NGÔ VĂN H NG (Ch biên)Ư ủ
Đ TH HÀ - D NG THU H NG – PHAN H NG THEỖ Ị ƯƠ ƯƠ Ồ
H NG D N TH C HI N ƯỚ Ẫ Ự Ệ
CHU N KI N TH C, K NĂNGẨ Ế Ứ Ỹ
C A CH NG TRÌNH Ủ ƯƠ
GIÁO D C PH THÔNG Ụ Ổ
MÔN SINH H C Ọ
L P 6, 7, 8 & 9 (ỚC P THCS)Ấ
HÀ N I 2009Ộ
L i nói đ uờ ầ
Đ i m i giáo d c ph thông theo Ngh quy t s 40/2000/ QH10 c a Qu c h i là m tổ ớ ụ ổ ị ế ố ủ ố ộ ộ
quá trình đ i m i v nhi u lĩnh v c c a giáo d c mà tâm đi m c a quá trình này là đ i m iổ ớ ề ề ự ủ ụ ể ủ ổ ớ
ch ng trình giáo d c t Ti u h c t i Trung h c ph thông.ươ ụ ừ ể ọ ớ ọ ổ
Quá trình tri n khai chính th c ch ng trình giáo d c Ti u h c, Trung h c c s và thíể ứ ươ ụ ể ọ ọ ơ ở
đi m Trung h c ph thông cho th y có m t s v n đ c n ph i ti p t c đi u ch nh đ hoànể ở ọ ổ ấ ộ ố ấ ề ầ ả ế ụ ề ỉ ể
thi n. Lu t giáo d c năm 2005 đã quy đ nh v ch ng trình giáo d c ph thông v i cách hi uệ ậ ụ ị ề ươ ụ ổ ớ ể
đ y đ và phù h p v i xu th chung c a th gi i. Do v y, ch ng trình giáo d c ph thôngầ ủ ợ ớ ế ủ ế ớ ậ ươ ụ ổ
c n ph i ti p t c đ c di u ch nh đ hoàn thi n và t ch c l i theo quy đ nh c a Lu t Giáoầ ả ế ụ ượ ề ỉ ể ệ ổ ứ ạ ị ủ ậ
d c.ụ
T tháng 12 năm 2003, B Giáo d c và Đào t o đã t ch c hoàn thi n b Ch ng trìnhừ ộ ụ ạ ổ ứ ệ ộ ươ
giáo d c ph thông v i s tham gia đông đ o c a các nhà khoa h c, nhà s ph m, cán bụ ổ ớ ự ả ủ ọ ư ạ ộ
qu n lí giáo d c và giáo viên đang gi ng d y t i các nhà tr ng. H i đ ng Qu c gia th mả ụ ả ạ ạ ườ ộ ồ ố ẩ
đ nh Ch ng trình giáo d c ph thông đ c thành l p và đã dành nhi u th i gian xem xét,ị ươ ụ ổ ượ ậ ề ờ
th m đ nh các ch ng trình. B Ch ng trình giáo d c ph thông đ c ban hành là k t quẩ ị ươ ộ ươ ụ ổ ượ ế ả
c a s đi u ch nh, hoàn thi n, t ch c l i các ch ng trình đã đ c ban hành tr c đây, làmủ ự ề ỉ ệ ổ ứ ạ ươ ượ ướ
căn c cho vi c qu n lí, ch đ o và t ch c d y h c t t c các c p h c, tr ng h c trênứ ệ ả ỉ ạ ổ ứ ạ ọ ở ấ ả ấ ọ ườ ọ
ph m vi c n c. ạ ả ướ
Đ giúp các th y cô giáo th c hi n t t ch ng trình sinh h c l p 6, 7, 8 & 9, chúng tôiể ầ ự ệ ố ươ ọ ớ
biên so n tài li u “H ng d n th c hi n chu n ki n th c, k năng c a ch ng trình giáo d cạ ệ ướ ẫ ự ệ ẩ ế ứ ỹ ủ ươ ụ
ph thông môn sinh h c l p 6, 7, 8 &9”. N i dung tài li u g m các ph n:ổ ọ ớ ộ ệ ồ ầ
Ph n th nh t:ầ ứ ấ Gi i thi u chung v Chu n ki n th c, k năng c a ch ng trình giáoớ ệ ề ẩ ế ứ ỹ ủ ươ
d c ph thông.ụ ổ
Ph n th hai:ầ ứ H ng d n th c hi n ch ng trình và SGK sinh h c 6, ướ ẫ ự ệ ươ ọ sinh h c ọ7, sinh
h c ọ8 & sinh h c ọ9.
Ph n này n i dung đ c vi t theo t ng ph n, t ng ch đ , bám sát chu n ki n th c, kầ ộ ượ ế ừ ầ ừ ủ ề ẩ ể ứ ỹ
năng c a ch ng trình giáo d c ph thông: Trình bày, mô t và làm rõ chu n ki n th c,ủ ươ ụ ổ ả ẩ ế ứ
k năng b ng các yêu c u c th , t ng minh (M i chu n đ c mô t đ y đ b i m tỹ ằ ầ ụ ể ườ ỗ ẩ ượ ả ầ ủ ở ộ
s yêu c u v ki n th c, k năng v i n i dung cô đ ng trong SGK). Không quá t i, phùố ầ ề ế ứ ỹ ớ ộ ọ ả
h p v i đi u ki n các vùng mi n.ợ ớ ề ệ ề
Cu i sách chúng tôi có ph n ph l c gi i thi u v i các th y cô giáo m t s giáo án dố ầ ụ ụ ớ ệ ớ ầ ộ ố ự
thi giáo viên gi i c a thành ph Hà N i năm h c 2008 – 2009 và m t s báo cáo c a h cỏ ủ ố ộ ọ ộ ố ủ ọ
sinh trong các bài th c hành (theo nhóm ho c t ng cá nhân) đ tham kh o.ự ặ ừ ể ả
Nhân d p này, các tác gi xin trân tr ng c m n các nhà khoa h c, nhà s ph m, nhà giáoị ả ọ ả ơ ọ ư ạ
và cán b qu n lí giáo d c đã tham gia góp ý trong quá trình biên so n, hoàn thi n tài li u. Cácộ ả ụ ạ ệ ệ
tác gi xin bày t s c m n t iả ỏ ự ả ơ ớ các c quan, các t ch c và nh ng cá nhân đã đóng góp nhi uơ ổ ứ ữ ề
ý ki n quý báu cho vi c hoàn thi n tài li u này.ế ệ ệ ệ
Trong quá trình s d ng tài li u, n u phát hi n ra v n đ gì c n trao đ i các th y cô giáoử ụ ệ ế ệ ấ ề ầ ổ ầ
có th liên h v i chúng tôi theo đ a ch :ể ệ ớ ị ỉ
Ngô Văn H ng – V GDTrH – B GD&ĐT, 49 Đ i C Vi t, Hà N iư ụ ộ ạ ồ ệ ộ
ĐT: 043 8684270; 0913201271
Email: nvhungthpt@moet.edu.vn
CÁC TÁC GIẢ
Ph n th nh t: Gi i thi u chung v chu n ki n th c, kĩ năng c a Ch ng trình giáoầ ứ ấ ớ ệ ề ẩ ế ứ ủ ươ
d c ph thôngụ ổ
I. M c tiêu c a ch ng trình giáo d c Trung h c c sụ ủ ươ ụ ọ ơ ở (THCS).
Giáo d c THCS nh m giúp h c sinh c ng c , phát tri n nh ng k t qu c a giáo d c Ti uụ ằ ọ ủ ố ể ữ ế ả ủ ụ ể
h c; có h c v n ph thông trình đ c s và nh ng hi u bi t ban đ u v kĩ thu t và h ngọ ọ ấ ổ ở ộ ơ ở ữ ể ế ầ ề ậ ướ
nghi p đ ti p t c h c Trung h c ph thông, trung c p h c ngh ho c đi vào cu c s ng laoệ ể ế ụ ọ ọ ổ ấ ọ ề ặ ộ ố
đ ng.ộ
II. Yêu c u đ i v i n i dung giáo d c THCSầ ố ớ ộ ụ
Giáo d c THCS nh m giúp h c sinh c ng c , phát tri n nh ng n i dung đã h c Ti uụ ằ ọ ủ ố ể ữ ộ ọ ở ể
h c, b o đ m cho h c sinh có nh ng hi u bi t ph thông c b n v Ti ng Vi t, toán, l ch sọ ả ả ọ ữ ể ế ổ ơ ả ề ế ệ ị ử
dân t c; ki n th c khác v khoa h c xã h i, khoa h c t nhiên, pháp lu t, tin h c, ngo i ng ;ộ ế ứ ề ọ ộ ọ ự ậ ọ ạ ữ
có nh ng hi u bi t c n thi t t i thi u v kĩ thu t và h ng nghi pữ ể ế ầ ế ố ể ề ậ ướ ệ
III.Chu n ki n th c, kĩ năng và ẩ ế ứ yêu c u v thái đ c a Ch ng trình giáo d c THCSầ ề ộ ủ ươ ụ
−Chu n ki n th c, kĩ năng là các yêu c u c b n, t i thi u v ki n th c, kĩ năng c a mônẩ ế ứ ầ ơ ả ố ể ề ế ứ ủ
h c, ho t đ ng giáo d c mà h c sinh c n pah và có th đ t đ c.ọ ạ ộ ụ ọ ầ ỉ ể ạ ượ
−Chu n ki n th c, kĩ năng đ c c th hóa các ch đ c a môn h c theo t ng l p và cácẩ ế ứ ượ ụ ể ở ủ ề ủ ọ ừ ớ
lĩnh v c h c t p. Yêu c u v thái đ đ c xác đ nh cho c c p h c.ự ọ ậ ầ ề ộ ượ ị ả ấ ọ
−Chu n ki n th c, kĩ năng là căn c đ biên so n sách giáo khoa, qu n lí d y h c, đánh giáẩ ế ứ ứ ể ạ ả ạ ọ
k t qu giáo d c t ng môn h c, ho t đ ng giao d c nh m b o đ m tính th ng nh t, tínhế ả ụ ở ừ ọ ạ ộ ụ ằ ả ả ố ấ
kh thi c a ch ng trình giáo d c THCS, b o đ m ch t l ng và hi u qu c a quá trình giáoả ủ ươ ụ ả ả ấ ượ ệ ả ủ
d c.ụ
IV. Ph ng pháp và hình th c t ch c các ho t đ ng giáo d c THCSươ ứ ổ ứ ạ ộ ụ
1. Ph ng phápươ giáo d cụ THCS ph i phát huy đ c tính tích c c, t giác, ch đ ng, sáng t oả ượ ự ự ủ ộ ạ
c a h c sinh; phù h p v i đ c tr ng môn h c, đ c đi m đ i t ng h c sinh, đi u ki n c aủ ọ ợ ớ ặ ư ọ ặ ể ố ượ ọ ề ệ ủ
t ng l p h c; b i d ng cho h c sinh ph ng pháp t h c; kh năng h p tác; rèn luy n kĩừ ớ ọ ồ ưỡ ọ ươ ự ọ ả ợ ệ
năng v n d ng ki n th c vào th c ti n; tác đ ng đ n tình c m, đem l i ni m vui, h ng thú vàậ ụ ế ứ ự ễ ộ ế ả ạ ề ứ
trách nhi m h c t p cho h c sinh.ệ ọ ậ ọ
Sách giáo khoa và các ph ng ti n d y h c khác ph i đáp ng yêu c u c a ph ng pháp giáoươ ệ ạ ọ ả ứ ầ ủ ươ
d c THCS.ụ
2. Hình th c t ch c giáo d cứ ổ ứ ụ THCS bao g m các hình th c t ch c d y h c và ho t đ ngồ ứ ổ ứ ạ ọ ạ ộ
giáo d c trên l p, trong và ngoài nhà tr ng. Các hình th c giáo d c ph i đ m b o cân đ i,ụ ớ ườ ứ ụ ả ả ả ố
hài hòa gi a d y h c các môn h c và ho t đ ng giáo d c; gi a d y h c theo l p, nhóm và cáữ ạ ọ ọ ạ ộ ụ ữ ạ ọ ớ
nhân, b o đ m ch t l ng giáo d c chung cho m i đ i t ng và t o đi u ki n phát tri n năngả ả ấ ượ ụ ọ ố ượ ạ ề ệ ể
l c cá nhân c a h c sinh.ự ủ ọ
Đ i v i h c sinh có năng khi u, có th v n d ng hình th c t ch c d y h c và ho tố ớ ọ ế ể ậ ụ ứ ổ ứ ạ ọ ạ
đ ng giáo d c phù h p nh m phát tri n các năng khi u đó.ộ ụ ợ ằ ể ế
Giáo viên c n ch đ ng l a ch n, v n d ng các ph ng pháp và hình th c t ch cầ ủ ộ ự ọ ậ ụ ươ ứ ổ ứ
giáo d c cho phù h p v i n i dung, đ i t ng và đi u ki n c th .ụ ợ ớ ộ ố ượ ề ệ ụ ể
V. Đánh giá k t qu giáo d c THCSế ả ụ
1. Đánh giá k t qu giáo d c đ i v i h c sinh các môn h c và ho t đ ng giáo d c trong m iế ả ụ ố ớ ọ ở ọ ạ ộ ụ ỗ
l p và cu i c p h c nh m xác đ nh m c đ đ t đ c c a m c tiêu giáo d c THCS, làm cănớ ố ấ ọ ằ ị ứ ộ ạ ượ ủ ụ ụ
c đ đi u ch nh quá trình giáo d c, góp ph n nâng cao giáo d c toàn di n.ứ ể ề ỉ ụ ầ ụ ệ
2. Đánh giá k t qu giáo d c các môn h c, ho t đ ng giáo d c trong m i l p và cu i c p h cế ả ụ ọ ạ ộ ụ ỗ ớ ố ấ ọ
c n ph i:ầ ả
B o đ m tính khách quan, toàn di n khoa h c và trung th c.ả ả ệ ọ ự
Căn c vào chu n ki n th c, kĩ năng và yêu c u v thái đ c a t ng môn h c và ho t đ ngứ ẩ ế ứ ầ ề ộ ủ ừ ọ ạ ộ
giáo d c t ng l p, c p h c;ụ ở ừ ớ ấ ọ
Ph i h p gi a đánh giá th ng xuyên và đánh giá đ nh kì, đánh giá c a giáo viên và t đánh giáố ợ ữ ườ ị ủ ự
c a h c sinh, đánh giá c a nhà tr ng và đánh giá c a gia đình, c ng đ ng;ủ ọ ủ ườ ủ ộ ồ
K t h p gi a tr c nghi m khách quan, t lu n và các hình th c đánh giá khác.ế ợ ữ ắ ệ ự ậ ứ
S d ng công c đánh giá thích h p.ử ụ ụ ợ
3. B Giáo d c và Đào t o quy đ nh vi c đánh giá b ng đi m k t h p v i nh n xét c a giáoộ ụ ạ ị ệ ằ ể ế ợ ớ ậ ủ
viên ho c ch đánh giá b ng nh n xét c a giáo viên cho t ng môn h c và ho t đ ng giáo d c.ặ ỉ ằ ậ ủ ừ ọ ạ ộ ụ
Sau m i l p và sau c p h c có đánh giá, x p lo i k t qu giáo d c c a h c sinh.ỗ ớ ấ ọ ế ạ ế ả ụ ủ ọ
Ph n th hai: ầ ứ
H NG D N TH C HI N CHU N KI N TH C, KĨ NĂNG ƯỚ Ẫ Ự Ệ Ẩ Ế Ứ
Môn: Sinh h cọ
M c tiêu:ụ Môn Sinh h c THCS nh m giúp h c sinh đ t đ cọ ằ ọ ạ ượ
V ki n th cề ế ứ
Mô t đ c hình thái, c u t o c a c th sinh v t thông qua các đ i di n c a các nhóm viả ượ ấ ạ ủ ơ ể ậ ạ ệ ủ
sinh v t, n m, th c v t, đ ng v t và c th ng i trong m i quan h v i môi tr ngậ ấ ự ậ ộ ậ ơ ể ườ ố ệ ớ ườ
s ng.ố
Nêu đ c các đ c đi m sinh h c trong đó có chú ý đ n t p tính c a sinh v t và t m quanượ ặ ể ọ ế ậ ủ ậ ầ
tr ng c a nh ng sinh v t có giá tr trong n n kinh t .ọ ủ ữ ậ ị ề ế
Nêu đ c h ng ti n hóa c a sinh v t(ch y u là đ ng v t, th c v t), đ ng th i nh nượ ướ ế ủ ậ ủ ế ộ ậ ự ậ ồ ờ ậ
bi t s b v các đ n v phân lo i và h th ng phân lo i đ ng v t, th c v t.ế ơ ộ ề ơ ị ạ ệ ố ạ ộ ậ ự ậ
Trình bày các quy lu t c b n v sinh lí, sinh thái , di truy n. Nêu đ c c s khoa h cậ ơ ả ề ề ượ ơ ở ọ
c a các bi n pháp gi gìn v sinh, b o v s c kh e, b o v cân b ng sinh thái, b o vủ ệ ữ ệ ả ệ ứ ỏ ả ệ ằ ả ệ
môi tr ng và các bi n pháp kĩ thu t nh m nâng cao năng su t, c i t o gi ng cây tr ngườ ệ ậ ằ ấ ả ạ ố ồ
v t nuôi.ậ
V kĩ năngề
Bi t quan sát, mô t , nh n bi t các cây, con th ng g p; xác đ nh đ c v trí và c u t oế ả ậ ế ườ ặ ị ượ ị ấ ạ
c a các c quan, h c quan c a c th th c v t, đ ng v t và ng i.ủ ơ ệ ơ ủ ơ ể ự ậ ộ ậ ườ
Bi t th c hành sinh h c: s u t m, b o qu n m u v t, làm các b s u t p nh , s d ngế ự ọ ư ầ ả ả ẫ ậ ộ ư ậ ỏ ử ụ
các d ng c , thi t b thí nghi m, d t và theo dõi m t s thí nghi m đ n gi n.ụ ụ ế ị ệ ặ ộ ố ệ ơ ả
V n d ng ki n th c vào vi c nuôi tr ng m t s cây, con ph bi n đ a ph ng; vào vi cậ ụ ế ứ ệ ồ ộ ố ổ ế ở ị ươ ệ
gi gìn v sinh cá nhân, v sinh công c ng; vào vi c gi i thích các hi n t ng sinh h cữ ệ ệ ộ ệ ả ệ ượ ọ
thông th ng trong đ i s ng.ườ ờ ố
Có kĩ năng h c t p: t h c, s d ng tài li u h c t p, l p b ng bi u, s đ ,...ọ ậ ự ọ ử ụ ệ ọ ậ ậ ả ể ơ ồ
Rèn luy n đ c năng l c t duy: phân tích, đ i chi u, so sánh, t ng h p, khái quát hóa cácệ ượ ự ư ố ế ổ ợ
s ki n, hi n t ng sinh h c...ự ệ ệ ượ ọ
V thái đề ộ
-Có ni m tin khoa h c v v b n ch t v t ch t c a các hi n t ng s ng và kh năngề ọ ề ề ả ấ ậ ấ ủ ệ ượ ố ả
nh n th c c a con ng i.ậ ứ ủ ườ
-Có trách nhi m th c hi n các bi n pháp gi gìn v sinh, b o v s c kh e cho b nệ ự ệ ệ ữ ệ ả ệ ứ ỏ ả
thân, c ng đ ng và b o v môi tr ng.ộ ồ ả ệ ườ
-S n sàng áp d ng các ti n b khoa h c kĩ thu t thu c lĩnh v c Sinh h c vào tr ng tr tẵ ụ ế ộ ọ ậ ộ ự ọ ồ ọ
và chăn nuôi gia đình và đ a ph ng.ở ị ươ
- Xây d ng ý th c t giác và thói quen b o v thiên nhiên, b o v môi tr ng s ng, có tháiự ứ ự ả ệ ả ệ ườ ố
đ và hành vi đúng đ n đ i v i chính sách c a Đ ng và Nhà n c v dân s , s c kh e sinhộ ắ ố ớ ủ ả ướ ề ố ứ ỏ
s n, phòng ch ng HIV/AIDS, l m d ng ma túy và các t n n xã h i.ả ố ạ ụ ệ ạ ộ