Bàn Thị Năm K52 Thông tin – Thƣ viện
1
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI & NHÂN VĂN
KHOA THÔNG TIN – THƯ VIỆN
-----o0o-----
ĐỖ THỊ THANH HUYỀN
TÌM HIỂU PHẦN MỀM THƯ VIỆN SỐ VÀ ỨNG DỤNG
XÂY DỰNG THƯ VIỆN SỐ Ở THƯ VIỆN TẠ QUANG BỬU
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
NGÀNH: THÔNG TIN – THƯ VIỆN
Hệ đào tạo: Chính quy
Khóa: QH-2007-X
Giảng viên hướng dẫn: Th.S. Nguyễn Thị Thúy Hạnh
Hà Nội - 05/2011
Bàn Thị Năm K52 Thông tin – Thƣ viện
2
LỜI NÓI ĐẦU ................................................................................................ 4
1. Tính cấp thiết của đề tài.................................................................................... 5
2. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................ 6
3. Đối tƣợng nghiên cứu ....................................................................................... 6
4. Phạm vi nghiên cứu .......................................................................................... 7
CHƯƠNG I. THƯ VIỆN SỐ VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ VỀ THƯ VIỆN SỐ7
1.1 Thƣ viện và các mô hình thƣ viện .................................................................. 7
1.1.1 Khái niệm thƣ viện .................................................................................. 7
1.1.2 Chức năng của thƣ viện ........................................................................... 8
1.1.3 Các mô hình thƣ viện ngày nay. .............................................................. 9
1.2 Công nghệ thƣ viện số và các vấn đề liên quan ........................................... 12
1.2.1 Đặc điểm của thƣ viện số ....................................................................... 12
1.2.2 Lợi ích của thƣ viện số .......................................................................... 13
1.2.3 Kiến trúc và Kiến trúc thông tin của thƣ viện số. .................................. 14
1.2.4 Nền tảng thƣ viện số .............................................................................. 18
1.2.5 Các dịch vụ Thƣ viện số. ....................................................................... 27
1.2.6 Web Services ......................................................................................... 29
1.2.7 Bài toán tích hợp thƣ viện số. ............................................................... 30
CHƯƠNG II: PHẦN MỀM THƯ VIỆN SỐ ............................................32
2.1 Các yêu cầu về quản lý thƣ viện số .............................................................. 32
2.1.1 Yêu cầu chung ....................................................................................... 32
2.1.2 Yêu cầu về công nghệ nền tảng ............................................................ 33
2.1.3 Yêu cầu về chuẩn thƣ viện ..................................................................... 35
2.1.4 Yêu cầu về chuẩn nghiệp vụ thƣ viện .................................................... 35
2.2 Các phần mềm thƣ viện số ........................................................................... 39
2.2.1 Giới thiệu chung .................................................................................... 39
2.2.2 Phần mềm Greenstone .......................................................................... 40
2.2.3 Phần mềm Dspace .................................................................................. 41
2.2.4 Phần mềm Feroda .................................................................................. 43
Bàn Thị Năm K52 Thông tin – Thƣ viện
3
2.2.5. So sánh các phần mềm và phản hồi của ngƣời dùng ............................ 44
2.3 Đặc điểm của Dspace ................................................................................... 47
2.3.1 Mô hình đối tƣợng trong Dspace ........................................................... 47
2.3.2 Kiến trúc của Dspace ............................................................................. 48
2.3.3 Tiến trình của Dspace ............................................................................ 48
2.3.4 Dspace Workflow .................................................................................. 49
2.3.5 Quản lí ngƣời dùng trong DSpace ......................................................... 51
2.3.6 Quản lí tài liệu trong DSpace................................................................ 52
2.3.7 Manakin cho Dspace .............................................................................. 52
CHƯƠNG III: ỨNG DỤNG XÂY DỰNG THƯ VIỆN SỐ Ở THƯ VIỆN
ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI ............................................................55
3.1 Vài nét về thƣ viện Tạ Quang Bửu ............................................................... 55
3.1.1 Lịch sử hình thành và phát triển ............................................................ 55
3.1.2. Chư
c năng, nhiê
m vu
cu
a Thư viê
n Ta
Quang Bư
u .......................57
3.1.3 Khảo sát trực trạng thƣ viện Tạ Quang Bửu .......................................... 60
3.2 Mục tiêu xây dựng thƣ viện số ở thƣ viện Tạ Quang Bửu ........................... 62
3.3 Tiến hành xây dựng thƣ viện số ở thƣ viện Tạ Quang Bửu ........................ 63
KẾT LUẬN ...................................................................................................65
DANH MỤC HÌNH VẼ ...............................................................................66
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................71
Bàn Thị Năm K52 Thông tin – Thƣ viện
4
LỜI NÓI ĐẦU
Thƣ viện là kho tri thức của xã hội; có ngƣời còn cho rằng thƣ viện là đền
đài của văn hoá và sự uyên thâm. Đƣợc hình thành trong thời kỳ nông nghiệp
thống trị trong tƣ duy của nhân loại, thƣ viện đã trải nghiệm qua một cuộc hồi
sinh với việc phát minh ngành in trong thời kỳ Phục hƣng, và thực sự bắt đầu
khởi sắc khi cuộc cách mạng công nghiệp bùng phát với hàng loạt những phát
minh cơ giới hoá quy trình in ấn.
Lịch sử thƣ viện đã trãi qua hơn 25 thế kỷ. Hình ảnh thƣ viện của thời xa
xƣa đƣợc hình dung nhƣ là một cơ sở vững chắc trong đó chứa hàng ngàn phiến
Bàn Thị Năm K52 Thông tin – Thƣ viện
5
đá khổng lồ đƣợc khắc chữ - thƣờng đƣợc gọi là "rừng bia". Qua nhiều năm cùng
với sự tiến hoá của nhân loại, con ngƣời càng tiến bộ trong nhận thức và thƣ viện
ngày càng đƣợc phát triển. Giai đoạn Quản lý tƣ liệu đã trải qua một thời gian
dài theo sự phát triển đó. Cho đến một lúc, cũng xuất phát từ ý định ban đầu là
làm tốt công việc lƣu trữ và bảo quản, thƣ viện đã chú trọng đến việc xem ngƣời
sử dụng là trung tâm, với sự nhấn mạnh đến việc trao đổi thông tin. Điều này
cũng đồng thời để đáp ứng yêu cầu thông tin ngày càng gia tăng. Giai đoạn Quản
lý thông tin đƣợc xem nhƣ bắt đầu. Và chúng ta sẽ nhận thức đƣợc rằng để xây
dựng thƣ viện số là ta đã bắt đầu bƣớc qua một giai đoạn phát triển mới của thƣ
viện: Giai đoạn Quản lý tri thức.
Cùng với sự phát triển của mạng lƣới truyền thông và công nghệ thông tin
(CNTT), hiện nay trên thế giới nhiều thƣ viện số (TVS) đã ra đời và ngày càng
phát triển mạnh mẽ. Sự ra đời của TVS là một tất yếu của cuộc cách mạng khoa
học kỹ thuật trong giai đoạn bùng nổ thông tin hiện nay.
1. Tính cấp thiết của đề tài
Thƣ viện số đã hình thành và phát triển hơn mƣời năm nay trên thế giới.
Đó là một hình thức phục vụ tài liệu điện tử và liên thông trên phạm vi toàn cầu
mang đến hiệu quả cao nhất trong việc đáp ứng nhu cầu thông tin cho ngƣời sử
dụng khắp nơi trên thế giới. Tại hội nghị quốc tế lần thứ năm về Thƣ viện số
Châu Á (ICADL 2002) tại Singapore từ 11-14/12/2002 cho thấy rằng thƣ viện số
Châu Á đã đạt đến một mức độ phát triển cao trong đó có nhiều nƣớc trong khu
vực Đông Nam Á.
Hiện nay các thƣ viện trên thế giới và trong khu vực đã đạt đến một mức
độ hiện đại cao về hạ tầng cơ sở và công nghệ để phát triển và khai thác thƣ viện
số. Giá trị thƣ viện ngày nay là chỗ thƣ viện sử dụng công nghệ nhƣ thế nào để