năng tính toán khả năng loại bỏ ánh sáng thừa với các ống
kính. Nếu lắp một loa che bất kỳ lên mà không xét đến các thông số có thể
làm đen 4 góc ảnh do che mất quá nhiều ánh sáng hoặc chẳng có tác dụng
giảm lóe sáng gì hết. Do đó, bạn nên mua theo hướng dẫn của nhà sản xuất
hoặc tốt nhất là dùng loa bán kèm ống kính (nếu có). Lưu ý, loa che cho
ống zoom dù đắt cũng chỉ có tác dụng tốt đối với một tiêu cự nhất định mà
không thể bao quát toàn bộ dải tiêu cự của ống. Nói chung, không có biện
pháp nào giúp giảm lens flare hoàn toàn.
Chọn ống kính phù hợp