374
Bài
34
NGUỒN CARBON. CHU TRÌNH
CARBON VÀ SỰ ẤM LÊN TOÀN CẦU
Thời lượng: 2 tiết
I. MỤC TIÊU
1. Năng lực chung
‒ Tự chủ và tự học: Chủ động, tích cực tìm hiểu một số dạng tồn tại phổ biến của nguyên
tố carbon trong tự nhiên.
‒ Giao tiếp và hợp tác: Sử dụng ngôn ngữ khoa học để diễn đạt sản phẩm và sự phát năng
lượng từ quá trình đốt cháy than, các hợp chất hữu cơ; Chu trình carbon trong tự nhiên và vai
trò của carbon dioxide trong chu trình đó; Nguồn gốc tự nhiên và nguồn gốc nhân tạo của
methane; Hoạt động nhóm một cách hiệu quả theo đúng yêu cầu của GV, đảm bảo các thành
viên trong nhóm đều được tham gia và trình bày ý kiến.
‒ Giải quyết vấn đề và sáng tạo: Thảo luận với các thành viên trong nhóm nhằm nêu được
những bằng chứng của biến đổi khí hậu, thời tiết do tác động của sự ấm lên toàn cầu trong
thời gian gần đây; Dự đoán về các tác động tiêu cực trước mắt và lâu dài một số biện pháp
giảm lượng khí thải carbon dioxide ở trong nước và ở phạm vi toàn cầu.
2. Năng lực khoa học tự nhiên
‒ Nhận thức khoa học tự nhiên: Nêu được một số dạng tồn tại phổ biến của nguyên tố
carbon trong tự nhiên; Trình bày được sản phẩm và sự phát năng lượng từ quá trình đốt cháy
than, các hợp chất hữu cơ; Chu trình carbon trong tự nhiên và vai trò của carbon dioxide
trong chu trình đó; Trình bày được nguồn gốc tự nhiên và nguồn gốc nhân tạo của methane;
Nêu được khí carbon dioxide và methane là nguyên nhân chính gây hiệu ứng nhà kính, sự
ấm lên toàn cầu.
‒ Tìm hiểu tự nhiên: Trình bày được những bằng chứng của biến đổi khí hậu, thời tiết do
tác động của sự ấm lên toàn cầu trong thời gian gần đây; Những dự đoán về các tác động tiêu
cực trước mắt và lâu dài.
‒ Vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học: Liên hệ thực tế và nêu được được một số biện pháp
giảm lượng khí thải carbon dioxide ở trong nước và ở phạm vi toàn cầu.
3. Phẩm chất
– Tham gia tích cực hoạt động nhóm phù hợp với khả năng của bản thân.
– Cẩn thận, trung thực và thực hiện các yêu cầu trong chủ đề bài học.
– Có niềm say mê, hứng thú với việc khám phá và học tập khoa học tự nhiên.
375
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
– Tranh ảnh, video clip (hoặc dụng cụ thí nghiệm) về chu trình carbon, hiệu ứng nhà kính,
biến đổi khí hậu, ... như trong SGK mô tả, MS Powerpoint bài giảng.
– Phiếu học tập, bảng nhóm, phiếu đánh giá hoạt động.
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
A. KHỞI ĐỘNG BÀI HỌC
♦ Hoạt động 1: Khởi động
a) Mục tiêu
– Xác định được nội dung sẽ học trong bài là hiệu ứng nhà kính và các hiện tượng biến
đổi khí hậu.
– Tạo tâm thế sẵn sàng tìm hiểu, thực hiện nhiệm vụ được giao để trả lời được câu hỏi đặt
ra ở tình huống khởi động.
b) Tổ chức thực hiện
Giao nhiệm vụ học tập
GV chuẩn bị sẵn các mẫu vật (hoặc trình chiếu) video clip về khai quật cổ vật bằng kim
loại cho HS quan sát. Sau đó, GV đặt câu hỏi theo gợi ý SGK để thu hút sự quan tâm, chú ý
của HS:
+ Nguyên nhân gây ra sự bất thường của khí hậu là do đâu?
+ Con người đã thực hiện những biện pháp nào để làm giảm sự biến đổi đó?
Thực hiện nhiệm vụ học tập
– HS suy nghĩ độc lập và trả lời theo ý kiến cá nhân.
– GV theo dõi và hỗ trợ HS (nếu cần) nhằm đưa ra câu trả lời khuyến khích HS đưa ra
càng nhiều phương án trả lời càng tốt.
Báo cáo kết quả và thảo luận
GV gọi ngẫu nhiên một vài HS để trả lời theo quan điểm cá nhân.
Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
– GV nhận xét, đánh giá chung các câu trả lời của HS.
– GV dẫn dắt đến vấn đề cần tìm hiểu trong bài học và đưa ra mục tiêu của bài học.
B. HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI
♦ Hoạt động 2: Tìm hiểu một số dạng tồn tại phổ biến của nguyên tố carbon trong
tự nhiên
a) Mục tiêu
– Thông qua việc quan sát Hình 34.1 kết hợp tìm hiểu thông tin trong SGK, GV hướng
dẫn HS nêu được một số dạng tồn tại phổ biến của nguyên tố carbon trong tự nhiên.
376
– Thông qua việc hình thành kiến thức mới, HS phát triển được các năng lực chung và
năng lực đặc thù.
b) Tổ chức thực hiện
Giao nhiệm vụ học tập
– GV tổ chức lớp học theo phương pháp dạy học trực quan với 4 nhóm (mỗi nhóm cử ra
nhóm trưởng và thư kí).
– GV yêu cầu mỗi nhóm quan sát Hình 34.1 kết hợp tìm hiểu thông tin trong SGK, thảo
luận và hoàn thành yêu cầu ở mục A trong Phiếu học tập số 1.
– Kết quả thảo luận của các nhóm sẽ được trình bày ở mục A trong Phiếu học tập số 1.
Qua đó, HS nêu được một số dạng tồn tại phổ biến của nguyên tố carbon trong tự nhiên.
Thực hiện nhiệm vụ học tập
– Các nhóm tìm hiểu thông tin trong SGK để suy nghĩ, thảo luận đưa ra câu trả lời theo
gợi ý của GV.
– HS thảo luận nhóm và đưa ra câu trả lời ở mục A trong Phiếu học tập số 1.
– GV theo dõi và động viên, khích lệ HS đưa ra câu trả lời.
Báo cáo kết quả và thảo luận
– GV lựa chọn ngẫu nhiên 3 nhóm để báo cáo kết quả hoạt động của nhóm mình dựa trên
mục A trong Phiếu học tập số 1.
– Các nhóm còn lại lắng nghe, ghi chép nội dung khác biệt/sai sót/chưa đầy đủ của 3
nhóm báo cáo để làm căn cứ đánh giá.
Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
– HS nhận xét, bổ sung, đánh giá phần trình bày của các nhóm báo cáo.
– GV nhận xét, đánh giá chung và rút ra kết luận.
Trong tự nhiên, carbon có thể được tìm thấy ở dạng đơn chất (kim cương, than chì, ...),
hợp chất (khí carbon dioxide, muối carbonate và các hợp chất hữu cơ, ...).
♦ Hoạt động 3: Luyện tập
a) Mục tiêu
– GV định hướng cho HS củng cố, luyện tập lại các kiến thức được học bằng câu Luyện
tập trong SGK.
– Thông qua việc củng cố kiến thức đã học để phát triển được các năng lực sáng tạo,
tự chủ, tự học, ... và năng lực đặc thù của HS.
b) Tổ chức thực hiện
Giao nhiệm vụ học tập
GV yêu cầu các nhóm thảo luận nhằm hoàn thành câu Luyện tập (SGK trang 145)
nhằm củng cố kiến thức đã học về một số dạng tồn tại phổ biến của nguyên tố carbon
trong tự nhiên.
377
Thực hiện nhiệm vụ học tập
– HS các nhóm hoàn thành câu Luyện tập trên bảng nhóm.
– GV theo dõi, khuyến khích và động viên HS tích cực tham gia vào hoạt động nhóm.
Báo cáo kết quả và thảo luận
– Các nhóm báo cáo kết quả thảo luận trước lớp.
– Các nhóm khác theo dõi, nhận xét, bổ sung.
Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
– Các nhóm đánh giá đồng đẳng dựa trên báo cáo kết quả thảo luận của các nhóm.
– GV nhận xét, đánh giá chung và giúp HS củng cố kiến thức về một số dạng tồn tại phổ
biến của nguyên tố carbon trong tự nhiên.
♦ Hoạt động 4: Tìm hiểu sản phẩm và sự phát năng lượng từ quá trình đốt cháy than,
các hợp chất hữu cơ
a) Mục tiêu
‒ Thông qua việc tìm hiểu thông tin trong SGK, GV hướng dẫn HS nêu được được sản
phẩm và sự phát năng lượng từ quá trình đốt cháy than, các hợp chất hữu cơ.
‒ Thông qua việc hình thành kiến thức mới để phát triển được các năng lực chung và năng
lực đặc thù của HS.
b) Tổ chức thực hiện
Giao nhiệm vụ học tập
– GV chia lớp thành 4 nhóm để thảo luận.
– GV yêu cầu mỗi nhóm tìm hiểu, thu thập thông tin trong SGK, thảo luận và trả lời các
câu hỏi vào mục B trong Phiếu học tập số 1.
– Kết quả thảo luận của HS được trình bày ở mục B trong Phiếu học tập số 1. Qua đó,
HS nêu được được sản phẩm và sự phát năng lượng từ quá trình đốt cháy than, các hợp chất
hữu cơ.
Thực hiện nhiệm vụ học tập
‒ HS thảo luận nhóm và đưa ra câu trả lời ở mục B trong Phiếu học tập số 1.
‒ GV theo dõi và động viên, khích lệ HS đưa ra câu trả lời.
Báo cáo kết quả và thảo luận
‒ GV lựa chọn ngẫu nhiên một nhóm để đại diện báo cáo kết quả hoạt động của nhóm
mình dựa trên mục B trong Phiếu học tập số 1.
‒ Các nhóm còn lại thảo luận về câu trả lời của các nhóm bạn, bổ sung thêm các ý còn
thiếu, đưa ra các câu hỏi còn băn khoăn để GV và các nhóm khác cùng giải đáp.
Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
‒ HS nhận xét, bổ sung, đánh giá phần trình bày của nhóm báo cáo.
378
‒ Các nhóm hoàn thiện nội dung ghi bài vào vở của mình và hoàn chỉnh mục B trong
Phiếu học tập số 1.
‒ GV nhận xét và định hướng cho HS tìm hiểu về chu trình carbon trong tự nhiên.
♦ Hoạt động 5: Tìm hiểu chu trình carbon trong tự nhiên và vai trò của carbon
dioxide trong chu trình đó
a) Mục tiêu
– Thông qua việc nghiên cứu, tìm hiểu thông tin trong SGK, GV hướng dẫn HS trình bày
được chu trình carbon trong tự nhiên và vai trò của carbon dioxide trong chu trình đó.
– Thông qua việc hình thành kiến thức mới, HS phát triển được các năng lực chung và
năng lực đặc thù.
b) Tổ chức thực hiện
Giao nhiệm vụ học tập
– GV chia lớp thành 4 nhóm và tổ chức hoạt động cho các nhóm. Mỗi nhóm cử ra nhóm
trưởng và thư kí.
– GV yêu cầu mỗi nhóm nghiên cứu, tìm hiểu thông tin trong SGK, thảo luận để hoàn
thành câu hỏi ở mục C trong Phiếu học tập số 1.
– Kết quả câu trả lời của HS được trình bày trên mục C trong Phiếu học tập số 1. Qua đó,
HS trình bày được chu trình carbon trong tự nhiên và vai trò của carbon dioxide trong chu
trình đó.
Thực hiện nhiệm vụ học tập
‒ Các nhóm tìm hiểu, thu thập trong SGK để suy nghĩ, thảo luận đưa ra câu trả lời thích hợp.
‒ GV gợi ý, theo dõi và động viên, khích lệ HS đưa ra câu trả lời.
Báo cáo kết quả và thảo luận
– GV sử dụng vòng quay wheelofnames.com/vi/ để lựa chọn một nhóm đại diện trình bày
câu trả lời.
– Các nhóm còn lại thảo luận về câu trả lời, sơ đồ của các nhóm bạn, bổ sung thêm các ý
còn thiếu, đưa ra các câu hỏi còn băn khoăn để GV và các nhóm khác cùng giải đáp.
Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
– Các nhóm nhận xét, bổ sung, đánh giá câu trả lời, sơ đồ của các nhóm báo cáo dựa trên
câu trả lời ở mục C trong Phiếu học tập số 1.
– GV nhận xét, đánh giá chung và rút ra kết luận.
Chu trình carbon là chu trình chuyển hoá carbon, trong đó nguyên tố carbon được trao đổi
giữa các hệ sinh thái, bao gồm môi trường đất, nước, không khí và sinh vật. Chu trình carbon
diễn ra liên tục nhờ sự chuyển hoá giữa các hợp chất của carbon và khí carbon dioxide. Đây
là một chu trình quan trọng đối với sự sống trên Trái Đất.