105
BÀI 8. TIẾNG NÓI CỦA LƯƠNG TRI
(Đọc và Thực hành tiếng Việt: 8 tiết; Viết: 3 tiết; Nói và nghe: 1 tiết)
A. MỤC TIÊU
Bài học góp phần phát triển các năng lực và phẩm chất sau cho HS:
I. VỀ NĂNG LỰC
1. Năng lực đặc thù (năng lực ngôn ngữ và năng lực văn học)
– Nhận biết và phân tích được luận đề, luận điểm, lí lẽ và bằng chứng tiêu biểu trong
VB; mối liên hệ giữa luận đề, luận điểm, lí lẽ và bằng chứng; vai trò của luận điểm, lí lẽ và
bằng chứng trong việc thể hiện luận đề.
– Biết nhận xét, đánh giá tính chất đúng và sai của vấn đề đt ra trong VB; liên hệ được
ý tưởng, thông điệp trong VB với bối cảnh lịch sử, văn hoá, xã hội.
– Phân biệt được cách trình bày vấn đề khách quan (chỉ đưa thông tin) và cách trình
bày chủ quan (thể hiện tình cảm, quan điểm của người viết).
– Hiểu được nghĩa và cách dùng tên viết tắt các tổ chức quốc tế quan trọng (như: UN,
UNESCO, UNICEF, WHO, WB, IMF, ASEAN, WTO,...).
– Viết được bài văn nghị luận về một vấn đề cần giải quyết; trình bày được giải pháp
khả thi và có sức thuyết phục.
– Trình bày được ý kiến về một sự việc có tính thời sự; nghe và nhận biết được tính
thuyết phục của một ý kiến, chỉ ra được những hạn chế (nếu có) như lập luận thiếu lô-gíc,
bằng chứng chưa đủ hay không liên quan.
2. Năng lực chung (năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo)
– Biết lắng nghe và có phản hồi tích cực trong giao tiếp, thực hiện được các nhiệm vụ
học tập theo nhóm.
– Biết phân tích, tóm tắt những thông tin liên quan từ nhiều nguồn khác nhau; hình
thành được ý tưởng dựa trên các nguồn thông tin đã cho.
II. VỀ PHẨM CHẤT
Có tinh thần trách nhiệm đối với cộng đồng, đất nước và nhân loại; sẵn sàng lên tiếng
trước những vấn đề quan trọng, gay cấn.
106
B. PHƯƠNG PHÁP, PHƯƠNG TIỆN VÀ CHUẨN BỊ CỦA HỌC SINH
Nội dung dạy học Phương pháp, phương tiện Chuẩn bị của HS
Đọc hiểu
VB: Đấu tranh cho một
thế giới hoà bình
(3 tiết)
– Phương pháp: đọc sáng tạo, gợi
mở, dạy học hợp tác, đóng vai,…
– Phương tiện: SGK, máy tính, máy
chiếu, phiếu học tập.
– Đọc phần Tri thức ngữ văn trong
SGK (tr. 67).
– Thực hiện phiếu học tập số 1, 2.
Thực hành tiếng Việt
Nghĩa và cách dùng tên
viết tắt các tổ chức quốc
tế quan trọng
(1 tiết)
– Phương pháp: phân tích ngôn
ngữ, gợi mở, dạy học hợp tác,…
– Phương tiện: SGK, máy tính, máy
chiếu.
Đọc phần Tri thức ngữ văn trong
SGK (tr. 67); đọc khung Nghĩa và
cách dùng tên viết tắt các tổ chức
quốc tế trong SGK (tr. 71) và vẽ sơ
đ tư duy thể hiện nội dung kiến
thức.
Đọc hiểu
VB: Biến đổi khí hậu –
mối đe doạ sự tồn vong
của hành tinh chúng ta
(2 tiết)
– Phương pháp: đọc sáng tạo, gợi
mở, dạy học hợp tác,…
– Phương tiện: SGK, máy tính, máy
chiếu, phiếu học tập.
Đọc VB, thực hiện phiếu học tập
số 3, trả lời các câu hỏi sau khi
đọc trong SGK (tr. 75).
Thực hành tiếng Việt
Lựa chọn câu đơn hoặc
câu ghép, các kiểu câu
ghép
(1 tiết)
– Phương pháp: phân tích ngôn
ngữ, gợi mở, dạy học hợp tác,…
– Phương tiện: SGK, máy tính, máy
chiếu.
Đọc lại Tri thức ngữ văn ở bài 6.
Giải mã những bí mật.
Đọc hiểu
VB: Bài ca chúc Tết thanh
niên
(1 tiết)
– Phương pháp: gợi mở, dạy học
hợp tác,…
– Phương tiện: SGK, máy tính, máy
chiếu.
Đọc VB, trả lời các câu hỏi sau khi
đọc trong SGK (tr. 78).
Viết
Viết bài văn nghị luận
về một vấn đề cần giải
quyết (trong đời sống
xã hội)
(3 tiết)
– Phương pháp: gợi mở, dạy học
hợp tác,…
– Phương tiện: SGK, máy tính, máy
chiếu, bảng kiểm.
Thu thập thông tin cho bài viết
(phiếu học tập số 4).
Nói và nghe
Trình bày ý kiến về một
sự việc có tính thời sự
(trong đời sống của
cộng đng, đất nước,
nhân loại)
(1 tiết)
– Phương pháp: gợi mở, dạy học
hợp tác,…
– Phương tiện: SGK, máy tính, máy
chiếu, bảng kiểm.
Chuẩn bị nội dung nói: thực hiện
phiếu ghi chú (phiếu học tập số
6).
107
C. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
I. TÌM HIỂU KHÁI QUÁT VỀ BÀI HỌC
1. Mục tiêu
HS nhận biết được chủ đề và loại VB chính được học trong bài.
2. Nội dung hoạt động
HS đọc SGK, trả lời câu hỏi, từ đó hiểu được nội dung khái quát của bài học.
3. Tổ chức thực hiện
Hoạt động của GV Hoạt động của HS Sản phẩm cần đạt
GV yêu cầu HS đọc phần
Giới thiệu bài học, nêu chủ
đề của bài và loại VB chính
được học trong bài.
HS nêu chủ đề của bài học và
loại VB chính được học trong
bài.
– Chủ đề bài học: tiếng nói của
lương tri.
– Loại VB đọc chính: VB nghị luận.
II. ĐỌC VĂN BẢN 1 (TIẾT 1, 2, 3)
ĐẤU TRANH CHO MỘT THẾ GIỚI HOÀ BÌNH
(Trích, Ga-bri-en Gác-xi-a Mác-két)
Hoạt động 1. Khởi động
1. Mục tiêu
HS định hướng được nội dung bài học; tạo được hứng thú, khơi gợi nhu cầu hiểu biết
của HS; kết nối trải nghiệm của HS với nội dung VB.
2. Nội dung hoạt động
HS vận dụng hiểu biết về cuộc sống xã hội để trả lời câu hỏi.
3. Tổ chức thực hiện
Hoạt động của GV Hoạt động
của HS Sản phẩm cần đạt
– GV cho HS xem một số hình ảnh về
sự kiện hai thành phố Hi-rô-si-ma và
Na-ga-xa-ki của Nhật Bản bị ném bom
nguyên tử vào cuối Chiến tranh thế
giới lần thứ hai. Từ đó yêu cầu HS nêu
hiểu biết, suy nghĩ về sự kiện đó.
– GV hỏi: Hiện nay, vũ khí hạt nhân
có còn là mối lo của nhân loại nữa
không?
– HS thực hiện
nhiệm vụ.
– HS trả lời câu
hỏi.
– HS nêu hiểu biết, suy nghĩ về sự kiện.
– Hiện nay, một số quốc gia vẫn đang
chạy đua vũ khí hạt nhân nên đây vẫn
còn là mối lo của nhân loại.
108
Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới
1. Mục tiêu
– Nhận biết và phân tích được luận đề, luận điểm, lí lẽ và bằng chứng tiêu biểu trong
VB; mối liên hệ giữa luận đề, luận điểm, lí lẽ và bằng chứng; vai trò của luận điểm, lí lẽ và
bằng chứng trong việc thể hiện luận đề.
– Biết nhận xét, đánh giá tính chất đúng và sai của vấn đề đt ra trong VB; liên hệ được
ý tưởng, thông điệp trong VB với bối cảnh lịch sử, văn hoá, xã hội.
– Phân biệt được cách trình bày vấn đề khách quan (chỉ đưa thông tin) và cách trình
bày chủ quan (thể hiện tình cảm, quan điểm của người viết).
2. Nội dung hoạt động
HS đọc VB, vận dụng tri thức ngữ văn, làm việc cá nhân và làm việc nhóm để hoàn
thành nhiệm vụ.
3. Tổ chức thực hiện
Hoạt động của GV Hoạt động
của HS Sản phẩm cần đạt
I. Tìm hiểu chung
1. Khám phá tri thức ngữ văn
– GV yêu cầu HS đọc
SGK, phân biệt thông
tin khách quan và ý
kiến chủ quan.
– HS đọc SGK, trả
lời câu hỏi.
– Thông tin khách quan: thường được thể hiện ở
dạng bản tin, số liệu thống kê, phát hiện của các
nhà nghiên cứu, kết quả thí nghiệm,...
– Ý kiến chủ quan thường được đánh dấu bằng
những cách diễn đạt như: tôi nghĩ, tôi tin, tôi cảm
thấy, theo quan điểm của tôi, chúng tôi cần,...; hoặc
các từ ngữ thể hiện cảm xúc, tình cảm, nhận xét
như: thích, ghét, thú vị, rất đáng ghi nhận, thật sự có
giá trị,...
2. Tìm hiểu về tác giả Ga-bri-en Gác-xi-a Mác-két
– GV mời HS trình bày
ngắn gọn thông tin
giới thiệu về nhà văn
Ga-bri-en Gác-xi-a
Mác-két và xuất xứ VB.
– HS trình bày. Ga-bri-en Gác-xi-a Mác-két (1928 – 2014) là nhà văn
nổi tiếng người Cô-lôm-bi-a.
3. Xuất xứ VB
VB trích tham luận do Ga-bri-en Gác-xi-a Mác-két,
với tư cách là khách mời, đọc tại hội nghị quốc tế
họp tại Mê-hi-cô tháng 8 năm 1986 – thời điểm
cuộc chạy đua vũ trang giữa Liên Xô và Mỹ đã lên
đến đỉnh điểm.
109
Hoạt động của GV Hoạt động
của HS Sản phẩm cần đạt
– GV hỏi HS: Em đã
được đọc nhiều VB
nghị luận. Hãy định
hướng cách đọc hiểu
VB Đấu tranh cho một
thế giới hoà bình.
– HS trình bày. 4. Định hướng cách đọc hiểu VB nghị luận
Khi đọc hiểu VB nghị luận, cần phân tích được mối
liên hệ giữa luận đề, luận điểm, lí lẽ và bằng chứng.
II. Khám phá VB
– GV yêu cầu HS đọc
VB, trao đổi về một số
từ ngữ khó trong VB.
– HS đọc VB và
trao đổi về một
số từ ngữ khó.
1. Đọc và xác định luận đề, luận điểm của VB
– GV yêu cầu HS trao
đổi cặp đôi về phiếu
học tập số 1 (đã thực
hiện ở nhà) và trình
bày.
– HS trao đổi,
trình bày phiếu
học tập số 1.
– Luận đề: Chạy đua sản xuất vũ khí hạt nhân là đặt
nhân loại trước nguy cơ bị huỷ diệt.
– Các luận điểm:
+ Luận điểm 1 (từ đầu đến đối với vận mệnh thế
giới): Người ta đã bố trí số đầu đạn hạt nhân có khả
năng huỷ diệt 12 lần Trái Đất.
+ Luận điểm 2 (từ Niềm an ủi duy nhất trước tất cả
những suy diễn đến xoá nạn mù chữ cho toàn thế
giới): Số tiền bỏ ra cho việc chạy đua vũ trang có
thể giải quyết nhiều vấn đề thiết yếu của nhân loại.
+ Luận điểm 3 (từ Một nhà tiểu thuyết lớn của thời
đại chúng ta đến đã bị xoá bỏ khỏi vũ trụ này): Chạy
đua vũ trang là đi ngược lại với lí trí con người và
cũng đi ngược lại cả lí trí tự nhiên.
– Mối quan hệ giữa các luận điểm: Luận điểm 1
nêu thực trạng chạy đua vũ khí hạt nhân giữa các
cường quốc. Từ thực trạng này, tác giả có điều kiện
so sánh để thấy kinh phí dành cho việc sản xuất vũ
khí giết người hàng loạt đó tốn kém hơn nhiều lần
so với việc giải quyết những vấn đề quan trọng, cấp
bách của đời sống nhân loại (luận điểm 2). Những
so sánh đó giúp tác giả chỉ ra sự vô lí của việc chạy
đua vũ khí hạt nhân (luận điểm 3).
Các luận điểm có mối quan hệ chặt chẽ với nhau,
cùng góp phần làm rõ luận đề của VB.
2. Tìm hiểu các luận điểm
a. Tìm hiểu luận điểm 1: Người ta đã bố trí số đầu đạn
hạt nhân có khả năng huỷ diệt 12 lần Trái Đất
– GV yêu cầu HS nhận
xét về cách mở đầu VB
của tác giả.
– HS thực hiện
nhiệm vụ.
– Tác giả mở đầu bài viết bằng một câu hỏi và xác
định cụ thể thời gian (Hôm nay ngày 8 – 8 – 1986). Từ
đó đưa ra bằng chứng là số liệu cụ thể: hơn 50 000
đầu đạn hạt nhân đã được bố trí trên khắp hành tinh.