Khôi phục rừng ngập mặn ở đồng bằng sông Cửu Long giai đoạn 2008-2014
Thực tiễn điển hình và bài học kinh nghiệm
Barry Clough, Phan Văn Hoàng, Huỳnh Hữu To và Lưu Triệu Phong
Tháng 01/2016
MỤC LỤC
Tóm tắt ....................................................................................................................................................... 1
Giới thiệu ................................................................................................................................................... 3
Phương pháp luận ..................................................................................................................................... 3
Lưu ý về thuật ngữ được dùng trong báo cáo ....................................................................................... 3
Cách tiếp cận chung .............................................................................................................................. 3
Phân tích và đồng bộ dữ liệu ................................................................................................................. 4
Kết quả và thành quả ................................................................................................................................ 6
Bạc Liêu ................................................................................................................................................. 6
Trồng rừng trên đất gò cao ................................................................................................................ 7
Trồng rừng trên bãi bồi về phía biển ................................................................................................ 13
Bài học kinh nghiệm ở Bạc Liêu ...................................................................................................... 19
Kiên Giang ........................................................................................................................................... 21
Vàm Rầy ........................................................................................................................................... 21
Thứ Năm .......................................................................................................................................... 24
Xẻo Bần ............................................................................................................................................ 27
Bài học kinh nghiệm ở Kiên Giang ................................................................................................... 29
Sóc Trăng ............................................................................................................................................. 30
VC002 – Xã Vĩnh Hải ....................................................................................................................... 32
VC003 - Ấp Cà Lăng A Biển ............................................................................................................. 33
VC004 - Ấp Preychop ....................................................................................................................... 37
VC005 (ấp Preychop, xã Lai Hòa) ................................................................................................... 40
VC006............................................................................................................................................... 41
VC007............................................................................................................................................... 43
VC011 ............................................................................................................................................... 46
Bài học kinh nghiệm ở Sóc Trăng .................................................................................................... 48
Thực tiễn điển hình và bài học kinh nghiệm chung ................................................................................. 49
Tài liệu tham khảo ................................................................................................................................... 52
Phụ lục 1 – Kế hoạch thực hiện .............................................................................................................. 53
Phụ lục 2 – 4 – Sổ tay tổng hợp .............................................................................................................. 54
1
Tóm tắt
Báo cáo này đánh giá những thành quả và bài học kinh nghiệm từ các hoạt động khôi phục
rừng ngập mặn được GIZ hỗ trợ ở các tỉnh Sóc Trăng, Bạc Liêu và Kiên Giang trong giai
đoạn từ năm 2008 đến năm 2014.
Cách tiếp cận chung ở cả ba tỉnh là nhằm thử nghiệm nhiều chiến lược khôi phục rừng ở các
dạng lập địa khó khăn khác nhau để tăng cường chức năng phòng hộ của rừng ngập mặn
ven biển. Tất cả các mô hình trồng rừng thử nghiệm đều là thủ công, đôi khi có cải tạo mặt
bằng hoặc các can thiệp khác nhằm cải thiện cơ hội thành công.
Thành quả và bài học kinh nghiệm
Toàn bộ có 20 điểm với tổng diện tích là 60,3 ha được GIZ trồng trực tiếp ở cả ba tỉnh,
phân ra từng tỉnh ở bảng dưới đây:
Số điểm thử nghiệm và diện tích rừng trồng ở ba tỉnh
Tỉnh
Diện tích ngập triều cao hoặc
trung bình
Bãi bồi ngập triều thấp
Số điểm
được trồng
Diện tích
trồng (ha)
Số điểm
được trồng
Diện tích
trồng (ha)
Bạc Liêu
6
16,5
3
11,3
Kiên Giang
-
-
3
7,5
Sóc Trăng
7
24
1
1
Ở Sóc Trăng có thêm 14 ha rừng được trồng bởi Đoàn thanh niên hoặc các đơn vị
quản lý rừng, GIZ chỉ hỗ trợ chi phí mua giống chứ không trực tiếp tham gia trồng
rừng, cũng không tiến hành quan trắc rừng trồng.
Đánh giá mức thành công của rừng trồng và xác định điểm nào được, điểm nào chưa
được là một việc khá phức tạp do dữ liệu quan trắc không đầy đủ và không tiến hành
đánh giá tiếp theo để xác định nguyên nhân thành công hoặc thất bại, đặc biệt là ở
Kiên Giang và Sóc Trăng.
Điểm dễ xác định nhất đó là tất cả các diện tích rừng trồng đều có tỷ lệ sống dưới
85%, chỉ tiêu thành công hiện thời của Bộ NN & PTNT. Tuy nhiên, tỷ lệ sống không
nhất thiết phải được xem là chỉ số thành công duy nhất. Bằng chứng từ hình chụp,
ảnh vệ tinh và quan sát tại chỗ cho thấy rằng rừng đã được khôi phục thành những
quần thụ phát triển tốt ở một số điểm mà trước đó là đất trống, mặc dù rừng trồng đó
có tỷ lệ sống khá thấp.
Khôi phục rừng trong vuông tôm cũ là một việc khó, nhưng kinh nghiệm ở Bạc Liêu
cho thấy có thể làm thành công nếu có được các công trình thích ứng ở hiện trường
nhằm phục hồi điều kiện thủy văn phù hợp cho cây rừng ngập mặn.
Hàng rào chữ ‘T’ và các rào chắn sóng hoặc rào giữ phù sa khác chỉ có hiệu quả ở 4
trong 13 điểm được xây dựng (ở cả ba tỉnh). Thoạt nhìn dường như có sự liên kết với
2
cao trình đáy biển ngoài khơi, nhưng hiểu biết của chúng ta hiện nay về lý do tại sao
nó có hiệu quả ở chỗ này mà không có hiệu quả ở chỗ khác vẫn còn chưa đủ để dự
đoán chỗ nào hàng rào có thể áp dụng thành công trong tương lai.
Cần đánh giá lập địa toàn diện hơn nữa trong tương lai nhằm quyết định trồng ở đâu,
trồng cây gì, trồng lúc nào và các biện pháp cải tạo mặt bằng nào là cần thiết để đảm
bảo khôi phục rừng thành công.
Để quan trắc có hiệu quả hơn nữa không những chỉ tập trung đo đếm tỷ lệ sống và
tăng trưởng mà còn phải quan sát và đo đếm tần suất/độ sâu ngập nước, đặc tính đất
hoặc các đặc tính lập địa khác có thể giải thích cho sự khác biệt về tỷ lệ sống và tăng
trưởng.