Khóa lun tt nghip
Nguyn Th Trà My VHDT 12A
1
TRƯỜNG ĐẠI HC VĂN HÓA HÀ NI
KHOA VĂN HÓA DÂN TC THIU S
NGH LÀM CHÈ (TRÀ) CA NGƯỜI SÁN CHÍ XÃ TC TRANH,
HUYN PHÚ LƯƠNG, TNH THÁI NGUYÊN
Khóa lun tt nghip c nhân văn hóa
Ngành: Văn hóa dân tc thiu s
Sinh viên thc hin: Nguyn Th Trà My
Ging viêng hướng dn: PGS.TS. Trn Bình
HÀ NI - 2010
Khóa lun tt nghip
Nguyn Th Trà My VHDT 12A
2
LI CM ƠN
Để hoàn thành bài khóa lun tt nghip này, em đã nhn
được s giúp đỡ tn tình ca cán b, nhân dân xã Tc Tranh, huyn
Phú Lương, tnh Thái Nguyên; các thy cô giáo khoa Văn hóa dân
tc thiu s, đặc bit là PGS.TS Trn Bình. Nhân đây em xin gi li
cm ơn chân thành nht ti tt c.
Do hn chế nhiu mt, chc chn khóa lun ca em s còn
nhiu sai xót. Em mong nhn được nhng ý kiến đóng góp quý báu.
Em xin chân thành cm ơn!
Hà Ni ngày, tháng 5 năm 2010
Nguyn Th Trà My
Khóa lun tt nghip
Nguyn Th Trà My VHDT 12A
3
MC LC
M ĐẦU 1
1. Lý do trn đề tài 1
2. Mc đích nghiên cu 2
3. Đối tượng và phm vi nghiên cu 2
4. Phương pháp nghiên cu 2
5. Đóng góp ca đề tài 3
6. Ni dung và b cc ca khóa lun 4
Chương 1: KHÁI QUÁT V NGƯỜI SÁN CHÍ TC TRANH
1.1. Đặc đim t nhiên 5
1.2. Đặc đim kinh tế - xã hi 6
1.3. Khái quát v văn hóa Sán Chí 10
Chương 2: NGH LÀM CHÈ CA NGƯỜI SÁN CHÍ TC TRANH
2.1 Ngh làm chè truyn thng 27
2.2 Tp quán chế biến chè (trà) 44
2.3 Vai trò ca ngh chè trong đời sng ca người sán trí 61
Chương 3: NHNG BIN ĐỔI TRONG NGH CHÈ
CA NGƯỜI SÁN CHÍ TC TRANH HIN NAY
3.1. Nhng biến đổi trong ngh làm chè 70
3.2. Nguyên nhân ca nhng biến đổi 81
3.3. Các gii pháp phát trin ngh chè và bo tn văn hoá truyn thng 85
KT LUN 90
DANH MC TÀI LIU THAM KHO 93
PH LC 95
Khóa lun tt nghip
Nguyn Th Trà My VHDT 12A
4
M ĐẦU
1. Lý do chn đề tài
T xưa, chè vn luôn gn bó vi đời sng ca người dân Vit Nam. Vào các
dp ngày rm, mng mt hay ngày gi, tết... con cháu bao gi cũng pha chè (trà)
đặt lên bàn th để thp hương cúng t tiên. Trong các loi l vt dùng để cúng tế
ti đình, chùa, đền, miếu...cũng không bao gi thiếu nhng gói chè ngon. Trong
các đồ dn cưới, ăn hi trong cưới xin, cùng vi tru cau, bánh, rượu, thuc lá...
không th thiếu chè (trà).
Vi nhiu tc người Vit Nam, ung chè (trà) đã thành tp quán, khi
khách đến, sau nhng li mi chào xã giao thăm hi là pha chè (trà)) mi khách.
Chén chè (trà) là đim khi đầu và là cht xúc tác cho nhng câu chuyn tâm
giao. Mi khách, mi bn bè, mi người thân... ung chè (trà) không ch th hin
s tinh tế, lòng mến khách ca gia ch, mà còn là c mt tm lòng mong ước s
hòa hp, kết giao tri k.
Ung chè, thưởng thc chè, hàm cha vô vàn nhng điu tinh tế, nhng
nếp sng, cách xã giao, tâm lý và tình cm ca con người, ca cng đồng. Đã
vy trng và chế biến chè (trà) là c mt quá trình làm vic vt v, và cũng hàm
cha trong đó nhng tp quán, cung cách làm ăn, nếp suy nghĩ và tình cm tâm
lý ca người làm chè và ca c cng đồng ca h. Điu này hn ít người chú ý
đến.
Vi nhiu tc người, trong đó có cng đồng Sán Chí ti Tc Tranh (Phú
Lương, Thái Nguyên), trng và chế biến chè (trà) đã tr thành ngh ch đạo
trong h thng các hình thc mưu sinh ca h. Bi vy, ngh làm chè (trà) ca
người Sán Chí Tc Tranh cũng mang trong nó nhng yếu t truyn thng và
Khóa lun tt nghip
Nguyn Th Trà My VHDT 12A
5
góp phn hình thành và bo lưu văn hóa tc người ca h. Chính vì thế, hin
nay, nghiên cu, tìm hiu ngh làm chè (trà) là đòi hi thiết thc góp phn
nghiên cu và bo tn văn hóa Sán Chí Tc Tranh nói riêng và văn hóa Sán
Chay Thái Nguyên nói chung.
Vi nhng lý do trên, tác gi mnh dn chn đề tài: Ngh làm chè (trà)
ca người Sán Chí xã Tc Tranh, huyn Phú Lương, tnh Thái Nguyên làm
Khóa lun tt nghip C nhân Văn hóa Dân tc thiu s ca mình.
2. Mc đích nghiên cu
- Tìm hiu v ngh trng và chế biến chè (trà) ca người Sán Chí ti xã Tc
Tranh, huyn Phú Lương (tnh Thái Nguyên).
- Tìm hiu nhng thay đổi trong ngh làm chè (trà) ca người Sán Chí ti xã
Tc Tranh, huyn Phú Lương (tnh Thái Nguyên).
- Bước đầu tìm hiu và đề xut các gii pháp phát trin, bo tn ngh làm
chè (trà) ca người Sán Chí ti xã Tc Tranh, huyn Phú Lương (tnh Thái
Nguyên), góp phn nâng cao đời sng và bo tn gái tr văn hóa truyn thng.
3. Đối tượng và phm vi nghiên cu
- Đối tượng chính ca đề tài là ca người Sán Chí ti xã Tc Tranh, huyn
Phú Lương (tnh Thái Nguyên) và nhng biến đổi ca nó hin nay.
- Do hn chế v thi gian, vt cht,… do khuôn kh ca mt khóa lun,
chúng tôi ch nghiên cu vn đề này ca người Sán Chí xã Tc Tranh, huyn
Phú Lương (tnh Thái Nguyên), trong khong thi gian 20 măm li đây.
4. Phương pháp nghiên cu
Đề tài được tiến hành bng các phương pháp nghiên cu sau: