HỘI CHỨNG LIỆT NỬA NGƯỜI
(Kỳ 2)
V. CHẨN ĐOÁN PHÂN BIỆT
1. Liệt chức năng (rối loạn phân ly):
Thường xảy ra trong những hoàn cảnh đặc biệt như sang chấn tâm lý. Các
triệu chứng lâm sàng thay đổi theo tác động của bên ngoài và chịu tác dụng của
ám thị. Không có sự phù hợp giữa các lần khám liên tiếp.
Phản xạ gân xương bình thường, phản xạ da bụng và da bìu bình thường,
không có dấu hiệu Babinski hoặc các dấu hiệu tương đương.
2. Giảm động tác trong hội chứng ngoại tháp nửa người (hội chứng
Parkinson):
Rất nhiều trường hợp hội chứng Parkinson bắt đầu từ 1 bên, nhất là những
thể mà triệu chứng tăng trương lực là chủ yếu có thể nhầm với liệt nửa người.
Khám kỹ về lâm sàng sẽ phát hiện run khi nghỉ ngơi, các dấu hiệu của tăng trương
lực ngoại tháp, biểu hiện co cứng kiểu ống chì, dấu hiệu bánh xe răng cưa.
Triệu chứng co cứng tháp có đặc điểm khác hẳn: co cứng các cơ gấp ở chi
trên và các cơ duỗi ở chi dưới, co cứng có tính chất đàn hồi.
Lưu ý u não có thể xâm phạm vào các nhân xám, do đó giai đoạn đầu
thường có biểu hiện run kèm theo triệu chứng thiếu sót vận động nửa người.
3. Thiếu sót vận động sau một cơn động kinh cục bộ (liệt Todd):
Trong động kinh cục bộ vận động hoặc 1 cơn động kinh cục bộ toàn bộ hoá
thứ phát có thể xuất hiện triệu chứng liệt tồn dư trong vòng vài giờ. Cần hỏi kỹ
bệnh sử và diễn biến của liệt, nhất là những trường hợp đã xảy ra nhiều lần. Ðiện
não đồ có vai trò quan trọng giúp phát hiện những hoạt động kịch phát kiểu động
kinh hoặc những biến đổi bất thường sau cơn động kinh.
4. Hiện tượng mất chú ý nửa thân:
Gặp trong hội chứng tổn thương thuỳ đỉnh của bán cầu không ưu thế. Hiện
tượng này thường phối hợp với các triệu chứng khác của tổn thương bán cầu
không ưu thế như phủ nhận bên bị bệnh, mất nhận thức nửa thân.
VI. CHẨN ĐOÁN NGUYÊN NHÂN
Chẩn đoán dựa vào hỏi bệnh, khám xét lâm sàng và xét nghiệm cận lâm
sàng đặc biệt là chụp não cắt lớp vi tính hay chụp cộng hưởng từ não...
1. Liệt nửa người xuất hiện đột ngột:
a. Chấn thương và vết thương sọ não:
- Chấn thương sọ não có thể gây đụng dập não, các khối máu tụ, phù não...
- Chẩn đoán dựa vào lâm sàng và chụp cắt lớp vi tính sọ não.
- Biểu hiện lâm sàng có liệt nửa người (đôi khi chỉ có các thiếu sót vận
động) kèm theo giãn đồng tử.
- Chụp cắt lớp vi tính sọ não không tiêm cản quang sẽ thấy hình khối tăng
tỷ trọng hình thấu kính hai mặt lồi nằm giữa xương sọ và màng cứng. Ðây là một
cấp cứu phẫu thuật thần kinh.
Nếu hình ảnh chụp cắt lớp sọ não bình thường, cần thăm khám kỹ các động
mạch vùng cổ để phát hiện các phình động mạch bóc tách hình thành sau sang
chấn, đây có thể là nguyên nhân nhồi máu não mà giai đoạn sớm có thể chưa thấy
được trên phim chụp cắt lớp vi tính sọ não.
b. Tai biến mạch máu não: Bao gồm 2 loại là nhồi máu não và xuất huyết
não.
- Nhồi máu não biểu hiện liệt nửa người xuất hiện đột ngột, thường không
có rối loạn ý thức nặng nề, không có hội chứng màng não.
Chụp cắt lớp vi tính sọ não cho thấy hình ảnh vùng giảm tỷ trọng có vị trí
tương ứng với khu vực cấp máu của động mạch bị tắc. Hình ảnh chụp cắtlớp não
có thể bình thường trong những giờ đầu cũng không cho phép loạitrừ một ổ nhồi
máu não mới hình thành.
- Xuất huyết não biểu hiện liệt nửa người xuất hiện đột ngột kèm theo đau
đầu, nôn, rối loạn ý thức và có các biểu hiện của hội chứng màng não.
Dịch não tuỷ có thể có máu không đông, đều ở cả 3 ống.
Chụp cắt lớp vi tính sọ não sẽ thấy hình ảnh khối máu tụ tăng tỷ trọng trong
nhu mô não, xung quanh đó là phù não và đè đẩy chèn ép các tổ chức kế cận;
ngoài ra có thể thấy hình ảnh máu đọng ở các khe rãnh ở đáy sọ và hình ảnh máu
tràn vào các não thất.
c. Các nguyên nhân khác:
- Viêm tắc tĩnh mạch não: viêm tắc tĩnh mạch não thường xuất hiện ở
những cơ địa bị bệnh hệthống, sau đẻ, rốiloạn đông máu... Các biểu hiện lâm sàng
là đau đầu dai dẳng có thể xuất hiện trước hoặc đi kèm theo liệt.
Liệt nửa người có thể kèm theo các triệu chứng khác như động kinh, tăng
áp lực nội sọ và liệt có thể đổi bên. Chụp cắt lớp vi tính sọ não có hình ảnh tổn
thương phối hợp tăng và giảm tỷ trọng của một vùng nhồi máu kèmtheo chảy máu
trong ổ nhũn. Khi tiêm thuốc cản quang, nếu tắc xoang tĩnh mạch có thể thấy dấu
vết delta trống.
- Co thắt động mạch não sau xuất huyết dưới nhện: biểu hiện lâm sàng
bằng một hội chứng màng não xảy ra đột ngột, thường không có sốt. Chọc dò dịch
não tuỷ thấy có máu không đông, đều ở cả 3 ống. Trong vòng 3 tuần đầu còn có
thể xuất hiện thêm liệt nửa người, triệu chứng liệt diễn biến rất nhanh kèm theo
biểu hiện ý thức của bệnh nhân xấu đi. Chụp cắt lớp vi tính não thấy hình ảnh tăng
tỷ trọng của các rãnh ở đáy sọ, các bể chứa,trong các não thất do máu đọng và
hoặc là hình ảnh giảm tỷ trọng, vị trí tuỳ thuộc vào nhánh động mạch bị co thắt.