Khoa Học Vũ Trụ: Sinh Thái Tầng Khí Quyển phần 9 (Mới Nhất)

Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Khí tưng Nông nghip---------------------------------------------

198

• Front tĩnh: khi hai khi không khí không ñy nhau na, front không di chuyn thì gi là

front tĩnh. Trưng hp này thưng xy ra khi front ñang di chuyn g p r"ng ho c núi cao

ch n li. Thi tit trong front tĩnh thưng có mưa.

c) Xoáy thun

Xoáy thun còn ñưc gi là xoáy t, ñó là mt vùng xoáy ñưc to thành do không khí

chuyn ñng trong mt vùng khí áp thp. Dòng không khí di chuyn t" ngoài vào trung tâm,

ngưc chiu kim ñ!ng h! (' B+c bán c$u).

Khi xoáy thun chuyn ñng, quan sát thy có chuyn ñng ñi lên ' trung tâm, vì th ' ñây

thưng có nhiu mây và mưa.

Hình 11.1 là mô hình biu th mt xoáy thun. Vùng xoáy thun thưng có hình tròn vi nhiu

ñưng ñ#ng áp ñóng kín, s+p xp vòng quanh trung tâm. Áp sut không khí ' trung tâm là nh&

nht và tăng d$n ra ngoi vi. Xoáy thun làm xut hin tác dng tip xúc gia hai khi không khí

khác nhau

v nhit ñ nên trong xoáy thun thưng có hai front, front nóng ' phía ðông Nam và

front lnh ' phía Tây Nam. Hai front chm li ' trung tâm xoáy thun, ' gia hai front là vùng

nóng gi là khu nóng. Vì khong không gian ca khu nóng b khi không khí ñ!ng nht có khí áp

cao hơn chim c nên các ñưng ñ#ng áp ' ñây có dng nhng ñưng th#ng (hình 11.3).

Hình 11.1. Mô hình xoáy thun Hình 11.2. Mô hình xoáy nghch

Ðưng kình trung bình ca xoáy thun vào khong 1000 km. Chiu cao trung bình 3 - 4 km.

Xoáy thun chuyn ñng dc theo các ñưng ñ#ng áp ca khu nóng, vi tc ñ t" 30 - 50 km/h.

d) Xoáy nghch

Xoáy nghch còn gi là xoáy tn, là mt vùng khí áp cao, trong ñó gió to thành xoáy tn

t" trung tâm ra xung quanh, thun chiu kim ñ!ng h! (' B+c bán c$u). Khi xoáy nghch chuyn

ñng, ngưi ta quan sát thy có các dòng không khí ñi xung ' trung tâm, vì th thi tit trong

xoáy nghch thưng là thi tit tt, quang mây và khô ráo. Mùa h, thi tit trong xoáy nghch

thưng nóng và quang mây, còn mùa ñông thì tri n+ng kèm theo lnh giá.

Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Khí tưng Nông nghip---------------------------------------------

199

Hình 11.3. Bn ñ thi tit xoáy thun

 vùng xoáy nghch, khí áp gim d$n t" trung tâm ra ngoi vi, ñưng ñ#ng áp ' trung tâm

xoáy nghch có tr s ln, cá bit có th ñt ti 1080mb. Ch% ' ngoi vi xoáy nghch mi có th có

front. Ða s xoáy nghch có các lp khí quyn dưi thp là khi không khí ñ!ng nht, vì vy

chúng không có front và do ñó thi tit trong xoáy nghch ñưc quy ñnh b'i các tính cht ca

khi không khí ñó nên tương ñi n ñnh (hình 11.2). Xoáy nghch là mt vùng không khí ln,

ñưng kính có th ñt ti trên 2.000 km. Tc ñ gió trong xoáy nghch nh& hơn trong xoáy thun,

trung bình khong 25 km/h.

1.3. D báo thi tit

D báo thi tit có ý nghĩa cc kỳ quan trng ñi vi sn xut và ñi sng, nhm phòng

chng và hn ch thiên tai, thit lp k hoch sn xut, khai thác tim năng khí hu... Ngưi ta

thưng s. dng nhiu phương pháp ñ d báo thi tit. Các công c ñ d báo thi tit g!m có

bn ñ! Synôp m t ñt, bn ñ! Synôp cao không, các loi gin ñ! E-MA... Ngoài ra, nh nhng

bc nh v tinh và các công c thông tin hin ñi ngưi ta có th làm ñưc nhng d báo dài hn

trên phm vi ln hơn.

a) D báo thi tit bng bn ñ Synôp

Ti Trung tâm D báo khí tưng - thy văn Quc gia ngưi ta nhn ñưc nhng thông tin

quan tr+c khí tưng m t ñt t" mng lưi các trm khí tưng trên toàn quc và các thông tin t"

các v tinh khí tưng v trng thái thi tit vùng. T" nhng thông tin ñó, ngưi ta tin hành xây

dng các bn ñ! thi tit gi là bn ñ! Synp (xut phát t" ch Hy Lp Synopticos có nghĩa là

nhìn, xem xét ñ!ng thi). S xut hin ca khi không khí và front, s phát trin và di chuyn

ca xoáy thun và xoáy nghch là nhng quá trình Synôp cơ bn to nên thi tit trên nhng vùng

Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Khí tưng Nông nghip---------------------------------------------

200

không gian rng ln. Rõ ràng là mun bit ñưc v nhng thay ñi thi tit trong tương lai g$n,

c$n phi hiu và di/n ñt ñưc nhng ñiu kin thi tit và ñ c ñim phát trin ca các quá trình

vt lý trên mt lãnh th rng ln. Các bn ñ! Synp cho ta hình nh c th v trng thái thi tit

' mi thi ñim. Bn ñ! Synôp hay bn ñ! thi tit là nhng bn ñ! ña lý trên ñó ngưi ta dùng

nhng ch s và ký hiu qui ưc ñ ghi các s liu quan tr+c ' nhiu trm khí tưng vào nhng

thi ñim xác ñnh, nhng thi ñim ñó gi là kỳ quan tr+c Synôp. Bn ñ! Synôp giúp ta thy rõ

s s+p xp và ngu!n gc ca các khi không khí, các front và tình trng khí quyn thi ñim nào

ñó.

Mun d ñoán thi tit trưc ht c$n phi thy trong mt thi gian nht ñnh có nhng

quá trình vt lý nào xy ra, hưng và cưng ñ mnh hay yu. Ngưi ta thưng so sánh các bn

ñ! synp ' các thi ñim trong ngày (ví d các thi ñim cách nhau 6, 12 hay 24 gi.

Mi bn ñ! Synôp biu di/n s phân b thi tit trên các khu vc trong mt thi ñim

nht ñnh. Hai bn ñ! k nhau theo thi gian có th nêu lên nhng quá trình vt lý nào ñó xy ra

trong khí quyn trong khong thi gian ñó. So sánh hai bn ñ! thi tit, có th xác ñnh ñưc các

khi không khí, các front, các xoáy thun, xoáy nghch ñã di chuyn theo ñưng nào, trong tương

lai hưng và tc ñ di/n bin ra sao. Vic phân tích này giúp ta nhn bit ñưc thay ñi ca

trưng áp sut khí quyn, s xut hin front nóng hay lnh, vùng có giông và mưa

Hình 11.4. Bn ñ Synp

(Trên bn ñ trình bày các ñưng ñ&ng áp, front, tc ñ và hưng gió...)

Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Khí tưng Nông nghip---------------------------------------------

201

Thi gian làm d báo thi tit càng ng+n thì xác sut d báo chính xác s càng cao. ð d

báo thi tit dài hn trong khong thi gian mt tu$n, mt tháng và hơn na ngưi ta c$n nghiên

cu hoàn thin phương pháp Synôp. Hin nay ngưi ta ñang phát trin mt phương pháp mi gi

là phương pháp Thu0 ñng lc hc.

b) D báo thi tit theo triu chng ña phương

D báo thi tit trưc vài gi theo triu chng xy ra ti ña phương có t$m quan trng

ñ c bit ñi vi nông nghip. Nhng d báo này xây dng trên cơ s' nhng quan tr+c ña phương

v trng thái b$u tri, lưng mây, s thay ñi ca nhit ñ, khí áp, ñ m không khí, tc ñ và

hưng gió, nhng hin tưng quang hc và các yu t khác.

Nhng triu chng ña phương biu hin thi tit tt:

• Khí áp tăng lên không ng"ng, ho c ít bin thiên trong ngày.

• Ban ñêm tri quang mây, nhiu sao.

• Bui sáng trên b$u tri xut hin nhiu mây tích (Cumulus), chân mây bng ph#ng, có mái

dng vòm, h$u như ñng yên mt ch.

• Ban ngày mây tích tăng lên, nhưng phát trin yu theo chiu th#ng ñng. Ð%nh mây có

ñưng vin không rõ rt và phát trin mnh vào khong 15- 16 gi. Bui chiu ñ%nh mây

tích có th h thp, chân mây to rng ra, mây tích bin thành tng tích r!i tan d$n ñi.

• Mây ti h$u như không di ñng và không có móc nh& ' ñ$u; lưng mây không tăng theo thi

gian ho c phát trin theo mt hưng nht ñnh nào ñó.

• Mây ti-tng hình thành màn rng che mt ph$n b$u tri vi ñưng vin rõ rt.

• Quá trình bin thiên hng ngày ca nhit d biu hin rõ. Ban ngày, nhit ñ không khí tăng

lên mt cách v"a phi. Ban ñêm nhit ñ gim xung do m t ñt có ñiu kin bc x tt.

• V mùa nóng bui chiu ti có nhiu sương mù, ban ñêm sương và sương mui hình thành.

• Bui sáng, bình minh xut hin ánh sáng màu vàng, ñôi khi bình minh có th b+t ñ$u bng

m$u ñ& nht, nhưng sau ñó cũng bin thành màu vàng chng t& tia sáng m t tri g p tương

ñi ít hơi nưc trên ñưng ñi.

•  ven bin có gió ñt - bin, ' min núi có gió núi - thung lũng thi mnh là triu chng

thi tit tt.

Nhng triu chng ña phương báo tri sp mưa:

• Khí áp liên tc gim xung.

• Mây ti di chuyn nhanh và có dng như nhng di mnh, song song. Mây ti di chuyn càng

nhanh thi tit càng chóng thay ñi. Phía sau mây ti xut hin mây trung tng, ñi liên sau

na là mây vũ-tng màu ti.

• Hưng di chuyn ca mây ' các t$ng trên cao không trùng vi hưng gió ' phía dưi.

• V ban ñêm, gió không ng"ng thi và mnh lên.

• Mùa hè, lưng mây tăng lên, nhit ñ gim liên tc.

• Không có sương, sương mui và sương mù vào ban mai. Ban ñêm nhiu mây, s bc x

ca m t ñt gim ñi.

• B$u tri lúc bình mình, hoàng hôn có màu ñ& rc mà không chuyn sang màu vàng, hin

tưng này chng t& khí quyn cha nhiu hơi nưc.

Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Khí tưng Nông nghip---------------------------------------------

202

• Do kt qu ca các tia sáng chiu qua mây ti và ti-tng, xung quanh m t tri và m t trăng

hình thành nhng vòng sáng rng gi là tán.

Nhng triu chng ña phương báo sp xy ra dông:

• Khí áp gim xung nhanh.

• Vào bui sáng sm trên b$u tri xut hin mây trung-tích, ging như nhng n+m bông.

• Mây tích xut hin, ñ%nh mây phát trin nhanh chóng, ph$n trên mây tích xut hin mây ti

to ra như cái chi. Nhìn t" phía trên, mây có dng như cái ñe, ñ%nh to ra theo hưng di

chuyn ca gió. Sau ñó xut hin mây dông, ñôi khi có mưa ñá kèm theo.

• Nhit ñ và ñ m không khí cao, thi tit ngt ngt.

• Sau khi dông xy ra thi tit thưng tr' nên mát m. Nu thi tit v chiu v1n còn mây

trung-tích và mây tng-tích màu h!ng lúc m t tri l n, nhit ñ không gim xung thì ban

ñêm s tip tc có dông.

• Khi dông g$n ti, gió thưng thi ngưc hưng di chuyn ca mây dông r!i sau ñó ñi

hưng.

2. D BÁO KHÍ TƯNG NÔNG NGHIP

2.1. Khái nim và ý nghĩa ca d báo khí tưng nông nghip

a) Khái nim

D báo khí tưng nông nghip là phương pháp ñánh giá kh năng ca sn xut nông

nghip s xy ra da trên các thông tin v d báo thi tit cho mi khu vc. Ðiu kin thi tit

luôn luôn bin ñng so vi giá tr trung bình nhiu năm ho c gia năm này và năm khác. S bin

ñng ñó kéo theo s bin ñng ca sn xut nông nghip. Ði vi cây tr!ng, thi gian và cưng

ñ xut hin ca các yu t thi tit làm thay ñi nhp ñiu sinh trư'ng, phát trin, sâu bnh và

năng sut ca chúng. Thi tit dao ñng còn làm cho ch ñ m ca ñt dao ñng theo gây ra hn

hán ho c lũ lt.

b) Ý nghĩa d báo khí tưng nông nghip

D báo khí tưng nông nghip là mt môn khoa hc tr nhưng ñã có ý nghĩa rt ln phc

v sn xut nông nghip. Ð chính xác ca d báo khí tưng nông nghip càng cao thì hiu qu

phc v càng ln. D báo khí tưng nông nghip (KTNN) có phương pháp riêng. V cơ bn, các

phương pháp ca d báo KTNN là phân tích mi tương quan gia ñiu kin thi tit và tình hình

sinh trư'ng phát trin, năng sut ca cây tr!ng, vt nuôi, ch ñ thu0 văn, ñ c ñim vt lý ñt, sâu

bnh ñ xây dng các mô hình thc nghim. Khi làm d báo, ngưi ta da vào các mô hình thc

nghim ñ ni suy các tr s c$n thit cho tương lai.

Ý nghĩa chính ca d báo KTNN như sau:

1. Ðnh lưng hoá ñưc nh hư'ng ca các yu t thi tit xy ra trong tương lai ñi vi các

hot ñng và ñi tưng sn xut nông nghip. Xác ñnh mc ñ nh hư'ng ca t"ng yu t

ho c ca nhóm các yu t xy ra ñ!ng thi gây hu qa khác nhau ñi vi sn xut nông

nghip.

Khoa Học Vũ Trụ - Sinh Thái Tầng Khí Quyển phần 9

Tham khảo tài liệu 'khoa học vũ trụ - sinh thái tầng khí quyển phần 9', khoa học tự nhiên, công nghệ môi trường phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Tài liệu liên quan

Tài liêu mới

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Hỗ trợ

Phương thức thanh toán

Theo dõi chúng tôi